drukuj    zapisz    Powrót do listy

6110 Podatek od towarów i usług, Podatek od towarów i usług Egzekucyjne postępowanie Umorzenie postępowania, Dyrektor Izby Skarbowej, Uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, I FSK 427/06 - Wyrok NSA z 2006-12-20, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

I FSK 427/06 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2006-12-20 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2006-04-27
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Adam Bącal /przewodniczący/
Jan Zając /sprawozdawca/
Ryszard Maliszewski
Symbol z opisem
6110 Podatek od towarów i usług
Hasła tematyczne
Podatek od towarów i usług
Egzekucyjne postępowanie
Umorzenie postępowania
Sygn. powiązane
I SA/Wr 927/04 - Wyrok WSA we Wrocławiu z 2005-11-10
Skarżony organ
Dyrektor Izby Skarbowej
Treść wyniku
Uchylono zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny
Powołane przepisy
Dz.U. 2002 nr 110 poz 968 art. 29, art. 59 par. 1, art. 59 par. 2
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - tekst jednolity
Dz.U. 2002 nr 153 poz 1270 art. 174, art. 185 par. 1
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Tezy

Brak doręczenia odpisu tytułu wykonawczego nie pozbawia zobowiązanego prawa do składania zarzutów.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie zależy od doręczenia odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Adam Bącal Sędziowie sędzia NSA Jan Zając (spr.) sędzia WSA Ryszard Maliszewski Protokolant Piotr Dębkowski po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2006r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 10 listopada 2005 r. sygn. akt I SA/Wr 927/04 w sprawie ze skargi Marka L. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 7 maja 2004 r. (...) w przedmiocie odmowy umorzenia postępowania egzekucyjnego obejmującego zaległości w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 1998 r. i wrzesień 1999 r. 1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania; 2) zasądza od Marka L. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w W. kwotę 220 zł /dwieście dwadzieścia złotych/ tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi kasacyjnej jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 10 listopada 2005 r., I SA/Wr 926/04, mocą którego uchylono postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w W. Ośrodek Zamiejscowy w W. z dnia 7 maja 2004 r., (...) w przedmiocie odmowy umorzenia postępowania egzekucyjnego obejmującego zaległości w podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 1998 r. i wrzesień 1999 r. oraz poprzedzające je postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. z dnia 5 kwietnia 2004 r., w sprawie ze skargi Marka L.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd opisał przebieg sprawy. Ustalono, że pismem z dnia 2 stycznia 2004 r. skarżący zwrócił się do Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o umorzenie postępowania egzekucyjnego dotyczącego zaległości w podatku VAT za poszczególne miesiące 1998 r., wynikającego z decyzji Izby Skarbowej z dnia 28 czerwca 2002 r. Zdaniem wnioskodawcy objęte decyzją zobowiązania uległy z dniem 1 stycznia 2004 r. przedawnieniu, bowiem nie wszczęto postępowania egzekucyjnego w celu ich wyegzekwowania.

Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2004 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego uznał za bezprzedmiotowy wniosek w części dotyczącej umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego w oparciu o tytuły wykonawcze dotyczące okresu od stycznia do czerwca 1998 r. z uwagi na wyegzekwowanie w dniu 11 lipca 2002 r. wymienionych należności. Wskazał także, że tytuły za 1998 r. zostały doręczone stronie w dniu 13 maja 2002 r. W tym samym dniu organ wydał kolejne postanowienie, w którym odmówił umorzenia postępowania egzekucyjnego za okres od lipca do grudnia /z wyłączeniem października/ 1998 r. oraz za wrzesień 1999 r.

W zażaleniu od powyższego postanowienia skarżący zarzucił, że nie otrzymał tytułów wykonawczych za 1998 r., a przedłożone przez organ dowody nie potwierdzają faktu ich doręczenia we wskazywanej dacie 13 maja 2003 r. Znajdujące się w aktach potwierdzenie doręczenia pisma z tej daty nie dotyczą zobowiązań 1998 r. Podniesiono także, że nieprawdziwe są twierdzenia organu, iż błąd z decyzji dotyczącej września 1999 r. został przeniesiony do tytułu wykonawczego.

Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał w mocy postanowienie organu pierwszej instancji powołując się na bezprzedmiotowość orzekania w sprawie, w której zobowiązanie zostało wyegzekwowane. Tytuły egzekucyjne dotyczące zobowiązań 1998 r. zostały doręczone w dniu 13 maja 2003 r., o czym świadczy treść wniosku strony, wszczynającego niniejsze postępowanie. Odnośnie niezgodności tytułu z treścią decyzji organ wskazał na fakt wydania w tym względzie postanowień prostujących decyzje oraz obowiązek naliczania odsetek zgodnie z przepisami prawa, który nie może być zmieniony treścią decyzji.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu strona wskazywała na brak dowodu doręczenia tytułów wykonawczych dotyczących zobowiązań 1998 r. Zarzucono naruszenie art. 6 w związku z art. 8 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego /Dz.U. 2000 nr 98 poz. 1091 ze zm./, zwanej dalej: Kpa, poprzez wywodzenie faktu doręczenia pisma z nieujętych w przepisach przesłanek; art. 59 par. 1 pkt 2 i par. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji /Dz.U. 2002 nr 110 poz. 968 ze zm./ poprzez niewydanie postanowienia o umorzeniu pomimo przedawnienia zobowiązań; naruszenie art. 8 Kpa poprzez dopisywanie do pisma strony treści, których w nim nie zawarła, wbrew wywodom organu egzekucyjnego skarżący nie powoływał się na niezgodność tytułu wykonawczego z treścią decyzji. Zdaniem skarżącego w toku postępowania naruszone zostały również przepisy art. 6 w związku z art. 15 par. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wobec braku doręczenia stronie upomnienia jak również art. 6 w związku z art. 26 par. 6 omawianej ustawy poprzez uznanie, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte pomimo niedoręczenia stronie tytułów wykonawczych. W opinii strony skarżącej naruszono także art. 6 w związku z art. 80 par. 3 ustawy, organ nie doręczył bowiem stronie tytułów wykonawczych oraz zawiadomienia zajęciu rachunku bankowego. Końcowo skarżący wskazał na naruszenie art. 6 w związku z art. 7, art. 8, art. 10 par. 1, art. 11, art. 75 par. 1 Kpa poprzez niewyjaśnienie stanu faktycznego w sprawie.

Odnosząc się do tytułu wykonawczego za wrzesień 1999 r. strona zarzuciła naruszenie art. 59 par. 1 pkt 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez odmowę umorzenia postępowania, mimo że egzekwowany obowiązek został określony w tytule wykonawczym niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji, na dowód czego przedłożono kopię dokumentów.

Po rozpoznaniu skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uznał, że wobec naruszenia przepisów prawa procesowego przez organy egzekucyjne zasługuje ona na uwzględnienie.

Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd zauważył, że doręczenie tytułu wykonawczego ma dla postępowania egzekucyjnego kluczowe znaczenie. Fakt ten może wyznaczać początek postępowania jak również stanowi termin, od którego winien być liczony 7 dniowy termin do zgłoszenia zarzutów. Brak doręczenia tytułu stanowi zatem wadę, która w istotny sposób może zaważyć na skuteczności i legalności postępowania egzekucyjnego. Obowiązkiem organu egzekucyjnego, wynikającym z treści art. 29 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jest badanie z urzędu dopuszczalności egzekucji administracyjnej, a więc także okoliczności związanej z doręczeniem tytułu wykonawczego zobowiązanemu.

Sąd pierwszej instancji uznał, że w aktach sprawy niewątpliwie brak jest dowodu doręczenia stronie tytułów wykonawczych. Faktu doręczenia nie można opierać na domniemaniu, winien on wynikać w sposób nie budzący wątpliwości z dokumentacji prowadzonej przez organy administracji. W rozpatrywanej sprawie organ egzekucyjny nie wskazał dowodu, z którego wynikałby fakt doręczenia pism Skarżącemu. Twierdzenie, iż tytuły zostały doręczone w dniu 13 maja 2003 r. wraz z innymi dokumentami nie znajduje potwierdzenia w poświadczeniu ich nadania, zawarte są w nim tylko sygnatury odnoszące się do pism (...) /zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego dot. zobowiązań za 1997, 1999, 2001 i 2000 rok/. Wbrew wywodom organów egzekucyjnych faktu doręczenia nie można wywodzić z treści wniosku z dnia 2 stycznia 2004 r., bowiem skarżący nie powołuje się w nim na sprzeczność decyzji i tytułów wykonawczych ale na fakt określenia daty płatności zobowiązania za grudzień 1998 r. na dzień 26 czerwca 1998 r., na wstępie wskazując, iż nie otrzymał on ww. tytułów.

Wbrew zarzutom Skarżącego nie można jednak uznać, iż postępowanie egzekucyjne nie zostało wszczęte. Zgodnie z powoływaną wyżej normą art. 26 par. 5 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji postępowanie wszczyna się także z dniem doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. W takim przypadku organ winien jednocześnie doręczyć zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego. Niedopełniając tego wymogu organ egzekucyjny naruszył przepis art. 80 par. 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a naruszenie to ma dalej idące skutki, skarżący został bowiem pozbawiony możliwości złożenia zarzutów, co stanowi jego ustawowe uprawnienie. Tym samym przyjąć należy, iż dopiero od daty doręczenia ww. tytułu zobowiązanemu będzie biegł siedmiodniowy termin do złożenia zarzutów.

Dalsze zarzuty skargi Sąd uznał za bezzasadne.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik Dyrektora Izby Skarbowej w W. OZ w W. Działając w oparciu o art. 173 par. 1, art. 174 pkt 1 i 2 oraz art. 177 par. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./, zwanej dalej: p.p.s.a., rozstrzygnięcie zaskarżono w całości oraz wniesiono o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Jako podstawę kasacji wskazano:

1/ naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 141 par. 4 w związku z art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" p.p.s.a. poprzez pominięcie części materiału dowodowego, znajdującego się w aktach sprawy, w postaci twierdzeń samej strony skarżącej, świadczących o tym, że stronie skarżącej doręczono odpisy tytułów wykonawczych, a w konsekwencji uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia organu I instancji, pomimo braku podstawy do ich uchylenia;

2/ naruszenie przepisów prawa materialnego polegające na błędnej wykładni art. 39 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art. 26 par. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez przyjęcie, iż przepisy te nie pozwalają uznać, że doręczono zobowiązanemu tytuł wykonawczy bez zwrotnego poświadczenia odbioru /pokwitowania/, a w konsekwencji, że nastąpiło wszczęcie postępowania administracyjnego.

W uzasadnieniu zarzutów autor skargi kasacyjnej podkreślił, że wbrew twierdzeniom wyroku skarżący dowodził w swoich kolejnych pismach, że doręczono mu tytuły wykonawcze, a to przez wskazanie, że znana mu jest ich treść. Skarżący wskazywał w piśmie z 2 stycznia 2004 r., że jego wiedza obejmuje fakt wskazania w tytule wykonawczym innego terminu płatności zobowiązania niż wskazany w decyzji. Podobnie podniesiono w zażaleniu z dnia 13 kwietnia 2004 r. Zdaniem organu odwoławczego wywodzenie z powyższych okoliczności twierdzenia, że stronie doręczono tytuł wykonawczy nie jest domniemaniem, lecz logicznym powiązaniem faktów popartym dodatkowo faktem posiadania datowanego potwierdzenia odbioru korespondencji skierowanej przez organ egzekucyjny do zobowiązanego /tyle tylko, że zawierającego sygnatury jedynie przykładowych dokumentów spośród szeregu przesyłanych/.

W opinii Dyrektora Izby skarbowej przyjęta przez Sąd wykładnia przepisu art. 39 Kpa wydaje się błędna, gdyż zawarte w nim sformułowanie, iż organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem, w żadnym wypadku nie przesądza o braku możliwości wykazania faktu doręczenia pisma innymi środkami dowodowymi niż pokwitowanie. Wykładnia przyjęta przez Sąd prowadziłaby do stwierdzenia, że brak pokwitowania doręczenia tytułów wykonawczych powoduje brak możliwości uznania ich za doręczone także w sytuacji gdy pokwitowanie uległo zniszczeniu w wyniku działania siły wyższej, a nawet w wypadku potwierdzania otrzymania tytułów przez zobowiązanego. Zdaniem autora skargi kasacyjnej tak formalistyczne podejście do wykładni omawianego przepisu nie znajduje uzasadnienia na tle pozostałych przepisów Kpa oraz innych procedur znanych w prawie polskim.

W przekonaniu organu odwoławczego konsekwentnie należy przyjąć, że nie doszło do zakończenia egzekucji przed upływem terminu do zgłoszenia zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest zasadna.

Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, uznając, że "zagadnienie związane z doręczeniem tytułów wykonawczych dotyczących zobowiązań z tytułu podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 1998 r. w sposób istotny zaważyło na prowadzonym postępowaniu" /strona 6 uzasadnienia wyroku/.

Jakkolwiek należy podzielić stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego o istotnym znaczeniu doręczenia zobowiązanemu tytułu wykonawczego, to trudno zgodzić się z tezą, iż brak doręczenia tytułu wykonawczego zobowiązanemu stanowi wadę, która podważa legalność postępowania egzekucyjnego. Pogląd ten Sąd I instancji uzasadnia treścią art. 29 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, z którego wynika obowiązek badania "z urzędu dopuszczalności egzekucji administracyjnym, a więc także okoliczności związanej z doręczeniem tytułu wykonawczego zobowiązanemu".

Tego poglądu Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela. Z art. 29 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym - regulującym relacje między wierzycielem a organem egzekucyjnym - bynajmniej nie wynika, że organ egzekucyjny uprawniony jest do badania kwestii doręczenia tytułu wykonawczego zobowiązanemu przez wierzyciela. Przepis ten w par. 2 mówiąc o tytule wykonawczym odsyła do wymogów określonych w art. 27 par. 1 i 2 ustawy. Powołane przepisy regulują zawartość tytułu wykonawczego a nie jego doręczanie. Tak więc wywodzenie uprawnień organu egzekucyjnego do badania kwestii doręczenia przez wierzyciela tytułu wykonawczego zobowiązanemu, nie znajduje oparcia normatywnego.

Oparcie więc wyroku na tym błędnym założeniu skutecznie podważa jego zasadność.

Nie jest bowiem rzeczą organu egzekucyjnego kontrolowanie wierzyciela co do doręczenia tytułu wykonawczego. A zaskarżony wyrok oparty jest na tej właśnie kwestii.

Trafnie natomiast Sąd I instancji odwołuje się do art. 80 par. 3 ustawy, który jednakże mówi o doręczaniu odpisu tytułu wykonawczego, przez organ egzekucyjny. Sąd I instancji wyciąga prawidłowy wniosek, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte. Jednakże dalsze rozumowanie Sądu nie znajduje oparcia w przepisach. W szczególności nie ma oparcia pogląd, iż zobowiązany został pozbawiony możliwości złożenia zarzutów.

Brak doręczenia odpisu tytułu wykonawczego nie pozbawia zobowiązanego prawa do składania zarzutów.

Niezależnie więc od kwestii czy odpis tytułu wykonawczego został skarżącemu doręczony czy nie, to miał on prawo do złożenia zarzutów przeciwegzekucyjnych, z którego to prawa zobowiązany skorzystał.

Wszak pismo z dnia 2 stycznia 2004 r. w istocie jest zarzutem przeciwegzekucyjnym, zawiera bowiem żądanie umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Skoro więc skarżący złożył zarzut przeciwegzekucyjny, to rzeczą organu było rozpatrzyć go merytorycznie, czyli ustosunkować się do żądania umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Tak też organ uczynił.

Przesłanki umorzenia postępowania egzekucyjnego są taksatywnie wymienione w art. 59 par. 1 i 2 ustawy. Nie ma wśród nich kwestii doręczenia odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu.

Zatem bez znaczenia dla umorzenia postępowania egzekucyjnego jest kwestia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego, inaczej mówiąc umorzenie postępowania egzekucyjnego nie zależy od doręczenia odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu.

W tym stanie rzeczy rzeczą Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego będzie rozpoznać skargę na postanowienie merytorycznie załatwiające zarzut przeciwegzekucyjny.

Rozważania powyższe prowadzą do wniosku, że skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy w rozumieniu art. 174 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Wobec stwierdzenia, że skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 par. 1 oraz art. 203 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym /Dz.U. nr 153 poz. 1270 ze zm./ orzekł jak w sentencji.



Powered by SoftProdukt