Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Anna Łuczaj Sędziowie sędzia NSA Andrzej Jurkiewicz sędzia del. NSA Leszek Kiermaszek (spr.) Protokolant Ewa Dubiel po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej M. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 13 sierpnia 2008 r. sygn. akt II SA/Bd 117/08 w sprawie ze skargi M. B. na decyzję Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia [...] grudnia 2007 r. nr [...] w przedmiocie wymeldowania z pobytu stałego oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2008 r., sygn. akt II SA/Bd 117/08, oddalił skargę wniesioną przez M. B. na decyzję Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia [...] grudnia

2007 r., nr [...] w przedmiocie wymeldowania z miejsca pobytu stałego. W uzasadnieniu tego wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny przytoczył następujący stan sprawy:

Decyzją z dnia [...] grudnia 2006 r. Burmistrz Miasta Lipna, działając na podstawie art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) oraz art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2001 r. Nr 87, poz. 960 ze zm.), orzekł o wymeldowaniu M. B. z pobytu stałego z lokalu nr 4, położonego w Lipnie na Osiedlu [...].

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że z wnioskiem o wymeldowanie zwróciła się G. W. - B. przedstawiając zaświadczenie wydane przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lipnie o wykonaniu wyroku eksmisyjnego w stosunku do M. B. do lokalu zastępczego położonego w Lipnie przy ul. [...].

M. B. odwołując się od powyższej decyzji zwrócił uwagę na rażące naruszenie prawa przez organ pierwszej instancji w związku z bezprawnym przeprowadzeniem przez komornika eksmisji, na dowód czego dołączył pisma kierowane przez niego do organów wymiaru sprawiedliwości. Wojewoda Kujawsko-Pomorski postanowieniem z dnia [...] lutego 2007 r. zawiesił z urzędu postępowanie odwoławcze do czasu zakończenia postępowania przez Prokuraturę Rejonową w Lipnie w sprawie dotyczącej przeprowadzenia eksmisji, gdyż zdaniem organu odwoławczego prawomocne zakończenie tej sprawy jest zagadnieniem wstępnym rzutującym na wynik prowadzonego postępowania. Na skutek zażalenia G. W. - B. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2007 r. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie zawieszające postępowanie.

Po umorzeniu przez Prokuraturę Rejonową w Lipnie śledztwa w sprawie nieprawidłowości odnoszących się do przeprowadzonej eksmisji Wojewoda Kujawsko-Pomorski postanowieniem z dnia [...] września 2007 r. podjął zawieszone postępowanie, a rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] października 2007 r.

W tym stanie rzeczy decyzją z dnia [...] grudnia 2007 r. Wojewoda Kujawsko-Pomorski, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kpa w związku z art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Organ odwoławczy przyjął, że M. B. opuścił trwale i całkowicie lokal, w którym był zameldowany, w związku z czym zasadne jest jego wymeldowanie z lokalu nr 4 na Osiedlu Reymonta 9 w Lipnie.

M. B. zaskarżył powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy podnosząc w skardze zarzuty związane z prawidłowością przeprowadzenia postępowania eksmisyjnego przez sądy powszechne, komornika, prokuraturę oraz inne organy prowadzące jego sprawy. Udzielając odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w pisemnych motywach wyroku oddalającego skargę podniósł, że dla oceny prawidłowości postępowania organów administracji w przedmiotowej sprawie zasadnicze znaczenie ma regulacja zawarta w art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Zgodnie z tym przepisem, w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania przez organy administracji, organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która utraciła uprawnienie wymienione w art. 9 ust. 2 tej ustawy i bez wymeldowania się opuściła dotychczasowe miejsce pobytu stałego, albo bez wymeldowania się opuściła dotychczasowe miejsce pobytu stałego i nie przebywa w nim co najmniej przez okres 6 miesięcy, a nowego miejsca jej pobytu nie można ustalić. Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że instytucje zameldowania oraz wymeldowania z lokalu mają charakter ewidencyjny i jako takie nie rodzą żadnych uprawnień do lokalu, ani też nie przesądzają o ich utracie. Są to zatem wyłącznie akty, których istota sprowadza się do administracyjnej rejestracji danych o miejscu pobytu oznaczonej osoby.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego organy administracyjne obu instancji rozstrzygając niniejszą sprawę uwzględniły fakt wydania przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia z dnia 27 maja 2002 r., sygn. akt K 20/01 stwierdzającego niezgodność z Konstytucją art. 9 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Prawidłowo zatem orzekając o wymeldowaniu organy administracji nie badały uprawnienia skarżącego do przebywania w lokalu, ustalały natomiast zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego czy opuścił on ten lokal i czy opuszczenie to nastąpiło w sposób dobrowolny i trwały ( Sąd powołał w tym zakresie wyroki NSA z dnia 23 września 1999 r., sygn. akt V SA 252/99 - Lex nr 49952 oraz z dnia 3 kwietnia 2000 r., sygn. akt V SA 1784/99 - Lex nr 49415). Takie ustalenia muszą być dokonane w sposób rzetelny z poszanowaniem reguł wyznaczonych przez przepisy postępowania administracyjnego, a organ administracji zobowiązany jest wyczerpująco zebrać materiał dowodowy i wyjaśnić okoliczności sprawy w sposób przekonywujący.

Sąd pierwszej instancji następnie stwierdził, że analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego z punktu widzenia zaistnienia przesłanki do wymeldowania skarżącego prowadzi do wniosku, iż nie budzi wątpliwości fakt opuszczenia miejsca zameldowania przez M. B.. Powyższe wynika zwłaszcza z bezspornego faktu wyeksmitowania skarżącego z przedmiotowego lokalu przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Lipnie ( Sąd wskazał na datę 18 sierpnia 2003 r.). Fakt dokonania eksmisji, stanowiącej następstwo wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 23 stycznia 2006 r., sygn. akt I C 1725/02, potwierdzona została w licznych środkach dowodowych i nie była kwestionowana co do tego faktu przez skarżącego. Sąd zwrócił uwagę, że nie zajmował się kwestią ustalenia, czy skarżący występował z powództwem o przywrócenie naruszonego posiadania czy też nie, albowiem zgodnie z art. 365 § 1 Kpc, prawomocny wyrok orzekający eksmisję wiąże nie tylko strony i sąd, który go wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe oraz organy administracji publicznej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny nie znalazł podstaw do tego, aby postawić organom zarzut prowadzenia postępowania w sposób sprzeczny z naczelnymi zasadami postępowania administracyjnego, wyrażonymi w art. 7 i art.10 Kpa. W sprawie podjęte zostały bowiem wszelkie kroki celem dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Nadto, organy wnikliwie przeprowadziły postępowanie dowodowe, dążąc do ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz prawidłowo oceniając zebrane dowody. Przy czym Sąd zauważył, że skarżący nie wnosił o przeprowadzenie żadnych dowodów na podnoszone przez siebie okoliczności, ograniczając się jedynie do prostego zaprzeczania faktom ustalonym z urzędu przez organy. W samej zaś skardze nie zawarł merytorycznych zarzutów przeciwko zapadłemu rozstrzygnięciu, zajmując się jedynie polemiką z decyzjami organów administracji.

Powyższy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy zaskarżył M. B., zastępowany przez ustanowionego z urzędu radcę prawnego. W skardze kasacyjnej podniesiony został zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych poprzez przyjęcie, że opuszczenie przez skarżącego przedmiotowego lokalu nosiło znamiona dobrowolności.

Stawiając ten zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi, a także o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone przez skarżącego w żadnej części.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autor zwrócił uwagę, że skarżący został usunięty ze spornego lokalu przez Komornika sądowego w Lipnie pod swoją nieobecność i niezwłocznie próbował zakwestionować te działania, wystosowując szereg pism w tym przedmiocie, jednakże bezowocnie. Z tychże powodów nie można uznać, że w odniesieniu do skarżącego spełniona została przesłanka dobrowolności opuszczenia miejsca zameldowania. Kasator powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 marca 2007 r., sygn. akt II OSK 521/06 zwrócił uwagę, że z brakiem dobrowolności opuszczenia lokalu w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych mamy do czynienia wówczas, gdy z reguły w wyniku bezprawnych działań osób trzecich dana osoba nie przebywa w lokalu, w którym jest zameldowana. Wymeldowanie skarżącego z lokalu również było bezprawne, gdyż nie miał on zamiaru opuszczać tego miejsca.

Wskazując na treść kolejnego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 stycznia 2007 r., sygn. akt II OSK 133/06 wnoszący skargę kasacyjną podkreślił, że opuszczeniem lokalu jest to nie tylko fizyczne nieprzebywanie, ale i zamiar opuszczenia z jednoczesnym zerwaniem związków z dotychczasowym lokalem i założeniem w nowym ośrodku swoich osobistych i majątkowych interesów. Zamiar ten można określić na podstawie obiektywnych, możliwych do stwierdzenia okoliczności. Takie okoliczności nie zachodzą natomiast w stosunku do skarżącego, albowiem od początku, konsekwentnie kwestionował on przeprowadzoną eksmisję.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionej podstawy. Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej Ppsa, Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Oznacza to, że poza przyczynami nieważności Naczelny Sąd Administracyjny kontrolując zaskarżone orzeczenie nie jest uprawniony do jego badania w sposób wykraczający poza granice wyznaczone zarzutami skargi kasacyjnej. Tak rozumiane związanie podstawami skargi kasacyjnej nakłada na autora tej skargi obowiązek prawidłowego ich określenia, a następnie uzasadnienia.

W rozpoznawanej sprawie skarga kasacyjna oparta została wyłącznie o podstawę naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych ( Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.). Odnosząc się do tego zarzutu należy na wstępie stwierdzić, że przedmiotem badania w granicach podstawy wymienionej w art. 174 pkt 1 Ppsa nie może być poprawność ustalenia stanu faktycznego sprawy, a do tego po części zmierzają zarzuty zawarte w uzasadnieniu skargi kasacyjnej. Jak trafnie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 stycznia 2009 r., sygn. akt II OSK 149/08 - LEX nr 484136 próba zwalczania ustaleń faktycznych poczynionych przez wojewódzki sąd administracyjny nie może nastąpić przez zarzut naruszenia prawa materialnego, lecz winna być realizowana wyłącznie w ramach podstawy kasacyjnej wymienionej w art. 174 pkt 2 Ppsa, tj. naruszania przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W tej sytuacji przedmiotem kontroli kasacyjnej może być tylko sposób rozumienia przez Sąd pierwszej instancji zakwestionowanego art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Przepis ten stanowi, że organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się. Zasadnie wywodzi autor skargi kasacyjnej, że nie każde opuszczenie dotychczasowego miejsca pobytu stanowi podstawę do orzeczenia o wymeldowaniu. Dla stwierdzenia, że nastąpiło opuszczenie lokalu w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych konieczne jest ustalenie, że opuszczenie to miało charakter dobrowolny, było wynikiem realizacji uprzednio powziętego zamiaru zmiany miejsca pobytu i przeniesienia centrum swych spraw życiowych w inne miejsce. Jednakże zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i doktrynie od dawna ukształtowany jest pogląd, że na równi z opuszczeniem lokalu w rozumieniu omawianego przepisu należy traktować wykonanie przez komornika sądowego w drodze postępowania egzekucyjnego prawomocnego orzeczenia sądowego nakazującego eksmisję danej osoby z lokalu ( por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 października 2007 r., sygn. akt II OSK 519/07 - http: nsa. Orzeczenia. gov. pl i z dnia 4 lipca 2008 r., sygn. akt II OSK 788/08 - Lex nr 498351, G. Zalas - Ewidencja ludności. Decyzja administracyjna w orzecznictwie sądowym, CASUS 1999, z.4, poz. 16). Trafnie zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny, że zgodnie z wyrażoną w art. 365 § 1 Kodeksu cywilnego zasadą poszanowania prawa, orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, ale również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach przewidzianym w ustawie także inne osoby. Nie można zatem wbrew orzeczeniu sądowemu zaopatrzonemu w klauzulę wykonalności, podważać rozstrzygnięcia nakazującego opuszczenie lokalu, a w przypadku wykonania eksmisji na drodze postępowania egzekucyjnego twierdzić, że opuszczenie w tej sytuacji miejsca pobytu jako niemające charakteru dobrowolnego nie jest opuszczeniem lokalu w znaczeniu wynikającym z art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Dokonując wykładni tego przepisu należy również mieć na uwadze, że istotą postępowania w sprawie o wymeldowanie osoby z lokalu jest zapewnienie zgodności zapisów w ewidencji ludności z rzeczywistym miejscem pobytu danej osoby.

Jeśli zatem osoba nie przebywa w dotychczasowym miejscu pobytu, a opuszczenie miało charakter dobrowolny lub wynikało z czynności właściwego organu mającego swe oparcie w prawie, stwarza to podstawę do orzeczenia o wymeldowaniu tej osoby.

Z przytoczonych powodów nieusprawiedliwionym okazał się zarzut skargi kasacyjnej obrazy przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 15 ust. 2 wymienionej ustawy. Wobec zaś braku podstaw branych pod rozwagę z urzędu Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną na podstawie art. 184 Ppsa.

W odniesieniu do kosztów pomocy prawnej udzielonej skarżącemu przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekał, gdyż przepisy art. 203 i następne Ppsa mają zastosowanie tylko co do kosztów postępowania między stronami. O wynagrodzeniu pełnomocnika na jego wniosek orzeknie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uwzględniając postanowienia rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).