Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Czesława Nowak – Kolczyńska sędzia NSA Małgorzata Borowiec sędzia del. WSA Agnieszka Miernik (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Iwona Ścieszka po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej B.W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 12 grudnia 2017 r. sygn. akt II SA/Bk 325/17 w sprawie ze skargi B.W. na decyzję Wojewody Podlaskiego z dnia 28 lutego 2017 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odszkodowania za szkody powstałe wskutek założenia i przeprowadzenia linii elektroenergetycznej oddala skargę kasacyjną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wyrokiem z 12 grudnia 2017 r. sygn. akt II SA/Bk 325/17oddalił skargę B. W. na decyzję Wojewody [...] z [...] lutego 2017 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odszkodowania za szkody powstałe wskutek założenia i przeprowadzenia linii elektroenergetycznej.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła B. W. zaskarżając wyrok w całości i - na podstawie art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 1302), powoływanej dalej jako "P.p.s.a." - zarzuciła mu naruszenie:

I. prawa materialnego:

1) art. 130, art. 134 ust. 3 w związku z art. 4 ust. 16 oraz art. 153 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 r. poz. 1774 ze zm.), powoływanej dalej jako "u.g.n.", oraz § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. z 2004 r. poz. 2109 ze zm.) przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie za organami administracji, że operat szacunkowy jest sporządzony prawidłowo i w efekcie oparcie rozstrzygnięcia w sprawie na jego podstawie, skutkujące oddaleniem skargi w sytuacji, gdy operat szacunkowy nie był w pełni zgodny z przepisami określającymi metodologię szacowania nieruchomości, a zatem nie może być podstawą ustalenia należnego stronie odszkodowania;

2) art. 128 ust. 4 u.g.n. przez ustalenie niepełnego odszkodowania za zdarzenia, o których mowa w art. 120, art. 124 - 126 u.g.n., dotyczącego nieruchomości skarżącej i nieustalenie odszkodowania za zawarte w decyzji o ograniczeniu korzystania z nieruchomości uprawnienia [...] S.A. prawa do wstępu na nieruchomość skarżącej w celu wykonania w obszarze pasa technologicznego prac budowlano - montażowych oraz innych czynności związanych z budową napowietrznej linii elektroenergetycznej oraz wykonaniem czynności, związanych z konserwacją, usuwaniem awarii i eksploatacją tej linii elektroenergetycznej;

3) art. 124 ust. 4 u.g.n. w związku z § 43 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. przez nieuwzględnienie przy określaniu odszkodowania za spadek wartości nieruchomości zmiany warunków korzystania z tej nieruchomości, zmiany jej przydatności użytkowej oraz skutków, związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii linii elektroenergetycznej oraz art. 36 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1073) przez jego niezastosowanie w sprawie;

4) art. 2 pkt 3, 4 i 5 w związku z art. 5 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1483) przez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że przy ustalaniu odszkodowania organ może kierować się normami branżowymi, podczas gdy nie są one przepisami powszechnie obowiązującego prawa;

5) § 55 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych przez jego niezastosowanie;

II. przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a przez nieuwzględnienie skargi mimo naruszenia przez organ art. 6, art. 7, art. 8, art. 77 § 1, art. 75 § 1, art. 80, art. 89 § 2, art. 107 § 3 i art. 138 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 23 ze zm.), powoływanej dalej jako "K.p.a.", oraz art. 1 Protokołu Dodatkowego do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonego 20 marca 1952 r., ratyfikowanego 10 października 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. poz. 175) oraz art. 21 i art. 64 Konstytucji RP, przez rozpatrzenie materiału dowodowego w sposób niewyczerpujący, dokonanie jego błędnej oceny i przyjęcie, że organy prawidłowo uznały, że dowód z opinii rzeczoznawcy majątkowego w postaci operatu szacunkowego stanowiący podstawę ustalenia wysokości odszkodowania w pełni odpowiada prawu, co skutkowało zaniechaniem wszechstronnego i rzetelnego wyjaśnienia sprawy, podczas gdy skarżąca podnosiła zarzuty dotyczące operatu szacunkowego: a) w zakresie nieprecyzyjnego określenia w operacie szacunkowym charakteru ograniczeń korzystania z nieruchomości wskutek lokalizacji linii elektroenergetycznej, b) co do działania biegłej, która na str. 38 operatu w dziale VII określenie wartości odszkodowania wymienia czynniki, które zgodnie z art. 128 ust. 4 u.g.n. uwzględnia się przy określaniu zmniejszenia wartości nieruchomości, przy czym stwierdza, że dwa z tych czynników pomija bez uzasadnienia tego stanowiska; c) w zakresie przyjmowania w operacie szacunkowym różnych wzorów i różnego nazewnictwa współczynników - biegła nie udzieliła wyczerpującej i uzasadnionej merytorycznie odpowiedzi na podnoszone przez skarżącą zarzuty, a mimo to organ zaniechał wyjaśnienia pozostałych wątpliwości i nie uwzględnił wniosku skarżącej o przekazanie operatu do organizacji zawodowej rzeczoznawców.

Skarżąca kasacyjnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie reformatoryjnie w trybie art. 188 P.p.s.a. Skarżąca kasacyjnie wniosła również o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania podług norm przepisanych i o rozpoznanie sprawy na rozprawie.

[...] S.A. z siedzibą w K. w piśmie z [...] lutego 2018 r., stanowiącym odpowiedź na skargę kasacyjną, wniosła o oddalenie skargi kasacyjnej.

Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie z [...] maja 2018 r. zgłosił swój udział w sprawie i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Rzecznik Praw Obywatelskich poparł zarzuty i wnioski skargi kasacyjnej wskazując, że Sąd I instancji z naruszeniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. c oddalił skargę zawierającą szereg słusznych zarzutów przeciwko zaskarżonej decyzji określającej odszkodowanie za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Podniósł, że Sąd I instancji utrzymał decyzję administracyjną opartą na wewnętrznie sprzecznym i sporządzonym niezgodnie z przepisami prawa materialnego, tj. art. 128 ust. 4 u.g.n. oraz § 43 ust. 3 rozporządzenia z dnia 21 marca 2004 r., dowodzie w postaci operatu szacunkowego, która to decyzja tym samym rażąco naruszyła podstawowe zasady postępowania administracyjnego, nakazujące podejmować wszelkie czynności zmierzające do wszechstronnego rozpoznania sprawy, wnikliwego rozpatrzenia całego zgromadzonego materiału dowodowego i oceny jego waloru dowodowego w kontekście zgromadzonego materiału dowodowego(art. 7, art. 77 i art. 80 140 K.p.a.). W szczególności operat szacunkowy pominął elementy wyceny określone w § 43 ust. 3 pkt 1 i 2 ww. rozporządzenia, co stwierdziła sama biegła w operacie, uzasadniając, że w przypadku nieruchomości rolnych elementy wskazane w przytoczonych jednostkach redakcyjnych rozporządzenia są zwyczajowo pomijane. Te pominięcia zostały dostrzeżone przez organy administracji rozpoznające sprawę, a organ wyższego stopnia w uzasadnieniu swojej decyzji stwierdził wręcz, że nie jest mu znany żaden przepis prawny uzasadniający takie pominięcie. W ocenie RPO nie powinno się stosować zawężającej wykładni § 43 ust. 3 rozporządzenia, która dopuszcza arbitralne pomijanie wskazanych w tym przepisie elementów składających się na obniżenie wartości nieruchomości, objętej decyzją z art. 124 ust. 1 u.g.n.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie niniejszej nie występują, enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 P.p.s.a., przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Ocenę naruszenia przepisów wskazanych w skardze kasacyjnej należy poprzedzić przypomnieniem treści żądania skarżącej. Otóż przedmiotem kontroli Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku była decyzja Wojewody [...] z [...] lutego 2017 r. nr [...] utrzymująca w mocy pkt 1 i 2 decyzji Starosty S. z [...] czerwca 2016 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości i wypłaty dla H. i B. W. odszkodowania w kwocie 83 212,00 zł, za szkody powstałe wskutek założenia i przeprowadzenia przez nieruchomość położoną w obrębie [...], gmina B., powiat s., województwo [...], oznaczoną w ewidencji gruntów nr geod. [...] o pow. 4,7741 ha, nr [...] o pow. 0,3017 ha i nr [...] o pow. 15,9923 ha dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV [...], w tym: z tytułu szkód tymczasowych w produkcji rolniczej, posadowienia 1/5 słupa elektroenergetycznego na działce nr [...] oraz zmniejszenia wartości nieruchomości na skutek realizacji urządzeń infrastruktury technicznej, a także uchylająca pkt 3 tej decyzji i umarzająca postępowanie przed organem pierwszej instancji.

Starosta S. decyzją z [...] listopada 2014 r. nr [...] ograniczył sposób korzystania z powyżej wskazanej nieruchomości przez zezwolenie Spółce Akcyjnej [...] w K. na założenie i przeprowadzenie przez tę nieruchomość dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV [...]. Decyzja została utrzymana w mocy decyzją Wojewody [...] z [...] lutego 2015 r. nr [...].

[...] S.A. w K. we wniosku z [...] października 2015 r. wystąpiły , w oparciu o art. 128 ust. 4 w związku z art. 124 ust. 4 u.g.n., do Starosty S., wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, o ustalenie wysokości odszkodowania należnego właścicielom nieruchomości – H. i B. W., z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości w związku z założeniem i przeprowadzeniem ww. linii elektroenergetycznej.

Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona.

Zgodnie z art. 174 P.p.s.a., skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, 2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Jeśli skarga kasacyjna oparta jest na obydwu podstawach kasacyjnych, rozpatrzeniu w pierwszej kolejności, co do zasady, podlegać powinny zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania, gdyż zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego mogą być oceniane przez Naczelny Sąd Administracyjny wówczas, gdy stan faktyczny sprawy, stanowiący podstawę wydanego wyroku, został ustalony bez naruszenia przepisów postępowania. Jednakże zakres postępowania dowodowego wynika z przesłanek ukształtowanych przez prawo materialne. Dlatego też obydwa zarzuty kasacyjne w niniejszej sprawie pozostają ze sobą w związku. W sprawie należy zatem najpierw odnieść się do stosownego prawa materialnego będącego podstawą wydanych w rozpoznawanej sprawie decyzji, ponieważ jego prawidłowa wykładnia ma zasadnicze znaczenie dla oceny zasadności podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów procedury administracyjnej. Przepisy te wyznaczają także konieczny do jego prawidłowego zastosowania zakres i kierunki postępowania wyjaśniającego.

Podstawę materialnoprawną decyzji kontrolowanej przez Sąd I Instancji stanowił art. 124 ust. 1 u.g.n., zgodnie z którym Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Jednocześnie zgodnie z art. 124 ust. 4 u.g.n. jednostka organizacyjna, która wystąpiła o zezwolenie ma prawny obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego, niezwłocznie po założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1. Jeżeli przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego jest niemożliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty, stosuje się odpowiednio przepis art. 128 ust. 4 u.g.n. Zgodnie natomiast z art. 128 ust. 4 u.g.n. właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie za szkody, które poniósł w związku z wydaniem przez starostę decyzji ograniczającej sposób korzystania z nieruchomości. Szczegółowe zasady wyceny nieruchomości przeznaczonych dla różnych celów, jako przedmiotu różnych praw oraz w zależności od rodzaju nieruchomości i jej przeznaczenia, reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. Z kolei z § 43 ust. 3 tego rozporządzenia wynika, że przy określaniu zmniejszenia wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 128 ust. 4 ustawy, uwzględnia się: (1) zmianę warunków korzystania z nieruchomości; (2) zmianę przydatności użytkowej nieruchomości; (3) trwałe ograniczenie w sposobie korzystania z nieruchomości; (4) skutki spowodowane obowiązkiem udostępnienia nieruchomości w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w art. 124 ust. 1 u.g.n.

W sytuacji zaistnienia szkody powstałej wskutek zdarzenia, o którym mowa w art. 124 ust. 1 u.g.n. odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Stosownie zaś do art. 130 ust. 2 u.g.n., ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi, z zastrzeżeniem art. 135, wartość rynkowa nieruchomości (zob. art. 134 ust. 1 u.g.n.). Przy określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami (art. 134 ust. 2 u.g.n.). Stosownie natomiast do art. 154 ust. 1 u.g.n., wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stan nieruchomości oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych.

Dopiero na podstawie oszacowania szkód przez rzeczoznawcę majątkowego starosta może ustalić wysokość odszkodowania i wydać decyzję o przyznaniu odszkodowania w określonej wysokości. Przy określaniu wartości zaistniałych szkód rzeczoznawca majątkowy obowiązany jest uwzględnić stan zagospodarowania nieruchomości na dzień wydania decyzji zezwalającej na czasowe zajęcie nieruchomości oraz stan zagospodarowania nieruchomości na dzień zakończenia działań uzasadniających wydanie tej decyzji. Ma też wziąć pod uwagę utratę pożytków, jaka nastąpiła w tym okresie (por. § 43 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r.).

Wyjaśnić trzeba, że odszkodowanie przewidziane w art. 128 ust. 4 w związku z art. 124 u.g.n. nie ma charakteru cywilnoprawnego. Wszelkie kwestie związane ze sposobem ustalania wysokości tego odszkodowania zostały unormowane w rozdziale 5 działu III u.g.n. Regulacje tam zawarte nie przewidują żadnego odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego i nie dają podstaw do stosowania w drodze analogii rozwiązań cywilnoprawnych do instytucji prawa administracyjnego (por. wyrok NSA z 25 lutego 2009 r. sygn. akt I OSK 460/08, www.orzeczenia.nsa.gov.pl, podobnie jak wszystkie powołane w uzasadnieniu orzeczenia sądów administracyjnych). Mimo to odszkodowanie, o którym mowa w art. 128 ust. 4 u.g.n., oparte jest na zasadach wynikających z prawa cywilnego, tj. powinno odpowiadać różnicy między stanem obecnym a stanem hipotetycznym, który by istniał, gdyby nie zdarzenie będące źródłem szkody, przy czym co do zasady odszkodowanie powinno pokrywać całą tę różnicę. Odszkodowanie przy tym powinno rekompensować jedynie te szkody, które pozostają w związku przyczynowym ze zdarzeniem je wywołującym. Odszkodowanie z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości obejmuje zatem jedynie szkody na obszarze objętym czasowym zajęciem, który został określony w decyzji o zezwoleniu na takie zajęcie, natomiast kwestia szkód powstałych podczas realizacji inwestycji poza obszarem wskazanym w wymienionej decyzji nie może być przedmiotem postępowania odszkodowawczego, o którym mowa w art. 128 ust. 4 u.g.n. (por. też wyrok WSA w Warszawie z 20 listopada 2017 r., IV SA/Wa 1617/17, wyroki NSA z: 29 maja 2019 r. sygn. akt I OSK 1954/17, 15 października 2019 r. sygn. akt 230/18, 23 sierpnia 2019 r. sygn. akt 2541/17 i 2 sierpnia 2019 r. sygn. akt 2542/17).

Oprócz odszkodowania za zaistniałe szkody właścicielowi i użytkownikowi wieczystemu przysługuje także odszkodowanie za zmniejszenie się wartości nieruchomości – jeżeli takie zmniejszenie nastąpiło na skutek działań stanowiących powód czasowego zajęcia nieruchomości. Zmniejszenie tej wartości musi nastąpić w wyniku zrealizowanej inwestycji, a nie ograniczeń wynikających z planu zagospodarowania przestrzennego, który niezależnie od tego, kiedy zostanie zrealizowany, może ograniczać możliwość korzystania z danej nieruchomości, a co za tym idzie – zmniejsza jej wartość (por. wyrok NSA z 8 lutego 2000 r. sygn. akt I SA 356/99). Wyliczając odszkodowanie z tego tytułu, nie uwzględnia się wartości wybudowanych podczas zajęcia nieruchomości urządzeń, które nie stanowią części składowych nieruchomości (będąc po wybudowaniu własnością inwestora, a nie własnością właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości). Zmniejszenie wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 128 ust. 4 u.g.n., nie powinno być utożsamiane z ograniczeniem możliwości inwestycyjnych wynikających ze wskazań miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (zob. wyrok WSA w Białymstoku z 13 września 2017 r. sygn. akt II SA/Bk 150/17, oraz wyrok NSA z 6 czerwca 2018 r. sygn. akt I OSK 141/18).

Przy ustalaniu obniżenia wartości nieruchomości po czasowym jej zajęciu na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. znaczenie ma przeznaczenie nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego – przede wszystkim to, czy plan miejscowy przewiduje możliwość wybudowania danego urządzenia infrastruktury technicznej w określonym miejscu, czy też zawiera przepisy bardziej ogólne, pozwalające na stwierdzenie, że wybudowanie określonego urządzenia nie jest sprzeczne z planem. Jeśli bowiem budowa urządzenia na danym fragmencie nieruchomości wynika wprost z planu miejscowego, to ze względu na konieczność uwzględniania przez rzeczoznawcę majątkowego przy określaniu wartości nieruchomości jej przeznaczenia w planie miejscowym nie można twierdzić, że sam fakt wybudowania urządzenia spowodował obniżenie wartości nieruchomości. Na obniżenie wartości nieruchomości po wybudowaniu urządzenia wpływa natomiast uprawnienie inwestora do korzystania z nieruchomości w celu dokonania konserwacji urządzenia lub usunięcia jego awarii przewidziane w art. 124 ust. 6 u.g.n. (Ewa Bończak-Kucharczyk, Komentarz aktualizowany do art.128 ustawy o gospodarce nieruchomościami, stan prawny 1 marca 2019 r., teza 5, System Informacji Prawnej LEX).

Prawidłowo zatem Sąd I instancji przyjął, że w niniejszym postępowaniu należało szacować tylko szkody i utratę wartości nieruchomości ze względu na realizację inwestycji, a nie ze względu na objęcie nieruchomości skarżącej planem miejscowym, w którym zaznaczono przebieg przedmiotowej linii energetycznej. Potwierdza to treść art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2016 r. poz. 778 obowiązującym na dzień wydania zaskarżonej decyzji), zgodnie z którym jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z zastrzeżeniem ust. 2, żądać od gminy: (1) odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo (2) wykupienia nieruchomości lub jej części.

W doktrynie podnosi się, że "przepis art. 36 ust. 1 stanowi mechanizm rekompensaty dla właściciela nieruchomości, której wartość uległa obniżeniu wskutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Przyjmuje się, że podstawę odpowiedzialności cywilnej gminy stanowi obniżenie wartości nieruchomości wskutek zmiany przeznaczenia terenu na podstawie uchwalonego planu miejscowego lub uchwalonej zmiany tego planu" (Plucińska-Filipowicz Alicja (red.), Filipowicz Tomasz, Kosicki Artur, Komentarz do art. 36 ustawy planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, LEX 2019). Niedopuszczalne jest zatem, aby szkody wynikłe z zaplanowania na danym terenie linii energetycznej były wypłacane w ramach odszkodowania ustalanego na podstawie art. 128 ust. 4 u.g.n. W tym zakresie właścicielowi nieruchomości przysługuje tylko odszkodowanie związane z aktualnie wybudowaną linią energetyczną - co wynika również wprost ze wskazanych w § 43 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. przesłanek uwzględnianych przy określeniu poniesionych szkód, o których mowa w art. 128 ust. 4 u.g.n.

Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawy, wskazać należy, że czynnik trwałego ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości (§ 43 ust. 3 pkt 3) prawidłowo został odniesiony do tej części nieruchomości, na której ograniczenia z przeprowadzenia napowietrznej linii elektroenergetycznej wystąpiły. Powierzchnia pasa technologicznego i przebieg dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej na poszczególnych działkach objętych wyceną określono w decyzji Starosty S. z [...] listopada 2014 r. nr [...]. Zgodnie z ww. decyzją wskazany przebieg linii, posadowienie 1/5 części słupa na działce nr [...], jak i szerokość pasa technologicznego stanowi minimalne niezbędne obciążenie nieruchomości. W Dziale III Ksiąg Wieczystych Nr [...] i Nr [...] dokonano wpisów w zakresie ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości wskazując numer działki, długość odcinka pasa technologicznego oraz powierzchnię pasa technologicznego. Z wpisów tych nie wynika, aby ograniczenie dotknęło całą powierzchnię trzech działek, gdyż obejmuje ono tylko szerokość tych działek w pasie technologicznym i to zarówno na etapie budowania linii, jak i jej konserwacji. Słusznie organy wskazały zatem, a Sąd I instancji zaakceptował te ustalenia, że trwałe zmniejszenie wartości nieruchomości dotyczy obszaru pasa technologicznego oraz posadowienia słupa energetycznego (s. 38 operatu) oraz wskazano współczynnik związany z wybudowaniem linii energetycznej, a w związku z tym z koniecznością stałego dostępu do urządzeń (s. 40 operatu). W pozostałym zakresie, ze względu na charakter prowadzonej produkcji rolnej, obszaru pod linią wysokiego napięcia nie można uznać za trwale wyłączonego z produkcji. Wykładnia § 43 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. dokonana przez organy administracyjne i zaakceptowana przez Sąd I instancji jest zatem zasadna, co oznacza, że nie można uznać za nieprawidłową kwotę odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości.

Odnosząc się do złożonego w toku rozprawy przed Naczelnym Sądem Administracyjnym pisma (kserokopii) Wójta gminy B. z [...] października 2019 r. skierowanego do skarżącej kasacyjnie wyjaśnić należy, że kwestia odszkodowania z tytułu tzw. wywłaszczenia planistycznego pozostaje poza kontrolą w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 37 ust. 10 cyt. ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym spory w sprawach o wysokość odszkodowania z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 36 ust. 1 tej ustawy, rozstrzygają sądy powszechne. Takie też pouczenie znajduje się w złożonym piśmie wskazujące, że w razie odmiennego stanowiska niż przedstawione przez Wójta, skarżąca może "pozwać Gminę B. na drodze sądowej".

Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 128 ust. 4 u.g.n. przez ustalenie niepełnego odszkodowania za zagwarantowanie zaskarżoną decyzją [...] S.A. prawa do wstępu na nieruchomość skarżącej w celu wykonania prac budowlano-montażowych i innych czynności związanych z budową, konserwacją i usuwaniem awarii linii elektroenergetycznej, wskazać trzeba, że uszczerbek majątkowy (szkoda), jakiego doznaje właściciel na skutek ograniczenia jego prawa własności w trybie art. 124 u.g.n., jest wynikiem legalnego działania administracji, co w sposób oczywisty różni omawiane odszkodowanie od odszkodowania funkcjonującego w prawie cywilnym dotyczącego np. bezumownego korzystania z nieruchomości. Zauważenia też wymaga, że jak wskazano w postanowieniu Sądu Najwyższego z 5 października 2016 r. sygn. akt III CSK 328/15, w razie otrzymania przez przedsiębiorcę przesyłowego na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami decyzji administracyjnej, przyznającej prawo wstępu i korzystania z cudzej nieruchomości, na której są posadowione urządzenia przesyłowe, nie jest potrzebne występowanie o ustanowienie służebności przesyłu, a nawet nie ma tytułu do ustanawiania wówczas takiej służebności, gdyż przedsiębiorca ma w postaci decyzji uprawnienie do ingerencji w cudze prawo własności w takim samym zakresie, w jakim nastąpiłoby to na podstawie służebności. Decyzja administracyjna nie jest z kolei potrzebna, jeżeli właściciel nieruchomości wyrazi zgodę na odpłatne lub nieodpłatne korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego i zostaje zawarta między nim a właścicielem umowa, podobna do użyczenia lub umowy najmu. W razie więc ustanowienia służebności przesyłu drogą umowy lub przez wydanie orzeczenia sądowego należy określić wynagrodzenie (art. 3852 K.c.), a w wypadku decyzji administracyjnej, poprzedzonej zgodą właścicieli nieruchomości lub bez tej zgody, powinno zostać wypłacone odszkodowanie, określone również na drodze administracyjnej. To ostanie odszkodowanie (ustalane w postępowaniu administracyjnym), z mocy art. 128 ust. 4 u.g.n., powinno odpowiadać tylko wartości poniesionych szkód, a ponadto, jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu. Z racji przedstawionych powyżej, w postępowaniu administracyjnym szkoda nie może być wyliczana w ten sam sposób jak wyliczane jest wynagrodzenie w postępowaniu cywilnym w sytuacji ustanowienia służebności przesyłu. Odszkodowanie administracyjne nie obejmuje więc rekompensaty za zgodę właściciela na funkcjonowanie linii energetycznej, ani rekompensaty z tytułu wpisania obciążenia do księgi wieczystej.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy rzeczoznawczyni majątkowa wyliczyła zarówno odszkodowanie związane z poniesionymi przez skarżącą szkodami, posadowieniem słupa na działce nr [...], jak i odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości. W zakresie pierwszej szkody biegła precyzyjnie określiła składniki odszkodowania (s. 41-45 operatu), które objęły odszkodowanie za utracone pożytki, odszkodowanie za rekultywację gruntu rolnego we własnym zakresie przez właściciela i odszkodowanie za szkody z powodu zmniejszenia zdolności poprodukcyjnej w okresie po rekultywacji. Z kolei w zakresie zmniejszenia wartości nieruchomości na skutek ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości biegła przytoczyła czynniki z § 43 ust. 3 pkt 1 - 4 rozporządzenia i dokładnie je omówiła. Następnie wyjaśniła, że ze względu na fakt, że przedmiotowe grunty są gruntami rolnymi, zmiana warunków korzystania z nieruchomości i zmiana przydatności użytkowej nieruchomości nie wystąpią i stąd analiza ich jest w operacie pominięta. W zakresie czynnika trwałego ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości biegła uznała, że on istnieje, a następnie dokonała jego analizy. Jeśli zaś chodzi o czynnik czwarty, tj. skutki spowodowane obowiązkiem udostępniania w przyszłości nieruchomości w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii linii elektroenergetycznej, to biegła wyjaśniła, że obciąża on nieruchomość, jednakże skutki udostępniania są niemożliwe do ustalenia na podstawie cen transakcyjnych nieruchomości obciążonych urządzeniami przesyłowymi.

Dalej biegła wyjaśniła, że wyliczenie zmniejszenia wartości nieruchomości jest możliwe przez zsumowanie cząstkowych wartości szkód, według § 43 ust. 3 rozporządzenia albo sposobem parametrycznym przy zachowaniu określonych wzorów, które wskazała i szczegółowo opisała. Analiza operatu (s. 38-40) wskazuje, że biegła uwzględniła przy zmniejszeniu wartości nieruchomości skutki określone w § 43 ust. 3 pkt 4 ww. rozporządzenia, gdyż ustalając wysokość odszkodowania obliczyła zmniejszenie wartości nieruchomości w oparciu o sposób parametryczny. Wskazała przy tym, że w przypadku działek o nr [...] i nr [...] lokalizacja linii elektroenergetycznej wpływa na sposób korzystania z gruntu tylko w strefie oddziaływania linii, a zatem zastosowano wzór wskazany w operacie pod pkt b). Dalej biegła przeprowadziła analizę czynników wpływających na zmniejszenie wartości nieruchomości i dokonała wyliczenia tego zmniejszenia. Pośród przedstawionych czynników i współczynników wziętych do obliczeń, znalazł się i współczynnik Sz, którego wartość zwiększono o 20%, a który dotyczy skutków spowodowanych obowiązkiem udostępnienia nieruchomości w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów przewodów i urządzeń, stosownie do art. 124 ust. 6 u.g.n. Zauważenia wymaga, że zarówno skarżąca, jak i organ II instancji oraz Sąd Wojewódzki, częściowo nieprawidłowo interpretują przyjętą przez biegłą metodę szacowania i dokonane wyliczenia. Skarżąca twierdzi, że odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości nie objęło szkód, które wynikną w związku z konserwacją, usuwaniem awarii i eksploatacji przedmiotowej linii elekroenergetycznej, zaś organ stwierdził, co zaakceptował Sąd I instancji, że zgodnie z art. 124 ust. 6 u.g.n. szkody te wylicza się po ich wystąpieniu. Tymczasem podkreślenia wymaga, że wprawdzie z art. 124 ust. 4 u.g.n. wynika, że wartość poniesionych szkód spowodowanych działaniami, o których mowa w art. 124 ust. 6 ustawy, określa się po wystąpieniu szkody, ale przepis ten dotyczy innej kwestii niż określanie na mocy § 43 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia, zmniejszenia wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 128 ust. 4 u.g.n., w którym uwzględnia się m.in. skutki spowodowane obowiązkiem udostępnienia nieruchomości w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w art. 124 ust. 1 ustawy. Te ostatnie wskazane skutki, o ile zaistnieją, muszą zostać wyliczone przy określeniu obniżenia wartości nieruchomości w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 128 ust. 4 u.g.n. W niniejszej sprawie były one, co wynika z operatu, niemożliwe do wyliczenia przez biegłą na podstawie cen transakcyjnych nieruchomości, ale zostały wyliczone przy zastosowaniu sposobu parametrycznego. Natomiast rzeczywiste każdorazowe wyrządzenie szkód spowodowanych działaniami, o których mowa w art. 124 ust. 6 u.g.n., określone będzie po wystąpieniu szkody i rodzić będzie odpowiedzialność odszkodowawczą względem osoby uprawnionej - w tym przypadku skarżącej będącej właścicielem nieruchomości.

Szkodę z tytułu posadowienia 1/5 słupa kratowego odporowo-narożnego na działce nr [...] biegła wyliczyła na kwotę 1.000 zł przyjmując zasadę, że wysokość ta winna odpowiadać wysokości odszkodowań określanych umownie pomiędzy inwestorem i właścicielami nieruchomości, na których słupy takie posadowiono (s. 40 - 41). Zauważenia wymaga, że nie budzi wątpliwości prawidłowość przyjętej metody szacowania tej szkody przez biegłą, gdyż kwota 5.000 zł jest przyjmowana w aktach notarialnych dla słupów typu odporowo-narożnego (wyższe kwoty są dla słupów innych).

Prawidłowo Sąd I instancji przyjął ustalenia Wojewody [...], że zmiana warunków korzystania z nieruchomości oraz zmiana przydatności użytkowej nieruchomości może nastąpić również w odniesieniu do gruntów rolnych, jednakże w stanie faktycznym niniejszej sprawy, nie wystąpiły przesłanki wpływające na zmniejszenie wartości nieruchomości ze względu na zmianę warunków korzystania z nieruchomości oraz zmiany przydatności użytkowej nieruchomości. Sąd wyraźnie wykazał, że pomimo braku pewnej precyzyjności operatu szacunkowego, rzeczoznawczyni majątkowa w istocie uwzględniła w ustaleniu zmniejszenia wartości nieruchomości wszystkie czynniki określone w § 43 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. Na s. 40 operatu szacunkowego przy obliczaniu tej wartości posłużyła się wzorami, w których ujęta jest m. in. zarówno powierzchnia pasa ograniczonego sposobu korzystania, jak powierzchnia nieruchomości. Zgodzić się trzeba ze stanowiskiem Sądu Wojewódzkiego, że w odniesieniu do nieruchomości skarżącej kasacyjnie nie nastąpiła zmiana warunków korzystania z nieruchomości oraz zmiana przydatności użytkowej gruntów. Przedmiotowa nieruchomość nadal jest nieruchomością rolną. Zarówno z wypisów z ewidencji gruntów dla objętych decyzją działek, jak i z Zarządzenia Zastępczego Wojewody [...] z [...] lipca 2014 r. w sprawie przyjęcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na obszarze umożliwiającym realizację odcinka trasy dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej 400 kV [...] na terenie Gminy B. (Dz. Urz. Woj. Podl. z dnia 21 lipca 2014 r. poz. 2689), obejmującego przedmiotowe działki, wynika jednoznacznie, że mają one przeznaczenie gruntów ornych (§ 9 Zarządzenia Zastępczego w sprawie planu - tereny rolnicze). Ani sam przebieg nad tymi działkami przedmiotowej linii (ze względu na wysokość linii nad ziemią), ani oddziaływanie linii polem elektromagnetycznym, nie wpłynie na możliwość wykorzystywania tych działek w pasie technologicznym i tym bardziej poza tym pasem zgodnie z dotychczasowym ich przeznaczeniem, czyli jako działek rolnych. Zauważenia przy tym wymaga, że zanim powstała przedmiotowa inwestycja, inwestor musiał uzyskać pozytywną decyzję o warunkach środowiskowych, w której były rozważane kwestie oddziaływania tej linii energetycznej (por. wyrok WSA w Białymstoku z 27 stycznia 2017 r. sygn. akt II SA/Bk 807/16). Ponadto, jak stwierdził Sąd w powyższej sprawie, a skład niniejszy Naczelnego Sądu Administracyjnego podziela to stanowisko, zakres oddziaływania inwestycji energetycznych na środowisko nie może być elementem odszkodowania ustalonego w tej sprawie. Z kolei pozostałe ograniczenia wynikające z istnienia linii i utrudnienia z tym związane zostały przewidziane w planie miejscowym (§ 20 Zarządzenia Zastępczego) i nie mogą być przedmiotem analizy w sprawie niniejszej.

Powyższe ustalenia co do przeznaczenia gruntu zostały uwzględnione w operacie szacunkowym przy analizie transakcji nieruchomościami podobnymi. Zgodnie z art. 4 pkt 15, art. 128 ust. 4, art. 130 ust. 2, art. 134 ust. 1, art. 154 i art. 156 ust. 1 u.g.n. rzeczoznawczyni majątkowa uwzględniła mianowicie rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stan nieruchomości oraz aktualnie na dzień sporządzenia operatu kształtujące się ceny w obrocie niezabudowanymi nieruchomościami gruntowymi o przeznaczeniu rolnym. Dlatego nie można zgodzić się z skarżącą kasacyjnie, że do porównań rzeczoznawczyni majątkowa powinna wziąć pod uwagę grunty inwestycyjne, a nie grunty rolne.

Podzielić też trzeba stanowisko Sądu I instancji, że operat szacunkowy stanowi sformalizowaną prawnie opinię rzeczoznawcy majątkowego wydawaną w zakresie posiadanych przez niego wiadomości specjalnych odnośnie do szacowania nieruchomości, a zatem ocena operatu szacunkowego przez organ administracji nie jest możliwa w takim zakresie, w jakim miałaby dotyczyć wiadomości specjalnych. Również ustawowy zakres kontroli legalności rozstrzygnięć administracyjnych przypisany sądowi administracyjnemu nie obejmuje weryfikacji wiadomości specjalnych rzeczoznawcy majątkowego jakie składają się na sporządzony w danej sprawie operat szacunkowy (por. wyrok WSA w Warszawie z 23 stycznia 2013 r. sygn. akt I SA/Wa 2068/12). A zatem zakwestionowanie operatu szacunkowego i opartych na nim decyzji administracyjnych nie może być wynikiem zakwestionowania wyboru dokonanego przez rzeczoznawcę, a zdeterminowanego jego wiedzą fachową i uargumentowanego, gdyż taki wybór rzeczoznawcy mieści się w granicach prawa (por. wyrok NSA z 2 grudnia 2016 r. sygn. akt I OSK 229/15). Powyższe oznacza, że ani organy administracji publicznej orzekające w sprawie, ani sąd administracyjny, nie są uprawnione do podważenia metody i sposobu wyliczenia odszkodowania dokonanego przez rzeczoznawcę majątkowego. Reguła, że organ i Sąd nie mogą ingerować w merytoryczną część operatu powoduje, że w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych ocena prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego może być dokonana wyłącznie przez organizację zawodową rzeczoznawców majątkowych zgodnie z art. 157 ust. 1 u.g.n. Należy bowiem odróżnić ocenę wiarygodności dowodowej operatu szacunkowego od oceny prawidłowości tego operatu, która należy do organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych. Podważenie m.in. prawidłowości zastosowanych w operacie szacunkowym współczynników korygujących mogłoby nastąpić w ramach oceny dokonywanej przez organizację zawodową rzeczoznawców majątkowych. O taką zaś ocenę może wystąpić każdy, gdyż przepis art. 157 u.g.n. nie ogranicza strony postępowania w możliwości zwrócenia się do organizacji zawodowej rzeczoznawców z wnioskiem o dokonanie oceny kwestionowanego operatu (por. wyrok NSA z 9 stycznia 2014 r. sygn. akt I OSK 1459/12). Nie można także przyjąć, że obowiązek taki obciąża każdorazowo organ, w sytuacji gdy strona kwestionuje operat, zwłaszcza nie przedkładając żadnego opracowania konkurencyjnego, ograniczając się do własnych zarzutów i argumentów. O potrzebie zewnętrznej weryfikacji operatu, o jakiej mowa w art. 157 ust. 1 u.g.n., decyduje nie żądanie strony, lecz powstanie po stronie organu uzasadnionych wątpliwości, co do prawidłowości jego sporządzenia (por. wyrok NSA z 23 czerwca 2016 r. sygn. akt II OSK 2600/14).

W stanie faktycznym niniejszej sprawy Sąd Wojewódzki uznał, że organy administracyjne słusznie oceniły, że operat został sporządzony prawidłowo i nie było potrzeby występowania przez nie do organizacji zawodowej rzeczoznawców o jego ocenę. Brak jest podstaw do uznania, że działaniem tym naruszyły one przepisy postępowania i że mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Tym bardziej, że skarżąca także nie wystąpiła do wskazanej organizacji o taką ocenę, ani nie przedłożyła też żadnej innej opinii, która dawałaby podstawę do przyjęcia, że sporządzony operat dotknięty jest jakimiś wadami merytorycznymi.

Reasumując podniesione w skardze zarzuty okazały się niezasadne, gdyż postępowanie przed organami zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący i należyty, zaś zgromadzony w sprawie materiał oceniono właściwie. Zostały także prawidłowo zinterpretowane przepisy prawne mające zastosowanie w sprawie. Sąd nie doszukał się też innych naruszeń prawa materialnego, czy przepisów postępowania, które skutkowałyby koniecznością uchylenia zaskarżonych decyzji.

Nie jest skuteczny zarzut naruszenia art. 21 i art. 64 Konstytucji, dotyczących prawa do własności, ochrony własności i dopuszczalności wywłaszczenia, ani zarzut naruszenia art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności dotyczącego poszanowania mienia. Skarga kasacyjna pomija bowiem kluczowy dla sprawy aspekt wynikający z art. 64 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którym własność może być ograniczona w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Postępowanie administracyjne nie dotyczyło przy tym pozbawienia czy ograniczenia własności, ale odszkodowania za takie ograniczenie, uprzednio już orzeczone decyzjami administracyjnymi o zgodzie na założenie i przeprowadzenie przez działki dwutorowej napowietrznej linii energetycznej 400 kV. Zgodnie zaś z art. 21 ust. 2 Konstytucji wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Zagadnieniem słusznego odszkodowania wielokrotnie zajmował się Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 20 lipca 2004 r. sygn. akt SK 11/02, OTK-A 2004/7/66 Trybunał stwierdził, że Konstytucja nie precyzuje pojęcia "słusznego odszkodowania", które jest związane z wartością wywłaszczanej nieruchomości. Zauważył jednakże, że prawodawca konstytucyjny nie posłużył się określeniem "pełne odszkodowanie", lecz zastosował termin "słuszne odszkodowanie", który - w ocenie Trybunału - ma bardziej elastyczny charakter. Mogą zatem istnieć sytuacje szczególne, gdy inna ważna wartość konstytucyjna pozwoli uznać za słuszne również odszkodowanie nie w pełni ekwiwalentne. Ze względu na wartości znajdujące wyraz w Konstytucji, dla ustalenia znaczenia tego pojęcia należy również uwzględnić kontekst następstw ustalenia odszkodowania dla budżetu państwa. Wywłaszczenie następuje na cele publiczne, to znaczy ze względu na dobro wspólne. Z tych przyczyn, odszkodowanie w pełni ekwiwalentne może nie odpowiadać zasadzie słuszności, a odszkodowanie nie w pełni ekwiwalentne może być uznane za odszkodowanie słuszne (cz. III pkt 2-4 uzasadnienia wyroku SK 11/02; cz. III pkt 3.1 uzasadnienia wyroku TK z 16 października 2012 r., K 4/10, OTK-A 2012/9/106). W rozpoznawanej sprawie wywłaszczenie, a co za tym idzie konieczność ustalenia odszkodowania, nastąpiło z uwagi na zaspokojenie dobra ogółu w postaci budowy linii elektroenergetycznej.

Nie są także uzasadnione zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 107 § 3 rozważany w połączeniu z zarzutem naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. Sąd I instancji wyjaśnił, z jakich powodów nie stwierdził, aby naruszenie przez organ odwoławczy wskazanych przepisów mogło istotnie wpłynąć na wynik sprawy. Podstawą do tej oceny była dla Sądu analiza zgodności decyzji z prawem materialnym, w wyniku której Sąd doszedł do przekonania, że przyjęty przez organy stan prawny w dostateczny sposób uzasadnia wydane rozstrzygnięcie. Omawiany zarzut skargi kasacyjnej nie zawiera uzasadnienia i nie podaje, z jakich powodów ta ocena Sądu I instancji nie jest właściwa. Z podobnych względów nie mogły zostać uwzględnione zarzuty naruszenia przepisów art. 6, art. 7, art. 77 § 1, art. 75 § 1, art. 80, art. 89 § 2 i art. 138 K.p.a., rozważane w połączeniu z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c P.p.s.a. Przepis art. 7 K.p.a. zawiera kilka norm, z których zasada wyważania interesu społecznego i słusznego interesu obywatela może mieć zastosowania w sytuacjach, gdy przepisy prawa na takie ważenia zezwalają, w szczególności w przypadku decyzji uznaniowych czy w przypadku określania przesłanek decyzji z zastosowaniem klauzul generalnych. Kwestia ustalenia wysokości szkody jest związana z zastosowaniem przepisów prawa materialnego, którego naruszeń nie stwierdzono. Omawiany zarzut nie zawiera argumentacji wykazującej, jakiej konkretnie czynności dowodowej nie podjęto lub na czym polegała wadliwa ocena dowodu. Nie uzasadnia naruszenia art. 77 § 1 K.p.a. przez oparcie na opinii rzeczoznawcy, skoro teza istnienia umotywowanych zarzutów pod adresem tej opinii nie została potwierdzona skutecznością zarzutów naruszenia prawa materialnego. Wobec pozytywnej weryfikacji tej opinii, organ nie był zobowiązany do poddania jej ocenie organizacji zawodowej rzeczoznawców, z materiału dowodowego nie wynika, aby takiej ocenie poddano opinię na wniosek strony. Wobec braku uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 80 K.p.a., nie jest jasne, jaki konkretnie dowód został przez organy pominięty, jako dowody nie mogą być przy tym traktowane jedynie zarzuty strony pod adresem operatu. Organy operat oceniły, nieprawidłowości tej oceny nie potwierdziły zarzuty naruszenia prawa materialnego, strona nie dostarczyła dokumentu podważającego tę ocenę.

Wobec powyższego nie można przyjąć, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku błędnie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym przede wszystkim treść sporządzonego w toku postępowania administracyjnego operatu szacunkowego. Sąd I instancji bowiem w obszernym wywodzie odniósł się do operatu, przedstawiając powody, dla których uznał, że jest on wiarygodny.

Zgodzić się trzeba też z Sądem I instancji, że prawidłowo rzeczoznawczyni majątkowa, różnicując zakres ograniczeń w sposobie korzystania z gruntów w zależności od odległości linii, powołała się na normę branżową. Tam, gdzie jest wymagana wiedza specjalistyczna, a normy branżowe są w istocie normami wiedzy, to można się nimi posiłkować, pomimo tego, że niewątpliwie norm branżowych nie wymienia się wśród źródeł prawa powszechnie obowiązującego (por. powoływany przez Sąd I instancji wyrok NSA z 11 grudnia 2012 r. sygn. akt II OSK 1467/11).

Nie mógł odnieść skutku zarzut naruszenia § 55 ust. 1 pkt 5 (nieprawidłowo wskazany jako pkt 6) rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych przez jego niezastosowanie. Skarżąca kasacyjnie w żaden sposób nie wykazała dlaczego przepis ten - regulujący warunki sytuowania stanowisk pracy, składowisk wyrobów i materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych, bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w określonej odległości, miałby być w sprawie stosowany. Wskazane rozporządzenie nie dotyczy w ogóle stanu faktycznego ustalanego w sprawie.

Szeroko powoływane w załączniku do protokołu z [...] grudnia 2019 r. orzecznictwo sądów administracyjnych na potwierdzenie stanowiska skarżącej kasacyjnie dotyczy spraw o odmiennych stanach faktycznych. Przykładowo wskazany wyrok NSA z 25 września 2015 r. sygn. akt I OSK 1800/14 na potwierdzenie stanowiska skarżącej, że rzeczoznawca majątkowy powinien wziąć pod uwagę ustalenia zawarte w decyzjach środowiskowych, dotyczy sytuacji, gdzie rzeczoznawca majątkowy przyjął węższy pas zajęcia nieruchomości w związku z przebiegiem linii elektroenergetycznej (o szerokości 22 m) niż przewidziana w planie zagospodarowania przestrzennego strefa ograniczonego użytkowania wzdłuż linii energetycznej o szerokości 44 m (po 22 m po obu stronach linii). NSA wyjaśnił dalej, że już z tego wynika, że strefa ograniczonego użytkowania nie pokrywa się z pasem zajęcia, a ponadto wraz ze stwierdzeniem nieważności uchwały w sprawie planu utracił moc przepis prawa miejscowego o ograniczonej strefie użytkowania wokół linii (zdanie poprzedzające zacytowany przez skarżącą fragment uzasadnienia tego wyroku).

Biorąc zatem pod uwagę, że skarga kasacyjna nie zawierała usprawiedliwionych podstaw, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 P.p.s.a., orzekł jak w sentencji. Uzasadnienie niniejszego wyroku sporządzone zostało zgodnie z wymogami art. 193 zdanie drugie P.p.s.a.