Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Małgorzata Stahl po rozpoznaniu w dniu 14 października 2014 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia W. K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 11 września 2014 r., sygn. akt III SA/Gd 350/14 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi W. K. na stanowisko Rady Miejskiej w B. z dnia [...] września 2014 r. w przedmiocie rozbiórki pomnika postanawia: oddalić zażalenie.

Postanowieniem z dnia 11 września 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odmówił W. K. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w sprawie z jego skargi na stanowisko Rady Miejskiej w B. z dnia [...] września 2014 r. w przedmiocie rozbiórki pomnika.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że w złożonym wraz z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych oświadczeniu o stanie rodzinnym wnioskodawca podał, że prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Z kolei w świetle oświadczenia o majątku i dochodach wnioskodawca nie uzyskuje żadnego dochodu, nie jest właścicielem nieruchomości, nie posiada oszczędności, papierów wartościowych ani przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro. W uzasadnieniu złożonego wniosku wskazano, że wnioskodawcy odebrano bydło i sprzęt rolniczy, które służyły do prowadzenia produkcji rolnej.

Do wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący dołączył dokumenty z prowadzonych przeciwko wnioskodawcy spraw egzekucyjnych z lat 2007 - 2012, dwa zarządzenia Prezesa Sądu Rejonowego w B. z dnia [...] października 2012 r. w przedmiocie umorzenia kosztów sądowych oraz sentencję postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 listopada 2013 r. wydanego w przedmiocie prawa pomocy.

Z uwagi na to, że oświadczenia zawarte w formularzu PPF okazały się niewystarczające do dokonania oceny rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych wnioskodawcy, zarządzeniem referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 16 lipca 2014 r. wnioskodawca został zobowiązany do przedłożenia następujących dokumentów i oświadczeń:

a) oświadczenia czy wnioskodawca jest obecnie zatrudniony, otrzymuje świadczenia emerytalno - rentowe bądź pomoc finansową od członków rodziny; w przypadku odpowiedzi przeczącej wnioskodawca winien był wskazać z jakich środków zaspokaja swoje podstawowe potrzeby związane z bieżącym utrzymaniem;

b) oświadczenia, czy wnioskodawca korzysta obecnie z jakichkolwiek form pomocy społecznej; w przypadku odpowiedzi twierdzącej wnioskodawca winien był przedłożyć kopię dokumentów potwierdzających charakter pomocy oraz jej wysokość;

c) oświadczenia w przedmiocie zarejestrowanych na wnioskodawcę pojazdów mechanicznych (z podaniem ich marki, modelu, roku produkcji oraz aktualnej wartości);

d) dokumentów obrazujących aktualny stan zadłużenia wnioskodawcy wobec ZUS/KRUS, urzędu skarbowego, banków i innych podmiotów na dzień złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy;

e) oświadczenia czy w okresie ostatnich dwóch lat wnosił do sądów powszechnych pozwy o zapłatę przeciwko Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego (gminom, powiatom), osobom prawnym lub osobom fizycznym; w przypadku odpowiedzi twierdzącej wnioskodawca winien był wskazać sądy, przed którymi przedmiotowe postępowania zostały zainicjowane, sygnatury prowadzonych spraw, daty wydanych orzeczeń oraz informację o treści zapadłych rozstrzygnięć z uwzględnieniem wysokości kwot zasądzonych oraz ewentualnie wypłaconych na jego rzecz;

f) dokumentów obrazujących wysokość ponoszonych przez wnioskodawcę miesięcznych wydatków związanych z kosztami utrzymania wraz z dokumentami je potwierdzającymi w okresie ostatnich trzech miesięcy;

g) oświadczenia czy wnioskodawca pozostaje nadal w związku małżeńskim; jeżeli tak wnioskodawca winien był przedstawić dokumenty obrazujące wysokość wszystkich miesięcznych dochodów brutto małżonki oraz dokumenty obrazujące jej stan majątkowy, w tym posiadane przez nią nieruchomości, przedmioty o wartości powyżej 3.000 euro, w tym zarejestrowane na małżonkę pojazdy mechaniczne (z podaniem ich marki, modelu, roku produkcji oraz aktualnej wartości) oraz wyciągi i wykazy ze wszystkich posiadanych przez małżonkę rachunków bankowych, na których gromadzone są środki pieniężne, obrazujących historię i salda tych rachunków w okresie ostatnich trzech miesięcy.

W dniu 4 sierpnia 2014 r. wnioskodawca wysłał do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku pismo, w którym wskazał, że:

- nie otrzymuje świadczeń emerytalno - rentowych;

- nie jest osobą zatrudnioną;

- nie ma środków na utrzymanie;

- nie korzysta ze świadczeń pomocy społecznej;

- nie posiada pojazdów mechanicznych;

- posiada zadłużenie wobec KRUS, urzędów i innych instytucji aczkolwiek nie ma dokumentów obrazujących to zadłużenie;

- nie wnosił pozwów przeciwko Skarbowi Państwa.

Wnioskodawca podał ponadto, że pozostaje w związku małżeńskim, w którym zniesiono majątkową wspólność ustawową. W związku z tym wnioskodawca nie jest w stanie odnieść się do stanu majątkowego i dochodów generowanych przez małżonkę.

Dokonując analiza złożonego formularza PPF oraz przedłożonych dokumentów i oświadczeń Sąd I instancji stwierdził, że dane co do sytuacji materialnej wnioskodawcy są dalece rozbieżne, a sam wnioskodawca nie chce usunąć wszelkich zaistniałych w tej materii niejasności.

Sąd wskazał zatem, że pierwszą okolicznością przemawiającą za odmową przyznania prawa pomocy jest niekompletność oświadczenia o stanie majątkowym i dochodach wnioskodawcy. We wniosku o przyznanie prawa pomocy nie zawarto bowiem jakichkolwiek danych, które w istocie mogłyby obrazować sytuację majątkową wnioskodawcy. Wszystkie rubryki formularza PPF mające zobrazować ww. okoliczności faktyczne (tj. rubryki od 7 do 11) zostały przez wnioskodawcę wypełnione sformułowaniem "nie posiadam", względnie "brak".

Sąd wskazał zatem, że oświadczenie, o którym mowa w art. 252 § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, złożone przez wnioskodawcę nie zawierało dostatecznych i wyczerpujących danych koniecznych do oceny jego obecnej, rzeczywistej sytuacji majątkowej oraz możliwości płatniczych. Stąd też zarządzeniem z dnia 16 lipca 2014 r. zwrócono się do wnioskodawcy o jego uzupełnienie wskazując, jakie oświadczenia oraz jakie dokumenty należy w tej materii złożyć. Z pisemnej odpowiedzi udzielonej na powyższe wezwanie wynikało, że wnioskodawca nie uzyskuje jakichkolwiek dochodów oraz nie posiada jakiegokolwiek majątku.

Mając na uwadze podane przez wnioskodawcę okoliczności Sąd uznał, że wnioskodawca nie jest w stanie racjonalnie wyjaśnić, jak przy braku jakichkolwiek źródeł dochodu jest w stanie pokrywać koszty swojej codziennej egzystencji. W ocenie Sądu, może to oznaczać, że skarżący posiada źródła dochodu, które w niniejszej sprawie nie zostały ujawnione pomimo stosownego obowiązku.

Wnioskodawca musi mieć zaś świadomość, że chcąc skorzystać z prawa pomocy winien liczyć się z koniecznością udzielania wszelkich wyjaśnień odnoszących się do sytuacji materialnej, a także potwierdzania podnoszonych okoliczności stosownymi dokumentami. W rozpatrywanym przypadku wnioskodawca nie dołożył zaś wszelkich starań, by w sposób zupełny i zgodny z rzeczywistością zobrazować swoją aktualną sytuację majątkową i aktualne możliwości płatnicze.

Powyższego zapatrywania nie mogą w sposób automatyczny zmienić dokumenty z prowadzonych postępowań egzekucyjnych (z lat 2007-2012), zarządzenia w przedmiocie umorzenia należności sądowych (z roku 2012) jak i fakt przyznania wnioskodawcy prawa pomocy w postępowaniu o sygnaturze II GZ 644/13. Sąd podkreślił, że w postępowaniu przed sądami administracyjnymi każdy wniosek o przyznanie prawa pomocy ocenia się indywidualnie, zestawiając należycie wykazaną i udokumentowaną aktualną sytuację materialną strony z wysokością obciążających stronę kosztów danego postępowania.

Dodatkowo Sąd stwierdził, że za uznaniem, że wnioskodawca nie spełnia ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych przemawia również fakt, iż w niniejszym postępowaniu wnioskodawca w celu sporządzenia środka odwoławczego skorzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika z wyboru, którego ustanowienie musiało wiązać się z wygenerowaniem określonych nakładów finansowych. Okoliczność ta w oczywisty sposób kontrastuje w ocenie Sądu ze wskazywanym przez wnioskodawcę brakiem jakichkolwiek dochodów.

W zażaleniu na powyższe postanowienie W. K. wniósł o uchylenie tego postanowienia i przyznanie prawa pomocy wskazując, że przedstawił i udokumentował w odpowiedni sposób swoją trudną sytuację materialną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm., dalej: p.p.s.a.) osobie fizycznej może zostać przyznane prawo pomocy w zakresie częściowym, gdy wykaże, że nie jest ona w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Uwzględnić bowiem należy, że zasadą postępowania sądowoadministracyjnego jest obowiązek ponoszenia kosztów sądowych przez wnoszącego skargę. Zwolnienie od tegoż obowiązku ma charakter wyjątkowy i muszą za nim przemawiać uzasadnione okoliczności faktyczne wskazujące, że obiektywna sytuacja finansowa strony nie daje jej możliwości zgromadzenia odpowiednich środków na poniesienie kosztów sądowych.

Jak zasadnie wywiódł Sąd I instancji, z konstrukcji powołanego powyżej przepisu art. 246 § 1 p.p.s.a. wynika, że to na wnioskodawcy spoczywa obowiązek wykazania, iż znajduje się w sytuacji materialnej uprawniającej do przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Strona zatem powinna podejmować takie czynności, które przekonałyby sąd co do zasadności przyznania jej prawa pomocy. Rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy bowiem od tego, co zostanie przez stronę wykazane.

Stwierdzić trzeba, że w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd pierwszej instancji zasadnie zaskarżonym postanowieniem odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy z uwagi na brak wymaganej z jego strony współpracy w wyjaśnieniu sytuacji majątkowej i osobistej. Pomimo, iż skarżący został wezwany do nadesłania dokumentów, które pozwoliłyby na określenie jego sytuacji materialnej, kierowanego do niego wezwania nie wykonał, nie przedstawiając wskazywanych dokumentów, bądź przedkładając oświadczenia, których wiarygodność budzi uzasadnione zastrzeżenia. Tymczasem skarżący jako osoba chcąca skorzystać z prawa pomocy, winien liczyć się z koniecznością udzielenia wszelkich wyjaśnień odnoszących się do jego sytuacji materialnej, a także udokumentowania podnoszonych okoliczności. Ocenie zaś, co warto podkreślić, podlega aktualna sytuacja materialna wnioskodawcy, zaś sam fakt, iż strona składała wnioski o przyznanie jej prawa pomocy w innych sprawach pozostaje bez wpływu na dokumentację przedstawioną w niniejszej sprawie. Podobnie należało ocenić przedstawione przez skarżącego dokumenty z prowadzonych wobec niego w latach 2007-2012 postępowań egzekucyjnych.

Z powyższych przyczyn Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł jak w sentencji postanowienia.