Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

7 grudnia 2016 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Iwona Bogucka Sędzia NSA Jolanta Sikorska Protokolant: starszy inspektor sądowy Karolina Kubik po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca 2016 r., sygn. akt I OSK 3271/14 oddalającym skargę kasacyjną Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2014 r. sygn. akt II SAB/Wa 233/14 w sprawie ze skargi Fundacji P. na bezczynność Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego w przedmiocie rozpatrzenia wniosku z dnia 27 stycznia 2014 r. o udostępnienie informacji publicznej postanawia: odrzucić skargę o wznowienie postępowania.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2016 r. sygn. akt I OSK 3271/14 Naczelny Sąd Administracyjny, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 czerwca 2014 r. sygn. akt II SAB/Wa 233/14 - którym to zobowiązał Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego do rozpatrzenia wniosku Fundacji P. z dnia 27 stycznia 2014 r. o udostępnienie informacji publicznej, w terminie 14 dni od daty doręczenia prawomocnego wyroku wraz z aktami sprawy oraz stwierdził, że bezczynność organu nie miała miejsca z rażącym naruszeniem prawa – oddalił skargę kasacyjną.

Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego dnia 5 lipca 2016 r. wniósł skargę o wznowienie postępowania sądowego zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia z dnia 30 czerwca 2016 r. sygn. akt I OSK 3271/14 z powodu nieważności tego postępowania. Jako podstawę podał art. 271 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm., dalej p.p.s.a.).

W uzasadnieniu skargi o wznowienie wskazano, że zbieranie i przetwarzanie danych telekomunikacyjnych, współpraca z osobowymi źródłami informacji, kontrola operacyjna, zakup kontrolowany, kontrolowane przyjęcie lub wręczenie korzyści majątkowej, są to najbardziej złożone czynności operacyjne określone ustawowo, co wynika z art. 31 ust. 4 pkt. 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz o służbie wywiadu wojskowego ( DZ. U. z 2014 r. poz. 235 z późn. zm.). Podniesiono, że wprawdzie pojęcie czynności operacyjno-rozpoznawczych w tym gromadzenia danych telekomunikacyjnych nie zostało dotąd zdefiniowane, to mają one na celu tajne uzyskiwanie informacji istotnych dla realizacji zadań państwowych związanych z bezpieczeństwem i porządkiem publicznym, spełniając funkcję informacyjną, profilaktyczną i dowodową. Czynności operacyjno-rozpoznawcze są samodzielną, różną od czynności dochodzeniowo-śledczych formą aktywności służb policyjnych, wywiadowczych i kontrwywiadowczych. Mając na względzie niejawny charakter czynności operacyjno-rozpoznawczych, w tym gromadzenia danych telekomunikacyjnych, które są przedmiotem wniosku o udostępnienie informacji, w sprawie ze skargi kasacyjnej Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego o sygn. akt I OSK 3271/14, na rozprawie sądowej w dniu 30 czerwca 2016 r. pełnomocnik skarżącego wystąpiła z wnioskiem o odbycie tej rozprawy przed Naczelnym Sądem Administracyjnym przy drzwiach zamkniętych z uwagi na możliwość ujawnienia informacji niejawnych.

Sąd oddalił wniosek o rozpoznanie sprawy przy drzwiach zamkniętych, nakazując aby uważać i nie wypowiadać treści niejawnych. Zdaniem Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego, wobec negatywnego w tym przedmiocie stanowiska Sądu, pełnomocnik była zmuszona opuścić salę rozpraw, ponieważ zgromadzeni liczni młodzi ludzie nie posiadali poświadczenia bezpieczeństwa a ujawnienie w ich obecności treści niejawnych narażało ją na odpowiedzialność karną w rozumieniu art. 265 Kodeksu karnego i cofnięcie jej poświadczenia bezpieczeństwa. Zgodnie z art. 4 i 8 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 z późn. zm.) informacje niejawne mogą być udostępniane wyłącznie osobie dającej rękojmię zachowania tajemnicy i tylko w zakresie niezbędnym do wykonywania przez nią pracy lub pełnienia służby na zajmowanym stanowisku albo wykonywania czynności zleconych. Informacje niejawne muszą być przetwarzane w warunkach uniemożliwiających ich nieuprawnione ujawnienie, jak również muszą być odpowiednio chronione, z zastosowaniem środków bezpieczeństwa określonych w ustawie.

W skardze o wznowienie postępowania podniesiono także, iż w postępowaniu przed NSA oraz przed WSA w Warszawie została rażąco naruszona zasada prawdy materialnej, która ma niezwykle silną podstawę prawno konstytucyjną, jaką jest prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy wynikające z art. 45 Konstytucji RP. Zdaniem organu Nieprzeprowadzenie przez WSA w Warszawie dowodu z dokumentu, w którym byłoby zawarte stanowisko profesjonalnych służb operacyjnych, jak również brak możliwości uczestniczenia pełnomocnika Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego na rozprawie przed NSA wskazują na konieczność wznowienia postępowania sądowego w tej sprawie z powodu nieważności.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Stosownie do treści art. 281 p.p.s.a. na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i jeżeli brak jest ustawowej podstawy wznowienia lub termin do wniesienia skargi nie został zachowany, odrzuca skargę o wznowienie. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy. Z przepisu tego wynika, obowiązek Sądu zbadania przyczyn dopuszczalności skargi o wznowienie postępowania na rozprawie. Dopuszczalność tej skargi określają te same przesłanki, które były badane na posiedzeniu niejawnym, a więc zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz oparcie jej na ustawowych podstawach. Przy czym w odniesieniu do podstaw wznowienia jest to już badanie merytoryczne, sąd bada zatem realne zaistnienie tych podstaw. Z powyższego przepisu wynika, że są dwa sposoby badania przez sąd na rozprawie dopuszczalności wznowienia. Po pierwsze, sąd może ograniczyć się do badania dopuszczalności wznowienia, a więc sprawdzić, czy skarga została wniesiona z zachowaniem terminu oraz czy rzeczywiście opiera się na ustawowej podstawie. W wypadku negatywnego wyniku tego badania sąd odrzuca skargę, a w przypadku pozytywnego wyniku, przystępuje do rozpoznania sprawy. Po drugie, sąd po rozważeniu stanu sprawy, może połączyć oba stadia postępowania i zakończyć je wydaniem orzeczenia rozstrzygającego zasadność skargi. Naczelny Sąd Administracyjny zastosował pierwsze rozwiązanie, przy czym wynik pierwszego stadium badania był negatywny z powodu braku ustawowej przesłanki wznowienia, co skutkowało odrzuceniem skargi o wznowienie postępowania.

Z uzasadnienia skargi o wznowienie można wywieść, że skarga oparta jest na dwóch przesłankach. Pierwsza to oddalenie wniosku o rozpoznanie sprawy przy drzwiach zamkniętych i związane z tym opuszczenie sali rozpraw przez pełnomocnika organu oraz druga polegająca na nieuwzględnieniu wniosku organu o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci stanowiska profesjonalnych służb operacyjnych, co do tego czy żądane informacje są informacją publiczną.

Zgodnie z treścią art. 271 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm., dalej p.p.s.a.) można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:

1) jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się orzeczenia niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

Pełnomocnik organu nie precyzuje, do której podstawy z art. 271 pkt 2 p.p.s.a. należy zaliczyć pierwszą ze wskazanych wyżej przesłanek wznowienia. Z uzasadnienia skargi domniemywać jednak należy, że pełnomocnik organu upatruje nieważności postępowania przed NSA w tym, że organ nie był należycie reprezentowany, lub że wskutek naruszenia przepisów prawa organ był pozbawiony możności działania. Odnosząc się do tego zarzutu, należy stwierdzić, że bezspornym jest, iż prawidłowo umocowany pełnomocnik Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego, będąca radcą prawnym zastała stosownie do art. 91 § 1 i art. 67 § 5 p.p.s.a. zawiadomiona o rozprawie. Pełnomocnik stawiała się na rozprawie, na której oddalono jej wniosek o przeprowadzenie rozprawy przy drzwiach zamkniętych. Oddalenie wniosku spowodowało opuszczenie sali rozpraw przez pełnomocnika organu, pomimo pouczenia, że rozprawa będzie prowadzona w dalszym ciągu pod jej nieobecność. Stosownie do art. 90 § 1 p.p.s.a. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie. Zatem zasadą jest jawność rozprawy, która może zostać wyłączona tylko z przyczyn wskazanych w ustawie. Zgodnie z art. 61 ust. 1 Konstytucji: "Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów państwa". Prawo do uzyskiwania informacji, zgodnie z art. 61 ust. 2 Konstytucji, obejmuje wstęp na posiedzenia, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Także przedstawiciele środków masowego przekazu (radia, prasy, telewizji) mają prawo być obecni, jak każdy, na posiedzeniu sądowym. Jeżeli jednak zamierzają utrwalić przebieg posiedzenia za pomocą dźwięku lub obrazu, powinni wystąpić o zezwolenie, którego sąd powinien udzielić, z wyjątkiem przypadków wyłączenia jawności. Wystąpienie o zezwolenie ma na celu wyłącznie zapewnienie porządku przebiegu posiedzenia, a nie ograniczenie jawności rozpoznania sprawy. Przyjęcie reguły jawności posiedzeń sądowych nie oznacza, że sąd zwolniony jest z obowiązku rozważenia, czy nie ma podstaw do zarządzenia odbycia całego lub części posiedzenia przy drzwiach zamkniętych. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje wyłączenie jawności posiedzenia sądowego z urzędu oraz na wniosek strony. Sąd zarządza odbycie rozprawy przy drzwiach zamkniętych z urzędu lub na wniosek strony. Przypadki wyłączenia jawności z urzędu określa art. 96 § 1 p.p.s.a. Są nimi: zagrożenie moralności, bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a także możliwość ujawnienia okoliczności stanowiących informacje niejawne. Wyłączenie jawności rozprawy na wniosek strony może nastąpić, jeżeli wymaga tego ochrona życia prywatnego strony lub inny ważny interes prywatny (art. 96 § 2 p.p.s.a.). Postanowienie w przedmiocie wniosku strony sąd ogłasza publicznie. Postanowienie, na które nie służy zażalenie, wpisuje się do protokołu rozprawy bez spisywania odrębnej sentencji. Posiedzenie przy drzwiach zamkniętych nie traci charakteru posiedzenia jawnego, bowiem zgodnie z art. 97 § 1 p.p.s.a. w posiedzeniu tym mogą być obecni na sali: strony, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony. Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie (art. 97 § 2 p.p.s.a.).

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznający skargę kasacyjną zastosował się do powyższych wymogów wynikających ze wskazanych przepisów, rozpoznał wniosek organu o rozpoznanie rozprawy przy drzwiach zamkniętych. Postanowienie to nie podlegało zaskarżeniu. W tych okolicznościach nie można uznać, że Naczelny Sąd Administracyjny naruszając przepisy pozbawił organ możności działania. Oddalenie powyższego wniosku nie usprawiedliwiało opuszczenia sali rozpraw przez pełnomocnika zawodowego.

Odnosząc się do konieczności zachowana w tajemnicy związanej z czynnościami Służby Kontrwywiadu Wojskowego i związanym z tym zagrożeniem ujawnienia informacji niejawnych przez pełnomocnika organu w wypadku dalszego udziału w rozprawie, należy przede wszystkim przypomnieć, że przedmiotem niniejszego postępowania sądowego jest bezczynność organu w rozpoznaniu wniosku o udostępnienie informacji publicznej w postaci danych teleinformatycznych. Rzecz zatem dotyczy oceny takiej kategorii informacji, co do tego czy należy je zakwalifikować jako informacje publiczne. Zarówno sąd pierwszej jaki i drugiej instancji nie analizowały konkretnych informacji, to samo dotyczy organu. Kwestia ta może pojawić się dopiero na następnym etapie sprawy tj. przy rozpoznaniu wniosku o udostępnienie tych informacji, do czego Sąd zobowiązał w niniejszym postępowaniu dotyczącym bezczynności organu. Po wtóre organ nie wskazuje, że żądanym informacjom nadano jakąkolwiek klauzulę tajności. W tych okolicznościach uznać należy, że nie zaistniały podstawy do wypowiadania się przez pełnomocnika na rozprawie w kwestiach dotyczących zakwalifikowania żądanych informacji jako niejawnych a tym samym narażania się przez pełnomocnika organu na odpowiedzialność karną lub cofnięcie poświadczenia bezpieczeństwa. Brak było zatem podstaw do opuszczenia sali rozpraw przez pełnomocnika organu.

Z przedstawionych powyżej względów należy stwierdzić, że Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego był należycie reprezentowany przez umocowanego pełnomocnika i nie doszło do naruszenia przepisów prawa skutkującego pozbawieniem organu możności działania.

Odnosząc się natomiast do wskazanej drugiej przesłanki wznowienia tj. niedopuszczenia dowodu przez sądy, wskazać należy, że oczywiste jest, iż taka okoliczność może być jedynie przedmiotem zarzutu kasacyjnego. Taka okoliczność nie mieści się w żadnej z podstaw wznowienia postępowania, wskazanych w art. 271 i 273 p.p.s.a. W szczególności nie jest to podstawa wskazana w art. 273 § 2 p.p.s.a. z którego wynika, że można żądać wznowienia tylko w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Z powyższych względów naczelny sąd Administracyjny uznał, że wznowienie postępowania zakończonego przed NSA jest niedopuszczalne, ponieważ brak jest ustawowej podstawy wznowienia. Dlatego na podstawie art. 281 p.p.s.a. skargę o wznowienie należało odrzucić.