Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Kuba Sędziowie NSA Małgorzata Korycińska (spr.) Cezary Pryca Protokolant Magdalena Sagan po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej W. Z. Z. K. R. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 6 marca 2009 r. sygn. akt VI SA/Wa 2376/08 w sprawie ze skargi W. Z. Z. K. R. P. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] września 2008 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy oddala skargę kasacyjną

I

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W., zaskarżonym skargą kasacyjną wyrokiem, oddalił skargę Wolnego Związku Zawodowego K. R. P. w W. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] września 2008 r. w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd podał, iż decyzją z dnia [...] czerwca 2007 r. Urząd Patentowy RP odmówił skarżącemu udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy słowno-graficzny z napisem Wolny Związek Zawodowy K. przeznaczonego do oznaczania towarów i usług zawartych w klasach: 4, 12, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 44 i 45. W ocenie organu, zgłoszony znak zawierał w swojej grafice wizerunek orła białego, co stanowiło negatywną przesłankę do udzielenia prawa ochronnego, określoną w art. 131 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm., dalej, jako: p.w.p.). Decyzja ta została utrzymana w mocy rozstrzygnięciem Urzędu Patentowego RP z dnia [...] września 2008 r. W motywach tego rozstrzygnięcia organ wyjaśnił, że zgłoszone oznaczenie jest znakiem słowno-graficznym, na który składa się wizerunek biało-czerwonego orła z żółtą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z żółtymi szponami, umieszczony na okrągłym białym polu z poprzecznymi, szarymi odcinkami. Białe pole z wizerunkiem orła umieszczone jest wewnątrz dwóch szarych okręgów. Na zewnętrznym okręgu umieszczony jest wykonany czarnymi, dużymi, drukowanymi literami napis Wolny Związek Zawodowy K. Urząd Patentowy stwierdził, że przepis art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p., który nie zezwala na udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy zawierający symbole Rzeczypospolitej Polskiej, spełnia dwojaką funkcję: służy zagwarantowaniu państwu, jego organom i instytucjom monopolu na posługiwanie się symbolami państwowymi, a przez to identyfikowaniu określonych organów lub instytucji państwowych lub dokumentów od nich pochodzących, a także gwarantuje przeciętnemu konsumentowi pewność, że napotkane w obrocie symbole państwowe używane są przez odpowiednie, uprawnione instytucje państwowe. W ocenie organu zakaz zawarty w art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p., może obejmować także takie sytuacje, w których wizerunek orła użyty w oznaczeniu nie jest identyczny z tym, o którym stanowi art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 235, poz. 2000 ze zm., dalej jako: ustawa o godle, barwach i hymnie). Zwrócił uwagę, iż art. 2a tej ustawy, wyliczając podmioty uprawnione do używania godła, posługuje się już nie pojęciem godła w rozumieniu art. 2 ust. 1, a wizerunkiem orła ustalonego dla godła. Istotnym elementem godła Rzeczypospolitej Polskiej, podlegającym szczególnej ochronie, jest charakterystyczny wizerunek orła z koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami. Organ stwierdził, że zgłoszony znak jest bardzo podobny do wizerunku orła ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. Odbiorcy będą uznawać go za godło Rzeczypospolitej Polskiej używane przez uprawniony z mocy prawa podmiot, co w tym przypadku nie ma miejsca.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uzasadniając oddalenie skargi, podkreślił, że zgodnie z art. 28 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej, a szczegóły tych symboli określa ustawa o godle, barwach i hymnie. Z art. 1 ust. 1 tej ustawy Sąd wywiódł, że orzeł biały, biało-czerwone barwy i "Mazurek Dąbrowskiego" są symbolami Rzeczypospolitej Polskiej. W art. 2 ust. 1 ustawy wskazano, iż godłem jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy. Ustawa o godle, barwach i hymnie w art. 2a zawiera listę podmiotów, które używają wizerunku orła ustalonego dla godła. Skarżący, o ile miałby prawo używania wizerunku orła, mieściłby się w grupie podmiotów określonych, jako inne podmioty, którym przepisy szczególne dały prawo jego używania.

Sąd pierwszej instancji podał, że zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy w brzmieniu na dzień zgłoszenia, godło i barwy Rzeczypospolitej Polskiej oraz wizerunek orła, ustalony dla godła państwowego, poza wypadkami określonymi w ustawie, mogą być stosowane także w wypadkach przewidzianych przepisami szczególnymi. Umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła oraz barw Rzeczypospolitej Polskiej bądź wizerunku orła, ustalonego dla godła państwowego - wymagało zgody terenowego organu administracji państwowej stopnia wojewódzkiego (ust. 2), której skarżący związek nie posiadał.

Sąd pierwszej instancji zgodził się z organem, iż przepis art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. wyłącza udzielenie praw ochronnych na oznaczenia, nie tylko wtedy, gdy zawierają wierne odtworzenie wizerunku orła z załącznika nr 1 do ustawy o godle, barwach i hymnie, ale także wtedy, gdy zawierają rysunek orła podobnego do godła Rzeczypospolitej Polskiej. Umieszczenie go w oznaczeniu zgłoszonym w celu udzielenia wyłącznego prawa ochronnego pozbawia to oznaczenie możliwości rejestracji w charakterze znaku towarowego. W ocenie Sądu, z racji treści art. 1 ust. 2 ww. ustawy organ dokonał właściwej wykładni zastosowanego przepisu art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekła na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej: p.p.s.a.).

II

W skardze kasacyjnej Wolny Związek Zawodowy K. R. P. zaskarżył wyrok Sądu I instancji w całości i wniósł o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W., a także o zasądzenie kosztów postępowania, według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1) naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. poprzez uznanie, że zachodzą przesłanki do odmowy udzielenia prawa ochronnego na zgłoszone oznaczenie, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że zgłoszone oznaczenie nie zawiera godła Rzeczypospolitej Polskiej;

2) naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 1, 2 i 16 ustawy o godle, barwach i hymnie, poprzez błędne ustalenie zakresu pojęć i ich stosowania: "godło Rzeczypospolitej Polskiej", "symbol Rzeczypospolitej Polskiej";

3) naruszenie przepisów o postępowaniu w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, w rozumieniu art. 174 pkt 2 p.p.s.a., tj. art. 134 p.p.s.a. poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego polegające na przyjęciu, że zgłoszony znak słowno-graficzny jest godłem Rzeczypospolitej.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podano, że przepisy ustawy o godle, barwach i hymnie wskazują w sposób wyczerpujący na obligatoryjne elementy godła Rzeczypospolitej Polskiej. Precyzyjne określenie wizerunku orła ustalonego dla godła oznacza, że żadne dodatkowe elementy nie mogą być w nim zamieszczone, jak też żadnego z nich nie może zabraknąć. W przeciwnym bowiem razie, nie można mówić, że jest to godło Rzeczypospolitej Polskiej.

Tymczasem sporny znak słowno-graficzny różni się w zasadniczy sposób od precyzyjnie określonego godła RP, gdyż zgłoszony w znaku rysunek ptaka jest odmienny aniżeli wizerunek orła białego, a nadto, w zgłoszonym znaku znajduje się wykonany czarnymi, dużymi, drukowanymi literami napis Wolny Związek Zawodowy K., umieszczony na zewnętrznym okręgu.

Wnoszący skargę kasacyjną podkreślił, że ustawodawca w art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. posługuje się zwrotem "godło", a nie wizerunkiem orła ustalonym dla godła. W niniejszej sprawie zarówno Urząd Patentowy RP, jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny poczyniły, zatem błędne ustalenia faktyczne w tej kwestii. Tym samym nie znajduje zastosowania norma z art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p.

III

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Kontroli kasacyjnej sprawowanej w granicach zakreślonych podstawami skargi kasacyjnej poddany został wyrok Sądu I instancji oddalający skargę na decyzję w przedmiocie odmowy udzielenia prawa ochronnego. Odmowa udzielenia prawa ochronnego oparta została na przyczynie określonej w art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. Przepis ten, w zakresie istotnym dla sprawy, stanowi, że nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, jeżeli zawierają nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole (godło, barwy lub hymn).

Ustawa Prawo własności przemysłowej nie definiuje pojęcia "symbole RP". Pojęcie to zostało natomiast zdefiniowane w art. 1 ustawy o godle, barwach i hymnie. W myśl art.1 ust.1 tej ustawy orzeł biały, biało-czerwone barwy i " Mazurek Dąbrowskiego" są symbolami Rzeczypospolitej Polskiej.

Dla wykładni art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. nie może pozostać obojętne to, że wprowadzając zakaz udzielania praw ochronnych na oznaczenia zawierające symbole RP ustawodawca wskazał (w nawiasie), iż zakaz ten obejmuje oznaczenia zawierające godło, barwę lub hymn.

Ustawową definicję godła zawiera art. 28 ust. 1 Konstytucji RP, stanowiący, iż godłem RP jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu. W myśl art. 28 ust. 4 Ustawy Zasadniczej godło podlega ochronie prawnej, przy czym stosownie do ust. 5 tego przepisu szczegóły dotyczące godła określa ustawa o godle, barwach i hymnie. W myśl art. 2 ust. 1 tej ustawy godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy. W załączniku do tej ustawy przedstawiono wzór godła, a w art. 2a ustawy ustawodawca wskazał instytucje i organy zobligowane do używania wizerunku orła ustalonego dla godła.

Istotnym dla dalszych rozważań jest także i to, że w art. 16 ustawy o godle, barwach i hymnie w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia wniosku, ustawodawca rozróżniał pojęcie godła od wizerunku orła ustanowionego dla godła państwowego, stanowiąc w ust. 1 tego przepisu, iż godło i barwy Rzeczypospolitej Polskiej oraz wizerunek orła ustanowiony dla godła państwowego, poza wypadkami określonymi w ustawie, mogą być stosowane także w wypadkach przewidzianych przepisami szczególnymi. Również w ust. 2 tego przepisu mowa jest o umieszczeniu na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła (...) bądź wizerunku orła, ustalonego dla godła państwowego.

W obecnym stanie prawnym przepis art. 16 ust. 1 ustawy o godłach, barwach i hymnie wprowadza zakaz umieszczania na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego symboli RP, a ust. 2 zezwala na umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.

Z przytoczonych regulacji prawnych wynika, że odmienne znaczenie prawne mają pojęcia: symbole RP, godło RP i wizerunek orła ustalony dla godła państwowego, przy czym w pojęciu symbole mieszczą się dwa pozostałe pojęcia (godła i wizerunku orła ustalonego dla godła państwowego), a pojęcie godło obejmuje także wizerunek orła ustalony dla godła państwowego.

Symbolem RP jest orzeł biały (art. 1 ust. 1 ustawy o godle, barwach i hymnie), godłem RP – wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu (art. 28 ust. 1 Konstytucji RP), a wizerunek orła ustalony dla godła państwowego to wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi umieszczonymi w czerwonym polu tarczy, zgodny ze wzorem zawartym w załączniku nr 1 do ustawy o godle, barwach i hymnie.

Przenosząc te rozważania na treść art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. wskazać należy, że ustawodawca zakazem udzielania praw ochronnych objął oznaczenia zawierające symbole RP, przy czym zakładając jego racjonalność przyjąć trzeba, iż nie przypadkowo w treści komentowanego przepisu wskazał, iż chodzi o oznaczenia zawierające godło, barwę lub hymn RP. Wychodząc z takiego założenia i zestawiając treść art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. z przepisami ustawy o godle, barwach i hymnie, a przede wszystkim z art. 28 ust. 1 Konstytucji RP Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż zakazem udzielania praw ochronnych objęte są oznaczenia zawierające charakterystyczny dla godła wizerunek orła białego w koronie. Na taką wykładnię przepisu wskazuje także brzmienie art. 16 ustawy o godle, barwach i hymnie, zarówno w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia wniosku jak i obowiązującego obecnie.

Z akt sprawy wynika, że zgłoszony przez skarżącego słowno-graficzny znak towarowy zawierał charakterystyczny dla godła wizerunek orła białego w koronie. Wizerunek przedstawiony w oznaczeniu graficznym różnił się pewnymi szczegółami kolorystycznymi od wizerunku orła ustanowionego dla godła państwowego. Te różnice zostały dostrzeżone zarówno przez Urząd Patentowy RP jak i Sąd I instancji. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ wyraźnie wskazał różnice i przyjął, że wizerunek orła użyty w oznaczeniu nie jest identyczny "z tym, o którym stanowi art. 2 ust. 1 ustawy o godle, barwach i hymnie". Ocenę tę w tym zakresie podzielił Sąd I instancji, czego wydaje się nie dostrzega strona skarżąca wykazując w uzasadnieniu skargi kasacyjnej różnice pomiędzy wizerunkiem orła przedstawionym w oznaczeniu, a wizerunkiem orła ustalonego dla godła państwowego. Uszło przy tym jej uwadze, że w art. 131 ust. 2, pkt 2 p.w.p. ustawodawca nie posłużył się pojęciem wizerunku orła ustalonego dla godła państwowego, lecz pojęciami symbol i godło, a zatem szerszymi, dla których nieznaczne różnice kolorystyczne nie mają znaczenia prawnego.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zgłoszone przez skarżącą oznaczenie zawierało symbol RP – charakterystyczny dla godła RP wizerunek orła koronie. Dla zastosowania art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. nie miało znaczenia prawnego to, że zawarty w oznaczeniu wizerunek orła różnił się pewnymi szczegółami kolorystycznymi od wzoru wizerunku orła ustanowionego dla godła państwowego, zawartego w załączniku do ustawy o godle, barwach i hymnie.

Z przedstawionych powodów za nieusprawiedliwione należało uznać zarzuty skargi kasacyjnej obejmujące naruszenie wskazanych w niej przepisów prawa materialnego. Kontrolowana bowiem przez Sąd I instancji decyzja nie naruszała przepisów prawa materialnego, ani też Sąd ten nie dopuścił się ich naruszenia.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał za nieusprawiedliwiony także zarzut postawiony w obrębie podstawy kasacyjnej określonej w art.174 pkt 2 p.p.s.a.. W oparciu o tę podstawę kasacyjną strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji naruszenie art. 134 p.p.s.a. Przepis ten w § 1 stanowi, że sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Natomiast zgodnie z § 2 sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba, że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że Sąd I instancji nie orzekł na niekorzyść skarżącego, ani też nie wyszedł poza granicę rozpoznawanej sprawy sądowoadministracyjnej. Dostrzega przy tym, że formułując omawiany zarzut strona skarżąca w oparciu o przepis art. 134 p.p.s.a. (bez wskazania określonej jednostki redakcyjnej) usiłowała zakwestionować ustalenia stanu faktycznego przyjęte przez Sąd I instancji i wykazywała, że wizerunek orła przedstawiony w oznaczeniu nie wyczerpuje przesłanek określonych w art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. Naczelny Sąd Administracyjny z przyczyn już przedstawionych poglądu strony skarżącej nie podziela.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny w oparciu o art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.