Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Bogdan Lubiński, sędzia WSA Małgorzata Jarecka (spr.), asesor WSA Alojzy Skrodzki, Protokolant M. S., po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2005 r. sprawy ze skargi S.B. na decyzję Prezesa ZUS w W. z dnia (...) grudnia 2004 r. Nr (...) w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, fundusz pracy oraz fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych oddala skargę

Wnioskiem z dnia 10 sierpnia 2004r. skarżący zwrócił się o umorzenie zaległości za część 2003r. i 2004r. z tytułu składek należnych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Wskazał, iż nie posiada żadnego majątku, z którego mógłby spłacić dług, a coraz trudniej zdobyć mu zlecenia na usługi transportowe, które świadczy w ramach prowadzonej firmy. Wzrost ceny paliw, na których opiera się prowadzona działalność, spowodował krach finansowy jego firmy. Jego sytuacja uległa radykalnemu pogorszeniu i w chwili złożenia wniosku nie posiadał środków do życia, choć samotnie wychował dwójkę dzieci. Podniósł, iż składki bieżące stara się płacić na miarę możliwości. Przeprowadzenie egzekucji spowodowałoby zagrożenie egzystencji całej jego rodziny, dlatego też zwrócił się z prośbą o uwzględnienie swojej trudnej sytuacji i umorzenie zaległości.

Decyzją z dnia [...] listopada 2004r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmówił skarżącemu umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w części finansowanej zarówno przez płatnika jak i ubezpieczonych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami za zwłokę. Wskazał, na treść art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.; dalej u.s.u.s.), zgodnie z którym należności z tytułu składek mogą być umarzane w przypadku ich całkowitej nieściągalności oraz ust. 3a tego artykułu zezwalający na umarzanie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności - w sytuacji, gdy za umorzeniem przemawia ważny interes osoby zobowiązanej do ich opłacenia. Stwierdził, iż w dniu [...] lipca 2004r. ZUS wszczął postępowanie egzekucyjne za pośrednictwem Pierwszego Urzędu Skarbowego w R. i w sprawie nie stwierdzono faktu całkowitej nieściągalności.

Zadłużenie dotyczyło roku 2003r. i 2004r. i od terminu wymagalności składek do dnia wydania decyzji skarżący nie podejmował żadnej próby spłaty zadłużenia. Wobec odległego terminu przedawnienia należności uznał, iż umorzenie zadłużenia byłoby przedwczesne. W odniesieniu do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonych, zgodnie z art. 30 u.s.u.s., brak było podstaw prawnych do ich umorzenia.

We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wskazano, że organ nie wziął pod uwagę, iż skarżący zakończył prowadzenie działalności gospodarczej, nie posiadał żadnego majątku, ani periodycznego źródła utrzymania. Utrzymywał się wyłącznie z prac dorywczych oraz pomocy rodziny i w żaden sposób nie był w stanie, nawet ratalnie, uregulować istniejących zaległości. Przeciwko skarżącemu prowadzone były postępowania egzekucyjne dotyczące zadłużenia sięgającego łącznie 100.000 zł.,

które wobec braku majątku dłużnika mogącego podlegać egzekucji, nie przyniosły żadnego efektu. Dlatego też należało uznać, iż w sytuacji skarżącego zaistniała wskazana w treści art. 28 ust. 2 u.s.u.s. przesłanka nieściągalności.

Decyzją z [...] grudnia 2004r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ponownie odmówił umorzenia należności z tytułu składek powtarzając uzasadnienie decyzji wydanej w I instancji. Wskazał, iż skarżący zamieszkuje wspólnie z rodzicami i w związku z tym nie ponosi bądź ponosi tylko częściowe koszty utrzymania. Z uwagi na młody wiek i możliwość pracy zarobkowej oraz fakt, że zgodnie z art.24 ust.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne w ocenie organu umorzenie było przedwczesne. Ponownie wskazał, iż w odniesieniu do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonych, zgodnie z art. 30 u.s.u.s. brak było podstaw prawnych do ich umorzenia. Mimo trudnej sytuacji materialnej skarżącego w sprawie nie zachodzi fakt całkowitej nieściągalności, a wobec skarżącego wszczęto postępowanie egzekucyjne. Dlatego też nie możliwe było umorzenia należności na podstawie art. 28, w tym także art. 28 ust 3a u.s.u.s.

W skardze na powyższą decyzję skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skarżący wniósł o jej uchylenie. Wskazał, iż wydana decyzja nie jest słuszna, gdyż w sprawie zachodzi przesłanka całkowitej nieściągalności ciążącego na nim zadłużenia, a skarżący spełnia warunki do umorzenia istniejącego zadłużenia. W chwili złożenia skargi skarżący nie prowadził żadnej działalności gospodarczej, jak również nigdzie nie pracował zarobkowo - dlatego też nie był w stanie w żaden sposób spłacić zaległości. Potwierdzeniem powyższego stanu faktycznego jest znajdujące się w aktach sprawy zaświadczenie wydane przez Urząd Miejski - Wydział Gospodarczy w R. o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej firmy "[...]" prowadzonej uprzednio przez skarżącego.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując argumentację zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

Skarga nie jest zasadna.

Przepisy znajdujące zastosowanie w rozpatrywanej sprawie dopuszczały możliwość umorzenia należności z tytułu składek w określonych sytuacjach. Na wstępie zaznaczyć należy, iż taka możliwość nie istniała w stosunku do składek finansowanych przez samych ubezpieczonych nie będących zarazem płatnikami – wyłączona przez ustawodawcę w art. 30 u.s.u.s. - dopuszczając tym samym jedynie możliwość umorzenia składek finansowanych przez płatników, w tym będących jednocześnie ubezpieczonymi. Pierwsza ze wspomnianych możliwości umorzenia, wskazana bezpośrednio w treści art. 28 u.s.u.s. wiązała się z przesłankami nieściągalności należności wymienionymi w ust. 3 pkt 1 – 6 tego przepisu, druga wymieniona w ust 3a – dotyczyła jedynie należności ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek, jednakże dopuszczała w uzasadnionych przypadkach umorzenie należności pomimo braku całkowitej nieściągalności. Zgodnie z delegacją zamieszczoną w art. 28 ust. 3b u.s.u.s., uwzględniając także ważny interes osoby zobowiązanej i stan finansów ubezpieczeń społecznych, Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej określił w drodze rozporządzenia warunki umarzania należności w drugiej z powyższych sytuacji, w tym wskazał przesłanki warunkujące umorzenie. Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia MGPiPS Zakład Ubezpieczeń Społecznych może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

- gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

- poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;

- przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

W związku z powyższym ocena wniosku umorzeniowego złożonego przez płatnika składek obejmować powinna badanie jakiego rodzaju należności objęte zostały wnioskiem i czy ich umorzenie jest w ogóle dopuszczalne. Jeżeli zastosowanie art. 28 u.s.u.s. jest dopuszczalne, zbadać należy czy zachodzą w sprawie przesłanki nieściągalności wnioskowanych należności, a jeśli takie nie występują - w przypadku należności ubezpieczonych będących jednocześnie płatnikami składek - czy sytuacja wnioskodawcy pozwala na umorzenie należności ze względów określonych w § 3 rozporządzenia MGPiPS. Rozstrzygnięcie podejmowane w oparciu o wskazane kryteria będzie w znacznym stopniu opierało się na uznaniu organu w granicach tzw. uznania administracyjnego. W danej sprawie organ będzie mógł, a nie musiał umorzyć należności, oceniając istnienie lub nieistnienie wskazanych przesłanek i wybierając konsekwencje prawne tej sytuacji. Uznanie administracyjne nie oznacza jednak dowolności rozstrzygnięcia. Przed wydaniem decyzji organ – zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r., Nr 98 poz. 1071 t.j.; dalej powoływanej jako k.p.a.) w zw. z art. 77 § 1 tej ustawy ma obowiązek podjąć wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli oraz w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

Sąd wskazuje, iż w przypadku decyzji podejmowanych w warunkach uznania administracyjnego szczególnego znaczenia nabiera zasada przekonywania wyrażona w art. 11 k.p.a. – zgodnie, z którą organ administracyjny jest zobowiązany do wyjaśnienia stronom zasadności przesłanek, którymi kierował się przy załatwieniu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania decyzji bez stosowania środków przymusu. Elementem decydującym o przekonaniu strony co do trafności rozstrzygnięcia jest uzasadnienie decyzji. Uzasadnienie to jeden ze wskazanych w art. 107 k.p.a. integralnych elementów prawidłowej decyzji administracyjnej. Na uzasadnienie decyzji składać się powinno uzasadnienie faktyczne i prawne. Rozwinięcie tych pojęć ustawodawca zawarł w § 3 cyt. przepisu, zgodnie z którym uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa. Prawidłowe uzasadnienie decyzji ma jak wspomniano ograniczyć konieczność stosowania środków przymusu przy jej wykonaniu. Zasada przekonywania nie zostanie zrealizowana, gdy organ podatkowy pominie milczeniem niektóre twierdzenia lub nie odniesie się do faktów istotnych dla danej sprawy.

Oceniając wydane w sprawie rozstrzygnięcia Sad stwierdził, iż ich uzasadnienie z pewnością mogłoby bardziej wyczerpująco wskazywać powody odmownego załatwienia wniosku skarżącego ale jednocześnie uznał, iż organ nie naruszył w tej mierze wskazanych przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w takim stopniu by mogło to stanowić podstawę do uchylenia wydanych decyzji. Sąd zważył bowiem, iż organ rozpatrując wniosek skarżącego nie uchybił przytoczonym przepisom materialnym, nie przekroczył też granic uznania administracyjnego. Organ ocenił sytuację materialną skarżącego, na podstawie przedstawionych przez niego dokumentów. Należy wskazać, iż o ile ciążył na nim obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego nałożony przez art. 77 k.p.a. oraz obowiązek podejmowania działań mających doprowadzić do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego w myśl zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 k.p.a., to w znacznej mierze przesłanek do uwzględnienia wniosku musiał dostarczyć sam skarżący. Ubiegając się bowiem o umorzenie wnioskowanych należności zobowiązany był do wskazania w treści wniosku okoliczności umożliwiających pozytywne załatwienie jego sprawy. Sąd uznał, skarżący wskazał jedynie w sposób ogólny na trudną sytuację swojej firmy, która spowodowała pogorszenie sytuacji materialnej jego rodziny. Podobnie we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy powołano się na fakt wyrejestrowania przez skarżącego prowadzonej działalności gospodarczej oraz ogólnie na brak dochodów oraz majątku z którego mogłaby być przeprowadzona egzekucja. Sąd zważył, iż taka argumentacja była niewystarczająca – szczególnie w obliczu wynikającej z art. 28 ust. 2 i 3 u.s.u.s. konieczności wykazania nieściągalności należności, czy tez – odnośnie składek należnych od skarżącego jako jednocześnie ubezpieczonego i płatnika –konieczności oceny sytuacji skarżącego w kontekście § 3 rozporządzenia MGPiPS.

Z powyższych względów Sąd stwierdził, iż wydając rozstrzygnięcia odmawiające skarżącemu umorzenia wnioskowanych należności organ dochował ciążących na nim obowiązków, wynikających z przytoczonych art. 7 i 77 k.p.a., przy czym nie przekroczył także granic uznania administracyjnego. W tej sytuacji Sąd na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1370 ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.