Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Andrzej Jagiełło, Sędzia NSA Grażyna Nasierowska, Sędzia NSA del. Danuta Małysz (sprawozdawca), Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej L. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 25 czerwca 2014 r. sygn. akt I SA/Sz 210/14 w sprawie ze skargi L. K. na postanowienie Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z dnia 11 grudnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie nałożenia kary porządkowej oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z 25 czerwca 2014 r., sygn. akt I SA/Sz 210/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę L. K. na postanowienie Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 11 grudnia 2013 r. w przedmiocie kary porządkowej.

W uzasadnieniu powyższego wyroku sąd pierwszej instancji przedstawił następujący stan sprawy:

Naczelnik Urzędu Celnego w [...] (organ podatkowy) wezwał L. K. (strona, skarżący) do przedstawienia 16.04.2013 r. w siedzibie organu podatkowego pojazdu marki NISSAN Navara celem przeprowadzenia jego oględzin. Wezwanie doręczono stronie 2.04.2013 r. z pouczeniem o możliwości nałożenia kary porządkowej, między innymi z powodu nieokazania przedmiotu oględzin. 16.04.2013 r. strona zgłosiła się do siedziby organu podatkowego, jednak nie przedstawiła pojazdu celem dokonania jego oględzin, złożyła natomiast pisemne oświadczenie, że przedmiotowy pojazd z powodu uszkodzenia powypadkowego znajduje się w warsztacie samochodowym. Strona zobowiązała się, że do 19.04.2013 r. wskaże termin odbioru pojazdu z warsztatu oraz wskaże jego nazwę i adres. Ponadto, do protokołu przesłuchania, które odbyło się w tym samym dniu, strona podała między innymi, że warsztat samochodowy, w którym dokonywana jest naprawa, znajduje się w S. [...].

Wobec przedłużającego się braku informacji w sprawie naprawy samochodu i jego okazania, w piśmie z 20.05.2013 r., skierowanym do pełnomocnika strony, organ podatkowy zwrócił się o wyjaśnienie, czy przedmiotowy pojazd został już naprawiony i jest on w posiadania strony, jednak pismo pozostało bez odpowiedzi.

Kolejnym pismem, z 4.06.2013 r., doręczonym pełnomocnikowi strony 7.06.2013 r., organ podatkowy ponownie wezwał stronę do okazania samochodu celem przeprowadzenia jego oględzin. Termin oględzin wyznaczono na 19.06.2013 r., pouczono też stronę o treści art.262 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz.749 ze zm.), zwanej dalej "o.p."., dotyczącego możliwości nałożenia kary porządkowej z tytułu bezzasadnego nieokazania przedmiotu oględzin. Również i tym razem przedmiot oględzin nie został przez stronę okazany. Z notatki służbowej sporządzonej przez funkcjonariusza celnego prowadzącego postępowanie podatkowe wynikało, że 19.06.2013 r. w rozmowie telefonicznej pełnomocnik strony zobowiązał się, iż do 21.06.2013 r. poinformuje organ o możliwym innym terminie oględzin (po uzgodnieniu tego ze stroną). Zobowiązanie to nie zostało zrealizowane.

Mając powyższe na względzie, 27 czerwca 2013 r. organ podatkowy wydał postanowienie o nałożeniu na stronę kary porządkowej.

Następnie, pismem z 27.06.2013 r., doręczonym pełnomocnikowi strony 1.07.2013 r., organ podatkowy po raz trzeci wezwał stronę do przedstawienia przedmiotowego pojazdu 10.07.2013 r. celem przeprowadzenia jego oględzin. Tym razem strona przedstawiła pojazd i oględziny zostały przeprowadzone.

9.07.2013 r. do organu podatkowego wpłynął wniosek o uchylenie postanowienia o nałożeniu kary porządkowej. W uzasadnieniu pełnomocnik strony wskazał, że z przyczyn obiektywnych niemożliwym było zastosowanie się przez stronę do wezwania z 4.06.2013 r., ponieważ przedmiotowy pojazd znajdował się w tym czasie w Niemczech, gdzie był naprawiany.

Pismem z dnia 11.07.2013 r. organ podatkowy wezwał stronę do przedstawienia dokumentów potwierdzających dokonanie naprawy pojazdu w Niemczech. W odpowiedzi pełnomocnik strony przesłał dokument, z którego wynikało, że 14.04.2013 r. zawarta została pomiędzy M. K. a H. L. umowa użyczenia pojazdu.

Postanowieniem z 16 sierpnia 2013 r. organ podatkowy odmówił uchylenia postanowienia z 27 czerwca 2013 r. o nałożeniu kary porządkowej.

W zażaleniu strona zarzuciła wydanie postanowienia z 16 sierpnia 2013 r. z naruszeniem art.122, art.180 § 1 oraz art.187 § 1, art.191 o.p. przez sprzeczne z zasadą prawdy obiektywnej przeprowadzenie postępowania dowodowego, brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego oraz dowolną ocenę dowodów oraz z naruszeniem art.262 § 6 o.p. przez odmowę uchylenia postanowienia o ukaraniu karą porządkową z uwagi na niewskazanie przyczyny usprawiedliwiającej niewykonanie nałożonego na podatnika obowiązku, w sytuacji gdy z okoliczności sprawy i przedstawionego dokumentu wynika, że okazanie pojazdu w danym dniu było niemożliwe.

W zażaleniu strona zarzuciła wydanie postanowienia z 16 sierpnia 2013 r. z naruszeniem art.122, art.180 § 1 oraz art.187 § 1, art.191 i art.262 § 6 o.p.

Postanowieniem z 11 grudnia 2013 r. Dyrektor Izby Celnej w Szczecinie utrzymał w mocy postanowienie organu podatkowego z 16 sierpnia 2013 r. W uzasadnieniu postanowienia organ II instancji wskazał, że za niewiarygodne uznał zarówno informacje braku możliwości przedstawienia pojazdu z powodu jego użyczenia, jak i o tym, że w 16.04.2013 r. pojazd znajdował się w bliżej nieokreślonym warsztacie samochodowym w S. [...]. Tym samym organ uznał, że strona uchylała się od okazania przedmiotu oględzin.

Na powyższe postanowienia strona wniosła skargę, w której ponowiła zarzuty sformułowane w zażaleniu wraz z ich argumentacją. W uzasadnieniu skargi skarżący wyjaśnił w szczególności, że umowy użyczenia nie zawierał on osobiście i dlatego pierwotnie nie miał dokładnej wiedzy na ten temat, stąd też omyłkowo poinformował organ, że samochód jest w warsztacie samochodowym.

Dyrektor Izby Celnej w Szczecinie wniósł o oddalenie skargi.

Przedstawiając motywy podjętego rozstrzygnięcia o oddaleniu skargi sąd pierwszej instancji przywołał, między innymi, treść art.262 § 6 o.p. i zauważył, że przewidziano w nim środek prawny odrębny od zażalenia na postanowienie o nałożeniu kary porządkowej (art.262 § 1 i 5 o.p.). Wyjaśnił, że w postępowaniu wywołanym wnioskiem o uchylenie kary porządkowej ocenie nie podlega postanowienie o ukaraniu karą pieniężną, a wyłącznie fakt, czy niestawiennictwo lub niewykonanie innego obowiązku zostało usprawiedliwione, w postępowaniu tym organ ocenia twierdzenia o zaistnieniu okoliczności usprawiedliwiających niestawiennictwo i niewykonanie nałożonego przez organ podatkowy obowiązku. Zatem wniosek o uchylenie postanowienia nakładającego karę porządkową powinien zawierać argumenty usprawiedliwiające niestawiennictwo lub niewykonanie innego obowiązku, wskazywać na okoliczności usprawiedliwiające powstanie przesłanek stanowiących podstawę decyzji o ukaraniu.

Dalej, wskazując na niesporne w sprawie skuteczne doręczenie skarżącemu dwóch wezwań (z 27.03.2013 r. i z 4.06.2013 r.) do okazania przedmiotu oględzin w oznaczonych w wezwaniach terminach oraz niewykonanie tych wezwań przez skarżącego i udzielanie sprzecznych informacji co do przyczyn ich niewykonania, sąd stwierdził, że podziela ocenę dokonaną przez organ II instancji, iż skarżący nie przedstawił okoliczności usprawiedliwiających niewykonanie obowiązku, bowiem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy świadczy o zlekceważeniu przez niego obu wezwań i wskazanego w nich zagrożenia w postaci kary porządkowej, zaś powołane przez skarżącego okoliczności, które rzekomo uniemożliwiały poddanie pojazdu oględzinom, są niewiarygodne.

Jako podstawę prawną oddalenia skargi sąd pierwszej instancji wskazał art.151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz.270 ze zm.; od 25.05.2016 r. Dz.U. z 2016 r. poz.718 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.".

Skarżący wniósł od powyższego wyroku skargę kasacyjną i zarzucił w niej wydanie tego wyroku z naruszeniem przepisów postępowania:

a) "art.145 § 1 lit.c" p.p.s.a. w związku z art.122, art.180 § 1, art.187 § 1, art.191 o.p. polegającym na nieuwzględnieniu skargi i nieuchyleniu "decyzji organu II instancji w zaskarżonej części", a tym samym brak kontroli zgodności z prawem zaskarżonego orzeczenia organu II instancji, w sytuacji gdy organy obu instancji przy wydaniu postanowień naruszyły przepisy proceduralne przez wadliwe (sprzeczne z zasadą prawdy obiektywnej) przeprowadzenia postępowania dowodowego, brak wszechstronnego rozpatrzenia materiału dowodowego oraz przekroczenie zasady uznania administracyjnego przy ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, skutkujące dokonaniem całkowicie dowolnej oceny dowodów,

b) "art.145 § 1 lit.c" p.p.s.a. w związku z art.262 § 6 o.p. polegającym na nieuwzględnieniu skargi i nieuchyleniu "decyzji organu II instancji w zaskarżonej części", a tym samym brak kontroli zgodności z prawem zaskarżonego orzeczenia organu II instancji, w sytuacji gdy organy obu instancji przy wydaniu postanowień naruszyły przepisy proceduralne przez odmowę uchylenia postanowienia o ukaraniu karą porządkową z uwagi na niewskazanie przyczyny usprawiedliwiającej niewykonanie nałożonego na skarżącego obowiązku, w sytuacji, gdy z okoliczności sprawy i przedstawionego dokumentu wynika, że okazanie pojazdu w wyznaczonym terminie było niemożliwe.

W oparciu o powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podniósł, że nie wiedział o użyczeniu samochodu umową z 14.04.2013 r., a także że nie mógł podjąć próby "odzyskania przedmiotowego samochodu", który znajdował się w posiadaniu osoby trzeciej na podstawie skutecznie zawartej umowy, a ponadto ewentualne wcześniejsze ściągnięcie pojazdu do Polski wiązałoby się z koniecznością poniesienia przez skarżącego dodatkowych kosztów. Zdaniem skarżącego, jeśli organy miały jakiekolwiek wątpliwości co do stanu faktycznego sprawy, to powinny przeprowadzić dowody, np. przesłuchać skarżącego i M. K., czego nie zrobiły z naruszeniem art.122, art.180 § 1 i art.187 § 1 o.p. Ponadto skarżący wyraził pogląd, że mając na względzie, iż doszło do okazania przedmiotowego pojazdu i przeprowadzenia oględzin, wymierzona kara porządkowa przybiera charakter represyjny i w oczywisty sposób narusza obowiązek prowadzenia postępowania w sposób wzbudzający zaufanie do organów podatkowych, zgodnie z art.121 § 1 o.p.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Dyrektor Izby Celnej w Szczecinie wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach.

Zgodnie z art.262 § 6 o.p. organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może, na wniosek ukaranego (...) uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych obowiązków, o których mowa w § 1, i uchylić postanowienie nakładające karę. Zatem, jak słusznie podniósł sąd pierwszej instancji, w postępowaniu wszczętym wnioskiem, o którym mowa w przywołanym przepisie, badaniu podlega, czy okoliczności, które strona wskazuje dla wyjaśnienia przyczyn niewykonania wezwania, istotnie mają charakter usprawiedliwiony. Za usprawiedliwione uznać przy tym należy takie okoliczności, które w sposób niezależny od skarżącego i w normalnych warunkach trudny do przezwyciężenia uniemożliwiały mu wykonanie wezwania nawet przy dołożeniu przez niego należytej staranności.

Uwzględniając powyższe zauważyć należy, że na wezwanie do okazania samochodu 19.06.2013 r. skarżący w ogóle nie zareagował i dopiero we wniosku o uchylenie postanowienia o nałożeniu kary porządkowej podał, działając przez pełnomocnika – radcę prawnego, iż "pojazd przebywał w tamtym czasie (...) w Niemczech, gdzie był naprawiany." Dodał jednocześnie, że "podczas ostatniej (...) podróży do Niemiec pojazd się zepsuł i niemożliwe było dalsze nim poruszanie. W tym stanie rzeczy konieczne stało się przeprowadzenie jego naprawy na terytorium Niemiec". Gdy jednak organ podatkowy zażądał udokumentowania faktu naprawy, skarżący przedstawił dokument, z którego wynika, że uprzednio (w kwietniu 2013 r.) samochód miał mieć wprawdzie uszkodzone drzwi przednie, odrapania karoserii i wgnieciony zderzak, nie był jednak niesprawny, lecz nadawał się do użytku i został na teren Niemiec użyczony 14.04.2013 r. w celu jego tam eksploatacji (także usunięcia wymienionych uszkodzeń). W tych okolicznościach, przywołanych także w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, podzielić należy ocenę dokonaną przez organy obu instancji i zaakceptowaną przez sąd pierwszej instancji, jako nienaruszającą art.191 o.p., że twierdzenia skarżącego co do przyczyn, które miały uniemożliwić mu przedstawienie samochodu do oględzin, są sprzeczne, a przez to niewiarygodne.

Analogicznie ocenić należy twierdzenia skarżącego w zakresie przyczyn nieprzedstawienia pojazdu na oględziny wyznaczone na 16.04.2013 r., co do których wyjaśnił on, że samochód jest uszkodzony po wypadku i znajduje się w warsztacie samochodowym w celu naprawy drzwi, a następnie, że – stosownie do umowy użyczenia z 14.04.2013 r. – w tym czasie miał już być przekazany do używania osobie trzeciej na terenie Niemiec (jak wynika z umowy - z drzwiami nadal uszkodzonymi).

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego należy dodatkowo podkreślić, że wezwanie do okazania samochodu 16.04.2013 r. skarżący otrzymał 2.04.2013 r., powinien był zatem przygotować się do wykonania tego obowiązku. To, że – jak utrzymuje - nie wiedział o użyczeniu samochodu, a także to, że nie sprzeciwiał się użyczeniu, pomimo iż – w jego ocenie – uniemożliwiało ono zadośćuczynienie wezwaniu, wbrew poglądowi skarżącego nie usprawiedliwia go, lecz świadczy o braku jakiejkolwiek staranności, aby wezwanie wykonać.

Podkreślenia wymaga również, że skarżący nie tylko nie wykazał, ale nawet nie twierdzi, że podjął próbę chociażby czasowego "odzyskania" pojazdu w celu jego przedstawienia w terminie oględzin wyznaczonym na 19.06.2013 r., lecz próba ta zakończyła się niepowodzeniem, tj. nie wykazał, że w zaistniałej – według jego twierdzeń - sytuacji dołożył należytej staranności w celu wykonania nałożonego na niego obowiązku procesowego. Wobec tego wywód uzasadnienia skargi kasacyjnej o braku możliwości "odzyskania" pojazdu i wiążących się z tym ewentualnych kosztach należy uznać za niczym niepoparte spekulacje.

Wbrew zarzutowi skargi kasacyjnej, sąd pierwszej instancji prawidłowo nie stwierdził, aby zaskarżone postanowienie oparte zostało na ustaleniach wywiedzionych z niepełnego materiału dowodowego. Jak wskazano wyżej, rolą organów podatkowych w postępowaniu wszczętym wnioskiem o uchylenie postanowienia o nałożeniu kary porządkowej było zweryfikowanie twierdzeń skarżącego co do przyczyn niewykonania wezwania oraz dokonanie oceny, czy można uznać te przyczyny za usprawiedliwione. Skoro zaś twierdzenia skarżącego były sprzeczne, a nadto nawet nie wskazywał on na okoliczności, które świadczyłyby o podejmowaniu aktów staranności w celu wykonania wezwania, to prowadzenie dodatkowego postępowania dowodowego nie mogłoby przyczynić się do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Powyższe oznacza, że nie jest uzasadniony zarzut skargi kasacyjnej, iż zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art.145 § 1 pkt 1 lit.c p.p.s.a. w związku z art.122, art.180 § 1, art.187 § 1 i art.191 o.p.

Powyższe przesądza także o bezzasadności zarzutu, że oddalając skargę sąd pierwszej instancji naruszył art.145 § 1 pkt 1 lit.c p.p.s.a. w związku z art.262 § 6 o.p. Skoro bowiem bez naruszenia przepisów postępowania ustalone zostało, iż skarżący nie wykazał, że zaistniały okoliczności uniemożliwiające mu wykonanie wezwań do przedstawienia samochodu w kolejnych wyznaczonych terminach oględzin, których nie mógł przezwyciężyć pomimo dołożenia należytej staranności, to trafnie sąd pierwszej instancji zaakceptował stanowisko przyjęte w zaskarżonym postanowieniu, że nie zaistniały przesłanki do uchylenia postanowienia o nałożeniu na skarżącego kary porządkowej.

Przewidziana w art.262 § 1 o.p. kara porządkowa jest środkiem prawnym służącym dyscyplinowaniu podmiotów zobowiązanych do wykonania określonych obowiązków procesowych i fakt, że jej nałożenie doprowadziło do osiągnięcia zamierzonego celu nie sprawia – wbrew poglądowi skarżącego - że jej charakter zmienia się na represyjny. W przepisach o.p. nie przewidziano też, aby wykonanie obowiązku po nałożeniu kary porządkowej miało uzasadniać uchylenie postanowienia o nałożeniu tej kary.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art.184 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.