drukuj    zapisz    Powrót do listy

6147 Archiwa, Inne, Dyrektor Archiwum Państwowego, Uchylono zaskarżone postanowienie, II SA/Wa 2329/12 - Wyrok WSA w Warszawie z 2013-05-08, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

II SA/Wa 2329/12 - Wyrok WSA w Warszawie

Data orzeczenia
2013-05-08 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2012-12-31
Sąd
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie
Sędziowie
Anna Mierzejewska /przewodniczący sprawozdawca/
Eugeniusz Wasilewski
Iwona Dąbrowska
Symbol z opisem
6147 Archiwa
Hasła tematyczne
Inne
Sygn. powiązane
I OSK 1934/13 - Wyrok NSA z 2013-12-16
Skarżony organ
Dyrektor Archiwum Państwowego
Treść wyniku
Uchylono zaskarżone postanowienie
Powołane przepisy
Dz.U. 2006 nr 97 poz 673 art. 28 pkt 5
Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach - tekst jednolity.
Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Anna Mierzejewska (sprawozdawca), Sędziowie WSA Eugeniusz Wasilewski, Iwona Dąbrowska, Protokolant spec. Marek Kozłowski, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 maja 2013 r. sprawy ze skargi M. Z. na postanowienie Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia [...] października 2012 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia i uwierzytelnionych kopii dokumentów 1. uchyla zaskarżone postanowienie; 2. stwierdza, że zaskarżone postanowienie nie podlega wykonaniu w całości; 3. zasądza od Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych na rzecz skarżącego M. Z. kwotę 100 (słownie: sto) złotych, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, postanowieniem z dnia [...] października 2012 r., na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 w zw. z art. 144 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. –Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U z 2000 r., nr 98 poz. 1071 ze zm.), po rozpatrzeniu zażalenia M. Z. z [...] września 2012 r. na postanowienie Dyrektora Archiwum Państwowego w L. z dnia [...] września 2012 r. w sprawie odmowy wydania zaświadczenia oraz uwierzytelnionych kopii uchylił zaskarżone postanowienie i odmówił wydania żądanego zaświadczenia i uwierzytelnionych kopii.

W uzasadnieniu postanowienia organ podał, że M. Z. podaniem z dnia [...] lipca 2012 r. zwrócił się do Archiwum Państwowego w L. o wydanie zaświadczenia oraz potwierdzonych urzędowo kopii wskazanych przez siebie archiwaliów z zespołu Akta Gminy D. w L. poświadczających niemiecką narodowość jego ojca P. Z.

Stwierdził przy tym, że postawą do ustalenia niemieckiej narodowości P. Z. jest zastosowanie w stosunku do niego art. 1 ust 1 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej w związku ze spełnieniem przez niego warunku określonego w art. 2 pkt c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 kwietnia 1947 r. o postępowaniu w sprawach o wyłączenie ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej.

Dyrektor L. Archiwum uznał powyższe za niewystarczające, by uznać, że urzędowe potwierdzenie na oparcie w interesie prawnym ww. albo w nakazie prawa, odpowiednio do art. 217 § 2 kpa i wezwał M. Z. do wykazania interesu prawnego.

W piśmie z dnia [...] sierpnia 2012 r. ww. oświadczył, że jest następcą prawnym i spadkobiercą P. Z., a jego interes wyraża się w zwrocie mienia odebranego jego ojcu na podstawie art. 5 pkt 1 dekretu z dnia 13 września 1946 r.

Dyrektor AP w L. wyjaśnienia uznał za niewystarczające, dla spełnienia wymogu z art. 217 § 2 kpa i postanowieniem z [...] września 2012 r. odmówił wydania żądanych dokumentów.

W uzasadnieniu podał, że użyta przez wnioskującego nazwa [...] odnosi się do federalnej ustawy o obywatelstwie z 1955 r. i na tym oparł swoje stanowisko. Odniósł się również do stanowiska wnioskującego w zakresie posiadania przez niego interesu prawnego z tytułu bycia następcą prawnym oraz spadkobiercą P. Z., wskazując, że nie przedstawił on dokumentów potwierdzających jego prawa spadkowe. Dalej organ stwierdził, że art. 28 ust 5 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U z 2011 r. nr 123, poz. 698) dopuszcza wydawanie zaświadczeń wyłącznie na podstawie materiałów archiwalnych przechowywanych przez archiwa państwowe.

Na postawienie M. Z. wniósł zażalenie. W uzasadnieniu zażalenia wskazał, iż organ I instancji dopuścił się przekłamań, nieścisłości oraz fałszywej wykładni norm prawnych. Podkreślił zwłaszcza mylne utożsamianie federalnej ustawy o wypędzonych i uchodźcach z 19 maja 1953 r. ([...]) z federalną ustawą o obywatelstwie z 1955 r., w rezultacie nietrafne stało się uzasadnienie zaskarżonego postanowienia. Podkreślił, że będąc synem P. Z. korzysta z dziedziczenia ustawowego.

Dalej organ odwoławczy wskazał, że ww. interes prawny w uzyskaniu żądanych poświadczeń wywiódł z przepisu, który należy do systemu prawnego Republiki Federalnej Niemiec – § 6 federalnej ustawy o wypędzonych i uchodźcach z 19 maja 1953 r. Wskazał, że niemiecka narodowość jego ojca wynika z zastosowania wobec niego art. 1 ust 1 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej (Dz. U nr 34 , poz. 163).

M. Z. najpierw wywodził interes prawny żądając urzędowych potwierdzeń, poprzez zestawienie przepisów dekretu z 1946 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej z § 6 niemieckiej federalnej ustawy o wypędzonych i uchodźcach z 1953 r. w zakresie sposobu definiowania narodowości. W jego ocenie oba te akty są wzajemnie niesprzeczne, a więc nie zachodzą przeszkody do oparcia interesu prawnego na przepisie nienależącym do krajowego systemu norm. Przekonanie o warunkowej dopuszczalności zastosowania niemieckiej ustawy ww. wywiódł z orzeczenia NSA w sprawie sygn. akt I OSK 1112/05.

Organ wskazał, że NSA wypowiadał się wielokrotnie za wywodzeniem interesu prawnego z przepisów krajowych uzupełnionych o normy unijne. Ww. powołuje się na zbieżny sposób definiowania w nich pojęcia narodowości. Zbieżność ta nie stanowi jednak podstawy do potwierdzenia przez Archiwum narodowości określonej osoby. Następnie M. Z. wskazał, że jego interes prawny będzie polegał na zwrocie mienia, które zostało odebrane jego ojcu, na podstawie dekretu z 1946 r., z naruszeniem prawa. Swoje prawa wywodzi z następstwa prawnego po ojcu.

Organ wskazał, że zgadza się z wnioskującym, iż zbyteczne jest przedkładanie dodatkowych dowodów odnośnie jego praw spadkowych po ojcu. Bezprzedmiotowe są wywody organu I instancji przeciw mocy dowodowej wpisów na niemiecką listę narodową (Deutsche Volksliste), gdyż odnosiły się one do mylnie powołanej federalnej listy o obywatelstwie.

Jednak do wykazania interesu prawnego w uzyskaniu żądanego zaświadczenia i uwierzytelnionych kopii niezbędne było powołanie się na przepis prawa, z którego zastosowaniem w odniesieniu do siebie ww. wiąże uzyskanie uprawnienia albo zwolnienie z obowiązku.

W ocenie organu niedopuszczalne jest zalecane przez wnioskującego wyrozumowanie narodowości jego ojca, na podstawie sekwencji zdarzeń historycznych, zestawienie polskich i niemieckich regulacji prawnych oraz faktu nieposiadania przez P. Z. obywatelstwa polskiego.

Dalej organ powołał art. 28 pkt 5 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U z 2011 r., nr 123 poz. 698 ze zm.), który stanowi, że archiwa państwowe wydają zaświadczenia na podstawie przechowywanych przez nie materiałów archiwalnych. Zasada ta znajduje potwierdzenie w art. 218 § 1 kpa, który nakazuje organom administracji wydawanie zaświadczeń na podstawie danych znajdujących się w ich posiadaniu. Nie jest akceptowalne w obowiązującym porządku prawnym dokonywanie urzędowych potwierdzeń, na podstawie operacji logicznych ani najbardziej nawet logicznych hipotez, czy domniemań, że określone zdarzenia miały miejsce.

Wskazane przez wnioskującego dokumenty nie potwierdzają bezpośrednio obywatelstwa P. Z.

Z akt sprawy nie wynikało aby wnioskujący był stroną innego postępowania w którym żądane zaświadczenie i kopie miałyby zostać użyte jako dowody, ani nawet, że zamierza uczestniczyć w takim postępowaniu. Interes prawny powinien być skonkretyzowany a nie ewentualny.

Powyższe postanowienie stało się przedmiotem skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w którym skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia zarzucając:

1. błędną interpretację jego żądań;

2. błędną interpretację poglądu Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie w sprawie I OSK1112/05;

3. błędną interpretację § 6 [...] niemieckiej ustawy o wypędzonych i uchodźcach z 19 maja 1953 r.;

4. błędy rzeczone przy ocenie materiału archiwalnego, które objawiają się brakiem zrozumienia istoty faktów, wydarzeń oraz związku i zależności między nimi;

5. błędną ocenę wpływu narodowości na sprawy odszkodowawcze;

6. błędy logiczne w interpretacji art. 1 ust. 2 dekretu z dnia 13 września 1946 r.

W odpowiedzi na skargę, organ wniósł o jej oddalenie, powołując argumenty jak w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 13 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) do rozpoznawania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona.

Natomiast zgodnie z treścią art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. –Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości przez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania.

Skarga analizowana pod tym kątem zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja, w ocenie Sądu, narusza przepisy prawa.

Należy przypomnieć, że M. Z., podaniem z dnia [...] lipca 2012 r. zwrócił się do Archiwum Państwowego w L. o wydanie zaświadczenia oraz potwierdzonych urzędowo kopii wskazanych przez siebie archiwaliów z zespołu Akta Gminy D. w L. poświadczających niemiecką narodowość jego ojca P. Z.

Prawidłowo organ wskazał, że zgodnie z art. 28 pkt 5 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U z 2006 r. nr 97 poz. 673 ze zm.) archiwa państwowe są uprawnione do wydawania uwierzytelnionych odpisów przechowywanych przez nie materiałów archiwalnych.

Dodatkowo art. 28 pkt 3 powołanej ustawy stanowi, iż materiały archiwalne mogą być udostępnione w formie oryginałów do wglądu.

Zatem na gruncie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach materiały archiwalne podlegają udostępnieniu dla celów wskazanych w art. 2 ust. 1 ustawy, poprzez możliwość ich osobistego przejrzenia, poprzez sporządzenia kserokopii dokumentu i uwierzytelnienia tej kopii oraz poprzez wydanie zaświadczenia w trybie kpa sporządzonego na podstawie tych materiałów. Konsekwencją ustalenia odpowiedniej formy jej udostępnienia jest możliwość oraz podstawy zaskarżenia zarówno czynności jaką jest udostępnienie uwierzytelnionej kopii bądź odmowa wykonania tej czynności jak również wydanie lub odmowa wydania zaświadczenia.

Z akt administracyjnych wynika, że M. Z. domagał się zarówno wydania zaświadczenia w oparciu o treści posiadanych dokumentów jak również uwierzytelnionych kopii wskazanych przez siebie archiwaliów. Tak więc tylko część jego żądania, tj. dotycząca wydania zaświadczenia mogła być rozpoznawania w oparciu o przepisy kpa, regulujące kwestię wydawania zaświadczeń.

W części dotyczącej wydania uwierzytelnionych kopii wskazanych dokumentów, ma zastosowanie ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, a nie Kodeks postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 16 ust. 3 tej ustawy dyrektor archiwum państwowego może odmówić udostępnienia materiału archiwalnego w uzasadnionych przypadkach. Udostępnienie tych materiałów będzie możliwe po upływie 30 lat od ich wytworzenia przy czy konieczne jest zbadanie, czy taka czynność nie naruszy prawnie chronionych interesów Państwa i obywateli (art. 17 ust. 1 cyt ustawy). Udostępnienie materiałów ma służyć ma służyć określonym celom, którymi są potrzeby nauki, kultury i techniki oraz gospodarki (art. 16 ust. 1). Możliwe jest także ich udostępnienie w innych celach niż wskazane w powołanym przepisie. Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy, narodowy zasób archiwalny służy także potrzebom obywateli. Jeżeli zatem wnioskodawca wskaże cel, który zostanie oceniony jako nie naruszający prawnie określonych interesów Państwa i obywateli, to brak jest wówczas podstaw do odmowy wydania kopii dokumentów.

Podkreślić należy, że powołując się na klauzulę zawartą w art. 17 ust. 1 omawianej ustawy "jeżeli nie narusza to prawnie chronionych interesów Państwa i obywateli", organ odmawia uwzględnienia wniosku, pod warunkiem, że wskaże konkretny przepis prawa chroniący interesy Państwa i obywateli.

Podkreślić należy, iż w przedmiotowej sprawie tylko część wniosku dotycząca wydania zaświadczenia powinna być rozpoznawana w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące wydawania zaświadczeń, a pozostała część w oparciu o przepisy ustawy o narodowym zasobie archiwalnym.

Organ nie kwestionuje, że M. Z. jest spadkobiercą P. Z. Ponadto w odpowiedzi na skargę Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych stwierdził, że nie wyklucza – w razie wystąpienia z kolejnym wnioskiem, w którym zostanie wykazany interes prawny – zaspokojenia żądania skarżącego.

W ocenie Sądu, interpretacja przez organ pojęcia "interesu prawnego" jest nieuprawniona. Interes prawny polega na istnieniu uprawnienia dopuszczalnego przez porządek prawny, a nie wykazania i udowodnienia, że zostały podjęte czynności zmierzające do jego realizacji.

Ponadto również należy podkreślić, że w przypadku postanowienia o odmowie udostępnienia żądanych archiwaliów, organ powinien wykazać istnienie negatywnych przesłanek zawartych w art. 17 ust. 1 omawianej ustawy, przez istnienie prawnie chronionych, a więc znajdujących się w konkretnych przepisach prawa interesach Państwa i obywateli. Nie spełnia tego warunku ogólne powołanie się na Konstytucję RP. Ponownie rozpoznając wniosek, organ powinien wziąć pod uwagę powyższe wskazania.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 145 § 1pkt 1 c ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, jak w sentencji.



Powered by SoftProdukt