Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dopiero w momencie wpływu należności na rachunek bankowy, kwota ta staje się wierzytelnością przysługującą właścicielowi rachunku od banku.

Skoro przepisy u.p.e.a. nie przewidują opłaty za zajęcie rachunku bankowego, a jedynie za zajęcie wierzytelności pieniężnych, to dopóki nie dojdzie do zajęcia wierzytelności dopóty nie ma podstaw do naliczenia opłaty w wysokości określonej w art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Waldemar Inerowicz Sędziowie Sędzia NSA Włodzimierz Zygmont Sędzia WSA Katarzyna Nikodem (spr.) Protokolant: ref. staż. Karolina Samolczyk po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2014 r. sprawy ze skargi [...] na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] [...] w przedmiocie obciążenia wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego. I. uchyla zaskarżone postanowienie i poprzedzające je postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego [...] z dnia [...] nr [...]; II. zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej na rzecz strony skarżącej [...]kwotę [...] zł ( [...] ) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Naczelnik Urzędu Skarbowego [...], prowadził postępowanie egzekucyjne wobec spółki A Sp. z o. o. z siedzibą w[...] , na podstawie tytułu wykonawczego nr [...] z dnia [...] czerwca 2013 r. wystawionego przez Zarząd Województwa[...], obejmującego zaległości z tytułu zwrotu dofinansowania otrzymanego w ramach [...] Regionalnego Programu Operacyjnego w kwocie należności głównej [...] zł.

W celu wyegzekwowania powyższej zaległości, organ egzekucyjny zawiadomieniami z dnia [...] lipca 2013 r. podjął próbę zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego w Bank[...],[...] oraz [...] S.A. Zajęcia okazały się nieskuteczne, z odpowiedzi banków wynikało, że nie prowadzą one rachunków zobowiązanej spółki.

Następnie zawiadomieniem z dnia [...]sierpnia 2013 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego [...] dokonał zajęcia rachunku bankowego w [...]Bank S.A. Przedmiotowe zajęcie okazało się skuteczne, bank pismem z dnia [...] września 2013 r., a następnie pismem z dnia [...] października 2013 r. poinformował organ egzekucyjny, że prowadzi rachunek bankowy dla zobowiązanej spółki, jednak na rachunku brak jest środków niezbędnych do realizacji zajęcia.

Organ egzekucyjny podjął również inne czynności egzekucyjne zmierzające do zaspokojenia zaległości wierzyciela, które okazały się bezskuteczne. W związku z tym Naczelnik Urzędu Skarbowego[...], działając na podstawie przepisu art. 59 § 3 w związku z art. 59 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm. dalej u.p.e.a)., postanowieniem z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] umorzył postępowanie egzekucyjne.

Postanowieniem z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] organ egzekucyjny obciążył wierzyciela Urząd marszałkowski Województwa [...] w [...] kosztami egzekucyjnymi w kwocie [...] zł, z uwagi na brak możliwości wyegzekwowania ich od zobowiązanego.

Pismem z dnia [...] kwietnia 2014 r. wierzyciel złożył zażalenie na ww. postanowienie, zaskarżając je w części dotyczącej obciążenia go kosztami egzekucyjnymi w kwocie [...] zł z tytułu opłaty związanej z zajęciem rachunku bankowego i wnosząc o zmianę rozstrzygnięcia w powyższym zakresie, ewentualnie o uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ I instancji.

W uzasadnieniu wierzyciel wskazał, że brak było podstaw do naliczenia i pobrania opłaty egzekucyjnej za dokonanie czynności egzekucyjnych, o których mowa w art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a., albowiem wskutek wystosowanych przez organ egzekucyjny zawiadomień o zajęciach nie doszło de facto do zajęcia jakiejkolwiek wierzytelności. Zdaniem skarżącego, skoro na zajętym rachunku bankowym w [...] Bank S.A. nie było środków, którymi dłużnik mógł dysponować, nie istniała tym samym wierzytelność wobec banku. Organ egzekucyjny nie mógł więc dokonać zajęcia wierzytelności, której nie było. W opinii wierzyciela, nawet gdyby przyjąć, że czynność organu egzekucyjnego polegająca na zajęciu rachunku bankowego jest tą czynnością niezależnie od tego, czy dłużnik dysponuje wierzytelnością wobec banku z tytułu prowadzenia przez ten bank rachunku bankowego, absolutnie nie można wywieść, że czynność taka uprawnia Naczelnika do pobrania z tego tytułu opłaty na podstawie art. 64 § 1 u.p.e.a. Wskazany przepis w ogóle nie przewiduje opłaty egzekucyjnej za zajęcie rachunku bankowego, a pkt 4 tego przepisu wprost odnosi się wyłącznie do wierzytelności. Skoro więc ustawodawca w przepisach u.p.e.a. w ogóle nie uregulował opłaty za zajęcie rachunku bankowego, a organ egzekucyjny wyliczenie opłaty oparł na przepisie dotyczącym zajęcia wierzytelności pieniężnych lub innych praw majątkowych, uznać należy, iż warunkiem pobrania opłaty za podstawie art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a. jest istnienie wierzytelności. W ocenie wierzyciela, organ w żaden sposób nie wykazał istnienia jakiejkolwiek wierzytelności zobowiązanego wobec banku z tytułu prowadzenia rachunku bankowego.

Dyrektor Izby Skarbowej w[...], po zapoznaniu się z aktami sprawy i ich analizie w kontekście obowiązujących przepisów prawa, postanowieniem z dnia[...] maja 2014 r. nr [...] utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy podkreślił, że analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wykazała, iż organ egzekucyjny zasadnie obciążył wierzyciela kosztami egzekucyjnymi, powstałymi w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego, a wydane rozstrzygnięcie spełnia wszelkie wymogi dotyczące uzasadnienia faktycznego prawnego.

Ponadto organ wyjaśnił, że zgodnie z art. 80 § 2 u.p.e.a. zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązanego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu i obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia. Dla skuteczności zastosowanego środka egzekucyjnego w postaci zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego, a w konsekwencji możliwości naliczenia i pobrania z tego tytułu opłat, nie ma zatem znaczenia, że w chwili dokonania zajęcia, na rachunku bankowym zobowiązanego nie było środków niezbędnych do realizacji zajęcia. W przypadku bowiem, gdy kwota na zajętym rachunku nie wystarcza na zaspokojenie należności, zakres zajęcia obejmuje także kwoty, które zostały wpłacone na rachunek bankowy już po dokonaniu zajęcia i wówczas bank przekazuje te kwoty organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności.

Odnosząc się do zarzutu wierzyciela o braku podstaw do zastosowania art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a., organ wskazał, że w postępowaniu egzekucyjnym zajęciu podlega wierzytelność pieniężna posiadacza rachunku wobec banku, nie zaś sam rachunek bankowy jako narzędzie oszczędnościowo - rozliczeniowe. W momencie wpływu należności na rachunek bankowy, kwota ta staje się wierzytelnością przysługującą właścicielowi rachunku od banku. Nie ulega zatem wątpliwości, że przepis art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a. dotyczy również naliczania opłat pobieranych za zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego, a organ egzekucyjny dokonując zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego nie ma obowiązku wykazania, czy w chwili dokonywania zajęcia istnieje jakiejkolwiek wierzytelność zobowiązanego od banku z tytułu prowadzenia rachunku bankowego.

Organ podkreślił również, że organ egzekucyjny otrzymując od wierzyciela do realizacji tytuł wykonawczy zobligowany był do stosowania zgodnie z przepisem art. 7 u.p.e.a. środków egzekucyjnych zmierzających bezpośrednio do realizacji obowiązku tym tytułem objętego. Powyższe wiąże się nieuchronnie z powstaniem opłat za czynności i wydatków, o których mowa w art. 64 i art. 64b ww. ustawy, które w sytuacji gdy nie można ich wyegzekwować od zobowiązanego, pokrywa wierzyciel. Organ egzekucyjny w sytuacji, gdy posiadał informację o rachunku bankowym zobowiązanej spółki w [...] Bank S.A., miał obowiązek jego zajęcia. Wierzyciel zaś przekazując tytuł wykonawczy do realizacji organowi egzekucyjnemu, powinien liczyć się z obowiązkiem ponoszenia ewentualnych kosztów egzekucyjnych, związanych z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym.

W skardze z dnia [...] czerwca 2014r. strona skarżąca, wnosząc uchylenie w całości zaskarżonego postanowienie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, zarzuciła jednocześnie naruszenie przepisów art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a.w związku z art. 64 § 1 § 4 i § 7 u.p.e.a., art. 1a pkt 12 u.p.e.a. oraz art. 7, 8 i 262 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm. dalej K.p.a.).

Skarżący wskazał, że nawet gdyby przyjąć, że do czynności egzekucyjnej doszło, to przepis art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a. nie uprawniał do pobrania z tego tytułu opłaty, ponieważ wskazany przepis nie przewiduje pobrania opłaty za zajęcie rachunku bankowego. Nadto zajęcie rachunku bankowego nie można uznać za odnoszący się "do innych wierzytelności pieniężnych" w rozumieniu art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a.

Nadto skarżący podkreśla, że organ egzekucyjny postanowił o pobraniu z tytułu dokonania czynności wymagającej znikomej wiedzy, wysiłku, kosztów w kwocie [...] zł. Wysokości opłaty można potraktować jako swoistą sankcję za wszczęcie egzekucji. W rozpatrywanym przypadku oznaczałoby karanie organu za wykorzystanie środków w celu odzyskania należności publicznoprawnych. Nadto biorąc pod uwagę, że kwota opłaty stanowi "sztywny" ułamek egzekwowanej należności, a jej wysokość nie została ograniczona w u.p.e.a. jej wymiar powinien podlegać ograniczeniu, z uwagi na zasady ogólne wyznaczające obowiązek stosowania wszelkich procedur administracyjnych w sposób zgodny z interesem społecznym i interesem obywateli (art. 7 K.p.a).

Zdaniem skarżącego zaskarżone postanowienie rażąco narusza art. 262 K.p.a., który jednoznacznie uniemożliwia obciążenie strony postępowania kosztami, które nie wynikły z jej winy.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w [...] wnosi o oddalenie skargi.

W piśmie z dnia [...] sierpnia 2014r. strona skarżąca, ustosunkowując się do odpowiedzi na skargę podkreśliła, że organ odwoławczy w żaden sposób nie odniósł się do zawartej w skardze argumentacji o konieczności dostosowania wysokości opłat egzekucyjnych do rzeczywistego nakładu pracy organów. Zdaniem strony na żadnym etapie postępowania, organ nie powołał jakichkolwiek argumentów pozwalających uznać ów nakład pracy za choćby w niewielkiej części odzwierciedlający naliczoną opłatę. W tym zakresie strona uznała działania organu za jaskrawo sprzeczne z art. 7 i 8 K.p.a. Strona skarżąca, powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, wskazała, że argumentacja organu w zakresie rzekomej niedopuszczalności stosowania art. 262 K.p.a. w zakresie kosztów egzekucji administracyjnej jest całkowicie chybiona. Ponadto skarżący nie wyklucza co do zasady obciążania wierzyciela kosztami postępowania, wymagałoby to jednak - stosownie do art. 262 K.p.a. uprzedniego ustalenia jego winy, na przykład w sytuacji nieuprawnionego wszczęcia egzekucji z powodu błędnych danych dostarczonych przez wierzyciela.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jest zasadna.

Przedmiotem skargi jest postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w [...] z dnia [...] maja 2014 r. utrzymujące w mocy postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego [...] z dnia [...]marca 2014 r. wydane w sprawie obciążenia wierzyciela - Urząd Marszałkowski Województwa [...] w [...] kosztami postępowania egzekucyjnego, przeprowadzonego wobec zobowiązanego A sp. z o.o. w kwocie [...] zł. Na koszty składa się opłata manipulacyjna w wysokości [...] zł oraz opłata związana z zajęciem rachunku bankowego (art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a.) w kwocie [...] zł.

W uzasadnieniu postanowienia stwierdzono, że egzekucja wymienionych zobowiązań pieniężnych przy zastosowaniu środków egzekucyjnych określonych w art. 1a pkt 12 u.p.e.a. okazała się bezskuteczna, z uwagi na brak składników majątkowych, do których można by prowadzić egzekucję. W toku postępowania egzekucyjnego dokonano zajęcia rachunku bankowego zobowiązanego w [...] Bank S.A., jednakże w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego nie uzyskano żadnej kwoty. Inne czynności egzekucyjne nie doprowadziły również do wyegzekwowania zaległości. Z uwagi na brak możliwości wyegzekwowania kwoty kosztów egzekucyjnych od zobowiązanego, na podstawie art. 64c § 4 u.p.e.a. – organ obciążył wierzyciela kosztami egzekucyjnymi.

Zgodnie z art. 64c § 4 u.p.e.a. wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego. Przedmiotowa regulacja nie wymienia przyczyn niemożliwości ściągnięcia kosztów egzekucyjnych od zobowiązanego, nie rozróżnia w tym przedmiocie powodów faktycznych i prawnych. W tej sytuacji wierzyciel nie tylko nie odzyskuje od zobowiązanego dochodzonej należności, ale jest obciążany kosztami bezskutecznej egzekucji. Dlatego też oprócz wskazania podstawy prawnej obciążenia wierzyciela kosztami egzekucyjnymi, organ egzekucyjny winien wziąć pod uwagę, czy rozstrzygnięcie o kosztach będzie zgodne z zasadami ogólnymi postępowania egzekucyjnego zawartymi w ustawie, w szczególności zasadą celowości postępowania, tj. czy nie obciąża się wierzyciela opłatami za czynności, co do których już przed ich podjęciem wiadomo, że nie doprowadzą do pokrycia kosztów egzekucyjnych. Zatem zasady ogólne postępowania egzekucyjnego muszą być brane pod uwagę przy wydaniu orzeczenia w zakresie obciążenia wierzyciela kosztami egzekucyjnymi. Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 25 lutego 2014 r. sygn. akt II FSK 687/12 celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do przymusowego wykonania obowiązku przez zobowiązanego. W przypadku egzekwowania należności pieniężnych postępowanie egzekucyjne powinno doprowadzić co do zasady do odzyskania należności od zobowiązanego, zatem majątek wierzyciela powinien ulec powiększeniu, a nie uszczupleniu. Zgodnie z art. 7 § 2 u.p.e.a. organ egzekucyjny jest obowiązany do podejmowania środków egzekucyjnych zmierzających bezpośrednio do wykonania obowiązku.

W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu, nie wzięto pod uwagę unormować zawartych w u.p.e.a.

Organ egzekucyjny prowadził egzekucję z rachunku bankowego. Zgodnie z art. 80 §1 u.p.e.a. organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku, a jeżeli bank posiada oddziały – do właściwego oddziału, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.

Bez wątpienia prowadzenie egzekucji wiąże się z ponoszeniem kosztów egzekucyjnych w postaci opłat egzekucyjnych i wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny.

Zgodnie z art. 64 § 1 u.p.e.a. organ egzekucyjny, z zastrzeżeniem § 2, w egzekucji należności pieniężnych pobiera za dokonane czynności egzekucyjne opłaty we wskazanych w przepisie wysokościach. Ustawa w powołanym przepisie dokonuje wyliczenia czynności egzekucyjnych, których dokonanie wiąże się z naliczeniem opłaty we wskazanej wysokości. W pkt. 4 ww. artykułu, na który to przepis powołał się organ egzekucyjny w postanowieniu o obciążeniu wierzyciela kosztami egzekucyjnymi, określono wysokość opłaty za zajęcie wierzytelności innej niż zajęcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego i wynagrodzenia za pracę.

W ocenie Sądu należy podzielić stanowisko strony skarżącej, że organ egzekucyjny bezpodstawnie obciążył wierzyciela opłatą wyliczoną na podstawie art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a. Nie można bowiem uznać, że w toku egzekucji doszło do zajęcia wierzytelności, ponieważ od momentu wszczęcia egzekucji do jej zakończenia poprzez umorzenie postępowania egzekucyjnego na zajętym rachunku bankowym nie było żadnych środków pieniężnych. Należy zauważyć, że organ odwoławczy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia po części z tym stanowiskiem się zgodził, uznając, że w postępowaniu egzekucyjnym zajęciu podlega wierzytelność pieniężna posiadacza rachunku wobec banku, nie zaś sam rachunek bankowy jako narzędzie oszczędnościowo - rozliczeniowe. Dopiero w momencie wpływu należności na rachunek bankowy, kwota ta staje się wierzytelnością przysługującą właścicielowi rachunku od banku.

Skoro przepisy u.p.e.a. nie przewidują opłaty za zajęcie rachunku bankowego, a jedynie za zajęcie wierzytelności pieniężnych, to dopóki nie dojdzie do zajęcia wierzytelności dopóty nie ma podstaw do naliczenia opłaty w wysokości określonej w art. 64 § 1 pkt 4 u.p.e.a.

Organ winien zatem uwzględnić wykładnię prawa przedstawioną w powyższym wyroku.

Z powołanych powodów Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 217, ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach orzeczono na podstawie art. 220 i 205 § 2 powołanej wyżej ustawy.