Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożena Suleja-Klimczyk, Sędzia WSA Wojciech Gapiński (spr.), Asesor WSA Katarzyna Stuła-Marcela, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym w dniu 3 września 2019 r. sprawy ze skargi A Sp. z o.o. S.K.A. w W. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach z dnia [...] nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia postępowania egzekucyjnego 1) uchyla zaskarżone postanowienie, 2) zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach na rzecz strony skarżącej kwotę 100 (sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Katowicach (dalej – organ odwoławczy, Dyrektor IAS) postanowieniem z dnia [...] r. nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w związku z art. 144 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 z późn. zm. - dalej k.p.a.) oraz art. 17, art. 18, art. 59 § 1 i 5 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1314 z późn. zm. - dalej u.p.e.a.), po rozpoznaniu zażalenia A Sp. z o.o. Sp.k.a. w W. (dalej – Skarżąca, Zobowiązana, Spółka), utrzymał w mocy postanowienie Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w C. (dalej - organ I instancji) z dnia [...] r. nr [...] odmawiające umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułów wykonawczych o nr: [...], [...], [...], wystawionych przez Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego [...] w W. (dalej – wierzyciel), obejmujących zaległości z tytułu podatku od towarów i usług za 2013 r.

Przedmiotowe postanowienie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Wierzyciel przekazał organowi I instancji do realizacji tytuły wykonawcze o nr: [...] z dnia [...] r., [...] z dnia [...] r. oraz [...] z dnia [...] r., które obejmowały zaległości Skarżącej w podatku od towarów i usług za 2013 r. w kwocie należności głównej [...] zł oraz odsetki za zwłokę wynoszące na dzień wystawienia tytułów wykonawczych - [...] zł.

W dniu [...] r. - w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego - poborca skarbowy organu I instancji w asyście funkcjonariuszy Policji dokonał zajęcia [...] samochodów osobowych znajdujących się pod adresem: K. ul. [...] oraz zajęcia [...] samochodów osobowych pod adresem: C. ul. [...].

W związku z nieobecnością przedstawiciela Spółki podczas czynności egzekucyjnych organ I instancji niezwłocznie po ich zakończeniu przesłał Skarżącej potwierdzone za zgodność protokoły zajęcia ruchomości z dnia [...]r., a także odpisy tytułów wykonawczych. Spółka potwierdziła ich odbiór w dniu [...]r.

Wnioskiem z dnia 25 września 2018 r. Spółka zwróciła się do organu I instancji o umorzenie na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie tytułów wykonawczych nr [...] do [...] z dnia [...]r. i nr [...] z dnia [...]r. oraz o uchylenie dokonanych w toku postępowania czynności egzekucyjnych.

Uzasadniając wniosek Spółka podkreśliła, iż organ I instancji dokonał czynności zajęcia nienależących do niej ruchomości przed doręczeniem jej odpisów tytułów wykonawczych. Tym samym, w ocenie Skarżącej, nie doszło do wszczęcia egzekucji. Zgodnie bowiem z art. 26 § 5 u.p.e.a. wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje bądź z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, bądź doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

W tej sytuacji, w ocenie Skarżącej, doszło do bezprawnego zajęcia ruchomości z powodu niedopuszczalności egzekucji. Naruszenie to stanowi bezpośrednią przesłankę do umorzenia postępowania egzekucyjnego z art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a. Stanowisko to, zdaniem Spółki, znajduje poparcie w orzecznictwie sądów administracyjnych m.in. w wyrokach WSA w Poznaniu: z dnia 27 kwietnia 2017 r. sygn. akt I SA/Po 1450/16 i z dnia 19 kwietnia 2018 r. sygn. akt I SA/Po 63/18, a także wyroku NSA z dnia 26 czerwca 2012 r. sygn. akt II FSK 2545/10.

Po rozpatrzeniu powyższego wniosku, organ I instancji postanowieniem z dnia [...] r. odmówił umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego na podstawie wspomnianych wcześniej tytułów wykonawczych. W uzasadnieniu wyjaśniono, że doręczenie odpisów tytułów wykonawczych w trakcie czynności egzekucyjnych było niemożliwe z uwagi na fakt nieobecności przedstawiciela Spółki. Jak jednak zaznaczono, przedstawiciel B Sp. z o.o. Sp.k.a., jak również funkcjonariusz Policji nawiązali kontrakt telefoniczny z przedstawicielem Skarżącej, który pomimo zapewnień nie dotarł na miejsce dokonywanego zajęcia samochodów. Dlatego też kopie protokołów zajęcia ruchomości, a także odpisy tytułów wykonawczych doręczono Spółce za pośrednictwem Poczty. W tej sytuacji organ I instancji nie znalazł podstaw do umorzenia postępowania egzekucyjnego. Zaznaczył także, że doręczenie tytułów wykonawczych przed zastosowaniem środka egzekucyjnego groziło usunięciem mienia zagrożonego zajęciem.

W zażaleniu z dnia 11 grudnia 2018 r. Skarżąca na podstawie art. 59 § 5 u.p.e.a. wniosła o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia organu I instancji,

- umorzenie postępowania egzekucyjnego,

- uchylenie dokonanych w toku postępowania czynności egzekucyjnych.

W uzasadnieniu zażalenia posłużono się argumentacją zaprezentowaną wcześniej we wniosku z dnia 25 września 2018 r. Mianowicie podniesiono, że skoro zajęcia ruchomości dokonano przed doręczeniem Spółce tytułów wykonawczych, to zaistniała przesłanka umorzenia postępowania egzekucyjnego z art. 58 § 1 pkt 7 u.p.e.a. Dodano także, że opis zawarty w postanowieniu organu I instancji potwierdza okoliczność realizacji czynności egzekucyjnych przed jej wszczęciem. Ponadto, w ocenie Skarżącej, telefoniczne poinformowanie jej przedstawiciela o prowadzonych czynnościach egzekucyjnych nie usprawiedliwia ich dokonania wobec niedopełnienia obowiązku doręczenia tytułów wykonawczych. Zanegowano również twierdzenie o wystąpieniu niebezpieczeństwa usunięcia mienia. Otóż wyjaśniono, że samochody, których dokonano zajęcia zostały już wcześniej zatrzymane jako dowody rzeczowe przez Wydział do Walki z Przestępczością Gospodarczą Komendy Miejskiej Policji w C. (sygn. akt [...]). Wiedzę w tej kwestii posiadał funkcjonariusz Policji asystujący przy czynnościach egzekucyjnych.

Dyrektor IAS nie przychylając się do twierdzeń Skarżącej postanowieniem z dnia [...]r. utrzymał w mocy rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne.

W motywach postanowienia wpierw wskazano na przepis art. 22 § 3 u.p.e.a., który uzasadnia właściwość organu I instancji do przeprowadzenia egzekucji z racji na położenie majątku zobowiązanego. W dalszej kolejności stwierdzono, że art. 26 § 5 pkt 1 u.p.e.a. przewiduje, że wszczęcie egzekucji następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu tytułu wykonawczego. Jednak, jak zauważył Dyrektor IAS, w sytuacji realizacji czynności przez organ właściwy jedynie dla miejsca położenia majątku zobowiązanego często wykluczone jest doręczenia tych dokumentów w dacie podjęcia czynności. W takiej sytuacji, tj. gdy zobowiązany nie przebywa w miejscu, gdzie znajduje się jego majątek, dochodziłoby do niemożności dokonania skutecznych czynności egzekucyjnych. Dlatego też dopuszcza się w tego typu przypadkach przesłanie sporządzonych protokołów i tytułów wykonawczych drogą pocztową. Zatem, w ocenie organu odwoławczego, tryb postępowania organu I instancji był prawidłowy, co w konsekwencji prowadzi do stwierdzenia o niezasadności żądania Spółki. Zauważono przy tym, że przedstawiciel Skarżącej był informowany telefonicznie o prowadzonych czynnościach i pomimo zapewnień nie stawił się w miejscu czynności bez podania przyczyny.

W skardze na powyższe postanowienie Dyrektora IAS, skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, Spółka zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego:

1) art. 59 § 1 pkt 7 w związku z art. 26 § 5 u.p.e.a. poprzez dokonanie czynności egzekucyjnych pomimo faktu niedoręczenia odpisu tytułu wykonawczego Skarżącej;

2) art. 7 u.p.e.a. realizującego konstytucyjną zasadę zaufania do państwa i prawa poprzez bezprawną oraz nieprzewidywalną ingerencję organu I instancji w prawo własności Skarżącej.

Wobec tych zarzutów Spółka wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia go poprzedzającego i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia, a także wniosła o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi zrelacjonowano przebieg postępowania w sprawie. Odnosząc się natomiast do poszczególnych argumentów zawartych w zaskarżonym postanowieniu stwierdzono, że bezwzględnym obowiązkiem organu I instancji było uprzednie doręczenie tytułów wykonawczych przed dokonaniem zajęcia. Dopiero dopełnienie tego warunku, zdaniem Spółki, umocowuje organ do podejmowania czynności egzekucyjnych. W ocenie Skarżącej, usprawiedliwieniem dla wspomnianego zaniechania nie może być fakt dokonania zajęcia ruchomości poza miejscem prowadzenia przez Spółkę działalności gospodarczej i potencjalne trudności z tym związane w doręczeniu tytułów. Także za tego typu okoliczność nie może być potraktowane to, że powiadomiono telefonicznie przedstawiciela Spółki o przystąpieniu do zajęcia samochodów. Skarżąca przy tej okazji zauważyła, że nie przedstawiono żadnych dowodów mających wskazywać, że faktycznie przekazano przedstawicielowi Spółki taką informację.

Według Spółki, zaaprobowanie stanowiska organu prowadziłoby do absurdalnych wniosków noszących cechy "samowolki", tj. że dopuszczalnym jest dokonanie czynności egzekucyjnych na majątku dłużnika bez jego wiedzy, a następnie powiadomienie go o ich realizacji drogą pocztową. W tym miejscu zauważono, że wbrew twierdzeniom organu zajęte samochody nie stanowią majątku Spółki, lecz podmiotu trzeciego.

Wskazywane przez Spółkę uchybienie, jej zdaniem, narusza także wyrażoną w art.7 § 1 Konstytucji RP zasadę zaufania do państwa i prawa. Ponadto Skarżąca podniosła, że obowiązku doręczenia tytułu wykonawczego nie może zastąpić faktyczną lub hipotetyczną możliwością zapoznania się z treścią tytułu wykonawczego. Tym samym wszczęcie postępowania egzekucyjnego musi być poprzedzone doręczeniem tytułu wykonawczego.

Podsumowując Spółka stwierdziła, że skoro okoliczność niedopełnienia obowiązku z art. 26 § 5 pkt 1 u.p.e.a. jest bezsporna to zaistniała z art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a. podstawa do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie podtrzymując w całości zajęte w sprawie stanowisko.

Spółka w piśmie z dnia 13 maja 2019 r. ustosunkowała się do stanowiska Dyrektora IAS przedstawionego w odpowiedzi na skargę. Wyjaśniła w nim, że zdecydowana większość zajętych samochodów stanowi własność B Sp. z o.o. Sp.k.a. oraz C Sp. z o.o., które wystąpiły o wyłączenie spod egzekucji należących do nich ruchomości. Zasygnalizowano również to, że zajęte samochody były już uprzednio zatrzymane jako dowody rzeczowe w postępowaniu karnym, co w przekonaniu Spółki, rodzi wątpliwości co do możliwości objęcia ich postępowaniem egzekucyjnym. Końcowo Skarżąca podniosła, że wartość szacunkowa zajętych samochodów to [...] zł, a zaległość podatkowa wynosi [...] zł. Zestawienie tych kwot uzasadnia według Spółki twierdzenie o naruszeniu art. 84 Konstytucji RP i art. 7 u.p.e.a., gdyż nie dostosowano zakresu zajęcia, tak aby było ono jak najmniej uciążliwe.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Dokonując kontroli zaskarżonego postanowienia, Sąd stwierdził, iż skarga zasługuje na uwzględnienie.

Spór sprowadza się do oceny podstawowej kwestii, tj. czy organ wobec niedoręczenia tytułu wykonawczego zobowiązanemu (przed przystąpieniem, a przynajmniej w trakcie czynności egzekucyjnej) uprawniony był do zastosowania środka egzekucyjnego w postaci zajęcia ruchomości. Wyjaśnienie tego zagadnienia pozwoli w dalszej kolejności na zajęcie stanowiska co do tego, czy zaistniała przesłanka umorzenia postępowania egzekucyjnego z art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a. w postaci jego niedopuszczalności.

Jak twierdzi Spółka, moment wszczęcia egzekucji określono w art. 26 § 5 u.p.e.a. Zgodnie z zasadą tam wyrażoną skutek ten powstaje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Oznacza to, jak wskazuje Skarżąca, że organ nie może podejmować jakichkolwiek czynności w sprawie przed wszczęciem egzekucji. Tymczasem organ I instancji dokonał zajęcia samochodów, w sytuacji gdy tytuły wykonawcze będące podstawą zastosowania tego środka egzekucyjnego zostały doręczone Spółce już po dacie realizacji zajęcia ruchomości. Mianowicie zostały one przesłane na adres Spółki wraz z protokołami zajęcia ruchomości. Jak podnosi Skarżąca, owego zaniechania nie może konwalidować fakt poinformowania telefonicznego przedstawiciela Spółki o przystąpieniu do egzekucji. W tej sytuacji, zdaniem Skarżącej, zaistniała przesłanka umorzenia postępowania egzekucyjnego w postaci jego niedopuszczalności (art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a.).

Odmiennego zdania są organy obu instancji, które przyjmują, że czynność zajęcia ruchomości przeprowadzona została zgodnie z prawem. Przede wszystkim Dyrektor IAS zwrócił uwagę, że środek egzekucyjny stosowany był przez organ właściwy ze względu na położenie majątku zobowiązanego, a nie jego siedziby. To, zdaniem organu odwoławczego, rodzi trudności z doręczeniem zobowiązanemu tytułu wykonawczego. Rozwiązaniem tego problemu jest możliwość doręczenia tytułu wykonawczego za pośrednictwem poczty, co też miało miejsce w niniejszej sprawie. Otóż, jak wyjaśnił organ odwoławczy, kopie protokołów zajęcia ruchomości wraz z odpisami tytułów wykonawczych zostały przesłane Spółce i doręczone w jej siedzibie. Zaznaczono także, że przedstawiciel Skarżącej był informowany telefonicznie przez asystującego Policjanta oraz przedstawiciela spółki B o podjętej czynności zajęcia. Przedstawiciel Spółki jednak pomimo zapewnień nie stawił się w miejscu czynności, nie podając żadnych przyczyn. W ocenie Dyrektora IAS, zaaprobowanie stanowiska Skarżącej prowadziłoby do sytuacji, że czynności egzekucyjne podejmowane pod nieobecność podmiotu zobowiązanego, a tym samym wobec niemożności doręczenia mu tytułu wykonawczego, byłyby nieskuteczne.

Przystępując do rozważań wskazać przyjdzie, że umorzenie postępowania egzekucyjnego w administracji następuje wtedy, gdy w jego toku zaistnieją przeszkody o charakterze trwałym, które powodują, że dalsze prowadzenie postępowania jest niemożliwe lub niecelowe. Instytucja umorzenia postępowania egzekucyjnego ma na celu jego zakończenie wówczas, gdy w konkretnej sytuacji zaistniałej w jego toku wykonanie obowiązku przez zobowiązanego jest niemożliwe lub niedopuszczalne. Okoliczności, których wystąpienie nakazuje umorzenie postępowania egzekucyjnego określone zostały w art. 59 § 1 i § 2 u.p.e.a. Zgodnie z art. 59 § 1 u.p.e.a. postępowanie egzekucyjne umarza się:

1) jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;

2) jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał;

3) jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa;

4) gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;

5) jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;

6) w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;

7) jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu;

8) jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania;

9) na żądanie wierzyciela;

10) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.

Dodatkowo postępowanie egzekucyjne może być umorzone w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne (art. 59 § 2 u.p.e.a.).

W petitum wniosku Spółka wskazała przepis art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. Motywując jednak zasadność żądania Skarżąca skoncentrowała się na wykazaniu wystąpienia przesłanki z pkt 7.

Zgodnie z art. 26 § 1 u.p.e.a. organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Wszczęcie egzekucji administracyjnej w myśl art. 26 § 5 u.p.e.a. następuje z chwilą:

1) doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub

2) doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

Przywołany przepis dotyczy wszczęcia egzekucji, co należy odróżnić od wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Do zagadnienia tego odniósł się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 marca 2011 r. o sygn. akt II UK 307/10 (Lex nr 785627), podkreślając, że postępowanie egzekucyjne wszczynane jest wcześniej niż sama egzekucja. Zdaniem SN, wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje w dniu doręczenia organowi egzekucyjnemu przez wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wraz z tytułem wykonawczym, a jeśli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym - w dniu wystawienia przezeń tytułu wykonawczego (art. 61 § 1 i 3 k.p.a. w związku z art. 18 u.p.e.a.). Natomiast wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą zaistnienia jednego z wymienionych w art. 26 § 5 u.p.e.a. zdarzeń, tj. doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego albo doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Oba warunki wszczęcia egzekucji administracyjnej wymienione są na zasadzie alternatywy, w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej.

Z przepisu art. 26 § 5 u.p.e.a. wynika, że dla skutecznego wszczęcia egzekucji administracyjnej wymagane jest doręczenie odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu. Ustawodawca w żaden sposób nie określił tu jednak sposobu doręczenia. Oznacza to, że zgodnie z art. 18 u.p.e.a. do doręczeń tych będą miały zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Zaznaczyć należy, że w sytuacji określonej w art. 26 § 5 pkt 2 u.p.e.a. do wszczęcia egzekucji dochodzi w momencie doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o zajęciu wierzytelności, nawet wtedy, gdy nie został jeszcze doręczony zobowiązanemu tytuł wykonawczy. Decyduje tu reguła wyprzedzenia - która z czynności została dokonana wcześniej. Nie budzi bowiem wątpliwości chociażby możliwość podjęcia czynności zmierzających do zajęcia rachunku bankowego dłużnika przed doręczeniem mu tytułu wykonawczego (zob. Kulesza Cezary. Art. 26. W: Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Komentarz, wyd. II. LEX 2015).

Zaistnienie skutku w postaci wszczęcia egzekucji rodzi zatem podstawę do dokonywania w jego ramach przewidzianych prawem czynności, w tym stosowania środków egzekucyjnych. Tym samym brak doręczenia tytułu wykonawczego oznacza, że egzekucja nie została wszczęta, czego następstwem jest z kolei brak podstaw prawnych do podejmowania jakichkolwiek działań, które mogą być podejmowane wyłącznie w toku postępowania egzekucyjnego (zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 czerwca 2004 r. sygn. akt III SA 859/03, Lex nr 727798; wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 9 listopada 2009 r. sygn. akt III SA/Bd 223/09, Lex nr 555439, wyrok WSA w Krakowie z dnia 26 maja 2017 r. sygn. akt II SA/Kr 328/17, Lex nr 2314706).

Stosownie do art. 32 u.p.e.a. organ egzekucyjny lub egzekutor, przystępując do czynności egzekucyjnych, doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony. Ustawodawca z racji na wagę tego obowiązku powtórzył go w art. 98 § 2 u.p.e.a. stwierdzając, że zobowiązanemu doręcza się odpis protokołu zajęcia, a także odpis tytułu wykonawczego, jeżeli uprzednio nie został on zobowiązanemu doręczony. Z przepisów tych wynika, że organ egzekucyjny lub egzekutor najpóźniej w momencie przystąpienia do czynności egzekucyjnych winien doręczyć zobowiązanemu tytuł wykonawczy (zob. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 2011 r. sygn. akt I SA/Wr 1374/11, Lex nr 1151004; wyrok NSA z dnia 14 czerwca 2012 r. sygn. akt II FSK 2514/10, Lex nr 1244240; wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 marca 2016 r. sygn. akt III SA/Wa 880/15, Lex nr 2113619).

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy stwierdzić należy, że tytuły wykonawcze zostały doręczone Skarżącej w dniu [...] r., co nie jest kwestionowane przez żadną ze stron. Zatem stosownie do art. 26 § 5 pkt 1 u.p.e.a. w dacie tej nastąpiło wszczęcie egzekucji do majątku Spółki. Nadmienić jedynie należy, że w niniejszej sprawie nie zasiniały podstawy dla ustalenia chwili wszczęcia egzekucji zgodnie z art. 26 § 5 pkt 2 u.p.e.a. Czynność zajęcia ruchomości została wobec tego zrealizowana przez organ I instancji przed doręczeniem Spółce tytułów wykonawczych, a więc przed wszczęciem egzekucji w dacie określonej w art. 26 § 5 pkt 1 u.p.e.a.

Bezspornym jest, że w zajęciu ruchomości nie uczestniczył przedstawiciel Spółki, co jednak nie stanowi przeszkody dla przeprowadzenia tego rodzaju czynności. Zauważyć przy tym należy, że organ egzekucyjny nie jest zobligowany do zawiadamiania zobowiązanego o zamiarze zastosowania środka egzekucyjnego w postaci zajęcia ruchomości. Nieobecność zobowiązanego implikuje jednak powinność doręczenia zobowiązanemu protokołu z zajęcia (art. 98 § 2 u.p.e.a.), co winno nastąpić w trybie przewidzianym w art. 43 – art. 48 k.p.a. w związku z art. 18 u.p.e.a. (zob. wyrok WSA w Krakowie z dnia 22 kwietnia 2009 r. sygn. akt I SA/Kr 218/09, Lex nr 500696). Podkreślić jednak należy, że nieobecność zobowiązanego, w tym przypadku przedstawiciela Skarżącej, nie zwalania organu egzekucyjnego lub egzekutora z obowiązku doręczenia zobowiązanemu tytułów wykonawczych, co - jak wskazano wcześniej - winno nastąpić najpóźniej w chwili przystąpienia do czynności egzekucyjnych. Obowiązku tego nie może konwalidować telefoniczne poinformowanie - tak jak w niniejszym przypadku – przedstawiciela Spółki o przystąpieniu do czynności zajęcia ruchomości. Podkreślić należy bowiem, że tytuły wykonawcze muszą być doręczone bezpośrednio zobowiązanemu (zob. wyrok NSA z dnia 24 listopada 2011 r. sygn. akt II FSK 2327/10, Lex nr 1069872). Ponadto doręczenia tego nie można domniemywać (zob. wyrok WSA w Krakowie z dnia 23 października 2008 r. sygn. akt I SA/Kr 639/08, Lex nr 496303). Nie można również przyjąć, że uzasadnieniem dla doręczenia tytułów wykonawczych wraz protokołem zajęcia ruchomości, czyli już po dokonaniu tej czynności, jest fakt przeprowadzania czynności egzekucyjnych przez organ właściwy ze względu na miejsce położenia majątku zobowiązanego. W ocenie organu, w takim stanie faktycznym pojawiają się bowiem trudności z doręczeniem dokumentu w siedzibie zobowiązanego. Okoliczność ta nie może jednak usprawiedliwiać zaniechania, jakie miało miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Skoro w dniu [...] r. organ I instancji nie doręczył Spółce tytułów wykonawczych, będących podstawą dochodzenia zaległego zobowiązania w podatku od towarów i usług za 2013 r., to nie doszło do wszczęcia egzekucji (art. 26 § 5 pkt 1 u.p.e.a.). W tej sytuacji brak było podstaw prawnych do podejmowania jakichkolwiek czynności egzekucyjnych, w tym także do zastosowania środka egzekucyjnego w postaci zajęcia ruchomości.

Kwestia prawidłowości doręczenia tytułu wykonawczego podlega badaniu na każdym etapie postępowania egzekucyjnego i powinna być brana pod uwagę z urzędu. Stwierdzenie przez organ braku doręczenia tytułu wykonawczego musi prowadzić do umorzenia postępowania egzekucyjnego w każdym jego stadium - i to niezależnie, czy nastąpi to w wyniku uwzględnienia zarzutów (art. 33 u.p.e.a.), czy w wyniku analizy podstaw umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 u.p.e.a.). W jednym i w drugim przypadku kwalifikacja prawna takiego stanu rzeczy jest ta sama - niedopuszczalność egzekucji administracyjnej (zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 3 lutego 2016 r. sygn. akt III SA/Wa 982/15, Lex nr 2043657; wyrok WSA w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2017 r. sygn. akt I SA/Po 1450/16, Lex nr 2285743).

Wobec powyższego stwierdzić należy, że egzekucja została wszczęta w dniu [...] r., gdyż w tej dacie organ I instancji doręczył Skarżącej tytuły wykonawcze. Nie można zatem w tej sytuacji twierdzić, że postępowanie egzekucyjne jest niedopuszczalne. Okoliczność z art. 59 § 1 pkt 7 u.p.e.a. dotyczy bowiem przypadku, gdy organ egzekucyjny zaniechał całkowicie doręczenia tytułu wykonawczego. Inną kwestią jest natomiast skuteczność czynności egzekucyjnych podjętych przed doręczeniem zobowiązanemu tytułu wykonawczego. Jak wykazano wcześniej, czynności takie nie mogą rodzić skutków prawnych im przypisanych. Oznacza to, że organ I instancji nie dokonał w dniu [...]r. skutecznego zajęcia ruchomości (samochodów). Zatem pojawia się pytanie co do wymagalności zobowiązania egzekwowanego na podstawie powołanych wyżej tytułów wykonawczych. Przypomnień należy, że Spółka w petitum wniosku o umorzenie postępowania wskazała również przepis art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., który określa podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego, gdy obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał.

Mając na uwadze powyższe organ odwoławczy rozpoznając ponownie sprawę dokona ustaleń, czy świetle powyższych rozważań wymagalne pozostaje zobowiązanie w podatku od towarów i usług za 2013 r., czemu da wyraz w stosownym postanowieniu wydanym w oparciu o art. 59 § 4 u.p.e.a

Mając powyższe na uwadze Wojewódzki Sąd Administracyjny, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1302 z późn. zm. – dalej p.p.s.a.) uchylił zaskarżone postanowienie.

O kosztach postępowania sądowego orzeczono na podstawie art. 200 i art. 205 § 1 p.p.s.a. zasądzając na rzecz skarżącego uiszczony od skargi wpis w kwocie 100 zł.