Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Góraj, Sędziowie WSA Adam Lipiński (spr.), Janusz Walawski, Protokolant specjalista Monika Gieroń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2016 r. sprawy ze skargi Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w W. na decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] czerwca 2015 r. nr [...] w przedmiocie ochrony danych osobowych 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia [...] października 2014 r.; 2. zasądza od Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych na rzecz Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej [...] w W. kwotę 200 (słownie: dwieście) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] czerwca 2015 r. działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kpa oraz art. 12 pkt 2, art. 18 ust. 1 pkt 2, art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1182 ze zm.), po rozpatrzeniu odwołania Księdza Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w W., utrzymał w mocy swoja poprzedzającą decyzję z dnia z dnia [...] października 2014 r., którą nakazał Proboszczowi w/w Parafii przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie danych osobowych A. S., polegające na naniesieniu w księdze chrztów adnotacji o treści zgodnej z żądaniem A. S., zawartym w jego "oświadczeniu woli" z dnia [...] lutego 2014 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał co następuje:

A. S., pismem z dnia [...] lutego 2014 r., skierował do Proboszcza Parafii oświadczenie, o treści: "Na podstawie art. 60 Kodeksu cywilnego, korzystając ze swoich praw zawartych w art. 2 pkt 2a Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.), z dniem dzisiejszym występuję z Kościoła Katolickiego, tj. wycofuję zgodę na podleganie jego doktrynie (Katechizm Kościoła Katolickiego) i prawu (Kodeks Prawa Kanonicznego). Oświadczam, że w oparciu o jej art. 2 pkt 5 nie zamierzam tej decyzji uzasadniać poza tym, że nie chcę do niego należeć. Ponadto nie wyrażam zgody na przekazywanie infonnacji o tej decyzji osobom trzecim, a zwłaszcza członkom mojej rodziny. Na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 6 Ustawy o ochronie danych osobowych (...) proszę Księdza, jako administratora moich danych osobowych, o ich uaktualnienie w Księdze Chrztów (nr aktu [...]), przez naniesienie adnotacji o treści: «Dnia [...] lutego 2014 r. formalnym aktem wystąpił z Kościoła katolickiego» oraz o przesłanie jako potwierdzenia odpisu aktu chrztu z powyższym sprostowaniem".

W odpowiedzi na powyższe oświadczenie woli Proboszcz Parafii, pismem z dnia z dnia [...] lutego 2014 r. poinformował zainteresowanego o procedurze formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego, wymaganej prawem kanonicznym, zgodnie z Zasadami postępowania w sprawie formalnego aktu wystąpienia z Kościoła opracowanymi przez Konferencję Episkopatu Polski z dnia [...] września 2008 r. Jednocześnie Proboszcz Parafii poinformował, iż A. S. został ochrzczony w Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w W.

A. S. wniósł do Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych skargę, w której Księdzu Proboszczowi Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w W. zarzucił zaniechanie uaktualnienia jego danych osobowych.

W tym stanie sprawy Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych w dniu [...] października 2014 r. wydał decyzję uwzględniającą skargę A. S.

Od tej decyzji Ksiądz Proboszcz złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Po powtórnym rozpatrzeniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przeanalizowaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych decyzją z dnia [...] czerwca 2015 r. utrzymał w mocy swoje poprzedzające rozstrzygniecie z dnia [...] października 2014 r.

Polemizując z zarzutami wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy organ wyjaśnił, iż brak jest podstaw do umorzenia postępowania administracyjnego, bowiem przedmiot postępowania istnieje - Proboszcz Parafii nie przywrócił stanu zgodnego z prawem poprzez uaktualnienie w księdze chrztu danych osobowych A. S. o treści zgodnej z jego żądaniem.

W ocenie GIODO, Proboszcz Parafii miejsca chrztu nie dokonał wnioskowanego przez zainteresowanego sprostowania jego danych osobowych, bo zainteresowany nie zastosował się do kościelnej procedury formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego (opartej na wewnętrznych przepisach prawa kościelnego).

Jak wynika z orzecznictwa NSA (wyrok z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt I OSK 1828/12), w świetle art. 43 ust. 2 ustawy, Generalnemu Inspektorowi nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2, w odniesieniu do zbiorów, o których mowa w ust. 1 pkt 3, czyli danych dotyczących osób należących do kościoła. Tak zdefiniowany zbiór nie zawiera zatem danych dotyczących osób nienależących do kościoła. Dane osób nienależących do kościoła tworzą zbiór odrębny, nawet jeśli dane są przetwarzane na potrzeby kościoła i jeśli są zgromadzone na materialnych nośnikach danych zawierających zarówno dane osób należących, jak i osób nienależących do kościoła. GIODO załatwiający sprawę w formie przewidzianej w art. 104 § 1 Kpa w związku z art. 22 ustawy, ma obowiązek wydania decyzji w oparciu o stan faktyczny i prawny z daty orzekania. W tym zakresie przepisy art. 32 ust. 1 pkt 6 oraz art. 43 ust. 2 w związku z art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy nie wprowadzają odmiennej regulacji. W konsekwencji oznacza to, że Generalnemu Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych nie przysługują uprawnienia określone w art. 12 pkt 2 ustawy jedynie w odniesieniu do osób należących do kościoła. Natomiast uprawnienia te przysługują mu w odniesieniu do tej części zbiorów prowadzonych przez kościół która dotyczy osób nienależących do kościoła.

Odnosząc się do zasady autonomii Kościoła Katolickiego, organ odwołał się do argumentacji NSA, wyrażonej w wyroku z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt I OSK 129/13 i stwierdzającej, iż wskazana autonomia nie oznacza jednakże braku jakiegokolwiek podporządkowania kościoła lub związku wyznaniowego przepisom powszechnie obowiązującego prawa np. o ochronie danych osobowych. W tych kwestiach, które nie zostały mocą aktów prawnych przekazane kościołom lub związkom wyznaniowym do ich wyłącznego decydowania, zastosowanie znajdą przepisy prawa powszechnie obowiązującego, o ile oczywiście regulują konkretne zagadnienie. Sprawa niniejsza dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania, mamy w niej do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego. W konsekwencji sprawa ta musi zostać oceniona na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw. Ocena skuteczności oświadczenia skarżącego o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście prawa powszechnego była obowiązkiem organu. Analogiczne stanowisko zajął NSA w wyrokach z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt I OSK 1487/12 oraz z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt I OSK 1828/12.

W tym kontekście organ odwołał się do przepisów art. 25 Konstytucji RP oraz art. 2 i art. 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. z 1989 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.).

W konkluzji GIODO uznał, iż w niniejszej sprawie działał w ramach swoich ustawowych kompetencji, jako organ powołany do rozstrzygania w przedmiocie legalności przetwarzania danych osobowych. Organ dokonał oceny skuteczności wystąpienia przez A. S. z Kościoła Katolickiego na gruncie przepisów prawa powszechnie obowiązującego. W niniejszej sprawie, organ wypowiedział się zatem co do praw obywatela ulokowanych w sferze prawa powszechnego. Skarżący podjął decyzję o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego składając w tym przedmiocie oświadczenie. Wolność w zakresie przynależności do związku wyznaniowego, zagwarantowana przepisami Konstytucji oraz ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. poz. 1965 ze zm.) nie może zostać ograniczona przepisami wewnętrznymi związku wyznaniowego. Jak bowiem wynika z przepisu art. 2 pkt 2a ww. ustawy, korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych. W niniejszej sprawie zachodzi zatem sytuacja o której mowa w art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych.

Generalny Inspektor, podtrzymał swój pogląd, że jeśli księga chrztów zawiera informacje o wystąpieniu z Kościoła, to oznacza, że stanowi ona dwa zbiory danych: 1) zbiór danych osób należących do Kościoła i 2) zbiór danych osób nienależących do Kościoła i podkreślił, iż pogląd ten jest zgodny z wyrokiem NSA z dnia 27 marca 2013 r., sygn. akt I OSK 932/12.

Ksiądz Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej p.w. [...] w W. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę, w której wniósł o uchylenie wyżej opisanej decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wraz z poprzedzająca ją decyzją w całości oraz o zasadzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie następujących przepisów prawa:

1. art. 7, art. 25 ust. 3 Konstytucji;

2. art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolska i Rzeczpospolitą Polską podpisanego 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318);

3. art. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1169);

4. art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1, 4, art. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania;

5. art. 6, art. 7, art. 19, art. 77, art. 107 Kpa.

W uzasadnieniu skargi Ksiądz Proboszcz, powołując się na wskazane wyżej przepisy zakwestionował legalność zaskarżonych obu decyzji i miedzy innymi podkreślił, iż organ nie wskazał dlaczego odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wyjaśnieniom Proboszcza Parafii w zakresie obowiązywanie procedur prawa kanonicznego regulującego skuteczność aktu apostazji. Nie wskazał też podstawy prawnej, z przytoczeniem przepisów prawa, które dają GIODO uprawnienie do określania, kto należy do Kościoła Katolickiego.

W świetle art. 12 o ochronie danych osobowych GIODO nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. GIODO ingerując w wewnętrzne sprawy Kościoła, wykroczył poza zakres swoich kompetencji, czym naruszył także przepis art. 19 Kpa, a działanie organu w tym zakresie należy uznać za podjęte bez podstawy prawnej, a więc również stanowiące naruszenie zasady legalizmu (określonej w art. 7 Konstytucji RP oraz art. 6 Kpa).

Odnosząc ustawowe wymogi do ksiąg chrztu, należy stwierdzić, iż mamy tu do czynienia ze zbiorem danych w rozumieniu art. 7 pkt 1 ustawy o ochronie danych osobowych. Jednocześnie jednak należy podkreślić, że księga stanowi jeden zbiór danych, a nie dwa zbiory danych. Uznanie, iż w zależności od zawartości danych w księdze, możemy mieć do czynienia z wieloma zbiorami danych, pozostaje w sprzeczności ze wskazanymi powyżej przepisami ustawowymi ( art. 2 ust 2 pkt 1 ustawy).

Błędny jest zatem pogląd, iż księga chrztów stanowi dwa zbiory danych, z czego wyciąga się wniosek o ograniczeniu kompetencji organu w odniesieniu do pierwszego zbioru (zawierającego dane osób należących do Kościoła) oraz o braku tego rodzaju ograniczeń w odniesieniu do drugiego zbioru (zawierającego dane osób nienależących do Kościoła). Jednakże księga chrztów, zgodne z ustawową definicją zbioru danych, stanowi jeden zbiór danych dotyczących osób należących do Kościoła, natomiast zawierać może także informacje (adnotacje) o tym, że określone osoby formalnym aktem wystąpiły z Kościoła. Wskazane w art. 43 ust. 2 ustawy ograniczenie kompetencji nadzorczych GIODO odnosi się do takiego zbioru danych osobowych. Księgi metrykalne stanowią zbiory danych prowadzone zgodnie z wewnętrznymi regulacjami Kościoła zawartymi w przepisach prawa kanonicznego. Ograniczenie kompetencji nadzorczych GIODO w tym zakresie stanowi przejaw realizacji zasady autonomii kościołów.

Zdaniem skarżącego wszystkie aspekty przynależności do Kościoła Rzymskokatolickiego, w tym związane z wstąpieniem i wystąpieniem z niego, zawsze pozostają "sprawą wewnętrzną" danej osoby i Kościoła jako wspólnoty wierzących. Jednocześnie, status przynależności (lub jej braku) do Kościoła w świetle prawa kanonicznego oraz prawa polskiego nigdy nie wywiera żadnego wpływu na jakiekolwiek obowiązki danej osoby w sferze "zewnętrznej", czyli poza strukturami Kościoła. Z tych względów nie można podzielić poglądu zawartego w skarżonej decyzji, iż sprawa dotyczy ochrony danych osobowych oraz wolności sumienia i wyznania. W tym wypadku nie ma do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego, w konsekwencji czego sprawa ta nie może być oceniona na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw, zaś ocena skuteczności oświadczenia o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście prawa powszechnego. Sam fakt reglamentacji sfery wolności sumienia i religii (wyznania) - stanowiącej wolność człowieka, a nie "prawo obywatela" - w przepisach prawa powszechnie obowiązującego: Konstytucja, Konkordat, ustawy - nie powoduje ani poddania aktu oświadczenia o wystąpieniu z Kościoła pod ocenę przepisów prawa państwowego (np. cywilnego), ani nie rodzi kompetencji jakichkolwiek organów państwowych do oceny "skuteczności" tego aktu. Przeciwne stanowisko, prowadzące do "domniemywania" kompetencji prawnych organów władzy publicznej, byłoby całkowicie sprzeczne z zasadą legalizmu, stanowiącą fundament zasady demokratycznego państwa prawa (por. art. 2 i art. 7 Konstytucji RP oraz ugruntowane orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego).

Podstawowym (choć nie jedynym) źródłem prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego jest Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS 75:1983, pars II, ze zm.). Organem uprawnionym do dokonywania autentycznej interpretacji ustaw kościelnych jest Papieska Rada Tekstów Prawnych, której kompetencje określa Konstytucja Apostolska "Pastor Bonus" z dnia 29 czerwca 1988 r. (AAS 80:1988, s. 841-912, ze zm.; w przedmiotowej kwestii w artykułach 154 i 155). W związku z powyższym podstawę prawną odnoszącą się do kwestii wystąpienia z Kościoła Katolickiego, oprócz ogólnych przepisów KPK, w szczególności kan. 751, stanowi także Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. W Polsce, w kontekście wystąpienia z Kościoła Katolickiego, wyżej wymienione Obwieszczenie zawiera przepisy nadrzędne w stosunku do jakiegokolwiek innego dokumentu (np. wydanego przez Konferencję Biskupów), zarówno o charakterze wykonawczym, jak i o charakterze duszpasterskim i to ono stanowi podstawę prawną do rozpatrywania przedmiotowych spraw. W powołanym wyżej Obwieszczeniu Papieskiej Rady z 2006 r. zostały określone elementy konstytutywne aktu formalnego wystąpienia z Kościoła Katolickiego. Przesłanki materialne aktu stanowią: wewnętrzna decyzja opuszczenia Kościoła Katolickiego, realizacja i zewnętrzna manifestacja tej decyzji oraz przyjęcie tej decyzji przez kompetentną władzę kościelną (n. 1). Przesłanki formalne są następujące: wystąpienie musi stanowić prawnie skuteczny (ważny) akt prawny, dokonany w sposób osobisty, świadomy i wolny (n. 4), w formie pisemnej wobec kompetentnej władzy kościelnej (tzn. wobec ordynariusza lub własnego proboszcza), która jest jedynym organem uprawnionym do wydania osądu dotyczącego zaistnienia lub niezaistnienia przedmiotowego aktu wystąpienia (n. 5). W konsekwencji, jedynie kumulatywne zaistnienie obu tych elementów: materialnego i proceduralnego, konstytuuje akt formalny wystąpienia z Kościoła Katolickiego, skutkujący ponadto kanonicznymi sankcjami karnymi (n. 5, kan. 1364 § 1 KPK). Również wyłącznie do wskazanej w n. 5 władzy kościelnej należy decyzja o wpisaniu faktu wystąpienia w księdze ochrzczonych (n. 6). Dokumentem, zawierającym jedynie przepisy wykonawcze o charakterze duszpasterskim dotyczące Kościoła Katolickiego w Polsce są, przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski "Zasady postępowania w sprawie apostazji dokonanej poprzez formalny akt wystąpienia z Kościoła" z dnia 27 września 2008 r. ("Akta KEP“ 14:2008, s. 89-91), na które powoływał się w toku postępowania administracyjnego Proboszcz Parafii, co nie zostało uwzględnione przez organ w skarżonej decyzji.

Strona skarżąca podkreśliła, iż wewnętrzne prawo Kościoła Katolickiego nie ogranicza prawa do wolności wyznania (tu konkretnie wolności wystąpienia ze związku wyznaniowego), ale wprowadzając reguły administracyjne przynależności, ustanawia formę, w jakiej dokonuje się wystąpienia, aby mogło być ono uznane za skuteczne.

Ksiądz Proboszcz odwołał się do istniejących w prawie polskim licznych gwarancji autonomii Kościoła Katolickiego i jego niezależności od państwa - art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, art. 1 Konkordatu między Stolicą Apostolska i Rzeczpospolitą Polską, przepisy ustawy o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, przepisy ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, tu w szczególności art. 32 ust. 2 pkt 8 powyższej ustawy. Dlatego w polskim orzecznictwie przyjmowano już pogląd, że "odmowa przyjęcia do społeczności danego wyznania, podobnie jak wykluczenie, nie podlegają kontroli sądu powszechnego" (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia [...] sierpnia 2003 r., sygn. akt [...], "Wokanda" 2005, nr [...]).

W ocenie Księdza Proboszcza GIODO nie jest uprawniony do dokonywania oceny skuteczności wystąpienia z Kościoła, a także wydawania nakazów skierowanych do proboszczów, a dotyczących dokonania wpisów w księgach ochrzczonych. Wbrew twierdzeniu organu, w opisywanym stanie faktycznym brak jest konfliktu między A. S., a związkiem wyznaniowym, a występuje jedynie brak woli ze strony A. S. do zastosowania istniejącej procedury. Brak uwzględnienia przez organ faktu wskazania przez Proboszcza Parafii A. S. procedury wystąpienia z Kościoła Katolickiego oraz przyjęcie, że "oświadczenie woli" w/w z dnia [...] lutego 2014 r. stanowi skuteczny akt apostazji - jest błędem co do ustaleń faktycznych dokonanych przez GIODO.

W odpowiedzi na skargę Generalny Inspektor Ochrony Danych osobowych wniósł o jej oddalenie, argumentując jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Uczestnik postępowania – A. S. nie ustosunkował się do skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Przede wszystkim wskazać należy, iż Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych w swojej decyzji pominął istniejącą w materiale dowodowym sprawy i istotną dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczność, iż w wyniku skierowanego przez A. S. do Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w W. pisma z dnia [...] lutego 2014 r. o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego, Proboszcz Tej Parafii dokładnie poinformował go o procedurze wystąpienia z Kościoła, co wynika z pisma Proboszcza z dnia [...] lutego 2014 r. i pomimo to zainteresowany procedurze tej nie poddał się.

Organ prawidłowo odnotował powyższe fakty, jednakże nie poddał ich analizie i bezpodstawnie przyjął, iż pismo zainteresowanego z dnia [...] lutego 2014 stanowiło skuteczny akt apostazji.

Powyższy błąd, w dokonaniu oceny najistotniejszego w niniejszej sprawie faktu (błąd co do ustaleń faktycznych) już sam w sobie musi skutkować uchyleniem przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji z dnia [...] października 2014 r.

Trafnie wskazano w skardze na liczne gwarancje autonomii Kościoła katolickiego i jego niezależności od Państwa zawarte w prawie polskim (art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, art. 1 i art. 5 Konkordatu między Stolicą Apostolska i Rzeczypospolitą Polską oraz przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej zwłaszcza art. 2) wskazujące na prawo do samoorganizacji i samorządności Kościoła Katolickiego w Polsce jako prawnie działającego związku wyznaniowego.

Przepisy te wraz z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm.) stanowią pomost do wzajemnego przenikania się obu systemów prawnych w kontekście ich wzajemnego poszanowania.

W niniejszej sprawie szczególne znaczenie ma norma art. 32 ust. 2 pkt. 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, która jako jeden z warunków zarejestrowania danego związku wyznaniowego w Polsce, wskazuje na konieczność uregulowania w przepisach wewnętrznych danego związku (kościoła) sposobu nabywania i utraty członkostwa związku wyznaniowego. Przepis ten ma niezwykle istotna wagę dla oceny praw osobistych, gdy zważy się, iż nie wszystkie religie (tak jak chrześcijaństwo) umożliwiają apostazję.

Trafnie wskazano w skardze na przepisy prawa wewnętrznego Kościoła katolickiego - Kodeks Prawa Kanonicznego z dnia 25 stycznia 1983 r. (AAS 75:1983, pars II, ze zm.) oraz Obwieszczenie Papieskiej Rady Tekstów Prawnych "Actus formalis defectionis ab Ecclesia catholica" z dnia 13 marca 2006 r. (Prot. N. 10279/2006), zatwierdzone przez papieża Benedykta XVI. Kwestię wystąpienia z Kościoła katolickiego reguluje tu w szczególności kan. 751 KPK stanowiący, iż aktu odstępstwa, który wywołuje skutki kanoniczne, może dokonać tylko osoba pełnoletnia (kan. 98 § 1 i 2 KPK), zdolna do czynności prawnych, osobiście, w sposób świadomy i wolny (kan. 124-126), w formie pisemnej, w obecności proboszcza swego kanonicznego miejsca zamieszkania (stałego lub tymczasowego) i dwóch pełnoletnich świadków. Przepis ten wprost koresponduje z normą art. 32 ust. 2 pkt. 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Istotnie, przyznać należy, iż przewidziana w przepisach wewnętrznych Kościoła katolickiego czynność prawna apostazji posiada formę szczególną. Jednakże również w prawie Polskim dla ważności wielu czynności prawnych nie jest wystarczająca forma zwykła (np. umowa kupna sprzedaży nieruchomości wymaga dla swojej ważności formy notarialnej, uzyskanie rozwodu związku małżeńskiego wymaga wyroku sądu okręgowego). Zważywszy na kluczowe znaczenie jakie wywołuje akt apostazji dla wzajemnego stosunku Kościół – apostata (były wierny), nie można nie dostrzegać potrzeby dokonania tej czynności w formie szczególnej, która zresztą nie jest ani zbyt uciążliwa ani wymagająca opłat. Warto tu także zauważyć, iż przynależność do danego związku religijnego może rzutować także na pewna sferę prawa prywatnego (cywilnego) danej osoby, stad też wymóg szczególnej formy aktu apostazji powoduje, iż akt ten będzie stanowił czynność prawną o charakterze pewnym.

Zatem skoro A. S. nie dokonał aktu apostazji w formie przewidzianej przez prawo wewnętrzne związku wyznaniowego, z którego zamierza wystąpić (nadto faktu niedochowania tej formy A. S. w żaden sposób nie kwestionuje) to niezrozumiałe jest uznanie przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, iż A. S. skutecznie wyraził swoją wolę wystąpienia z Kościoła Katolickiego w piśmie z dnia [...] lutego 2014 r. skierowanym do Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w W., zwłaszcza, gdy Proboszcz Tejże Parafii wyraźnie poinformował zainteresowanego w piśmie z dnia [...] lutego 2014 r., w jakiej formie należy dokonać aktu apostazji.

Oczywiście organ państwowy, jakim jest Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych nie jest uprawniony do oceny czy dana osoba jest czy też nie jest członkiem danego związku religijnego, czy też nie wyznaje żadnej religii (ateizm). Nie jest do tego uprawniony żaden organ administracyjny ani żaden sąd w Polsce. Sprawa przynależności religijnej, czy też kwestia wystąpienia z danego związku wyznaniowego to sprawa regulowana przede wszystkim zasadami danej religii. Prawo państwowe jak i organy państwa mogły by działać w takich spawach jedynie wtedy, gdyby działanie danego związku religijnego wprost i w sposób rażący naruszałoby podstawowe normy prawne obowiązujące w Państwie. Inne rozumienie powyższej zasady stanowiło by rażące naruszenie art. 25 ust. 3 i art. 53 Konstytucji RP oraz art. 9 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Wyjątkowo trafny jest tu wyrok Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia [...] sierpnia 2003 r. – sygn. akt [...] (publikowany w: LEX; Wokanda [...]) stanowiący w swojej tezie, iż wykluczenie z grona członków danej społeczności wyznaniowej, jak i odmowa przyjęcia do niej, nie stanowi naruszenia dobra osobistego, jaki jest swoboda wyznani i sumienia, gdyż decyzje organów związków wyznaniowych w tym przedmiocie nie podlegają kontroli sądów powszechnych. Wychodząc z powyższej zasady, również należy w sposób kategoryczny podkreślić niemożność wywiedzenia w praworządnym i demokratycznym państwie skutecznego powództwa o braku przynależności do jakiegokolwiek związku wyznaniowego (ateizm), czy też powództwa o ustalenie wystąpienia z takiego związku.

Status przynależności (lub jej braku) do Kościoła Katolickiego w świetle prawa kanonicznego oraz prawa polskiego nigdy nie wywiera żadnego wpływu na jakiekolwiek obowiązki danej osoby w sferze "zewnętrznej" (poza Kościelnej), zwłaszcza w sferze jej uprawnień na płaszczyźnie praw publicznych - czyli poza strukturami Kościoła. Z tych względów nie można podzielić poglądu zawartego w skarżonej decyzji, iż niniejsza sprawa dotyczy ochrony danych osobowych w kontekście wolności sumienia i wyznania. W tym wypadku nie ma do czynienia z podstawowymi prawami obywatela, ulokowanymi w sferze prawa powszechnego, w konsekwencji czego sprawa ta nie może być oceniona w tym kontekście, na gruncie przepisów powszechnie obowiązujących, tj. Konstytucji RP i ustaw, zaś ocena skuteczności oświadczenia o wystąpieniu z Kościoła Katolickiego w kontekście typowego oświadczenia woli, w rozumieniu prawa powszechnego (np. cywilnego). Sam fakt reglamentacji sfery wolności sumienia i religii (wyznania) - stanowiącej wolność człowieka, a nie "prawo obywatela" - w przepisach prawa powszechnie obowiązującego: Konstytucja, Konkordat, wyżej wspomniane ustawy - nie powoduje ani poddania takiego aktu o wystąpieniu z Kościoła pod ocenę przepisów prawa państwowego (np. cywilnego), ani nie rodzi kompetencji jakichkolwiek organów państwowych do oceny "skuteczności" tego aktu. Nadto fakt przynależności do danego związku wyznaniowego, albo brak takiej przynależności, także nie może rodzic skutków w zakresie prawa publicznego. Przeciwne stanowisko, prowadzące do "domniemywania" kompetencji prawnych organów władzy publicznej, byłoby całkowicie sprzeczne z zasadą legalizmu, stanowiącą fundament zasady demokratycznego państwa prawa (por. art. 2 i art. 7 Konstytucji RP oraz przepisy ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (porównaj wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 sierpnia 2014 r. sygn.. akt II SA/Wa 389/14).

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych nie jest uprawniony do oceny czy dana osoba jest, czy też nie jest, członkiem danego związku religijnego i dlatego w tym zakresie powinien odnieść się do ustaleń organów danego związku – w niniejszej sprawie - wyjaśnień Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w W. i następnie po analizie tych wyjaśnień i stanu prawnego sprawy podjąć stosowną decyzję.

W Polskim prawie jest mocno ugruntowana zasada uprzedniego rozstrzygania sporu pomiędzy obywatelem a daną organizacją na zasadzie prawa wewnętrznego tej organizacji (porównaj obowiązek wyczerpania postępowania wewnątrzspółdzielczego pomiędzy daną spółdzielnią a jej członkiem przed złożeniem powództwa do sądu powszechnego, jak i inne podobne zasady uprzedniego wyczerpania trybu postępowania wewnątrzorganizacyjnego – członkostwo w klubie sportowym czy w stowarzyszeniu). W niniejszej sprawie Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych rażąco uchybił tej zasadzie, wkraczając z rozstrzygnięciem stanowczym w sprawie, która powinna zostać załatwiona zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego.

W istocie, pismo A. S. inicjujące niniejsze postępowanie przed Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, wywołało ten skutek, iż bez wyczerpania postępowania w przedmiocie aktu apostazji, zgodnie z zasadami wewnętrznymi Kościoła katolickiego (kan. 751 KPK), zainteresowany obszedł przepisy wewnętrzne związku wyznaniowego, by poprzez decyzję Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych uzyskać skutek wystąpienia z Kościoła Katolickiego. W tego typu działaniach, mających na uwadze obejście prawa wewnątrz danej organizacji, organy państwowe powinny zachować dużą ostrożność.

Ma zatem racje skarżący, gdy stwierdza, iż zaskarżona decyzja naruszyła art. 7, art. 25 ust. 3 Konstytucji RP, art. 1, art. 5 i art. 27 Konkordatu między Stolicą Apostolska i Rzeczpospolitą Polską podpisanego, art. 2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, art. 9 ust. 2 pkt 2, art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i 2, art. 19 ust. 2 pkt 1, 4, art:. 32 ust. 2 pkt 8 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Reasumując, wskazać należy, iż Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych w celu prawidłowego załatwienia niniejszej sprawy powinien przeanalizować zgromadzony w niniejszej sprawie materiał faktyczny i w oparciu o powyższe wytyczne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie organ powinien ustosunkować się do faktu nie wyczerpania przez A. S. postępowania przed organami Kościała Katolickiego, zgodnie z prawem kanonicznym, regulującym tryb wystąpienia z tego związku wyznaniowego i następnie ustosunkować się do treści wyjaśnień w tym zakresie dokonanych przez Proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej pw. [...] w W.

W uzasadnieniu decyzji ostatecznej, jaki i w skardze, podniesiony został problem jednolitości zbioru jakim jest parafialna księga chrztów w znaczeniu czy jest to jedynie zbiór wiernych, czy też zawiera osobno wyodrębniony zbiór osób nie należących do Kościoła.

Organ utrzymuje, iż dane osób nienależących do kościoła tworzą zbiór odrębny, nawet jeśli dane są przetwarzane na potrzeby kościoła i jeśli są zgromadzone na materialnych nośnikach danych zawierających zarówno dane osób należących, jak i osób nienależących do kościoła.

Już w taki sposób postawienie powyższego zagadnienia jest dalece nieprecyzyjne. Pojęcie "osób nienależących do kościoła" budzi duże wątpliwości semantyczne. Czy zawiera ono zbiór osób nie wyznających religii Rzymsko-katolickiej, czy wyznających inną religię, albo ateistów, czy też wszystkie powyższe zbiory, czy też organ ma tu na myśli jedynie osoby, które z Kościoła katolickiego wystąpiły. Zakładając celowość i funkcjonalność ksiąg parafialnych, wydaje się, iż powyższe pojęcie organ odnosi do tej ostatniej kategorii.

W ocenie skarżącego, parafialna księga chrztów stanowi jeden zbiór danych dotyczących osób należących do Kościoła, natomiast zawierać może także informacje (adnotacje) o tym, że określone osoby, formalnym aktem wystąpiły z Kościoła. Nie bez znaczenia dla powyższego poglądu ma etos jaki każda religia chrześcijańska nadaje aktowi chrztu.

Dokładna analiza treści art. 7 w zw. z art. 2 ust. 2 pkt. 1 ustawy o ochronie danych osobowych wskazuje na zasadność poglądu przedstawionego w skardze przez Księdza Proboszcza. Z definicji zawartej w art. 7 ustawy wynika, że zbiór danych musi spełniać trzy kryteria: 1) istnienie zestawu danych; 2) posiadanie przez ten zestaw struktury - rozumianej jako jednorodna budowa zbioru; 3) dostępność danych w zbiorze według określonych kryteriów, przy czym irrelewantne pozostaje rozproszenie danych bądź funkcjonalny podział zbioru. Także w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy księgi wskazane zostały jako przykład tzw. tradycyjnych (papierowych, przetwarzanych manualnie) zbiorów danych. Uznanie, iż w zależności od zawartości danych w księdze chrztu, możemy mieć do czynienia z wieloma zbiorami danych, pozostaje w sprzeczności ze wskazanymi powyżej przepisami ustawowymi. W praktyce zdarza się często, iż w jednym zbiorze przetwarzane są dane odnoszące się do różnych grup osób, co nie oznacza, że prowadzi to do uznania danych o poszczególnych grupach osób za odrębne zbiory danych.

Wskazać tu także należy, iż to administrator danych decyduje w jaki sposób dany zbiór będzie prowadził i ustalone przez niego zasady, traktowane powinny być jako fakty, które z kolei należy odnosić do zawartych w art. 7 i pośrednio w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy definicji zbioru danych osobowych, a nie odwrotnie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 132, art. 145 § 1 pkt 1 c) oraz art. 200 przepisów ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł jak w sentencji wyroku.