Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 14 stycznia 2015 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Ireneusz Fornalik Sędziowie WSA Barbara Koś WSA Marek Sachajko (spr.) Protokolant: st. sekr. sąd. Janusz Maciaszek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 stycznia 2015 roku przy udziale sprawy ze skargi M S na decyzję Dyrektora Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P z dnia [...] roku nr [...] w przedmiocie ustalenia kwoty nadmiernie pobranych płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P z dnia [...] r., 2. zasądza od Dyrektora Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P na rzecz strony skarżącej kwotę [...] złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, 3. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie może być wykonana.

Kierownik Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P decyzją z dnia [...] 2013 r. ustalił M S kwotę nadmiernie pobranych płatności od gruntów rolnych w kwocie 22.321,34 zł.

W uzasadnieniu organ wskazał, że we wniosku w zakresie jednolitej płatności obszarowej oraz płatności zwierzęcej za 2008 r. strona zadeklarowała 58,81 ha powierzchni gruntów. Organ przyznał stronie decyzją z dnia [...] 2008 r. płatności za 2008 r. w wysokości 19.954,82 zł (w zakresie jednolitej płatności obszarowej - JPO) i 22.321,34 zł (w zakresie uzupełniającej płatności obszarowej do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę tj. płatności - typu PZ). W dniu [...] 2010 r. organ II instancji stwierdził nieważność decyzji organu I instancji, albowiem została ona wydana niezgodnie z przepisami prawa.

Po ponownej weryfikacji organ I instancji decyzją z dnia [...] 2011 r. przyznał stronie płatności w kwocie 19.954,82 zł, z czego wynika, że kwota 22.321,34 zł była przyznana i wypłacona stronie niezasadnie. Kwota ta powinna zostać zwrócona przez stronę.

Organ I instancji stwierdził, że w sprawie nie zachodziły przesłanki wyłączające obowiązek zwrotu płatności, wskazane w art. 73 ust. 4 i 5 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004. Spornej płatności nie dokonano bowiem na skutek pomyłki organu i błąd dotyczący zadeklarowanej powierzchni mógł być wykryty przez rolnika.

W dniu [...] 2008 r. organ wydał decyzję o przyznaniu płatności w mniejszej wysokości za 2006 rok, odmawiając przyznania płatności w zakresie płatności zwierzęcej (PZ).

Pierwszym powiadomieniem beneficjenta o nieprawidłowościach był moment doręczenia decyzji z dnia [...] 2010 r.

W odwołaniu od decyzji strona podniosła, że w sprawie miał zastosowanie art. 73 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004, albowiem płatność w nadmiernej wysokości została wypłacona stronie na skutek błędu organu, a błąd ten nie mógł być wykryty przez rolnika. Ponadto błąd dotyczył elementów stanu faktycznego a o decyzji o zwrocie powiadomiono stronę w terminie po upływie dwunastu miesięcy od dokonania płatności.

Strona składając wniosek o dopłaty za 2008 r. nie była informowana o decyzji organu dotyczącej odmowy płatności za 2006 rok.

Dyrektor Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w P decyzją z dnia [...]2013 r. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji, podzielając jego ustalenia faktyczne i prawne.

Organ II instancji wskazał, że część płatności wypłaconych pierwotnie stronie była nienależna, wobec czego należało uznać ją za kwotę nadmiernie pobranych płatności.

W ocenie organu odwoławczego w sprawie nie zachodziły przesłanki z art. 73 ust. 4 i 5 rozporządzenia Komisji (WE) nr 796/2004. Spornej płatności nie dokonano bowiem na skutek pomyłki organu i błąd dotyczący zadeklarowanej powierzchni mógł być wykryty przez rolnika. Strona dowiedziała się o nieprawidłowościach w dacie otrzymania decyzji o płatnościach za 2006 r.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu strona zarzuciła decyzji II instancji naruszenie :

- art. 73 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004 poprzez utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji, albowiem zgodnie z art. 73 ust. 4 ww. rozporządzenia w sprawie zachodziły przesłanki uzasadniające brak zwrotu spornych dopłat – płatność dokonano na skutek błędu organu I instancji, który nie mógł być wykryty przez stronę;

- art. 7 i 8 kpa w zw. z art. 73 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004;

- art. 73 ust. 5 zd. 2 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004, gdyż organ błędnie przyjął, że 4 letni termin należy liczyć do dnia wydania decyzji stwierdzającej nieważność, podczas gdy zdaniem strony należało liczyć ten termin do dnia wydania decyzji ustalającej kwotę nadmiernie pobranych płatności.

W uzasadnieniu skargi strona podniosła, że składała wniosek o płatności za 2008 r. w dobrej wierze, a organ I instancji uznał wniosek ten pierwotnie za prawidłowy. Strona wskazała, że nie wiedziała wówczas, że zostanie wydana decyzja odmawiająca przyznania płatności za 2006 rok.

Organ II instancji wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując swoje stanowisko zawarte w decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

We wniosku w zakresie jednolitej płatności obszarowej – JPO i w zakresie uzupełniającej płatności obszarowej do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę tj. płatności - typu PZ) za 2008 r. strona zadeklarowała 58,81 ha powierzchni gruntów. Organ przyznał stronie decyzją z dnia [...] 2008 r. płatności za 2008 r. w wysokości 19.954,82 zł (w zakresie jednolitej płatności obszarowej - typu JPO ) i 22.321,34 zł (w zakresie uzupełniającej płatności obszarowej do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę tj. płatności - typu PZ). W dniu [...] 2010 r. organ II instancji stwierdził nieważność decyzji organu I instancji, albowiem została ona wydana niezgodnie z przepisami prawa.

Po ponownej weryfikacji organ I instancji decyzją z dnia[...] 2011 r. przyznał stronie płatności w kwocie 19.954,82 zł, z czego wynika, że kwota 22.321,34 zł była przyznana i wypłacona stronie niezasadnie. Kwota ta powinna zostać zwrócona przez stronę.

Organy obu instancji stwierdziły dodatkowo, że w sprawie nie zachodziły przesłanki wyłączające obowiązek zwrotu płatności, wskazane w art. 73 ust. 4 i 5 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004. Spornej płatności nie dokonano bowiem na skutek pomyłki organu i błąd dotyczący zadeklarowanej powierzchni mógł być wykryty przez rolnika.

Sąd po przeanalizowaniu akt sprawy stwierdził, że tezy tego rodzaju były niezasadne.

Zgodnie z art. 29 ust. 1, 2 i 8 ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Kierownik Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w drodze decyzji administracyjnej ustala kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych środków publicznych:

1) pochodzących z funduszy Unii Europejskiej;

2) krajowych, przeznaczonych na:

a) współfinansowanie wydatków realizowanych z funduszy Unii Europejskiej,

b) finansowanie przez Agencję pomocy przyznawanej w drodze decyzji administracyjnej.

Właściwym w sprawie ustalenia kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych środków publicznych w decyzji, o której mowa w ust. 1, jest organ właściwy do rozstrzygnięcia w sprawie przyznania płatności lub pomocy finansowej ze środków publicznych, o których mowa w ust. 1.

O ustaleniu kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych środków publicznych organ, o którym mowa w ust. 2, może rozstrzygnąć również w decyzji w sprawie przyznania płatności lub pomocy finansowej ze środków publicznych, o których mowa w ust. 1.

Z regulacji art. 29 ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wynika zatem, iż w przepisie jest mowa o dwóch rodzajach należności: (a) kwocie nadmiernie pobranych środków publicznych i (b) kwocie nienależnie pobranych środków publicznych. Kwota nadmiernie pobranych środków publicznych jest to kwota wypłaty nadwyżki - wypłaty kwoty ponad wartość wynikającą z ustawy. Kwota zaś nienależnie pobranych środków publicznych to kwota wypłacona przez organ w sytuacji, gdy nie było ustawowego obowiązku jej wypłacenia, albo obowiązek ten nie istniał, albo wygasł. W obu przypadkach świadczenie dokonane przez organ przewyższa to, czego wymaga od organu przepis prawa.

Wypłata stronie kwoty 42.276,16 zł z tytułu płatności na rok 2008 była wypłatą świadczenia w nadmiernej wysokości, biorąc po uwagę to, iż płatność za ten rok przysługiwała stronie w niższej wysokości ( 19.954,82 zł ).

Należy jednak rozważyć, czy były podstawy do wyłączenia obowiązku zwrotu z uwagi na uregulowanie wynikające z art. 73 ust. 4 i 5 rozporządzenia Komisji (WE ) nr 796/2004.

Stosownie do tego przepisu obowiązek zwrotu nienależnej płatności nie ma zastosowania, jeżeli dana płatność została dokonana na skutek pomyłki właściwego organu oraz jeśli błąd nie mógł zostać wykryty przez rolnika w zwykłych okolicznościach. Możliwość wyłączenia obowiązku zwrotu nienależnie dokonanej płatności wymaga zatem spełnienia łącznie dwóch wymienionych w tym przepisie przesłanek. Po pierwsze: płatność dokonana musi być na skutek błędu organu, po drugie: błąd jest tego rodzaju, że nie mógł zostać wykryty przez rolnika w zwykłych okolicznościach.

W przypadku, gdy błąd dotyczy elementów stanu faktycznego związanych z obliczaniem danej płatności obowiązek zwrotu nadmiernej płatności występuje wtedy, jeśli decyzja o odzyskaniu należnych płatności została przekazana w terminie dwunastu miesięcy od płatności. Obowiązek zwrotu nie ma zastosowania, gdy decyzja nie została przekazana w terminie dwunastu miesięcy od płatności.

Zdaniem Sądu należało przyjąć, że płatność została dokonana w nadmiernej wysokości na skutek błędu organu.

Podkreślić należy, że organ administracji publicznej zanim przyznał płatność za 2008 r. dokonał kontroli wniosku, celem określenia maksymalnej powierzchni uprawnionej do uzyskania płatności. Organ w wyniku kontroli dokonał weryfikacji zadeklarowanej we wniosku o przyznanie płatności powierzchni działek i poczynił w tym zakresie własne ustalenia, czemu dał wyraz w uzasadnieniu decyzji z dnia [...] 2008 r. Organ stwierdził, że do powierzchni branej pod uwagę w zakresie jednolitej płatności obszarowej - typu JPO ) i w zakresie uzupełniającej płatności obszarowej do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę tj. płatności - typu PZ zadeklarowany został obszar 58,81 ha i taki obszar stwierdzono w wyniku weryfikacji wniosku.

Tak więc należy uznać, że organ administracji publicznej przed przyznaniem płatności za 2008 r. dokonał nieprawidłowej oceny wielkości deklarowanych działek.

Podkreślić należy, że stwierdzenie nieważności decyzji pierwotnej o przyznaniu płatności nie zwalnia organu administracji od odpowiedzialności za wcześniej popełniony błąd (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 26.02.2014 r., II SA/Bd 1460/13, Lex nr 1457864 ). Ponadto, okoliczność ta wynika także z treści uzasadnienia decyzji z dnia [...] 2010 r. w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji, w której organ wskazał, że błąd nastąpił na skutek przetwarzania danych przez system informatyczny.

Z punktu widzenia rozpoznawanej sprawy ważne natomiast jest, czy zadeklarowana przez skarżącą powierzchnia działek rolnych była błędem zauważalnym w zwykłych okolicznościach.

Kolejnym warunkiem wynikającym z treści art. 73 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 796/2004 jest, że w przypadku, gdy błąd dotyczy elementów stanu faktycznego związanego z obliczaniem przedmiotowej płatności, art. 73 ust. 4 akapit pierwszy przedmiotowego rozporządzenia stosuje się jedynie, gdy decyzja o zwrocie nie została przekazana w terminie dwunastu miesięcy od dnia płatności stronie.

W ocenie Sądu, organ nie odniósł się szczegółowo i w przekonujący sposób do okoliczności dotyczącej braku możliwości wykrycia błędu przez rolnika w zwykłych okolicznościach.

Organ I instancji powołał się na konieczność znajomości przez beneficjenta ogólnych zasad przyznawania płatności, jako okoliczności wykluczających możliwość zastosowania wyłączenia obowiązku zwrotu nadmiernie pobranych płatności. Organ II instancji przyjął także ten sposób interpretacji. Ocena ta jest jednak, zdaniem Sądu, niekompletna.

Organ I instancji wskazał, iż rolnik ubiegający się o płatności otrzymuje informację o maksymalnym kwalifikowanym obszarze przypadającym na daną działkę referencyjną, a także składa oświadczenie dotyczące świadomości warunków funkcjonowania systemów pomocy.

Świadomość i znajomość zasad funkcjonowania systemu nie przesądza automatycznie o uznaniu, że popełnienie błędu dotyczącego powierzchni jest błędem, który w zwykłych okolicznościach mógł zostać wykryty przez rolnika. Błąd ten musi odnosić się do sfery faktów dotyczących powierzchni, a nie wiedzy na temat funkcjonowania systemu wsparcia.

Skoro organ jako profesjonalista, dysponujący wiedzą, doświadczeniem i fachowym zapleczem, zauważył błąd dopiero po wydaniu pierwszej decyzji przyznającej płatności za 2008 rok zgodnie z wnioskiem strony to mało przekonujące jest twierdzenie, że skarżący mógł wykryć błąd w zwykłych okolicznościach (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 26.02.2014 r., II SA/Bd 1460/13, Lex nr 1457864 ).

Rozważania powyższe należy odnieść zwłaszcza do wysokości kwoty nadmiernie pobranych płatności jako pochodnej różnicy zadeklarowanej powierzchni.

Gdy błąd dotyczy elementów stanu faktycznego związanych z obliczaniem danej płatności, obowiązek zwrotu nadmiernej płatności nie występuje wtedy, jeśli o decyzji o zwrocie nie powiadomiono zainteresowanego w terminie dwunastu miesięcy od płatności. Upływ terminu dwunastu miesięcy od momentu płatności do powiadomienia o decyzji o zwrocie, w przypadku, gdy błąd dotyczy elementów stanu faktycznego, sprawia, że obowiązek zwrotu nie ma zastosowania, pod warunkiem, że spełnione zostały wszystkie przesłanki określone w art. 73 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) 796/2004.

W tych okolicznościach, organ administracji publicznej powinien raz jeszcze ocenić charakter błędu i wskazać, w sposób przekonujący, czy w zwykłych okolicznościach skarżąca mogła błąd wykryć, a to w aspekcie art. 73 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE)796/2004.

Biorąc pod uwagę, że zaskarżona decyzja narusza art. 73 ust. 4 rozporządzenia Komisji WE 796/2004, Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 135 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.

O zwrocie skarżącej kosztów postępowania, jak i w przedmiocie wykonalności decyzji postanowiono na podstawie art. 200 i art. 152 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jak w punkcie 2 i 3 wyroku.