Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Andrzej Grzelak po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia E. S. i A. S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 1582/07 odmawiające przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi E. S. i A. S. na postanowienie Ministra Finansów z dnia 18 czerwca 2007 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie skargi na czynność egzekucyjną postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przyznać skarżącym prawo pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi, a w pozostałym zakresie odmówić uwzględnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 1582/07, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił przyznania prawa pomocy w sprawie ze skargi E. S. i A. S. na postanowienie Ministra Finansów z dnia 18 czerwca 2007 r., nr [...], w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie skargi na czynność egzekucyjną.

W motywach tego postanowienia Sąd w pierwszej kolejności wskazał, że ze złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że we wspólnym gospodarstwie ze skarżącymi pozostaje studiująca córka – K. S. oraz matka skarżącej – S. M., która pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 840 zł. Z oświadczenia zawartego w formularzu wynika, że poza domem o powierzchni 120 m2 , skarżący nie posiadają żadnego majątku ruchomego i nieruchomego. Skarżąca jest osobą bezrobotną, zaś skarżący prowadzi działalność gospodarczą i w 2007 r. poniósł w wyniku jej prowadzenia stratę w wysokości 13.068,90 zł. W załączonym do formularza piśmie skarżący wyjaśnili, że koszty związane z opłaceniem: wody, funduszu remontowego, energii elektrycznej ponosi matka skarżącej. Posiadana przez skarżących nieruchomość została zajęta przez Urząd Skarbowy. Prowadzona od września 2006 r. egzekucja "sparaliżowała" prowadzoną przez podatnika działalność gospodarczą.

Postanowieniem z dnia 31 października 2007 r. Referendarz Sądowy odmówił przyznania stronie prawa pomocy.

Rozpoznając wniosek WSA, powołał się na art. 245 § 1 i 2, art. 246 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.; w skrócie: p.p.s.a.) i doszedł do przekonania, że w sprawie nie zaistniały przesłanki do jego pozytywnego rozstrzygnięcia. Skarżący nie wykazali, że nie są w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

Sąd wyraził również szereg wątpliwości co do rzetelności informacji zawartych we wniosku odnoszących się twierdzeń strony, że w 2006 r. podatnik zaoszczędził pieniądze z prowadzonej działalności gospodarczej i obecnie z tychże oszczędności pokrywa straty, płaci obowiązkowe składki ubezpieczeniowe i zdrowotne oraz dokonuje zakupów, albowiem w takiej sytuacji należałoby uznać, że w całym 2006 r. strona zdołała utrzymać siebie, żonę i studiującą córkę za kwotę 12.000 zł. Podkreślono, że z wyciągu rachunku bankowego wynika, że w okresie od dnia 20 stycznia 2007 r. do dnia 25 września 2007 r. nie dokonano żadnych transakcji w tym również na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, więc za niewiarygodne należy uznać twierdzenia strony w tym zakresie.

Ponadto za niewiarygodne należy uznać te oświadczenia strony, z których wynika, że skarżący i rodzina utrzymują się z emerytury matki skarżącej wynoszącej jedynie ponad 800 zł.

WSA stwierdził, że to strona powinna należycie uzasadnić i uprawdopodobnić okoliczności, które podaje we wniosku o przyznanie prawa pomocy. Jeżeli fakty, które podaje nie znajdują pokrycia w aktach sprawy lub pozostają w sprzeczności z zawartymi tam informacjami o stanie majątkowym strony, istnieją podstawy do odmowy przyznania prawa pomocy.

Skarżący nie wskazali ponadto w jakim trybie studiuje ich córka i czy ma możliwość podjęcia pracy zarobkowej.

Powyższe postanowienie zaskarżone zostało zażaleniem podatników, w którym wniesiono o jego uchylenie i zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu strona odnosząc się do motywów w.w. postanowienia podkreśliła, że opłaca składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na "oryginalnych drukach" za pośrednictwem Poczty, ponieważ jej rachunki bankowe są zajęte. Do środka zaskarżenia dołączono druki potwierdzające wpłaty.

Skarżący wyjaśnili, że ich córka studiuje dziennie i nie ma możliwości podjęcia pracy – przechodzi okres rekonwalescencji po długiej chorobie zakaźnej. Skarżący podkreślili, że korzysta ona z pomocy rodziny. W 2007 r. skarżący nie uzyskał dochodów z działalności gospodarczej, a środki zgromadzone w 2006 r. zostały już wydane. Podkreślili, że aby "pomniejszyć ubytek Skarbu Państwa" w ewentualnie udzielonej pomocy odstępują od wniosku w części dotyczącej przydzielenia prawnika do obrony.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W art. 245 p.p.s.a. przewidziano możliwość przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata. Prawo to przyznaje się, jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Prawo pomocy w zakresie częściowym (art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a.) polega natomiast na zwolnieniu tylko od opłat sądowych w całości lub części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Wchodzi zaś w rachubę, jeżeli osoba fizyczna wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania dla siebie i rodziny.

Udzielenie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu Państwa i powinno sprowadzać się do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście niemożliwe. Ponadto opłaty sądowe, do których zalicza się wpis, stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienie od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.; w skrócie: Konstytucja RP). Dlatego też mogą by stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli.

Odnosząc się do rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że WSA w Warszawie rozpoznając wniosek strony o przyznanie prawa pomocy nie poprzestał jedynie na oświadczeniu złożonym przez stronę skarżącą na druku PPF i wezwał stronę w trybie art. 255 p.p.s.a. do złożenia dodatkowych dokumentów przedstawiających jej sytuację materialną. Z całości zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że sytuacja materialna skarżących jest trudna.

Skarżący prowadzi działalność gospodarczą, która nie przyniosła mu w 2007 r. dochodów, skarżąca jest osobą bezrobotną, poza domem o powierzchni 120 m2 nie posiadają żadnego majątku, utrzymują się z emerytury pobieranej przez matkę skarżącej w wysokości 840 zł oraz z oszczędności zgromadzonych w 2006 r. Ponadto na ich utrzymaniu pozostaje studiująca córka. Sąd I instancji orzekając w sprawie nie dał wiary oświadczeniom strony dotyczącym ich sytuacji finansowej podnosząc m.in., że wbrew twierdzeniom strony dotyczącym odprowadzania składek ubezpieczeniowych z jej rachunku bankowego wynika, że nie dokonała ona w okresie od dnia 20 stycznia 2007 r. do dnia 25 września 2007 r. wpłat na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Tymczasem do zażalenia dołączono dowody uiszczenia środków pieniężnych na zapłatę składek ubezpieczeniowych wynikających z deklaracji ZUS, które zostały przekazane w dniu 9 marca 2007 r.

Ponadto nie można uznać, że okolicznością przemawiającą na niekorzyść strony jest fakt, że nie przedstawiła ona w jakim trybie studiuje jej córka, gdyż strona nie była wzywana do wyjaśnienia tej okoliczności. W zażaleniu z kolei wskazano, że córka studiuje dziennie, obecnie przechodzi rekonwalescencję po długiej chorobie zakaźnej i nie jest w stanie podjąć żadnej pracy zarobkowej.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego biorąc pod uwagę powyższe okoliczności brak jest podstaw do przyjęcia, że strona, która utrzymuje się z w.w. dochodów, może pokryć koszty postępowania sądowego związane z uiszczeniem wpisu od skargi.

Instytucja prawa pomocy służy ochronie skarżących nie posiadających odpowiednich środków finansowych na dochodzenie swoich praw przed sądem. Zdaniem NSA skarżący w złożonym wniosku wykazał, że jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że nie może bez uszczerbku koniecznego dla utrzymania siebie ponieść w całości kosztów sądowych.

Mając powyższe na uwadze na mocy art. 188 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. NSA uchylił zaskarżone postanowienie i rozpoznał wniosek o przyznanie prawa pomocy, przyznając skarżącym to prawo na mocy powołanych przepisów oraz art. 245 § 3 p.p.s.a. w zakresie częściowym opisanym w sentencji postanowienia