Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący WSA Ewa Partyka Sędziowie NSA Maria Piórkowska WSA Robert Sawuła /spr./ Protokolant st. sekr. sąd. Anna Mazurek-Ferenc po rozpoznaniu w Wydziale II Ogólnoadministracyjnym na rozprawie w dniu 18 stycznia 2011 r. sprawy ze skargi H. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] sierpnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie zwrotu świadczenia z funduszu alimentacyjnego I. uchyla zaskarżoną decyzję; II. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

II SA/Rz 915/10

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi H. M. działającego przez pełnomocnika – swego brata Z. M. jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej: SKO) z [...].08.2010 r. nr [...] wydana w przedmiocie zwrotu kwot wypłaconych świadczeń alimentacyjnych wraz z odsetkami. Decyzja ta zapadła w następującym stanie faktycznym:

Decyzją Prezydenta Miasta [...] z [...].10.2008 r. nr [...] przyznano D. M., synowi H. M., świadczenie z funduszu alimentacyjnego w kwocie 300 zł miesięcznie na okres od 1.10.2008 r. do 30.09.2009 r. Realizując przedmiotowa decyzję Prezydent Miasta [...] dokonał wypłaty 3.300 zł tytułem świadczenia alimentacyjnego. Następnie organ ten powiadomił H. M. o wszczęciu postępowania w celu wydania decyzji w sprawie zwrotu należności wypłaconych tytułem świadczenia alimentacyjnego. Decyzją z [...].05.2010 r. nr [...] Prezydent Miasta [...] orzekł o obowiązku zwrotu przez H. M. kwoty 3.300 zł wypłaconych na rzecz D. M. tytułem świadczeń alimentacyjnych. W podstawie prawnej tej decyzji powołano art. 104 ustawy z 14.06.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. Nr 98 z 2000 r., poz. 1071 ze zm., zwana dalej k.p.a.) oraz art. 27 ust. 1, ust. 3 i ust. 7 pkt 2 ustawy z 7.09.2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Nr 1 z 2009 r., poz. 7 ze zm., zwana dalej Ualim). Uzasadniając rozstrzygnięcie wskazano na fakt przyznania, a następnie wypłaty powyższej kwoty osobie uprawnionej, a także na prawny obowiązek dłużnika alimentacyjnego zwrotu należności wraz z ustawowymi odsetkami.

W terminie ustawowym na wniesienia odwołania od powyższej decyzji pismo adresowane do Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej wniósł Z. M., brat H. M. powołując się na udzielone mu pełnomocnictwo. W piśmie wnoszący poinformował, że H. M. zarejestrowany jest jako bezrobotny, orzeczeniem Sądu Rejonowego w R. został skierowany na przymusowe leczenie odwykowe, na które się nie stawił dobrowolnie. W treści pisma znajduje się sformułowanie "podając powyższe jestem zmuszony odwołać się...". Do pisma dołączono kopie decyzji organu I instancji, zaświadczenia z Powiatowego Urzędu Pracy, wezwania sądowego do stawienia się w [...] Szpitalu psychiatrycznym oraz pełnomocnictwa dla Z. M. od H. M. do reprezentowania go przez ZUS Oddział [...] w sprawie dotyczącej renty o nr [...].

Rozpoznając powyższe pismo i traktując je jako odwołanie od decyzji organu I instancji z [...].05.2010 r. opisaną na wstępie decyzją SKO orzekło o utrzymaniu decyzji Prezydenta Miasta w mocy. W podstawie prawnej powołano się na dyspozycję art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 27 ust. 1-3 Ualim. W uzasadnieniu zrekapitulowano ustalony przez I instancję stan faktyczny sprawy. Przytoczono treść art. 27 ust. 1 i 2 Ualim wskazując, że dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu wypłaconych należności wraz z odsetkami, jakie zostały przyznane i wypłacone osobie uprawnionej. Nie budzi wątpliwości, że na podstawie stosownej decyzji Prezydent Miasta [...] wypłacił D. M. kwotę 3.300 zł z funduszu alimentacyjnego. Zdaniem organu odwoławczego w tej sytuacji istnieje prawny obowiązek organu wydania decyzji w zakresie obowiązku zwrotu należności wypłaconych z funduszu alimentacyjnego. Ci się tyczy wskazanych przez pełnomocnika okoliczności, a to bezrobocia, choroby alkoholowej, to są to kwestie nie uzasadniające zaniechania wydania decyzji o zwrocie wypłaconych należności. Są to natomiast okoliczności, które mogą być rozważane przy rozpatrywaniu sprawy dotyczącej ewentualnego umorzenia lub rozłożenia na raty wypłaconych kwot z funduszu alimentacyjnego.

W skardze na powyższą decyzję (błędnie określona mianem "odwołania") działający imieniem H. M. – Z. M. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i umorzenie kwot należnych od skarżącego na rzecz Funduszu Alimentacyjnego. Argumentacja skargi zawiera powtórzenie w większości treści odwołania, sprowadzając się do przywołania faktów: skarżący jest alkoholikiem, cierpi na różne choroby, jest niezdolny do pracy, ubiega się o przyznanie renty w postępowaniu przed sądem powszechnym, jest na utrzymaniu matki, która jest inwalidką.

W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie, eksponując, iż to organ właściwy dłużnika może umorzyć należności skarżącego, zaś wydanie decyzji w aspekcie zwrotu nie odbywa się na zasadzie uznania administracyjnego. Sąd wezwał pełnomocnika skarżącego do wylegitymowania się skutecznym pełnomocnictwem, a wezwaniu temu zadość uczyniono.

Podczas rozprawy przed Sądem pełnomocnik skarżącego podtrzymał argumenty skargi, wyjaśniając że organ odwoławczy nie wzywał go o uzupełnienie ewentualnych braków formalnych odwołania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny, zważył, co następuje:

Kontrola sądowoadministracyjna prowadzona jest, pomijając wyjątki od tej reguły, wyłącznie z punktu widzenia zgodności z prawem (por. art. 1 § 2 ustawy z 25.07.2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), przy czym rozumie się, iż chodzi tu zarówno o przepisy prawa materialnego, jak i procesowego.

W niniejszej sprawie skarga podlega rozpatrzeniu przez właściwy wojewódzki sąd administracyjny na podstawie przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ustawa z dn. 30.08.2002 r., Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwana dalej Ppsa). Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie: 1) uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi: a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy; b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania; c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy; 2) stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach.

Zgodnie z art. 134 § 1 Ppsa sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, zaś w myśl art. 135 Ppsa sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

W ocenie Sądu skarga jest uzasadniona, aczkolwiek wyłącznie z przyczyn, które Sąd uwzględnił z urzędu.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 Ualim dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. W myśl art. 27 ust. 1a Ualim odsetki są naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego, do dnia spłaty. Na podstawie art. 27 ust. 2 Ualim organ właściwy wierzyciela wydaje, po zakończeniu okresu świadczeniowego lub po uchyleniu decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, decyzje administracyjną w sprawie zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności z tytułu otrzymanych przez osobę uprawniona świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

W sprawie niesporne jest, że organem właściwym wierzyciela jest Prezydent Miasta [...], organ ten decyzją z [...].12.2009 r. nr [...] uchylił własną decyzję z [...].10.2008 r. o przyznaniu D. M. świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Decyzja ta zalega w aktach organu I instancji (k. 20), jak wynika z rozdzielnika adresowana była do D. M., nie wiadomo jednak, czy stała się decyzją ostateczną. Brak jest stwierdzenia ostateczności tej decyzji oraz zwrotnego potwierdzenia jej doręczenia stronie – D. M. W ocenie Sądu możliwość wydania decyzji na podstawie art. 27 ust. 2 Ualim istnieje wówczas, gdy niesporne jest, że decyzja uchylająca decyzję przyznającą świadczenie z funduszu alimentacyjnego jest decyzją ostateczną i wykonalną. Jej obowiązywalność polegać będzie właśnie na możliwości wydania decyzji zobowiązującej dłużnika do zwrotu należności. Innymi słowy, decyzja w przedmiocie zobowiązania dłużnika alimentacyjnego do zwrotu wypłaconych kwot jest decyzją zależną od decyzji uchylającej decyzje o przyznaniu świadczenia alimentacyjnego. Jeśli zatem niesporne będzie, że decyzja Prezydenta Miasta [...] z [...].12.2009 r. nr [...] stała się decyzją ostateczną, za dopuszczalne uznać trzeba będzie wydanie decyzji opartej o dyspozycję art. 27 ust. 2 Ualim. Na podstawie tego przepisu (nie zaś jak błędnie wskazał organ I instancji – art. 27 ust. 3 Ualim) organ wydaje decyzję zobowiązującą dłużnika alimentacyjnego do zwrotu należności z tytułu świadczeń wypłaconych wierzycielowi. Decyzja ta, jak trafnie wskazał organ odwoławczy, jest decyzją o charakterze związanym. Wszczynając postępowanie, w którym zapadła decyzją o obowiązku zwrotu należności przez skarżącego organ I instancji pismem z 21.04.2010 r. powiadomił H. M. o fakcie uchylenia decyzji w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, treść tego pisma nie wyjaśnia zasadniczej wątpliwości, co do faktu ostateczności decyzji uchylającej z [...].12.2010 r. Na okoliczność tę wskazywałby fakt wydania następnie przez organ I instancji kolejnej decyzji z [...].01.2010 r. skierowanej do D. M. w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, jednak w ocenie Sądu nie można poprzestać na domniemaniu, skoro ustalenia w tym aspekcie winny być bezsporne i znajdować potwierdzenie w aktach sprawy.. Zdaniem Sądu kwestia ostateczności decyzji organu I instancji z [...].12.2009 r. nie została dostatecznie wyjaśniona, zatem doszło do naruszenie powinności organu ujętych w treści art. 7 i 77 § 1 k.p.a. nakładających obowiązek podjęcie wszelkich niezbędnych kroków zmierzających do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. c Ppsa), to zaś upoważnia Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji. Kwestię tę organ odwoławczy może wyjaśnić w trybie art. 136 k.p.a. Po wyjaśnieniu, czy D. M. doręczono decyzję organu I instancji z [...].12.2009 r. i czy nie korzystał z prawa do wniesienia odwołania od niej, organ II instancji raz jeszcze rozpozna sprawę.

Podkreślić należy, że stan zdrowia skarżącego, jego złe warunki materialne nie stanowią o niezgodności z prawem decyzji nakładającej obowiązek zwrotu, zasadnie wskazano w zaskarżonej decyzji i odpowiedzi na skargę, iż kwestie te mogą mieć znaczenie, ale w odrębnym postępowaniu, w którym skarżący mógłby ubiegać się przed Prezydentem Miasta [...] o udzielenie ulgi polegającej na umorzeniu należności, odroczeniu terminu jej płatności lub rozłożenia na raty. Odrębna decyzja w tej kwestii wydawana jest na podstawie art. 30 Ualim.

Z tych przyczyn orzeczono, jak w sentencji wyroku.