Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jerzy Drwal, Sędziowie Sędzia WSA Ewa Ibrom, Sędzia WSA Jadwiga Pastusiak (sprawozdawca), Protokolant Starszy sekretarz sądowy Wiesława Dudek, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 31 maja 2011 r. sprawy ze skargi A. M. na decyzję Rektora z dnia [...] grudnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie skreślenie z listy studentów 1. uchyla zaskarżoną decyzję; 2. zasądza od Rektora na rzecz skarżącej A. M. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania; 3. określa, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu.

Decyzją z dnia [...] listopada 2011 r., Nr [...], wydaną z upoważnienia Dziekana Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu [...] w L., orzeczono o skreśleniu A. M. z listy studentów trzeciego roku studiów magisterskich kierunek prawo w roku akademickim 2009/2010. Jako powód rozstrzygnięcia w uzasadnieniu wskazano niezaliczenie semestru.

W odwołaniu od decyzji strona podniosła, że przyczyną nieprzystąpienia do egzaminów był zły stan zdrowia, w związku z doznanym w marcu urazem głowy i kręgosłupa. W związku z tym odwołująca się przebywała dwukrotnie w szpitalu oraz na leczeniu uzdrowiskowym. Ponadto strona powołała się na trudną sytuację rodzinną – konieczność sprawowania opieki nad ciężko chorym ojcem. Strona wniosła o uchylenie decyzji i przywrócenie terminu do złożenia egzaminów.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2010 r. Prorektor Uniwersytetu [...] w L. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że podstawowym obowiązkiem studenta jest uzyskiwanie zaliczeń kolejnych semestrów studiów w trakcie trwania sesji egzaminacyjnej, w terminach określonych szczegółową organizacją roku. Pomimo, że termin uzyskania zaliczenia VI semestru upłynął 30 września, odwołująca się uzyskała zgodę na przedłużenie sesji do 15 października. Termin ten upłynął bezskutecznie. Organ wyraził zrozumienie dla trudnej sytuacji odwołującej się, lecz wskazał, że powinna w takiej sytuacji skorzystać z przewidzianego w regulaminie studiów urlopu, o który można ubiegać się przed lub na początku semestru.

W skardze do sądu administracyjnego A. M. podniosła, że decyzja o skreśleniu z listy studentów została wydana w czasie jej leczenia szpitalnego. O fakcie leczenia informowała Dziekanat listownie, stosowne zaświadczenia o niezdolności do nauki są w posiadaniu Dziekanatu. W dalszej kolejności skarżąca jeszcze raz powołała się na kłopoty zdrowotne i trudną sytuację rodzinną. Ponadto podniosła, że dwukrotnie składała prośbę o przedłużenie sesji egzaminacyjnej z powodu niezdolności do nauki, wraz z prośbą złożyła zaświadczenie lekarskie. Jednocześnie z odwołaniem wnioskowała o przywrócenie terminu do złożenia egzaminów. Do wniosku tego Rektor nie ustosunkował się.

W odpowiedzi na skargę Rektor Uniwersytetu nie zgodził się z argumentami skarżącej i podtrzymał w całości stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżona decyzja dotknięta jest wadami prawnymi, które uzasadniają jej uchylenie. Co prawda nie wszystkie podniesione w skardze argumenty zasługują na akceptację, tym niemniej sąd administracyjny jest zobowiązany do dokonania kompleksowej oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu, niezależnie od zarzutów i wniosków podnoszonych w skardze (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi; Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.).

Analiza zaskarżonej decyzji prowadzi do wskazania całego szeregu uchybień proceduralnych, jakich dopuścił się organ w sprawie i jakie muszą skutkować uchyleniem zaskarżonej decyzji.

W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że zgodnie z art. 207 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, ze zm.) do decyzji, o których mowa w art. 169 ust. 7 i 8, decyzji podjętych przez organy uczelni w indywidualnych sprawach studentów i doktorantów, a także w sprawach nadzoru nad działalnością uczelnianych organizacji studenckich oraz samorządu studenckiego, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego [...] oraz przepisy o zaskarżaniu decyzji do sądu administracyjnego. Oznacza to, że rozstrzygnięcia organów szkoły wyższej w indywidualnych sprawach studentów, jak i postępowanie, w których one zapadają, muszą odpowiadać co najmniej minimalnym wymogom proceduralnym określonym w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Podstawowym wymogiem skuteczności doręczenia pisma kierowanego przez organ do strony postępowania administracyjnego jest pokwitowanie (art. 39, art. 46 KPA). Dołączone do skargi akta administracyjne nie zawierały żadnego potwierdzenie doręczenia skarżącej decyzji organów obydwu instancji. Na żądanie sądu uzupełnienia akt administracyjnych w tym zakresie organ nadesłał jedynie kserokopie stron dziennika korespondencji. Dziennik korespondencji pozwala jedynie na stwierdzenie, w jakich datach zostały do strony wysłane decyzje I i II instancji, nie pozwalają jednak na ustalenie, w jakiej dacie decyzje te zostały doręczone. O fakcie doręczenia można jedynie domniemywać na podstawie okoliczności wniesienia przez skarżącą odwołania. Podobnie – w stosunku do odwołania skarżącej, z dziennika korespondencji wynika jedynie, że odwołanie wpłynęło 20 grudnia 2010 r., nie wiadomo jednak w jakiej dacie było wysłane. Brak dokumentu potwierdzenia uniemożliwia ustalenie, czy odwołanie zostało wniesione w terminie. Doręczanie pism kierowanych przez organ do stronty postępowania, w tym decyzji zapadłych w sprawie dokonywało się zatem z całkowitym pogwałceniem zasad obowiązujących w procedurze administracyjnej. Jest to jednak ewidentne uchybienie organu, dlatego nie może stanowić podstawy jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec strony.

Analizując treść rozstrzygnięcia należy stwierdzić, że zapadło ono z naruszeniem przepisów Regulaminu studiów na Uniwersytecie [...] w L., stanowiącym załącznik do uchwały Senatu Nr [...] z dnia [...] marca 2006 r., z późniejszymi zmianami.

Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że przyczyną skreślenia skarżącej z listy studentów było niezaliczenie w terminie zajęć objętych programem VI semestru studiów. Organ wskazał, że termin uzyskania zaliczenia VI semestru upłynął 30 września, odwołująca się uzyskała zgodę na przedłużenie sesji do 15 października. Termin ten upłynął bezskutecznie.

W swoich rozważaniach organ pominął jednak bardzo istotną dla sprawy okoliczność. W aktach administracyjnych (k. 15) znajduje się wniosek skarżącej z dnia 29 września 2010 r. o przedłużenie terminu sesji egzaminacyjnej. Na wniosku widnieje adnotacja Prodziekana, zgodnie z którą w związku z nieusprawiedliwionym niezgłoszeniem się na egzaminy w sesji egzaminacyjnej wpisuje oceny niedostateczne i wyraża zgodę na przystąpienie do egzaminów poprawkowych do 15 października 2010. W dniu 7 października 2010 r. (k. 16) skarżąca złożyła kolejny wniosek o przedłużenie terminu sesji. Do wniosku zostało dołączone zaświadczenie lekarskie, z którego wynika niezdolność do zajęć na studiach w okresie od 7 do 27.10.2010 r. Na wniosku tym widnieje kolejna adnotacja Prodziekana o następującej treści: "Przedłożone zwolnienie dotyczy okresu, w którym sesja powinna być już zakończona; indywidualna organizacja studiów nie uprawnia do zdawania egzaminów po zakończeniu poprawkowej sesji egzaminacyjnej, dlatego nie wyrażam zgody na dalsze przedłużanie terminów i rozpoczynanie sesji egzaminacyjnej w ostatnich dniach października".

Abstrahując od kwestii, czy odręczna adnotacja na wniosku jest właściwą formą rozstrzygania o wnioskach studenta, należy wskazać, że zgodnie z adnotacją na wniosku z 29 września skarżąca miała zgodę na przystąpienie do egzaminów poprawkowych do dnia 15 października 2010 r., a w okresie tym przebywała na zwolnieniu lekarskim. W tej sytuacji stanowisko Prodziekana zawarte w adnotacji na wniosku z 7 października pozostaje w sprzeczności z wcześniejszą zgodą na wniosku z 29 września. Adnotację Prodziekana na wniosku z 29 września należy rozumieć jako zgodę na przedłużenie sesji zaliczeniowo-egzaminacyjnej do dnia 15 października 2010 r. w rozumieniu § 25 ust. 5 Regulaminu studiów. Zgoda ta oznaczała, że skarżąca powinna była zdać wymagane programem studiów egzaminy w ramach VI semestru do tego dnia. Skoro jednak przedstawiła zaświadczenie lekarskie wskazujące na jej niezdolność do zajęć na studiach w okresie od 7 do 27.10.2010 r., nie można wymagać aby w tych dniach stawiła się na egzamin. Organ nie podważał wiarygodności zaświadczenia lekarskiego, nie mógł więc przyjąć, że skarżąca nie zaliczyła egzaminów w przedłużonym terminie, skoro spełnienie tego warunku nie było możliwe z przyczyn obiektywnych.

Należy wskazać, że zgodnie z § 23 ust. 1 i 2 Regulaminu studiów warunkiem zaliczenia semestru/roku jest spełnienie wszystkich wymagań objętych planem studiów i programem nauczania dla danego okresu nauki. Student zalicza zajęcia w terminach przewidzianych planem studiów oraz składa egzaminy w sesji zgodnie z jej harmonogramem. Jeżeli student z przyczyn obiektywnych, potwierdzonych zaświadczeniem lekarskim, nie może przystąpić do egzaminu w wyznaczonym terminie, to ewidentnym naruszeniem jego praw jest przyjęcie, że nie zaliczył semestru, co uprawnia organ do skreślenia z listy studentów. Taka argumentacja prowadzi do ewidentnej sprzeczności z całą istotą procedury zaliczania semestru studiów określonej w § 23, 25 i 29 Regulaminu studiów.

Fakt, iż pomiędzy skarżącą a organami uczelni szkoły wyższej od dawna trwają spory prawne na tle spraw związanych z jej studiami, nawet przy założeniu, że stroną winną tych sporów co najmniej w części pozostaje studentka, nie zwalnia organów uczelni od obowiązku stosowania się do obowiązujących procedur. Jeżeli organ nie jest w stanie podważyć argumentu o obiektywnych przyczynach niemożności przystąpienia do egzaminów w terminie (zwolnienie lekarskie), nie może stąd wyciągać negatywnych dla studentki konsekwencji. Należy w tym miejscu wskazać na § 26 ust. 2 Regulaminu, zgodnie z którym niezgłoszenie się na egzamin bez usprawiedliwienia powoduje wpisanie przez dziekana oceny niedostatecznej w indeksie. A contrario – usprawiedliwione niezgłoszenie się na egzamin nie może pociągać za sobą negatywnych konsekwencji dla studenta.

Z art. 190 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym wynika, że kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej może skreślić studenta z listy studentów m.in. w przypadku nieuzyskania zaliczenia semestru lub roku w określonym terminie. Użycie w cytowanym przepisie słowa "może" wskazuje na uznaniowy charakter rozstrzygnięcia zapadłego na tej podstawie. Brak zaliczenia semestru lub roku studiów niekoniecznie zatem musi stanowić podstawę do skreślenia z listy studentów, lecz może być przesłanką innego rozstrzygnięcia wobec studenta (np. warunkowego wpisu na kolejny semestr), przewidzianego regulaminem studiów. Z utrwalonego już orzecznictwa sądowoadministracyjnego wynika, że nawet działając w ramach uznania administracyjnego organ nie przestaje być związany jedną z podstawowych zasad postępowania administracyjnego, jaką jest zasada prawdy materialnej (obiektywnej), obligująca organ do podjęcia wszelkich kroków celem dokładnego ustalenia stanu faktycznego sprawy, w zgodzie z rzeczywistym stanem rzeczy (art. 7 i art. 77 § 1 KPA). Zasada ta nabiera szczególnego znaczenia właśnie w przypadku decyzji uznaniowych. Zaskarżona decyzja narusza wspomniane zasady, ponieważ jak wskazano wyżej, organ nie odniósł się do szczególnie istotnej kwestii, jaką było zwolnienie lekarskie skarżącej w okresie, w którym zobowiązana była zaliczyć egzaminy w przedłużonej do 15 października 2010 r. sesji poprawkowej. Błąd ten zaważył na wadliwości całego rozstrzygnięcia w sprawie.

W dalszej kolejności należy wskazać, że dokumentacja przekazana do sądu została nadana w stopniu utrudniającym pełną ocenę legalności zaskarżonej decyzji. Podkreślić należy, że zgodnie z art. 133 § 1 p.p.s.a. Sąd orzeka na podstawie akt sprawy. Organ administracji natomiast, spełniając obowiązek wynikający z art. 54 § 2 p.p.s.a. wraz z odpowiedzią na skargę przekazuje sądowi akta sprawy, przez które należy rozumieć między innymi dokumenty stanowiące podstawę rozstrzygnięć podjętych w postępowaniu administracyjnym.

Z akt administracyjnych sprawy wynika, że skarżąca w semestrze letnim roku 2009/10 (VI semestr) miała zgodę na indywidualną organizację studiów (k. 18 – podanie i zgoda Prodziekana). Z § 6 regulaminu studiów, w szczególności ust. 2 wynika, że indywidualna organizacja studiów polega na ustaleniu indywidualnych terminów i sposobów realizacji obowiązków wynikających z planu studiów i programu nauczania. W aktach administracyjnych brak jakichkolwiek dokumentów pozwalających na określenie zasad indywidualnej organizacji studiów w stosunku do skarżącej, w szczególności z akt nie wynika, czy skarżąca powinna przystępować do egzaminów w terminach wyznaczonych dla pozostałych studentów, czy ma indywidualnie ustalać te terminy z wykładowcami. Trudno zbadać, czy organy prawidłowo przyjęły, że skarżąca nie zaliczyła w terminach egzaminów, jeżeli nie ma dokumentów pozwalających na ustalenie, kiedy do tych egzaminów powinna była przystępować. Ponadto jak wynika z już cytowanego § 23 Regulaminu studiów, warunkiem zaliczenia semestru/roku jest spełnienie wszystkich wymagań objętych planem studiów i programem nauczania dla danego okresu nauki, a student zalicza zajęcia w terminach przewidzianych planem studiów oraz składa egzaminy w sesji zgodnie z jej harmonogramem. W aktach administracyjnych brak jest planu studiów (§ 18 Regulaminu), pozwalającego na ustalenie, jakie przedmioty obowiązywały skarżącą w ramach VI semestru, brak jest również szczegółowych zasad organizacji i trybu zaliczania semestru (roku), które ustala dziekan a oparciu o obowiązujące plany studiów i podaje studentom do wiadomości przed rozpoczęciem semestru /roku studiów (§ 21 ust. 3 Regulaminu).

Dodatkowo brak jest w aktach administracyjnych upoważnień dla Prodziekana Wydziału Prawa i Administracji [Uniwersytetu], jak i dla Prorektora Uniwersytetu do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach studentów. Należy w tym miejscu wskazać, że zgodnie z § 55 ust. 2 Statutu Uniwersytetu Rektor ustala zakres obowiązków prorektorów oraz zakres ich kompetencji do podejmowania decyzji. Regulacja ta ma odpowiednie zastosowanie do Prodziekanów (§ 59 ust. 2 Statutu). W aktach administracyjnych przekazanych do sądu w związku ze skargą na decyzję w indywidualnej sprawie studenta powinien znaleźć się dokument potwierdzający jednoznacznie zakres umocowania osoby, która wydała (podpisała) decyzję.

Ponadto należy wskazać, że przekazywane do sądu administracyjnego akta sprawy powinny być ułożone chronologicznie, w sposób odzwierciedlający przebieg poszczególnych czynności podejmowanych w toku postępowania. Tymczasem przekazane w badanej sprawie akta administracyjne są ułożone w sposób kompletnie chaotyczny, co znacznie utrudnia zapoznanie się z przebiegiem postępowania w sprawie.

Stwierdzone wyżej uchybienia organu stanowią naruszenie podstawowych zasad procedury administracyjnej, jak również przepisów ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (w szczególności art. 207), a także wewnętrznych regulacji uczelnianych, opartych na upoważnieniu ustawowym – art. 160 i 161 Prawa o szkolnictwie wyższym (Regulamin studiów). Uchybienia te są na tyle poważne, że mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Takie zaś uchybienia, w świetle art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., obligują sąd administracyjny do uchylenia zaskarżonej decyzji.

Uchylenie zaskarżonej decyzji Rektora Uniwersytetu skutkuje powrotem sprawy do postępowania przed organem odwoławczym. Obowiązkiem organu będzie zatem ponowne przeprowadzenie postępowania, tym razem w sposób odpowiadający wymogom proceduralnym i wydanie nowej decyzji w sprawie. Organ powinien przy tym kierować się zawartymi w niniejszym uzasadnieniu wskazówkami, w szczególności unikać wytkniętych mu istotnych uchybień proceduralnych.

Biorąc pod uwagę, że postępowanie przed sądem administracyjnym poza podstawową funkcją oceny legalności zaskarżonego aktu powinno także spełniać rolę prewencyjna, w postaci zapobiegania na przyszłość istotnym uchybieniom organów administracji, sąd uznaje za zasadne zwrócenie uwagi na jeszcze jedno istotne uchybienie organów Uniwersytetu, pozostające poza zakresem niniejszej sprawy, bo wykraczające poza ocenę legalności zaskarżonej decyzji. Mianowicie na karcie 38 akt administracyjnych znajduje się decyzja z dnia [...] maja 2009 r. wydana przez Prodziekana Wydziału Prawa i Administracji [Uniwersytetu], o skreśleniu z listy studentów II roku, również z powodu niezaliczenia semestru. Na karcie 36 akt widnieje odwołanie skarżącej. Na odwołaniu tym znalazła się odręczna adnotacja o następującym brzmieniu: "Anuluję decyzję o skreśleniu studentki A. M. z listy studentów [...]". Takie działanie urąga wszelkim zasadom procedury administracyjnej. Jeszcze raz należy przypomnieć, że do decyzji podjętych przez organy uczelni w indywidualnych sprawach studentów ma zastosowanie Kodeks postępowania administracyjnego i obowiązkiem organów jest zachowanie określonych tam wymogów. Kodeks nie zna pojęcia "anulowania decyzji", przez organ, który ją wydał. Rozstrzygnięcie w przedmiocie skreślenia z listy studentów powinno mieć formę określoną w art. 107 KPA, a jego uchylenie przez organ I instancji w wyniku wniesienia odwołania może nastąpić tylko na zasadach określonych w art. 132 KPA.

Mając powyższe na uwadze sąd, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 1 p.p.s.a. Skarżąca nie wykazała, aby poniosła inne koszty postępowania poza uiszczonym wpisem w kwocie 200 zł, stąd zwrot kosztów od organu powinien objąć tą kwotę.

Orzeczenie o niemożności wykonania zaskarżonej decyzji do czasu uprawomocnienia się wyroku sąd wydał na podstawie art. 152 p.p.s.a.