Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Włodzimierz Ryms po rozpoznaniu w dniu 23 września 2016 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia [...]– Stowarzyszenia W. z siedzibą w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2016 r., sygn. akt IV SA/Wa 453/16 w zakresie odmowy dopuszczenia do udziału w sprawie ze skargi W. Sp. z o.o. z siedzibą w W. na uchwałę Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia [...] lipca 2015 r., nr [...] w przedmiocie ustanowienia pomników przyrody postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2016 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odmówił dopuszczenia [...] – Stowarzyszenia W. z siedzibą w Warszawie do udziału w sprawie ze skargi W. Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie na uchwałę Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia [...] lipca 2015 r. w przedmiocie ustanowienia pomników przyrody. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że z przedstawionego przez Stowarzyszenie statutu nie wynika, aby udział w postępowaniu sądowoadminstracyjnym dotyczył jego celów statutowych. Wymienione w § 5 statutu cele, na które powołało się Stowarzyszenie, nie obejmuje prowadzenia działalności w zakresie występowania przed sądami administracyjnymi. Ponadto cele te są zbyt ogólne, aby mogły służyć do uzasadnienia udziału Stowarzyszenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Wniosek Stowarzyszenia o dopuszczenie do postępowania w charakterze uczestnika został zgłoszony w sprawie ze skargi na uchwałę Rady m. st. Warszawy w sprawie pomników przyrody położonych na terenie D. podjętą na podstawie art. 44 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie przyrody. Analiza celów Stowarzyszenia prowadzi do wniosku, że są to w zasadzie postulaty dotyczące szeroko (ogólnie) rozumianej ochrony środowiska, a nie ochrony przyrody i nie znajdują powiązania z działaniami na rzecz ochrony przyrody i z celami tej ochrony. Ponadto do oceny, czy spełnione zostały przesłanki z art. 33 § 2 ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.), dalej P.p.s.a. nie wystarczy samo stwierdzenie, że sprawa dotyczy zakresu statutowej działalności, ale koniczne jest wskazanie, że udział organizacji ma na celu ochronę obiektywnego porządku prawnego. Stowarzyszenie we wniosku nie podjęło próby wykazania, jakie to wartości wynikające z obiektywnego porządku prawnego, w tej konkretnej sytuacji, doznałyby wzmocnionej ochrony właśnie poprzez jego udział w postępowaniu. Istotą udziału organizacji społecznej w postępowaniu sądowoadministracyjnymi nie jest zaspokojenie partykularnych interesów samej organizacji, ale zapewnienie szeroko pojmowanej kontroli społecznej nad postępowaniem.

W zażaleniu na to postanowienie skarżące Stowarzyszenie, wnosząc o jego uchylenie, podniosło, że od kilku lat jest uczestnikiem Komisji Dialogu Społecznego ds. Środowiska Przyrodniczego działającej przy Biurze Ochrony Środowiska m.st. Warszawy. Komisja Dialogu Społecznego ds. Środowiska Przyrodniczego została powołana przez organizacje pozarządowe zajmujące się szeroko pojętą problematyką ochrony dziedzictwa przyrodniczego Warszawy, zasobów środowiska i jego jakości. Stowarzyszenie aktywnie uczestniczy w tej Komisji, m.in. zajmując się kwestiami pomników przyrody, a w szczególności drzew. Wśród celów statutowy Stowarzyszenia wymienione są: ochrona krajobrazu, ochrona środowiska (§ 5 ust. 2 Statutu), czy racjonalne zarządzenie nieruchomościami wspólnymi z uwzględnieniem ochrony krajobrazu, ochrony środowiska (§ 5 ust 3 Statutu). Stowarzyszenie nie występuje w tych sprawach w interesie własnym, lecz w dobrze pojętym interesie społecznym. W interesie społecznym znajduje się ochrona drzew, które pełnią bardzo ważną rolę dla szeroko rozumianego środowiska naturalnego, w tym dla oczyszczania powietrza, nawilżania go i chłodzenia. Niewymienienie wśród celów statutowych Stowarzyszenia "występowania przed sądami administracyjnymi", wynika z tego, że występowanie przed sądami administracyjnymi nie jest celem działania Stowarzyszenia, lecz narzędziem do realizacji jego statutowych celów, w tym odnoszących się do ochrony środowiska i krajobrazu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zawiera usprawiedliwione podstawy.

Kwestia dopuszczenia do udziału w postępowaniu sądowym organizacji społecznej została uregulowana w art. 33 § 2 P.p.s.a., zgodnie z którym organizacja społeczna może zgłosić swój udział w postępowaniu sądowym, w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności. W świetle art. 33 § 2 P.p.s.a. każdy cel działania określony w statucie nadanym czy przyjętym zgodnie z obowiązującym prawem może uzasadniać wystąpienie z żądaniem dopuszczenia do postępowania sądowego, jeżeli przedmiot postępowania wkracza w zakres działań organizacji społecznej czy to ze względu na czynności postępowania, czy też ze względu na jego wynik. Celem wymienionym w statucie organizacji, uzasadniającym dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu sądowym może być na przykład propagowanie określonej działalności czy pewnych idei, ochrona wartości materialnych i niematerialnych, zapobieganie niekorzystnym zjawiskom społecznym lub ekonomicznym. Udział organizacji społecznej musi odpowiadać celowi sądownictwa administracyjnego, tj. sprzyjać realizacji "sądowej kontroli administracji". Organizacja społeczna może działać na rzecz jednej ze stron, wzmacniając jej pozycję w postępowaniu, a może też nie wiązać swoich czynności procesowych z interesami żadnej ze stron, mając na uwadze tylko zachowanie wymagań interesu społecznego.

W tej sprawie Sąd I instancji przyjął, że skoro cele działania określone w statucie Stowarzyszenia nie obejmują prowadzenia działalności w zakresie występowania przed sądami administracyjnymi, a ponadto cele te są zbyt ogólne, to nie mogą służyć do uzasadnienia udziału Stowarzyszenia w postępowaniu w tej sprawie. W ocenie Sądu pierwszej instancji stanowisko takie znajduje uzasadnienie z uwagi na brzmienie § 5 statutu, który w sposób ogólnikowy wskazuje cele Stowarzyszenia m.in. ochronę środowiska, zaś rozpoznawana sprawa dotyczy uchwały w sprawie pomników przyrody. Pogląd ten jest zbyt kategoryczny. Przede wszystkim należy podkreślić, że nie można wywodzić z § 5 statutu Stowarzyszenia, iż poza zakresem statutowej działalności Stowarzyszenia jest uczestniczenie w tym postępowaniu, tylko z tego powodu, że jako cel Stowarzyszenia nie zostało wskazane występowanie przed sądami administracyjnymi. Należy podzielić pogląd Stowarzyszenia, że występowanie przed sądami administracyjnymi nie jest celem działania Stowarzyszenia samym w sobie, lecz narzędziem do realizacji jego statutowych celów. Skoro Stowarzyszenie prowadzi działalność w celu ochrony krajobrazu, ochrony środowiska, ochrony zabytków oraz wywierania wpływu na politykę władz lokalny w tym zakresie, to jednym ze sposobów wykonywania tej działalności jest branie udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym w sprawach z zakresu ochrony przyrody, w szczególności w sprawach skarg na uchwały organów samorządu gminnego w sprawie pomników przyrody. Ustanowienie pomnika przyrody stanowi formę ochrony przyrody, której celem jest zachowanie wartości przyrodniczych, krajobrazowych, naukowych, historycznych i kulturowych (§ 3 zaskarżonej uchwały). Nie można zatem przyjąć, że sprawa nie dotyczy zakresu statutowej działalności Stowarzyszenia, tylko z tego powodu, że statut nie wskazuje wprost tego konkretnego celu, a jedynie bardziej ogólny jak ochrona środowiska, czy ochrona krajobrazu. Nie można także zakładać, że udział Stowarzyszenia w tym postępowaniu nie ma na celu ochrony obiektywnego porządku prawnego, czy też nie służy realizacji celu publicznego, dla którego zostało powołane. W uzasadnieniu wniosku Stowarzyszenie wskazało, że jest uczestnikiem Komisji Dialogu Społecznego ds. Środowiska Przyrodniczego działającej przy Biurze Ochrony Środowiska m. st. Warszawy, która zajmują się m.in. sprawami ustanawiania pomników przyrody. Ponadto Stowarzyszenie działa na rzecz ochrony środowiska, a ponadto jak wskazano w zażaleniu zajmuje się problematyką ochrony drzew, które pełnią ważną rolę dla szeroko rozumianego środowiska, w szczególności w procesie oczyszczania i wymiany powietrza. Tych okoliczności Sąd pierwszej instancji nie rozważył w sposób wystarczający.

Mając powyższe względy na uwadze należy uznać, że odmowa dopuszczenia Stowarzyszenia do udziału w przedmiotowej sprawie z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia nie jest trafna. Ustalenie przez Sąd I instancji, czy zakres działalności statutowej danej organizacji uzasadnia jej udział w postępowaniu, powinno sprowadzać się do porównania zakresu całokształtu działalności Stowarzyszenia z przedmiotem danej sprawy, przy uwzględnieniu celów sądowej kontroli administracji.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji postanowienia.