Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Alina Balicka, Sędziowie asesor WSA Agnieszka Łąpieś-Rosińska, asesor WSA Marian Wolanin (spr.), Protokolant Julia Dobrzańska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2007 r. sprawy ze skarg "U." S.A. z siedzibą w R., Z. i Gminy R. na decyzję Ministra Zdrowia z dnia (...) września 2005 r. nr (...) w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji o przejęciu przedsiębiorstwa uzdrowiskowego na własność państwa 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję z dnia (...) marca 2005 r; 2. stwierdza, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku; 3. zasądza od Ministra Zdrowia na rzecz skarżącego Z. kwotę 440 ( czterysta czterdzieści ) złotych oraz na rzecz skarżącej Gminy R. kwotę 200 ( dwieście ) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) września 2005 r. Nr (...) Minister Zdrowia, po rozpatrzeniu wniosków "U." SA, Z. (...), Gminy R. oraz Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc o/t w R. o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją z dnia (...) marca 2005 r. o stwierdzeniu nieważności orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. o przejęciu przedsiębiorstw (...) R., S., Z. na własność państwa (M.P. z 1948 r., Nr 30, poz. 111) w części "a" dotyczącej (...) R., utrzymał w mocy swoją decyzję z dnia (...) marca 2005 r.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji stwierdzono, że z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948r., wydanego na podstawie art. 2 ust. 7 i art. 3 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz.U. Nr 3, poz. 17) oraz uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1947 r. w sprawie przejęcia na własność Państwa niektórych przedsiębiorstw uzdrowiskowych, wystąpił J. W., jako spadkobierca H. K. - jednej ze współwłaścicieli nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa (...) R.. Następnie, do wniosku przyłączyli się kolejni spadkobiercy byłych współwłaścicieli nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Decyzją z dnia (...) marca 2005 r. Minister Zdrowia uznał słuszność zarzutów wskazanych przez wnioskodawcę i stwierdził nieważność orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. Minister Zdrowia wskazał przy tym, że zarzuty zgłoszone przez wnioskodawców o ponowne rozpatrzenie sprawy, do orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r., są tożsame z zarzutami, na podstawie których zapadły już rozstrzygnięcia stwierdzające nieważność tegoż orzeczenia w części dotyczącej nieruchomości w S. oraz w Z. Nie wydaje się więc być uzasadnionym oczekiwanie innej decyzji w przypadku nieruchomości w R.. Przewidywalność działań organu gwarantuje zaufanie do państwa i stanowionego przez to państwo prawa. Ponowne rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r. oparte zostało po ponownym przeanalizowaniu zebranych w sprawie dokumentów, określających stan faktyczny. W szczególności analiza dokumentów zebranych w aktach sprawy, dotyczących przejęcia nieruchomości w R., zdaniem Ministra Zdrowia, nie daje prawnych podstaw do uznania "orzeczenia komisji ekspertów" z dnia (...) kwietnia 1948 r. w przedmiocie uznania, że "kompleks gruntów, urządzeń, budynków i źródeł" podpada pod pojęcie przedsiębiorstwa uzdrowiskowego, w rozumieniu uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1947 r. Posługiwanie się "orzeczeniem komisji ekspertów" w celu ustalenia stanu faktycznego dla potrzeb przepisów, na podstawie których wydane zostało orzeczenie

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

Ministra Zdrowia, stanowi rażące naruszenie prawa, gdyż w dacie wydawania orzeczenia, stan przepisów prawa nie dopuszczał przejmowania na własność państwa "przedsiębiorstwa uzdrowiskowego", za jakie Minister Zdrowia uznał "kompleks gruntów, urządzeń, budynków i źródeł", funkcjonujący w ramach powiązań rodzinnych K., H. i W.. Możliwe było więc tylko uznawanie przedmiotowych nieruchomości jako "budynki mieszkalne dla kuracjuszy i dla leczenia profilaktycznego dzieci z gruźlicą".

Minister Zdrowia stwierdził, iż zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, poszczególne przedsiębiorstwa istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, a nie podpadające pod przepis ust. 1 w tymże art. 3 ustawy, mogły zostać przejęte na własność państwa w trybie uchwały Rady Ministrów, powziętej na wniosek zainteresowanego ministra, jeżeli przedsiębiorstwa te posiadały faktyczną wyłączność produkcji w ważnych gałęziach gospodarki narodowej. Z przepisu tego wynika, że dotyczy on przedsiębiorstw przemysłowych, nie zaś przedsiębiorstw uzdrowiskowych, które z całą pewnością nie były przedsiębiorstwami produkcyjnymi, ani nie posiadały faktycznej wyłączności produkcji w "ważnych" gałęziach produkcji gospodarki narodowej. Obowiązujące ówcześnie rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz.U. Nr 53, poz. 468), określało w art. 1, co należy rozumieć pod pojęciem przemysł, a w art. 2 wymieniało enumeratywnie, jaka działalność nie stanowiła przemysłu. W pkt. 9 tegoż artykułu znajdował się zapis mówiący wprost, że zakłady lecznicze, zdrojowiska i uzdrowiska, nie stanowią przemysłu w rozumieniu powołanego rozporządzenia. Przedsiębiorstwa uzdrowiskowe należały do przedsiębiorstw handlowych, które zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. przechodziły na własność państwa w przypadku, gdy znajdowały się na terenie Rzeszy Niemieckiej i byłego Wolnego Miasta Gdańska oraz gdy ich właścicielami była pewna, ściśle określona grupa osób. Przepis ten nie miał więc zastosowania do U.. Zagadnienie wywłaszczenia przedsiębiorstw uzdrowiskowych regulowały natomiast przepisy ustawy z dnia 23 marca 1922 r. o uzdrowiskach, stanowiące lex specialis w stosunku do ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej.

Organ nadzoru wskazał, że orzeczenie Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. zapadło w sprzeczności z art. 3 ust. 6 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r., zgodnie z którym orzeczenie o przejęciu przedsiębiorstwa na własność państwa mogło nastąpić tylko wówczas, jeżeli postępowanie zostało wszczęte przed dniem (...) marca 1947 r. Bezsporne jest, iż wskazana w przedmiotowym orzeczeniu uchwała Rady Ministrów w sprawie przejęcia na własność Państwa niektórych przedsiębiorstw uzdrowiskowych została podjęta dopiero w dniu (...) maja 1947 r., a więc po upływie określonego przez

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

ustawę nacjonalizacyjną terminu. Za datę wszczęcia postępowania administracyjnego z urzędu, należy zaś uważać (przy braku wyraźnego uregulowania tej kwestii przez ustawodawcę) dzień pierwszej czynności podjętej w ramach przysługujących kompetencji przez właściwy organ, pod warunkiem poinformowania o tej czynności strony (NSA w postanowieniu z dnia 4 marca 1981 r., sygn. akt SA 654/81, ONSA 2001/16/503), który przyjął w rozstrzyganej sprawie, iż datą wszczęcia postępowania nacjonalizacyjnego wobec przedsiębiorstw na podstawie art. 2 i art. 3 ustawy nacjonalizacyjnej jest dzień ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym wykazu przedsiębiorstw podlegających nacjonalizacji. Podobnie wskazał NSA w wyroku z dnia 2 czerwca 2003 r., sygn. akt IV SA 3919/01, iż biorąc pod uwagę specyfikę przejmowania na własność państwa przedsiębiorstw w powołaniu na art. 3 ust. 4 ustawy nacjonalizacyjnej oraz w świetle orzecznictwa sądowego stwierdzić należy, że nie ma ona żadnych podstaw, aby w tym przypadku rozumienie terminu wszczęcie postępowania z art. 3 ust. 6 powołanej ustawy wykładać w sposób obejmujący także czynności wewnętrzne, w ramach struktury ówczesnej administracji, dokonywane bez stosownego poinformowania o nich strony. Taki zaś charakter przypisać można wszelkim czynnościom poprzedzającym podjęcie wskazanej w przedmiotowym orzeczeniu nacjonalizacyjnym uchwały Rady Ministrów (łącznie z powołanym w niej wnioskiem Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1947 r.). W niniejszej sprawie nie ma żadnych przesłanek do utrzymania, że zainteresowany właściciel przedmiotowego przedsiębiorstwa uzdrowiskowego został poinformowany o treści omawianej uchwały, czy też o czynnościach wcześniejszych, w czasie poprzedzającym upływ terminu wymienionego w art. 3 ust. 6 powołanej ustawy. Z akt przedmiotowej sprawy wynika zaś, że w uchwale Rady Ministrów z dnia (...) maja 1947 r., powołano się arbitralnie na "faktyczną wyłączność" (trzech objętych nią przedsiębiorstw) w zakresie produkcji wód leczniczych, ponadto podniesiono ich "podstawowe znaczenie dla realizacji ogólnokrajowej polityki uzdrowiskowej". Cytowane uzasadnienie jest wadliwe, ponieważ operuje wskazaniem na przesłankę wyłączności w określonym identycznym zakresie, jednocześnie w stosunku do trzech podmiotów. Akcentowanie natomiast znaczenia przedsiębiorstwa dla "realizacji ogólnokrajowej polityki uzdrowiskowej" nie mieści się w ogóle w granicach przesłanek wynikających z przepisu art. 3 ust. 4 ustawy, w szczególności nie może być utożsamiane z potrzebą wykazania, że w rachubę wchodzi ważna gałąź gospodarki narodowej. Należy również zaznaczyć, iż przedsiębiorstwa uzdrowiskowe nie mieściły się w pojęciu przemysłu. Ustawa nacjonalizacyjna obejmowała inne przedsiębiorstwa niż przemysłowe tylko wtedy, gdy ustawodawca na to wskazał. Dopuszczenie poszerzenia katalogu przedsiębiorstw podlegających nacjonalizacji w drodze uchwały Rady Ministrów było sprzeczne z art. 99 Konstytucji RP z 1921 r., której podstawowe regulacje obowiązywały w czasie ocenianego postępowania. Obowiązująca norma konstytucyjna zezwalała bowiem na

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

wywłaszczenie w wypadkach przewidzianych w ustawie. Tylko więc ustawa mogła określać, w sposób taksatywny ustalone, dopuszczalne przypadki wywłaszczenia i nie było możliwe przenoszenie kompetencji w tym zakresie na Radę Ministrów.

Minister Zdrowia przywołał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1992r. (sygn. akt III ARN 23/92, OSP 1993, z. 3, s.47), w którym podkreślono niedopuszczalność takiej wykładni przepisów nacjonalizacyjnych, wprowadzającej rewolucyjne ograniczenia w zakresie prawa własności, która mogłaby prowadzić do wyjaśnienia ich treści głębiej jeszcze w kierunku ograniczenia praw osób uprawnionych, w drodze wykładni rozszerzającej i wbrew literalnemu brzmieniu przepisów.

W ocenie Ministra Zdrowia, w aktualnym stanie faktycznym i prawnym ustalonym jednoznacznie w toku postępowania nie można doszukać się interesu społecznego ani słusznego interesu Spółki U. w niestwierdzeniu nieważności decyzji z dnia (...) marca 1948 r. Wręcz przeciwnie, to wyeliminowanie tejże decyzji z zakresu stosunków prawnych pozwoli na przywrócenie odpowiadającego prawu stanu faktycznego, zgodnego z podstawową zasadą postępowania administracyjnego, zasadą praworządności. Jest oczywiste, że ani ekonomiczne ani wyłącznie społeczne skutki decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r. nie mogą być wytyczną dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Należycie i wyczerpująco przeprowadzone postępowanie, zapewniające czynny udział wszystkim stronom postępowania nie daje możliwości uznania wyższości interesu Spółki U., nawet popartego lokalnym interesem społecznym nad słusznym interesem wnioskodawców. Wnioskodawcy wskazali konkretne przepisy prawa, jakie zostały naruszone i dlatego organ naruszenie prawa spowodowane wydaniem orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r. ocenił jako rażące.

Minister Zdrowia stwierdził również, że wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy złożone przez pozostałych uczestników (strony) postępowania nie przedstawiają żadnych nowych dowodów ani okoliczności prawnych uzasadniających zmianę decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r. Wszystkie z przytaczanych okoliczności były wyczerpująco analizowane w toku postępowania. Poglądy wyrażane w pismach stron, w toku postępowania mają charakter ocen i opinii prawnych. W szczególności podnoszona przez Z. okoliczność zawisłości postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym sprawy z wniosku I. K. jest bez znaczenia dla sprawy stanowiącej przedmiot niniejszego postępowania.

Podnoszony zarówno przez Z. jak i przez Burmistrza Miasta R., fakt prawny nabywania przez osoby fizyczne parcel gruntowych, w okresie gdy toczyło się postępowanie administracyjne przedmiotem którego było orzeczenie Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r., nie ma bezpośredniego związku z toczącym się postępowaniem. Za skutki swoich działań prawnych, strony postępowania ponoszą

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

odpowiedzialność na podstawie odrębnych przepisów. Jednakże z przyczyny faktycznej sprzedaży działek, utworzonych z parcel gruntowych objętych orzeczeniem Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. Minister Zdrowia nie zastosował przepisu art. 156 §2 kpa uznając, że sprzedaż odbywała się w okresie w którym toczyło się postępowanie administracyjne. Zasada ochrony osób, które nabyły prawa w dobrej wierze opierając się na rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, koresponduje z zasadą art. 8 kpa, którą zgodnie z ustalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, należy rozumieć również w ten sposób, iż uchybienia organu administracji nie mogą powodować ujemnych następstw dla obywateli działających w dobrej wierze. Być może, że to wnioskodawcy o ponowne rozpatrzenie sprawy nie dołożyli należytej staranności by zabezpieczyć własne interesy, dokonując wpisów w odpowiednich księgach wieczystych nieruchomości będących przedmiotem orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r.

Strony nie przedstawiły żadnych nowych okoliczności, które nie byłyby interpretacjami prawnymi, uzasadniających zmianę poglądu w kwestii możliwości zastosowania przepisu art. 156 §2 kpa do części nieruchomości objętych orzeczeniem Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. lub choćby możliwości zastosowania dyspozycji tego przepisu tylko do poszczególnych parcel gruntowych. Kwalifikacja stanu faktycznego przeprowadzona w logicznym porządku po jego ustaleniu oraz po zrekonstruowaniu normatywnej podstawy decyzji, zawiera wszystkie istotne elementy umożliwiające zastosowanie przepisu art. 156 kpa.

Żaden przepis prawa nie uzasadnia interpretacji prawnej, że okoliczności polegające na "braku źródeł surowców balneologicznych" mogłyby stanowić przeszkodę na drodze wyeliminowania orzeczenia wydanego z rażącym naruszeniem prawa tym bardziej, że to samo orzeczenie, w podobnym stanie faktycznym (dotyczącym uzdrowiska S. i Z.) zostało już wyeliminowane z obrotu prawnego.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję Ministra Zdrowia z dnia (...) września 2005 r. złożyły "U." SA z siedzibą w R. i , Z. i Gmina R. reprezentowana przez jej Burmistrza.

"U." SA przyznało w skardze, że postępowanie administracyjne prowadzone było należycie, nie mniej jednak przy stwierdzeniu nieważności orzeczenia z powodu rażącego naruszenia prawa w rozumieniu art. 156 §1 pkt 2 kpa niezbędna jest ocena naruszenia jej podstawy prawnej jako rażącego w świetle całokształtu okoliczności sprawy z uwzględnieniem konsekwencji prawnych wynikających z ogólnych zasad kodeksu postępowania administracyjnego, a także innych obowiązujących przepisów i zasad współżycia społecznego. W zaskarżonej decyzji nie przeanalizowano skutków ekonomicznych i społecznych stwierdzenia nieważności

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

orzeczenia nacjonalizacyjnego. Stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego ograniczy dostępność świadczeń zdrowotnych w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego dorosłych i dzieci. Organ orzekający uznał, że interes wnioskodawców ma większą wartość nawet od lokalnego interesu społecznego. Jednakże analiza ważności interesów wskazuje, że interes skarżącego nawet, gdyby miał charakter lokalny, jest słuszny i ma wyższą wartość od interesu wnioskodawców. Spółka prowadzi statutową działalność w zakresie ochrony zdrowia, które jest najwyższą wartością, udzielając świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, świadczeniobiorcom z terenu całego kraju. Włączenie nieruchomości do majątku Spółki na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych spowodowało nieodwracalne skutki prawne. Pozbawiona majątku Spółka nie będzie mogła wykonywać swoich zadań statutowych jaką jest ochrona zdrowia, co spowoduje określone skutki nie tylko społeczne, ale i ekonomiczne. Rażące naruszenie prawa ma być wyrazem ewidentnego i jasno uchwytnego błędu, gdy uchybienie ma charakter oczywisty, jasny i bezsporny. W przedmiotowej sprawie brak elementu bezspomości. O rażącym naruszeniu prawa można mówić jedynie wtedy, gdy stwierdzone naruszenie ma znacznie większą wagę aniżeli stabilność ostatecznej decyzji. Orzeczenie nacjonalizacyjne Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 w części " a" dot. (...) R. spowodowało stabilizację skarżącego, zarówno faktyczną jak i prawną, gdyż na podstawie tej decyzji, a następnie prawomocnych decyzji uwłaszczeniowych Spółka stała się użytkownikiem wieczystym gruntów i właścicielem wzniesionych na nich budynków. Czynności te dokonywane były w dobrej wierze. Ta stabilizacja zarówno faktyczna, jak i prawna stanowi podstawę działania skarżącego. W konsekwencji, "U." SA wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Z. zarzucił w skardze naruszenie przez Ministra Zdrowia art. 156 §2 kpa poprzez nieuwzględnienie faktu, iż orzeczenie nacjonalizacyjne z dnia (...) marca 1948 r. wywołało nieodwracalne skutki prawne, ponieważ jedna z działek objęta orzeczeniem nacjonalizacyjnym uległa w 2002 r. podziałowi na szereg innych działek, które następnie sprzedano na rzecz najemców lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach na nich posadowionych (sprzedaż kilkudziesięciu lokali mieszkalnych wraz z udziałami w gruncie). W skardze powołano się przy tym na orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, w których sformułowano pogląd, że jeżeli cofnięcie, zniesienie, odwrócenie skutków prawnych decyzji wymaga takich działań, do których organ administracji publicznej nie ma umocowania ustawowego, czyli nie może zastosować aktu administracyjnego indywidualnego, nie może także skorzystać z drogi postępowania administracyjnego, to wtedy skutek prawny decyzji będzie nieodwracalny. Decyzja wywoła nieodwracalny skutek prawny również wówczas, gdy dany organ administracji nie będzie uprawniony ani przez przepisy prawa materialnego, ani przez przepisy proceduralne do odwrócenia, cofnięcia lub zniesienia

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

tego skutku przez wydanie decyzji. Także zawarcie umowy notarialnej i przeniesienie własności nieruchomości będące wynikiem wydania wadliwej decyzji administracyjnej dotyczącej sprzedaży nieruchomości powoduje powstanie nieodwracalnych skutków prawnych. Skoro zatem Minister Zdrowia nie ma umocowania ustawowego do cofnięcia skutków prawnych orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 roku, nie może znieść skutku uwłaszczenia nieruchomościami Województwa (...), jak również nie może znieść skutków sprzedaży nieruchomości na rzecz osób trzecich (notarialnego przeniesienia prawa własności oraz wpisu w księgach wieczystych prawa własności nabywców, chronionych obecnie rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych), to znaczy, że orzeczenie nacjonalizacyjne wywołało nieodwracalne skutki prawne. Jeżeli byli właściciele nieruchomości lub ich spadkobiercy czują się pokrzywdzeni decyzją z dnia (...) marca 1948 roku, mogą wytoczyć stosowne powództwo przed sądem cywilnym, domagając się odszkodowania. Jednakże ani te roszczenia, ani ich uznanie nie mogą być podstawą do uznania decyzji nacjonalizacyjnej za nieważną z uwagi na podstawowy fakt, iż wywołała ona nieodwracalne skutki prawne. O ile Minister Zdrowia w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji z dnia (...) września 2005 r. stwierdził, iż nie zastosował przepisu 156 §2 kpa, gdyż uznał, iż sprzedaż odbywała się w okresie, w którym toczyło się postępowanie administracyjne, wszczęte wnioskiem J. W. z dnia (...) grudnia 1997 r., to jednak o postępowaniu tym Województwo (...) nie zostało przez Ministra Zdrowia w okresie przed 2004 r. powiadomione, mimo iż z dniem (...) stycznia 1999 r. stało się z mocy prawa właścicielem omawianych nieruchomości, co potwierdził Wojewoda (...) deklaratoryjną decyzją z dnia (...) grudnia 1999 r. O fakcie toczącego się postępowania administracyjnego Minister Zdrowia nie powiadamiał przez kilka lat Województwa (...) jako aktualnego właściciela nieruchomości, dlatego Województwo (...) nie powinno ponosić negatywnych konsekwencji takiego stanu rzeczy. Nieodwracalnym skutkiem prawnym jest także samo przejście z mocy prawa, na rzecz Województwa (...) prawa własności przedmiotowych nieruchomości na podstawie art. 60 ust. 1 i 3 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną oraz rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2001 r. w sprawie wykazu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które zostały przejęte przez gminy, powiaty i samorządy województw. Załącznik do rozporządzenia stanowi wykaz sp zoz-ów, w którym m.in. GORD w R. został wymieniony jako jednostka przejęta przez Województwo (...) i którego mienie stało się własnością Województwa (...). Zgodnie z art. 60 ust. 1 powołanej ustawy, mienie Skarbu Państwa będące we władaniu instytucji i państwowych jednostek organizacyjnych przejmowanych z dniem (...) stycznia 1999 r. stało się z mocy prawa mieniem właściwych jednostek samorządu terytorialnego. Wobec tego przesłanka uwłaszczenia Województwa wskazana przez ustawodawcę została spełniona i wywołała nieodwracalny skutek

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

prawny zaistniały z mocy powołanych przepisów. Odnosząc się do stwierdzonych przez Ministra Zdrowia wadliwości prawnych orzeczenia nacjonalizacyjnego Z. wskazał, iż według przepisów ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, przejęcie przez Państwo określonych przedsiębiorstw mogło nastąpić także na zasadzie uchwały Rady Ministrów powziętej na wniosek zainteresowanego ministra, jeżeli dane przedsiębiorstwa cechowały się faktyczną wyłącznością produkcji w ważnych gałęziach gospodarki narodowej. Uchwała Rady Ministrów z dnia (...) maja 1947 r. ustaliła zakres pojęcia przedsiębiorstwa uzdrowiskowego oraz określiła, iż w okresie przed przejęciem przez Państwo uzdrowisko posiadało faktyczną wyłączność produkcji wód leczniczych i posiadało podstawowe znaczenie dla realizacji ogólnokrajowej polityki uzdrowiskowej. Fakt uznania "kompleksu gruntów, urządzeń, budynków i źródeł" w R. za przedsiębiorstwo uzdrowiskowe w rozumieniu w/w uchwały wynika z orzeczenia komisji ekspertów z dnia (...) kwietnia 1948 r. Uchwała ta nie została uchylona ani przed ani po wydaniu decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. i pozostaje nadal wiążącym aktem prawnym. Kwestionowanie wspomnianej uchwały przez stronę mającą w tym interes faktyczny i prawny nie może stanowić podstawy dla uznania jej wadliwości. Również orzeczenie komisji ekspertów z dnia (...) kwietnia 1948 r. nie zostało formalnie wiarygodnie podważone przez jakąkolwiek inną opinię niezależnych ekspertów. Ustawa z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej nie formułuje przesłanki przejęcia tylko przedsiębiorstw przemysłowych. Z art. 2 ust. 1 ustawy nacjonalizacyjnej wynika, że stanowiła ona podstawę do przejmowania przez państwo nie tylko przedsiębiorstw przemysłowych lecz również przedsiębiorstw górniczych, komunikacyjnych, bankowych, ubezpieczeniowych oraz handlowych. Ponadto, poszczególne przedsiębiorstwa, istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, a nie podpadające pod przepis ust. 1, mogły być przejęte na własność Państwa na zasadzie uchwały Rady Ministrów, powziętej na wniosek zainteresowanego ministra, jeśli posiadają one faktyczną wyłączność produkcji w ważnych gałęziach gospodarki narodowej; w tym samym trybie może nastąpić przejęcie na własność Państwa przedsiębiorstw bankowych oraz szczególnych urządzeń magazynowych, składowych lub przeładunkowych, zwłaszcza w portach lub przy drogach kolejowych i wodnych. Na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia (...) maja 1947 r. oraz orzeczenia komisji ekspertów z dnia (...) kwietnia 1948 r. ustalono, iż w okresie przed przejęciem przez Państwo, uzdrowisko posiadało faktyczną wyłączność produkcji wód leczniczych i posiadało podstawowe znaczenie dla realizacji ogólnokrajowej polityki uzdrowiskowej. Oznaczało to, w ocenie skarżącego, że w rozpatrywanej sprawie istniała prawna podstawa do przejęcia przedsiębiorstwa uzdrowiskowego w R., dlatego brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego. Skutkiem tego Z. wniósł o

Sygn. akt IV SAM/a 841/07

uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r.

Gmina R. zarzuciła w złożonej skardze brak powiadomienia jej, jako właściciela nieruchomości objętych orzeczeniem nacjonalizacyjnym z dnia (...) marca 1948 r., przez Ministra Zdrowia, o wszczęciu postępowania nieważnościowego wobec orzeczenia nacjonalizacyjnego oraz o wydanej decyzji z dnia (...) marca 2005 r. stwierdzającej nieważność tego orzeczenia. Stroną postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji są zawsze adresaci tych decyzji oraz osoby biorące udział w postępowaniu zakończonej decyzją, której nieważność stwierdzono, a także następcy prawni tych osób oraz każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie zgodnie z dyspozycją art. 28 kpa. Tak więc Minister Zdrowia, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji z dnia (...) marca 1948 r. powinien najpierw ustalić krąg podmiotów, którym przysługuje przymiot strony. Gmina R., będąc właścicielem nieruchomości objętych orzeczeniem nacjonalizacyjnym, jest stroną postępowania nieważnościowego. Żadna korespondencja prowadzona z organem nie może zastąpić zawiadomienia o wszczęciu postępowania. Ponadto, Minister Zdrowia naruszył zasady postępowania dowodowego określone w art. 77 kpa, ponieważ nie można przyjąć, aby w prowadzonym postępowaniu został zebrany cały materiał dowodowy i wyjaśniono wszelkie kwestie związane z własnością nieruchomości objętych postępowaniem, skoro w wydanej przez Ministra Zdrowia w dniu (...) marca 2005 r. decyzji znajdują się nieruchomości stanowiące własność Gminy R., a tym samym nie został wyraźnie wskazany i doprecyzowany przedmiot postępowania. Gmina R. nie miała żadnych możliwości brania udziału w postępowaniu administracyjnym zakończonym decyzją Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005r. Z tego też względu decyzja z dnia (...) marca 2005 r. w stosunku do niej stała się ostateczna, dlatego w piśmie z dnia (...) sierpnia 2005 r. Gmina wystąpiła do Ministra Zdrowia o wznowienie postępowania nieważnościowego. Minister nie wypowiedział się jednak w żadnej formie w przedmiocie złożonego wniosku o wznowienie postępowania. W ocenie skarżącej Gminy brak jest także podstaw prawnych, by w wydanym rozstrzygnięciu powoływać się na inne tego typu rozstrzygnięcia zapadłe w innych postępowaniach - dotyczących S. czy Z. i traktować je jako uzasadnienie dla podjętego rozstrzygnięcia. W konsekwencji Gmina R. wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargi Minister Zdrowia podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji z dnia (...) września 2005 r., wnosząc o ich oddalenie. Ponadto, organ wskazał, że wydając zaskarżoną decyzję z dnia (...) września 2005 r. i poprzedzającą ją decyzję z dnia (...) marca 2005 r., organ miał pewien zakres swobody administracyjnej. Występujący element uznaniowości decyzji mógł dotyczyć jednak tylko zakresu stosunków prawnych objętych treścią art. 158 §2 kpa, co ewentualnie

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

mogłoby prowadzić do niestwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. Zarzut braku analizy skutków ekonomicznych i społecznych zapadłego w postępowaniu stwierdzenia nieważności orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r. nie znajduje potwierdzenia w aktach sprawy, ponieważ ogólny charakter ewentualnych skutków, polegających na ograniczeniu dostępności do świadczeń zdrowotnych, był przedmiotem analizy (także z udziałem Ministra Skarbu Państwa). Wystąpienie tego rodzaju skutków, przy coraz dalej idącej komercjalizacji udzielania takich świadczeń nie wydaje się prawdopodobne. Wyczerpująco oceniono możliwość wystąpienia zarówno ewentualnych skutków negatywnych dla pewnej grupy osób, możliwych do zrekompensowania, jak i skutków społecznie i politycznie korzystnych (i tak postrzeganych), wywołanych przywróceniem indywidualnej, prywatnej własności nieruchomości stanowiących przedmiot orzeczenia nacjonalizacyjnego, a następnie przedmiot zaskarżonych decyzji Ministra Zdrowia. Realizacja indywidualnego, słusznego interesu wpłynie na poprawę i normalizację stosunków społecznych lokalnie i poprawę stosunków społecznych w ogóle poprzez zwiększenie pewności i staranności nadzoru właścicielskiego w długim okresie czasu. Uprawomocnienie się decyzji o stwierdzeniu nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. skutkować będzie zmianą stosunków własnościowych, ale nie musi powodować i zdaniem Ministra Zdrowia nie spowoduje zmian organizacyjnych w działalności U.. Uzdrowisko dla swej statutowej działalności będzie nabywało odpowiednie prawa i uprawnienia, od osób (podmiotów) którym własność zostanie przywrócona, na zasadach rządzących stosunkami cywilnoprawnymi. Zdaniem organu, zadania statutowe U. SA nie zostaną zagrożone, aczkolwiek ich realizacja wymagać będzie większej racjonalności działania.

W odniesieniu do zarzutów skargi Gminy R. Minister Zdrowia wskazał, iż w świetle przepisu art. 146 §2 kpa, nawet przy uwzględnieniu zarzutów mogących stanowić subiektywną podstawę wznowienia postępowania, decyzja jaka mogłaby zapaść po uwzględnieniu dyspozycji art. 158 §2 kpa, odpowiadałoby w swej istocie decyzji dotychczasowej. Gmina R. dopuszczona została do postępowania, na wniosek Burmistrza Miasta, z wyczerpującym zachowaniem ogólnych zasad postępowania. Oświadczenie skarżącej Gminy zawarte w piśmie z dnia (...) sierpnia 2005 r. złożone po zapoznaniu się z aktami postępowania w pierwszej instancji, zostało przyjęte jako odwołanie od decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r., stwierdzającej nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego, która nie była decyzją ostateczną a zatem skarżącej, jako stronie należycie zapoznanej z aktami sprawy, wniosek o wznowienie postępowania nie przysługiwał (a jedynie odwołanie). Gmina była uczestnikiem postępowania. Nawet rozpatrzenie pisma Gminy z dnia (...) sierpnia 2005 r. zgodnie z jego treścią, jako wniosek o wznowienie postępowania, przy założeniu, że Gmina nie zapoznała się z aktami i nie brała udziału w postępowaniu

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

pierwszej instancji, nie mogłoby skutkować uchyleniem decyzji gdyż decyzja, jaka w świetle zebranego materiału dowodowego mogła zapaść w wyniku wznowienia, byłaby wyłącznie decyzją odpowiadającą istocie decyzji dotychczasowej. Przedmiotem postępowania jest orzeczenie Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. i przesłanki jego podjęcia. To właśnie okoliczności faktyczne i stan prawa w dacie wydania tegoż orzeczenia są przedmiotem oceny prowadzonej na podstawie aktualnych przepisów prawa, zasadniczo, bez względu na stan prawa własności nieruchomości objętych orzeczeniem z 1948 r. Stosunki własnościowe będą mogły zostać uregulowane dopiero po prawomocnym zakończeniu niniejszego postępowania (w postępowaniu odrębnym), ale nie są w tym postępowaniu zmieniane. Zasadniczo brak jest przesłanek dla zaliczenia Gminy R. do kręgu podmiotów, którym przysługuje przymiot strony. Decyzja ostateczna Ministra Zdrowia w żaden, prawnie dostrzegalny sposób, nie dotyka bezpośrednio prawa własności działek pozostających aktualnie majątkiem Gminy R.. Dlatego sam fakt dopuszczenia skarżącej Gminy do postępowania nie miał dostatecznych przesłanek prawnych. Materialny podmiot postępowania stanowiły parcele gruntowe przejęte na własność Państwa w 1948 r., nie zaś prawa Gminy związane z nieruchomościami. Dlatego też zarzut braku "doprecyzowania podmiotu postępowania" nie jest trafny, gdyż rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonej decyzji obejmuje dokładnie przedmiot orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r. z odniesieniem do aktualnego stanu prawnego i geodezyjnego nieruchomości. Nie może to jednak być interpretowane jako ingerencja w prawa własności Gminy. Decyzja Ministra załatwia sprawę rażącej i oczywistej niesprawiedliwości do jakiej doszło poprzez wydanie przedmiotowego orzeczenia w 1948 r. Uchybienia, jakie mogły mieć miejsce lub miały w toku postępowania nieważnościowego nie powinny skutkować uchyleniem zaskarżonej decyzji, gdyż decyzja jaka mogłaby zapaść po ponownym rozpatrzeniu sprawy byłaby decyzją co do istotny odpowiadającą decyzji dotychczasowej. Takie stanowisko nie jest sprzeczne z zasadą praworządności z art. 7 kpa i pozwala przy tym zachować zasadę ekonomiki postępowania przy zupełnym wyjaśnieniu przesłanek podjętego rozstrzygnięcia.

W odniesieniu do zarzutów podniesionych przez Z. o zaistnieniu nieodwracalnych skutków prawnych, Minister Zdrowia stwierdził, że pojęcie nieodwracalności skutku prawnego wydania przez Ministra Zdrowia orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r. odnosi się do skutków niemożliwych do odwrócenia, ale zdaniem Ministra Zdrowia nie ma zastosowania w konkretnym przypadku, który dotyczy stwierdzenia nieważności orzeczenia o przejęciu nieruchomości (i innych składników) mających skonkretyzowaną postać. Fakt prawny kolejnego wyzbywania się przedmiotowych nieruchomości w okresie, kiedy toczyło się postępowanie zmierzające do stwierdzenia nieważności orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r., nie może stanowić podstawy stosowania przepisu art. 158 §2 kpa. Takie działanie zarówno organów

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

działających po stronie Skarbu Państwa (Wojewody (...) ) jak i organów działających w imieniu Województwa (...) (Zarządu Województwa) nie może pozostać bez możliwości oceny prawnej. Nie wydaje się aby skutki tych działań mogły mieć charakter nieodwracalny lub choćby trwały. Przejęcie nieruchomości przez Województwo (...) odbyło się po wszczęciu postępowania zakończonego decyzją ostateczną z dnia (...) września 2005 r., a więc w okresie po ujawnieniu żądań byłych właścicieli, zmierzających do przywrócenia własności. Tym bardziej okoliczność prawna sprzedaży po 2002 r. części nieruchomości objętych orzeczeniem z dnia (...) marca 1948 r. osobom trzecim nie powinna być uzasadnieniem dla oceny i uznania nieodwracalnych skutków, o których mowa w art. 158 §2 kpa. Są to co do zasady, mniej lub bardziej odwracalne skutki, za których wystąpienie ponosi odpowiedzialność Województwo (...), jednak nie są to skutki pozwalające na udzielenie odmowy stwierdzenia nieważności orzeczenia z dnia (...) marca 1948 r. i przerzucenie negatywnych konsekwencji tego orzeczenia na byłych właścicieli. Fakt uznania "kompleksu gruntów za przedsiębiorstwo uzdrowiskowe" na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia (...) maja 1947 r. nie może mieć istotnego znaczenia w sprawie, gdyż tenże akt prawny (samoistna uchwała) pozostawał w sprzeczności z obowiązującymi w dacie jego wydania przepisami prawa. Ponadto, przejęte na własność Państwa nieruchomości nie stanowiły nigdy o faktycznej wyłączności produkcji w jakiejkolwiek gałęzi gospodarki narodowej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skargi zasługują na uwzględnienie, aczkolwiek nie wszystkie zawarte w nich zarzuty mogły być przez Sąd ocenione, z powodu stwierdzenia naruszenia zaskarżoną decyzją z dnia (...) września 2005 r. i poprzedzającą ją decyzją z dnia (...) marca 2005 r., przepisów postępowania w sposób mający istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia.

Sprawując bowiem kontrolę działalności administracji publicznej poprzez orzekanie m.in. w sprawach skarg na decyzje administracyjne, sąd administracyjny zobowiązany jest w pierwszej kolejności zbadać, czy zaskarżone decyzje wydane zostały z zachowaniem ustawowych wymogów procesowych, w ramach których organ uprawniony jest do podejmowania decyzji administracyjnej, jako aktu władztwa publicznego w indywidualnej sprawie z zakresu administracji publicznej. Stwierdzenie naruszenia tych wymogów w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia, wyklucza dokonywanie przez sąd administracyjny oceny legalności zaskarżonych decyzji w ich materialnoprawnej sferze, skoro istotne naruszenie procedury wydawania decyzji, dyskwalifikuje ją, jako akt władztwa publicznego także w sferze materialnoprawnej. Jeżeli bowiem organ administracji publicznej uprawniony jest przez ustawodawcę do wydawania decyzji administracyjnej tylko przy zachowaniu

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

określonych warunków procesowych, to naruszenie tych warunków w sposób mający wpływ na wynik rozstrzygnięcia, odbiera takiej decyzji walor ustawowego umocowania do rozstrzygania w niej o sprawie w sferze materialnoprawnej.

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) września 2005 r. Minister Zdrowia podtrzymał swoją decyzję z dnia (...) marca 2005 r. o stwierdzeniu nieważności orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. w części "a" dotyczącej przejęcia na własność Państwa przedsiębiorstwa (...) R., stanowiącego własność dr A. K., dr K. K., H. W. i innych współwłaścicieli. W orzeczeniu nacjonalizacyjnym z dnia (...) marca 1948 r. stwierdzono przy tym, że na własność Państwa przechodzi przedsiębiorstwo w całości wraz z nieruchomym i ruchomym majątkiem oraz wszelkimi prawami, wolne od obciążeń i zobowiązań, z wyjątkiem zobowiązań o charakterze publiczno-prawnym, zobowiązań na rzecz polskich osób prawnych prawa publicznego, służebności gruntowych oraz zobowiązań, mających swe źródło w stosunku najmu pracy lub odpowiedzialności za czyny niedozwolone.

Stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. w części przedsiębiorstwa (...) R. odnosi się zatem do całego majątku tego przedsiębiorstwa, jaki objęty został protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia (...) kwietnia 1948 r., a nie tylko do nieruchomości, które z mocy tego orzeczenia stały się własnością Państwa. Majątek tego przedsiębiorstwa obejmował zaś wszystkie składniki ruchome i nieruchome, jakie składały się na tę formę prawną, w jakiej przedsiębiorstwo (...) R. funkcjonowało do czasu jego znacjonalizowania.

Tymczasem, Minister Zdrowia stwierdził nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. wobec całego przedsiębiorstwa R., działając jednak z wniosku jednej ze współwłaścicielek niektórych nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa i spadkobierców niektórych tylko współwłaścicieli nieruchomości wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa, i to nie wszystkich nieruchomości tworzących to przedsiębiorstwo. Wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. złożył bowiem J. W., jako spadkobierca J. W. będącego, jak wskazano to we wniosku, współwłaścicielem przedsiębiorstwa (...) R.. Zaznaczono przy tym, iż wnioskodawca jest uprawniony do samodzielnego podejmowania działań mających na celu zachowanie wspólnego prawa. W toku postępowania administracyjnego prowadzonego przez Ministra Zdrowia, do wniosku o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego przyłączyła się następnie była współwłaścicielka niektórych nieruchomości przedsiębiorstwa (...) R. M. M. z domu H. oraz kolejni spadkobiercy współwłaścicieli niektórych nieruchomości wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa, tj. M.

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

W. i - wnuk H. W. z domu K. i J. B. - syn K. B. z domu H..

W decyzji z dnia (...) marca 2005 r. Minister Zdrowia wyszczególnił, na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego z dnia (...) kwietnia 1948 r., parcele wchodzące w skład przedsiębiorstwa (...) R., w zestawieniu udziałów w ich współwłasności przysługujących poszczególnym osobom, oznaczenia ich liczbą wykazu hipotecznego oraz poszczególnymi numerami parcel. W powołanym protokole zdawczo-odbiorczym wskazano zaś, iż przejęciu na podstawie orzeczenia Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. uległ majątek przedsiębiorstwa R. stanowiący własność dr A. K. względnie jego spadkobierców, dr K. K., H. W., inż. K. H., M. H., K. H., J. B., R. A., K. A., A. S., oraz Biskupstwa (...). W protokole tym wyszczególniono również nieruchomości wchodzące w skład przedsiębiorstwa (...) R., spośród których, nieruchomości objęte Iwh (...) i Iwh (...), stanowiły wyłączną własność dr A. K., natomiast nieruchomość objęta Iwh (...) stanowiła własność dr K. K..

Już zatem z powyższego wynika, że orzeczenie nacjonalizacyjne Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 1948 r. dotyczyło majątku przedsiębiorstwa (...) R., obejmującego nie tylko nieruchomości wyszczególnione w protokole zdawczo-odbiorczym z dnia (...) kwietnia 1948 r., jako stanowiące własność lub współwłasność osób wymienionych w tym protokole, ale również inny majątek, jako należący do innych jeszcze osób i podmiotów (Biskupstwo (...)) wskazanych w omawianym protokole, obok osób, których następcy prawni złożyli wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r.

W aktach rozpatrywanej sprawy udokumentowane zostało następstwo prawne wnioskodawców po dr K. K., H. W., K. H. i K. K.. Nie wynika natomiast z akt, aby wnioskodawcy byli następcami prawnymi także A. K., J. B., R. A., K. A., A. S. oraz Biskupstwa (...), wskazanych przez Ministra Zdrowia, za protokołem zdawczo-odbiorczym przedsiębiorstwa (...) R. z dnia (...) kwietnia 1948 r., jako pozostałych właścicieli lub współwłaścicieli majątku przedsiębiorstwa R..

Skoro więc Minister Zdrowia wydał decyzje stwierdzające nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. wobec całego przedsiębiorstwa uzdrowiskowego R., a więc w zakresie, w jakim przedsiębiorstwo to było objęte tym orzeczeniem, działając z wniosku jednej ze współwłaścicielek oraz spadkobierców niektórych tylko współwłaścicieli nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa R., i to nie wszystkich nieruchomości wchodzących w skład

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

znacjonalizowanego przedsiębiorstwa, to oznacza, iż w pozostałym zakresie przejętego majątku przedsiębiorstwa (...) R., nieobjętym prawami przysługującymi do nieruchomości tym osobom, od których wnioskodawcy stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego wywodzą swój interes prawny, Minister Zdrowia orzekł bez wniosku osób uprawnionych do wywodzenia interesu prawnego wobec tego pozostałego majątku. Z decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r. oraz z dnia (...) września 2005 r. nie wynika przy tym, aby organ ten, w tym pozostałym zakresie orzekał z urzędu. Nie jest bowiem wykluczone, aby postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej mogło być wszczęte i prowadzone z urzędu, nawet wobec części decyzji. Organ nadzoru zobowiązany jest jednak dać temu szczególny wyraz w dokonywanych czynnościach oraz w samym rozstrzygnięciu dotyczącym stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego, z zapewnieniem udziału w tak wszczętym postępowaniu wszystkim jego stronom.

Stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. wobec całości majątku przedsiębiorstwa (...) R. z wniosku niektórych tylko osób mających interes prawny w uzyskaniu takiego rozstrzygnięcia, jako osób odwołujących się do praw przysługujących ich poprzednikom prawnym tylko do części tego majątku, bo nie obejmujących wszystkich nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa, a więc nie wyczerpujących całego majątku przedsiębiorstwa objętego orzeczeniem nacjonalizacyjnym z dnia (...) marca 1948 r., narusza zasadę z art. 157 §2 w zw. z art. 28 kpa, o wszczynaniu postępowania na wniosek strony, jako osoby lub osób, których interesu prawnego może dotyczyć rozstrzygnięcie. Naruszenie to ma istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonej decyzji, ponieważ przedmiotowy zakres tej decyzji jest szerszy, obejmuje bowiem cały majątek przedsiębiorstwa (...) R. przejęty orzeczeniem nacjonalizacyjnym, a nie tylko ten majątek nieruchomy przedsiębiorstwa, wobec którego wnioskodawcy wywodzą swój interes prawny z następstwa prawnego po osobach będących jego współwłaścicielami. Mimo to, z wniosku tylko tych następców prawnych, jako uprawnionych stron postępowania, Minister Zdrowia stwierdził nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. wobec całego majątku przedsiębiorstwa R., jaki przejęto tym orzeczeniem, a więc wobec także tych nieruchomości, które nie były przedmiotem praw przysługujących poprzednikom prawnym wnioskodawców stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego, a które wchodziły w skład przedsiębiorstwa uzdrowiskowego R..

Na uwagę zasługuje przy tym fakt, iż w piśmie z dnia (...) maja 2003 r. pełnomocnik J. W. i M. W. r. pr. adw. E. B. wskazała, iż przedmiotem wniosku jej mocodawców o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. są nieruchomości objęte decyzją szczegółowo wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do decyzji. To

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

wskazuje, iż wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego ograniczony został do tej części orzeczenia, która dotyczyła nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa (...) R., a wobec których wnioskodawcy mogą wywodzić przysługiwanie interesu prawnego we wnioskowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z racji przysługiwania im prawa własności (lub udziału we współwłasności) do tych nieruchomości lub z racji następstwa prawnego po osobach, którym takie prawa przysługiwały.

Nieokreślenie w zaskarżonej decyzji z dnia (...) września 2005 r. oraz w utrzymanej nią w mocy decyzji z dnia (...) marca 2005 r. przedmiotowego zakresu orzeczenia adekwatnego do zakresu interesu prawnego przysługującego wnioskodawcom stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego, jako w decyzjach wydanych na wniosek, dotknięte jest także i tą wadą prawną, iż decyzje te mogą dotyczyć również nieruchomości stanowiących w przeszłości własność dr A. K., oznaczonych Iwh (...) i Iwh (...), wobec których Minister Zdrowia stwierdził już ostateczną decyzją z dnia (...) września 2001 r. nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. w tej części, jako wyodrębnionej własności dr A. K. nie pozostającej w funkcjonalnym związku z (...) R.. Na rozprawie w dniu 11 czerwca 2007 r. pełnomocnik Ministra Zdrowia potwierdził, że omawiana decyzja tego organu z dnia (...) września 2001 r. pozostaje w obrocie prawnym. Minister Zdrowia nie wyjaśnił zatem, zgodnie z art. 7 i art. 77 §1 kpa, w jakiej części orzeczenie nacjonalizacyjne z dnia (...) marca 1948 r., odnoszące się do przedsiębiorstwa (...) R. zostało już wyeliminowane z obrotu prawnego poprzez stwierdzenie jego nieważności wcześniejszą decyzją tego organu z dnia (...) września 2001 r. wobec nieruchomości stanowiących wyłączną własność dr A. K., które nie były powiązane z przedsiębiorstwami (...) S. i Z., jako ujętymi w orzeczeniu nacjonalizacyjnych w kolejnych jego częściach, a które to nieruchomości stanowiące własność dr A. K. wskazane zostały przez Ministra Zdrowia w decyzji z dnia (...) marca 2005 r., jako wchodzące w skład majątku przedsiębiorstwa (...) R. według protokołu zdawczo-odbiorczego tego przedsiębiorstwa z dnia (...) kwietnia 1948 r. Niewyjaśnienie tej okoliczności jest o tyle istotne dla wyniku rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy, iż może stanowić o nieważności decyzji Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r. i z dnia (...) września 2005 r. na podstawie art. 156 §1 pkt 3 kpa, w części dotyczącej nieruchomości stanowiących w przeszłości wyłączną własność dr A. K., z racji rozstrzygnięcia sprawy w tej części, w której sprawa ta została już uprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzją administracyjną Ministra Zdrowia z dnia (...) września 2001 r.

Kolejnym naruszeniem przepisów procedury administracyjnej, które Sąd zobowiązany jest w tym przypadku uwzględnić z urzędu na podstawie art. 145 §1 pkt 1

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

lit. b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.), jest pominięcie w postępowaniu poprzedzającym wydanie przez Ministra Zdrowia pierwszej decyzji (tj. decyzji z dnia (...) marca 2005 r.) w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. w części dot. Przedsiębiorstwa (...) R., Gminy R., jako właściciela niektórych spośród parcel przejętych orzeczeniem nacjonalizacyjnym z dnia (...) marca 1948 r.

Po pierwsze, Minister Zdrowia uznał prawa Gminy R. do bycia stroną ponownie prowadzonego postępowania o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. zakończonego decyzją z dnia (...) września 2005 r., o czym świadczy chociażby jego pismo z dnia (...) czerwca 2005 r., przy którym przesłano Gminie R. odpis decyzji z dnia (...) marca 2005 r. z pouczeniem o możliwości złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją z dnia (...) marca 2005 r. Świadczy również o tym sama treść decyzji z dnia (...) września 2005 r. i określenie w jej rozdzielniku Gminy R., jako jednej ze stron adresatów tej decyzji. Natomiast, w odpowiedzi na skargę Gminy R. Minister Zdrowia stwierdził m.in., że: "Zasadniczo brak jest przesłanek dla zaliczenia Gminy R. do kręgu podmiotów, którym przysługuje przymiot strony. Decyzja ostateczna Ministra Zdrowia w żaden, prawnie dostrzegalny sposób, nie dotyka bezpośrednio prawa własności działek pozostających aktualnie majątkiem Gminy R.. Dlatego sam fakt dopuszczenia skarżącej Gminy do postępowania nie miał dostatecznych przesłanek prawnych."

Oznacza to, iż Minister Zdrowia nie jest pewny swoich ustaleń zawartych w zaskarżonej decyzji z dnia (...) września 2005 r. co do przysługiwania Gminie R. legitymacji strony w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. Mimo to, Minister Zdrowia rozpoznał wniosek Gminy R. z dnia (...) sierpnia 2005 r. o wznowienie postępowania rozstrzygniętego decyzją z dnia (...) marca 2005 r., jako wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy z art. 127 §3 kpa, rozstrzygniętej powołaną decyzją z dnia (...) marca 2005 r.

Postępowanie o ponowne rozpatrzenie sprawy, określone w art. 127 §3 kpa, stanowi szczególny tryb postępowania, uznawanego w dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, jako zastępujące postępowanie odwoławcze w przypadku, gdy nad organem, który wydał decyzję w pierwszej instancji brak jest organu wyższego stopnia, jak w przypadku Ministra Zdrowia, który jest naczelnym organem administracji rządowej, wobec którego nie ma już instancyjnie organu wyższego stopnia. W przypadku zatem, gdy wobec organu orzekającego w pierwszej instancji brak jest organu wyższego stopnia, uprawnienie do złożenia wniosku na podstawie art. 127 §3 kpa o ponowne rozpatrzenie sprawy, stanowi prawną formę

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

realizacji kodeksowej zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego zawartej w art. 15 kpa.

O tym, że Gmina R. nie była traktowana jako strona decyzji z dnia (...) marca 2005 r., tak również jak Województwo (...), Minister Zdrowia stwierdził w piśmie z dnia (...) maja 2005 r., w którym poinformował Gminę R., iż decyzja z dnia (...) marca 2005 r. została jej przesłana jedynie do wiadomości. Chcąc skorzystać z uprawnienia do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wobec tej decyzji, Minister Zdrowia wskazał w omawianym piśmie, iż Gmina może taki wniosek złożyć dopiero po wykazaniu legitymacji strony tej decyzji. W konsekwencji, rozpatrzenie przez Ministra Zdrowia wniosku Gminy R. z dnia (...) sierpnia 2005 r., jako wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją z dnia (...) marca 2005 r. wskazuje na niekwestionowanie uprawnień Gminy R. do bycia stroną postępowania o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. w części dot. przejęcia na własność Państwa przedsiębiorstwa (...) R.. Oznacza to, iż Minister Zdrowia pozbawił Gminę R. udziału w postępowaniu rozstrzygniętym decyzją z dnia (...) marca 2005 r., pozbawiając w ten sposób jednej instancji procesowej w orzekaniu o stwierdzeniu nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r., co narusza art. 10 §1 i art. 15 kpa na tyle w istotny sposób, iż w konsekwencji stanowi to okoliczność mogącą skutkować wznowieniem postępowania zakończonego decyzją z dnia (...) marca 2005 r. wobec Gminy R., z tego powodu, że Gmina bez własnej winy nie brała udziału w tym postępowaniu (art. 145 §1 pkt4 kpa).

Należy przy tym podkreślić, iż w skardze na decyzję Ministra Zdrowia z dnia (...) września 2005 r. Gmina R. podtrzymała zarzut braku bez własnej winy udziału w postępowaniu rozstrzygniętym decyzją z dnia (...) marca 2005 r., jako przesłankę wznowienia tego postępowania. Podniosła również, że Minister Zdrowia nie wypowiedział się w żadnej formie wobec jej wniosku z dnia (...) sierpnia 2005 r. o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z dnia (...) marca 2005 r. Oznaczałoby to, iż Gmina R. domaga się rozpatrzenia jej wniosku z dnia (...) sierpnia 2005 r. zgodnie z zawartym w nim żądaniem, a więc jako wniosku o wznowienie postępowania, a nie jako wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją z dnia (...) marca 2005 r. Wyjaśnienie tej kwestii przez Ministra Zdrowia, przed wydaniem decyzji z dnia (...) września 2005 r. było o tyle istotne, iż dysponentem zgłaszanego żądania organowi administracji jest wnioskodawca, i organ nie może we własnym zakresie zmieniać kwalifikacji faktycznej i prawnej złożonego wniosku bez uprzedniego wyjaśnienia tego z wnioskodawcą.

Z naruszeniem zatem art. 7, art. 9 i art. 77 §1 kpa mogącym mieć istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia, Minister Zdrowia uznał wniosek Gminy R. z dnia (...) sierpnia 2005 r., wbrew jego treści, za wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, co w

Sygn. akt IV SAM/a 841/07

istocie doprowadziło do jego rozpatrzenia w trybie art. 127 §3 kpa, mimo złożenia go po upływie czternastodniowego terminu określonego w art. 129 §2 w zw. z art. 127 §3 kpa. Jeżeli bowiem Minister Zdrowia uznał za wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją z dnia (...) marca 2005 r., wniosek Gminy R. z dnia (...) sierpnia 2005 r., czemu dał wyraz w zaskarżonej decyzji z dnia (...) września 2005 r. oraz w odpowiedzi na skargę Gminy R., to nie ulega wątpliwości, iż wniosek ten, kwalifikowany jako wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, złożony został znacznie po upływie czternastu dni od dnia doręczenia Gminie R. decyzji z dnia (...) marca 2005 r. Decyzja z dnia (...) marca 2005 r. została bowiem doręczona Gminie R. po raz pierwszy w dniu (...) kwietnia 2005 r. Jeżeli jednak uznać, iż doręczenie to miało jedynie charakter informacyjny, jak stwierdził to Minister Zdrowia w piśmie z dnia (...) maja 2005 r., to kolejny raz decyzja ta została Gminie doręczona w dniu (...) sierpnia 2005 r. przy piśmie z dnia (...) lipca 2005 r. (jak podano we wniosku Gminy R. z dnia (...) sierpnia 2005 r.). Oznacza to, iż wniosek Gminy R. z dnia (...) sierpnia 2005 r. złożony został po upływie czternastu dni od dnia ostatniego doręczenia Gminie R. decyzji z dnia (...) marca 2005 r., nie mógł być zatem bez uprzedniego rozstrzygnięcia sprawy terminu jego złożenia uznany za skutecznie złożony wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Wprawdzie w aktach sprawy znajduje się pismo Burmistrza Miasta R. z dnia (...) kwietnia 2005 r. ze wskazaniem, iż dotyczy ono wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją Ministra Zdrowia z dnia (...) marca 2005 r., to jednak konsekwentne twierdzenia Ministra Zdrowia zawarte w piśmie z dnia (...) maja 2005 r., oraz w decyzji z dnia (...) września 2005 r. i w odpowiedzi na skargę Gminy R., co do traktowania za wniosek Gminy R. o ponowne rozpatrzenie sprawy, dopiero jej wniosku z dnia (...) sierpnia 2005 r., nakazują uznać, iż Minister Zdrowia nie potraktował pisma Burmistrza Miasta R. z dnia (...) kwietnia 2005 r., w sposób procesowy, jako wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy rozstrzygniętej decyzją z dnia (...) marca 2005 r.

W postępowaniu zakończonym zaskarżoną decyzją z dnia (...) września 2005 r., Minister Zdrowia naruszył również art. 10 §1, art. 28 i art. 61 §4 kpa, w sposób dający podstawę do wznowienia postępowania zakończonego zaskarżoną decyzją, z przyczyny określonej w art. 145 §1 pkt 4 kpa, poprzez pominięcie pozostałych stron tego postępowania, będących następcami prawnymi pozostałych właścicieli lub współwłaścicieli nieruchomości wchodzących w skład majątku przedsiębiorstwa (...) R., w zakresie przejętym na własność Państwa orzeczeniem nacjonalizacyjnym z dnia (...) marca 1948 r., jak również osób, którym obecnie przysługują do przedmiotu orzeczenia nacjonalizacyjnego prawa rzeczowe.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej jest postępowaniem nadzwyczajnym i zgodnie z art. 157 §2 kpa, może być wszczęte na

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

żądanie strony lub z urzędu. Stosownie zaś do art. 61 §4 kpa o wszczęciu każdego postępowania administracyjnego z urzędu lub na żądanie strony organ obowiązany jest zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Natomiast w myśl art. 28 kpa stroną jest nie tylko ten, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek, lecz także każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie. Te zasady określone w omawianych art. 61 §4 i art. 28 kpa obowiązują również w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji, o której mowa w art. 157 kpa. Także w utrwalonym już orzecznictwie sądów administracyjnych i doktrynie przyjmuje się, że stroną postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest nie tylko strona postępowania zwykłego zakończonego wydaniem kwestionowanej decyzji, lecz także każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczyć mogą skutki stwierdzenia nieważności decyzji (wyrok NSA z dnia 12 stycznia 1994 r. sygn. akt II SA 2164/92, ONSA 1995, nr 1, poz. 32; wyrok 7 sędziów NSA z dnia 13 października 2003 r. sygn. akt OSA 4/03, ONSA 2004, nr 1, poz. 3).

Wszczynając zatem postępowanie o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. Minister Zdrowia zobowiązany był w pierwszej kolejności ustalić krąg wszystkich podmiotów, którym przysługuje status strony w tym postępowaniu, rozumiany przez pryzmat przysługiwania danemu podmiotowi interesu prawnego, o którym mowa w art. 28 kpa.

Pojęcie interesu prawnego, użyte w art. 28 kpa, rozumiane w bezpośrednim jego znaczeniu, oznacza interes oparty na przepisie prawa lub chroniony przez prawo. O istnieniu interesu prawnego decydują, w myśl ugruntowanych poglądów orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, przepisy prawa materialnego przyznające stronie konkretne, indywidualne i aktualne korzyści (por.: wyrok NSA w Warszawie z dnia 26 listopada 1998 r., sygn. akt II SA 1390/98). Również w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 października 1998 r., sygn. akt II SA 1104/98, Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, iż pojęcie strony może być wyprowadzone tylko z konkretnej normy prawnej, która może stanowić podstawę do sformułowania interesu lub obowiązku.

W tak rozumianym pojęciu interesu prawnego mieszczą się więc przede wszystkim pozostałe strony orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r., będącego przedmiotem oceny Ministra Zdrowia w zaskarżonych decyzjach, których to stron majątek objęty został orzeczeniem nacjonalizacyjnym. O ile bowiem wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego, chociażby w części tego orzeczenia, dla jego skutecznego rozpatrzenia, nie musi pochodzić od wszystkich stron orzeczenia nacjonalizacyjnego, jako byłych współwłaścicieli znacjonalizowanego majątku przedsiębiorstwa lub ich następców prawnych, byleby nie dotyczył tej części orzeczenia, która obejmowała majątek innych jeszcze osób, o tyle wszyscy ci byli właściciele i ich następcy prawni są stroną postępowania nieważnościowego, jeżeli

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

postępowanie to dotyczy orzeczenia nacjonalizacyjnego w takiej części, w jakiej orzeczenie to odnosi się do praw, które tym osobom przysługiwały. Status strony tych osób w postępowaniu nieważnościowym zależy więc oczywiście od tego, w jakiej części orzeczenie nacjonalizacyjne jest przedmiotem oceny dokonywanej przez organ nadzoru, a więc czy oceniana część orzeczenia nacjonalizacyjnego obejmuje prawa tych osób, z których to praw dla tych osób wywodzi się interes prawny w postępowaniu nieważnościowym. Należy przy tym wskazać, że o ile z art. 209 kc wynika możliwość samodzielnego podejmowania działań przez każdego ze współwłaścicieli do zachowania wspólnego prawa, to norma ta nie wyłącza ustawowego obowiązku organu administracji, określonego w art. 10 §1 i art. 61 §4 kpa, zapewnienia udziału w postępowaniu administracyjnym pozostałym współwłaścicielom lub ich następcom prawnym, jako stronom tego postępowania. Skoro więc Minister Zdrowia wskazał w zaskarżonych decyzjach, że majątek przedsiębiorstwa uzdrowiskowego R. stanowił własność dr A. K. względnie jego spadkobierców, dr K. K., H. W., inż. K. H., M. H., K. H., J. B., R. A., K. A., A. S., oraz Biskupstwa (...), natomiast z akt sprawy wynika, że wnioskodawcy stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego powołują się na udokumentowane następstwo prawne po dr K. K., H. W., K. H. i K. K., to organ nadzoru nie wyjaśnił, kto jest następcą prawnym pozostałych właścicieli przejętego przedsiębiorstwa, tj. A. K., J. B., R. A., K. A., A. S i Biskupstwa (...). Nie ulega bowiem wątpliwości, że w postępowaniu zakończonym zaskarżoną decyzją z dnia (...) września 2005 r. powinni brać udział także ci pozostali właściciele przedsiębiorstwa lub ich następcy prawni.

W opisanym wyżej pojęciu interesu prawnego, określonym w art. 28 kpa, mieszczą się również osoby, którym obecnie przysługują prawa rzeczowe, szczególnie prawo własności, do przedmiotów majątkowych objętych orzeczeniem nacjonalizacyjnym z dnia (...) marca 1948 r. w takim zakresie, w jakim jest ono przedmiotem oceny w postępowaniu o stwierdzenie nieważności tego orzeczenia. Prawo własności jest prawem podmiotowym przysługującym wobec określonej rzeczy, i jest prawem skutecznym wobec wszystkich innych podmiotów. Podmiotowi prawa własności przysługuje więc interes prawny w postępowaniu administracyjnym, którego przedmiotem jest ocena orzeczenia nacjonalizacyjnego, skoro orzeczenie to określało status prawny rzeczy, stanowiącej obecnie własność owego podmiotu. Interes prawny obecnego właściciela nieruchomości, należących niegdyś do znacjonalizowanego przedsiębiorstwa, wywodzi się z istoty prawa własności i jego ochrony, kształtowanej przepisami prawa materialnego dotyczącymi tej własności.

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

Należy bowiem pamiętać, iż skutki prawnorzeczowe przejęcia przedsiębiorstwa na własność Państwa w trybie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, wymagały stwierdzenia stosownym orzeczeniem nacjonalizacyjnym właściwego organu. Dopiero zatem orzeczenie nacjonalizacyjne potwierdzało, w sferze prawnorzeczowej, przejęcie danego przedsiębiorstwa na własność Państwa, wraz ze składnikami majątkowymi, które wchodziły w jego skład. To z tego więc orzeczenia Państwo wywodzi dokumentowe potwierdzenie swoich uprawnień właścicielskich, nabytych w drodze nacjonalizacji, wobec przedsiębiorstwa i wszystkich jego składników, mimo, iż określenie poszczególnych składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa następowało dopiero w protokole zdawczo-odbiorczym zatwierdzanym odrębnym orzeczeniem administracyjnym, stosownie do przepisów §73, §74, §75 i §75a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1947 r. w sprawie trybu postępowania przy przejmowaniu przedsiębiorstw na własność Państwa (Dz.U. Nr 16, poz. 62, ze zm.).

Jeżeli następnie majątek przejętego przez Państwo przedsiębiorstwa rozdysponowano w ramach kolejnych zdarzeń lub czynności prawnych, to postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego dotyczy interesu prawnego obecnych podmiotów praw rzeczowych obejmujących znacjonalizowany tym orzeczeniem majątek, jako interes oparty na prawie materialnym dotyczącym tych praw. Przysługiwanie interesu prawnego wskazanym podmiotom jest niezależne od tego, w jaki sposób i w jakich procedurach podmioty te uzyskały od Państwa prawa do znacjonalizowanego majątku, i czy obecnie istnieje prawna możliwość cofnięcia skutków uzyskania tych praw.

Sąd nie uwzględnił wniosku jednego z uczestników postępowania, zgłoszonego na rozprawie w dniu 11 czerwca 2007 r. o odrzucenie skarg na podstawie art. 58 §1 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, uzasadnionego tym, że orzeczenie nacjonalizacyjne z dnia (...) marca 1948 r. zostało już wyeliminowane z obrotu prawnego w całości, a więc w odniesieniu do trzech przedsiębiorstw (...), tj. R., S. i Z., już w dniu (...) czerwca 2003 r., kiedy to zapadł wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie w sprawie o sygn. akt IV SA 3919/01, mający - zdaniem uczestnika postępowania - takie znaczenie, że po dniu (...) czerwca 2003 r. nie mogło się już toczyć postępowanie o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. w części dotyczącej przedsiębiorstwa R..

Powołanym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 2003 r. oddalono skargę Przedsiębiorstwa "U." SA w S. na decyzję Ministra Zdrowia z dnia (...) października 2001 r., którą stwierdzono nieważność orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r., ale

Sygn. akt IV SA/Wa 841/07

jedynie w części dotyczącej przedsiębiorstwa stanowiącego własność A. S., co w zestawieniu z treścią orzeczenia nacjonalizacyjnego oznacza, iż orzeczenie to zostało wyeliminowane z obrotu prawnego w świetle wyroku NSA z dnia 2 czerwca 2003 r., tylko wobec przedsiębiorstwa (...) S. Oznacza to, iż sprawa objęta obecnie zaskarżoną decyzją Ministra Zdrowia z dnia (...) września 2005 r. nie została prawomocnie rozstrzygnięta wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 2003 r. sygn. akt IV SA 3919/01, dlatego brak podstaw do zastosowania art. 58 §1 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Jakkolwiek, ocena podstaw prawnych orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r. wobec przedsiębiorstwa (...) S., wyrażona w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 czerwca 2003 r. sygn. akt IV SA 3919/01 nie pozostaje bez wpływu - zdaniem Sądu - na ich ocenę wobec przedsiębiorstwa (...) R..

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 145 §1 pkt 1 lit. b i c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł, jak w sentencji.

W zwrocie kosztów postępowania orzeczono na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 §2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, na rzecz tych skarżących, którzy złożyli wniosek o ich zwrot.

O wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji orzeczono na podstawie art. 152 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Przy ponownym rozpatrywaniu sprawy, organ nadzoru wyjaśni w pierwszej kolejności przedmiotowy zakres wniosku o stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego z dnia (...) marca 1948 r., i na tej podstawie ustali krąg wszystkich stron postępowania, w rozumieniu art. 28 kpa przedstawionym w uzasadnieniu niniejszego wyroku, zapewniając im czynny udział w postępowaniu, z ewentualnym wykorzystaniem środków procesowych służących zapewnieniu reprezentacji stronom nieznanym z miejsca pobytu.