Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 10 października 2006 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia WSA Maria Kwiecińska (spr.) Sędzia WSA Beata Sokołowska Asesor sąd. Szymon Widłak Protokolant: sekr. sąd. Anna Piotrowska - Żyła po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 września 2006 roku przy udziale sprawy ze skargi D.J. na decyzję Dyrektora Izby Celnej z dnia [...] października 2005 roku nr [...] w przedmiocie odmowy zwrotu cła o d d a l a s k a r g ę /-/ B. Sokołowska /-/ M. Kwiecińska /-/ Sz. Widłak

Dyrektor Izby Celnej w P. decyzją z dnia [...] grudnia 2004r. na podstawie art. 248 oraz art. 252 Kodeksu celnego odmówił zwrotu cła pobranego od importu samochodu osobowego marki Volkswagen Bora objętego procedurą dopuszczenia do obrotu wg zgłoszenia celnego z dnia [...] lipca 2001r. nr [...].

W uzasadnieniu decyzji wyjaśniono, że organ celny przyjął wyżej wymienione zgłoszenie celne powodując objęcie przedstawionego towaru procedurą dopuszczenia do obrotu i określenie długu celnego. Należności celne zostały uiszczone. Pojazd na polski obszar celny wprowadził T.J., który działał w imieniu D.J. na podstawie pełnomocnictwa sporządzonego w formie aktu notarialnego.

W toku czynności dochodzeniowych prowadzonych pod nadzorem Prokuratury Okręgowej w P. ustalono, że powyższy pojazd był przedmiotem kradzieży dokonanej w dniu [...] kwietnia 2001r. w Szczecine na szkodę J.K. Przedmiotowy samochód został zatrzymany przez organy ścigania w dniu [...] lutego 2002r., a następnie na mocy postanowienia Prokuratora w dniu [...] października 2002 r. zwrócony właścicielowi, Towarzystu Ubezpieczeniowemu Allianz, i tego samego dnia wywieziony za granicę.

W powyższych okolicznościach importer D.J., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, w dniu [...] grudnia 2003r. na podstawie art. 248 Kodeksu celnego powołując się na wady towaru istniejące już w momencie dokonywania zgłoszenia celnego wystąpiła o zwrot należności celnych w kwocie 1.840,50zł.

Dyrektor Izby Celnej w P. wydając decyzje odmowną wyjaśnił, że towar został dopuszczony do obrotu, zatem pobrane z tego tytułu cło stało się prawnie należne. Strona nie podważa prawidłowości zgłoszenia celnego, które stanowiło podstawę obliczenia, zarejestrowania i pobrania należności. Istnieje, więc tytuł prawny warunkujący zasadność pobranego cła. Przesądza on o braku podstaw do zwrotu cła w oparciu o art. 246 §2 Kodeksu celnego.

Dokonując wykładni art. 248 Kodeks celnego organ wskazano, że przewiduje on jedynie opcję zwrotu cła, gdy towar nie zostanie przyjęty z uwagi na jego wady lub niezgodność z kontraktem w chwili dokonania zgłoszenia do procedury celnej. Przy czym za wady w rozumieniu powołanego przepisu należy uznać uszkodzenie lub niesprawność towaru. Analiza zdania drugiego art. 248 §1 Kodeksu celnego - zdaniem organu - wskazuje, że ustawodawca przez wadliwość towaru rozumie jego usterki fizyczne.

W przedmiotowej sprawie ujawniono jedynie wady prawne; samochód był kradziony, a sprzedający nie był jego właścicielem. Do wykrycia zaistniałej wady towaru nie było potrzebne jego użycie. Ujawniona wada nie powoduje utraty walorów użyteczność samochodu; pojazd nie uchodzi za uszkodzony. Podniesiono również, że zwrot cła w oparciu o powołaną podstawę prawną warunkuje rezygnacja z przyjęcia towaru, która wyklucza jego używanie. Materiał zgromadzony w sprawie potwierdza, że importowany samochód wprowadzono do obrotu, zarejestrowano i wykorzystywano na terenie kraju. Dlatego sytuacja wnioskodawcy nie odpowiada opisowi z art. 248 Kodeksu celnego.

Wskazano także, że rachunek przedłożony do odprawy celnej jako jednostronny dokument handlowy nie zawiera warunków sprzedaży, które mogły by zostać naruszone. Z tych względów niespełniona jest również przesłanka tycząca niezgodności towaru z kontraktem.

Wyjaśniono także, że sytuacja zachodząca w przedmiotowej sprawie nie odpowiada zakresowi zastosowania żadnej z podstaw prawnych dla zwrotu należności celnych. Ponadto zwrot cła, poza sytuacją z art. 246 Kodeksu celnego, następuje w oparciu o decyzję organów celnych, która zawierać powinna warunek nadania przeznaczenia celnego, wymaga dostarczenia odpowiednich dokumentów potwierdzających tę okoliczność, a także określenia terminu wykonania tych obowiązków. Decyzja o zwrocie należności celnych posiada cechy decyzji warunkowej. Wydanie jej powinno nastąpić przed wyprowadzeniem towaru poza polski obszar celny. Inaczej decyzja nakładałaby na stronę niewykonalne obowiązki.

D.J. wniosła odwołanie od powyższej decyzji z żądaniem jej uchylenia w całości i orzeczenia co do istoty sprawy zgodnie z wnioskiem z dnia [...] grudnia 2003 roku. Zarzuciła naruszenie art. 187 oraz 248 Kodeksu celnego.

W uzasadnieniu odwołania przytoczyła następujące argumenty. Ustawodawca nie definiuje kategorii wad, których wystąpienie objęte jest dyspozycją art. 248 Kodeksu celnego. Treść tego przepisu nie wyklucza ujawnienia wady prawnej.

Objęcie sprowadzonego samochodu procedurą celną, uiszczenie należności celnych i podatkowych oraz rejestracja pojazdu, a tym samym ujawnienie pojazdu w urzędowych ewidencjach, umożliwiły organom ścigania odnalezienie, zajęcie oraz zwrot pojazdu właścicielowi. W tych okolicznościach ujawniła się wada prawna. Samochód stracił dla jego użytkownika wszystkie walory użyteczności w momencie ujawnienia tej wady. Bez znaczenia w sprawie jest, że pojazd był wolny od wad fizycznych. Istotne jest, że nabywca-importer, pozbawiony został możliwości używania pojazdu z powodu wady prawnej przedmiotu sprzedaży.

Odwołująca się wskazała także, że dokumenty znajdujące się w posiadaniu organów celnych, w tym również rachunek potwierdzający dokonanie zapłaty, były wystarczające przy ustalaniu wartości celnej, i nie utracił swych walorów w sytuacji żądania zwrotu cła. Potwierdzają one fakt zawarcia umowy kupna-sprzedaży.

Dyrektor Izby Celnej w P., jako organ właściwy do rozpoznania odwołania na podstawie art. 262- Kodeksu celnego, decyzją z dnia [...] października 2005 r. w oparciu o art. 233 §1 pkt 1 Ordynacji podatkowej oraz art. 248 §1, §2, §5 i §6 i art. 252 Kodeksu celnego utrzymał w mocy poprzednią decyzję.

Pracownicy uczestniczący w procesie wydawania zaskarżonej decyzji zostali wyłączeni od rozpoznania odwołania.

Wyjaśniając zasadność przesłanek rozstrzygnięcia organ wskazał, że w rozumieniu art. 248 Kodeksu celnego towar musi być na tyle niezgodny z warunkami kontraktu lub wadliwy, aby osoba wprowadzająca już w ramach wstępnego użycia te okoliczność ujawniła. Używanie towaru jest dopuszczalne na zasadzie wyjątku i tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do ustalenia wad towaru.

Uregulowanie takie wskazuje na preferowanie cech fizycznych dających prawo do ubiegania się o zwrot cła. W przypadku wad prawnych trudno bowiem mówić o koniecznym wstępnym użyciu. Trudno uznać, aby stwierdzenie wad na gruncie powołanego przepisu mogło mieć charakter przypadkowy (np. wynikający z przeprowadzenia kontroli drogowej), a nie wynikało z badania towaru. Ujawnienie wady prawnej jest co do zasady niezależne od zachowania posiadacza towaru i od tego czy będzie on towar używał, czy też nie. Mimo braku wyraźnego zapisu w ustawie kodeks celnym, który wprost odnosiłby się do wad fizycznych towaru, to występujące w nim przesłanki wskazują na konieczność takiego zawężającego traktowania.

Argumentowano dalej, że wbrew twierdzeniom odwołania, organ poprzednio rozpoznający sprawę nie zakwestionowanł istnienia umowy kupna-sprzedaży. Wskazał jedynie na brak wyrażenia jej w formie pisemnej, czyli brak dokumentu zawierającego określone klauzule i warunki transakcji. Skutkiem czego, nie jest możliwe dokonanie analizy czy towar odpowiada warunkom kontraktu. Rachunek potwierdzając zawarcie umowy kupna-sprzedaży opisuje jedynie aspekty finansowe transakcji i jest nieprzydatny do oceny istnienia podstaw do zwrotu cła.

Żądane zwrotu należności celnych w oparciu o przepis art. 248 Kodeksu celnego zostało ograniczone terminem na złożenie wniosku. Termin ten wynosi jeden rok licząc od dnia powiadomienia o należnościach celnych i może być przedłużony, jeżeli dłużnik udowodni, że niezłożenie wniosku w terminie wywołały nieprzewidziane okoliczności lub siła wyższa.

Powiadomienie o obowiązku uiszczenia należności celnych miało miejsce w dniu [...] lipca 2001r., a przedmiotowy samochód został zatrzymany przez organy ścigania w dniu [...] lutego 2002 roku. Porównanie tych dat wskazuje, że dłużniczka miała ponad cztery miesiące na złożenie wniosku o zwrot uiszczonego cła w terminie ustawowym. Wniosek został złożony w dniu [...] grudnia 2003r., a więc prawie 30 miesięcy od dnia powiadomienia o długu celnym. Z materiałów zgromadzonych w aktach sprawy nie wynika, aby przyczyną niezłożenia wniosku w terminie były nieprzewidziane okoliczności lub siła wyższa. Jeżeli miałoby to być oczekiwanie na zakończenie postępowania karnego, to zauważyć należy, że już postanowieniem z dnia [...] września 2002r. Prokurator Prokuratury Okręgowej w P. zdecydował o zwrocie pojazdu niemieckiej firmie ubezpieczeniowej. Od tej daty upłynął jeszcze rok zanim strona złożyła wniosek w sprawie zwrotu. Tym samym w sprawie wystąpiła przesłanka negatywna dla uwzględnienia żądania zwrotu należności celnych, polegająca na uchybieniu terminu dla złożenia wniosku.

Ponadto wskazano, że importowany samochód, w chwili złożenia wniosku o zwrot cła, znajdował się już na terenie Republiki Federalnej Niemiec. W tym momencie towar nie mógł już być objęty dozorem celnym przez organ prowadzący sprawę. Wnioskodawca nie miał już żadnego władztwa nad rzeczą. Stan faktyczny sprawy nie przystawał do trybu postępowania przewidzianego dla wydania decyzji o zwrocie należności celnych. Tryb ten zakłada warunek wywozu poza polski obszar celny jako obligatoryjny element decyzji. Jego hipotetyczne nałożenie uczyniłoby z wydanej decyzji o zwrocie akt niemożliwy do wykonania.

W konsekwencji organ stwierdził, że pochodzenie zakupionego towaru z kradzieży, pomimo że oznacza istnienie jego wady prawnej, nie wyczerpuje przesłanek pozwalających orzec o zwrocie należności celnych uiszczonych w związku z objęciem takiego towaru procedurą celną.

Skargę na powyższą decyzję w imieniu D.J. sporządziła i wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego radca prawny G. K.-J. Podnosząc zarzuty naruszenia art. 248 §1, §2, §5 i §6 Kodeksu celnego oraz art. 2, art. 32 ust. 2 i art. 21 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP wniosła o uchylenia zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skargi powołane zostały następujące argumenty, które -zdaniem Skarżącej - wskazują na naruszenia art. 248 Kodeksu celnego. Poddanie importowanego samochodu procedurze celnej, uiszczenie opłat celnych, podatków oraz rejestracja pojazdu spowodowały ujawnienie pojazdu w poszczególnych rejestrach. Czynności te umożliwiły zwrot pojazdu właścicielowi; dopiero wtedy mogło powstać podejrzenie zaistnienia wad prawnych pojazdu. Okres używania konieczny do ujawnienia wad prawnych jest często dłuższy niż przy wadach fizycznych.

Uzależnienie używania pojazdu od spełnienia wyżej wymienionych wymogów formalnych decyduje o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zachowaniem posiadacza pojazdu, a ujawnieniem wady prawnej samochodu. Zatem używanie samochodu było niezbędnym warunkiem ujawnienia wadliwości towaru, o której mowa w art. 248 §1 Kodeksu celnego. Czynności rejestracyjne bezpośrednio służyły wykryciu wady pojazdu.

W momencie ujawnienia wady prawnej pojazd stracił dla Skarżącej wszystkie walory użytkowe, gdyż jako dowód w postępowaniu został zabezpieczony, a następnie zwrócony właścicielowi. Bez znaczenia w sprawie jest, że pojazd był wolny od wad fizycznych. Istotnym jest, że Skarżąca została pozbawiona możliwości używania pojazdu z powodu jego wady prawnej. Znaczenie dla sprawy ma utrata przez pojazd walorów użytkowych dla Skarżącej, nie zaś możliwość eksploatacji pojazdu zgodnie z jego przeznaczeniem przez inną uprawnioną osobę.

Podniesiono, że pochodzenia importowanego samochodu z kradzieży oraz sfałszowanie dokumentów na podstawie których pojazd został nabyty, a w konsekwencji niepewność co do losu pojazdu, stanowią nieprzewidzianą okoliczność w rozumieniu art. 248 §6 Kodeksu celnego i uzasadniają przedłużenie terminu do złożenia wniosku.

Okoliczności komu pojazd został wydany i gdzie dokonano odprawy celnej mają istotne znaczenie dla sprawy - są dowodem wywozu pojazdu poza granice Rzeczpospolitej Polskiej. Istnienie wątpliwości co do losu spornego samochodu potwierdza korespondencja z Towarzystwem Ubezpieczeniowym Allianz. W związku z niemożliwością uzyskania dostępu do informacji niezbędnych dla domagania się zwrotu cła skarżąca w piśmie z dnia [...] lutego 2004r. wniosła o przeprowadzenie dowodu z dokumentów celnych dotyczących powrotnego wywozu importowanego przez nią samochodu. Powyższe wskazuje, że Skarżąca dochowała terminu do złożenia wniosku, bowiem w dniu składania wniosku nadal istniała przyczyna przedłużenia terminu do jego złożenia.

Podniesiony został zarzut niekonstytucyjności art. 248 §5 Kodeksu celnego w zakresie, którym określa się w nim liczenie terminu jednego roku do złożenia wniosku o dokonanie zwrotu należności celnych od dnia powiadomienia dłużnika o tych należnościach. Żądanie zwrotu cła przez dłużnika, który dowiaduje się o odpadnięciu podstawy poboru cła po upływie roku od daty powiadomienia go o należności, byłoby wyłącznie uprawnieniem iluzorycznym, pozostającym w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego sprawiedliwość społeczną. Zdaniem Skarżącej niedopuszczalne, w demokratycznym państwie prawnym, jest przeciwstawienie 5-letniego terminowi przedawnienia należności celnych zaledwie rocznemu terminowi dla żądania zwrotu cła przez dłużnika. Wskazana różnica narusza zasadę równości wobec prawa oraz zasadę równego traktowania przez władze publiczne - art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Skarżąca dopatruje się również naruszenia gwarancji konstytucyjnych w nieuprawnionej odmowie zwrotu cła, która powoduje dyskryminację wobec innych podmiotów, korzystających z prawa do zwrotu należności celnych zgodnie z przepisami Kodeksu celnego - art. 2, art. 32 ust. 2 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP. Odmowa zwrotu należności celnych w sytuacji spełnienia warunków przewidzianych prawem powoduje brak urzeczywistnienia prawa ochrony własności, czyli narusza art. 21 w zw. z art. 8 ust. 2 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Celnej wniósł o jej oddalenie. Odpowiadając na zarzuty zawarte w skardze podniósł. Sposób ujawnienia wadliwości towaru wskazuje na materialny wymiar wady wykrytej w drodze wstępnego użycia towaru. Możliwość taką dopuszcza się w takim zakresie w jakim jest to konieczne do ujawnienia wady lub niezgodności z kontraktem. Prawodawca ograniczył korzystanie z towaru do wstępnego użycia, czyli w zakresie koniecznym dla wykrycia wadliwości towaru. Ma ono wyłącznie charakter testujący.

W odniesieniu do samochodu osobowego możliwe jest więc użycie w ramach pozwalających stwierdzić poprawne działanie wszystkich mechanizmów np. poddanie badaniu technicznemu. Siedmiomiesięczne użytkowanie zakończone odebraniem samochodu przez organy ścigania nie spełnia kryterium wstępnego użycia. Ujawnienie faktu pochodzenia samochodu z kradzieży nastąpiło niezależnie od okoliczności użytkowania go przez wnioskodawczynię. Strona nie miała bezpośredniego wpływu na wystąpienie tego zdarzenia, ani na czas jego zaistnienia. Użycie pojazdu przez Stronę nie miało na celu wykrycia wad towaru, tym samym nie odpowiada wykładni analizowanej normy.

Termin na złożenie wniosku w sprawie zwrotu uiszczonego cła upłynął w lipcu 2002 roku. W tym czasie Strona nie dysponowała już samochodem, który został odebrany przez organ ścigania. Niepewności w zakresie dalszych losów towaru można uznać za trwającą do dnia [...] września 2002r., gdy Prokuratura postanowiła o zwrocie samochodu osobie uprawnionej, o czym zawiadomiona została wnioskodawczyni. W tym momencie stan niepewności został usunięty i brak było przeszkody do złożenia wniosku o zwrot należności celnych. Stąd nawet, gdyby Strona wniosła o przedłużenie terminu do złożenia wniosku, to w świetle powyższych okoliczności termin ten nie mógł być przedłużony. Faktu tego nie mogą zmienić powoływane przyczyny zwłoki dotyczące zabiegów zmierzających do ustalenia osoby, której pojazd został wydany i miejsca wywozu z polskiego obszaru celnego.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Strony w kwestii niekonstytucyjności art. 248 §5 Kodeksu celnego. Instytucja zwrotu cła jest szczególną regulacją, rządzącą się własnymi zasadami. Przyznaje ona dodatkowe uprawnienia w ściśle określonych przypadkach. Żaden przepis nie wprowadza zasady, że każde uiszczone cło musi podlegać zwróceniu. Jeżeli powołany powyżej przepis wyznacza początek biegu rocznego terminu na dzień powiadomienia dłużnika o należnościach celnych, a nie jak postulowano w skardze na dzień "dowiedzenia się przez dłużnika o zaistnieniu okoliczności uzasadniającej zwrot", to czyni tak ze względu na przesłanki warunkujące zwrot lub umorzenie wskazane art. 248 §1 Kodeksu celnego. Ustalenie wadliwości towaru powinno nastąpić wkrótce po odbiorze towaru lub najpóźniej po krótkim wstępnym użyciu.

Twierdzenia dotyczące naruszenia Konstytucji RP oraz Protokołu do Konwencji o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności nie znajdują żadnego uzasadnienia w sprawie. Zarówno uiszczenie cła jak i odmowa jego zwrotu miały oparcie, zgodnie z zasada legalizmu, w obowiązujących przepisach prawa. Sporne należności mają status daniny publicznej uiszczonej w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w normach prawnych. Skonsumowanie stanu faktycznego spowodowało wymagalność należności celnych. Trudno doszukiwać się w takim zachowaniu naruszenia prawa własności. Żaden przepis nie wiąże celnego obowiązku fiskalnego z trwałą obecnością towaru na polskim obszarze celnym. Zwrot cła musi być podyktowany okolicznościami ściśle określonymi w przepisach prawa. Przepisy takie ustanawiają wyjątek od zasady powszechności cła i nie mogą być poddane wykładni rozszerzającej.

Na rozprawie w dniu 19 września 2006r. pełnomocnik Skarżącej wniósł jak w skardze i dodatkowo wskazał, że za początkowy termin żądania zwrotu cła należy uznać dzień opuszczenia przez pojazd polskiego obszaru celnego. Z tą chwilą zaistniały warunki do zwrotu cła. Termin ten nie został ustalony w postępowaniu celnym. Wiązanie terminu początkowego z wydaniem postanowienia o zabezpieczeniu dowodów jest nieuzasadnione.

Pełnomocnik Dyrektora Izby Celnej wniósł jak w odpowiedzi na skargę.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje.

Skarga okazała się nieuzasadniona.

Zarzut naruszenia Konstytucji RP oraz Protokołu do Konwencji o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności w zakresie ochrony własności został zbudowany na założeniu nieprawidłowego zastosowania art. 248 Kodeksu celnego.

Skarżąca nie twierdzi, że obwiązywanie przepisu art. 248 Kodeksu celnego - normy ustawowej, nie da się pogodzić z obowiązywaniem, hierarchicznie wyższej w systemie źródeł prawa, normy konstytucyjnej oraz normy umowy międzynarodowej ratyfikowanej za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Zarzut skargi należy rozumieć jako zarzut dokonania przez organ celny błędnej wykładni art. 248 Kodeksu celnego. Skarżąca w istocie twierdzi, że rozumienie powyższego przepisu przez organ, który go zastosował, nie da się pogodzić z treścią bezpośrednio stosowanych przepisów Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz wskazanej umowy międzynarodowej. Z uwagi na powyższe, analizowany zarzut skargi nie stanowi właściwej podstawy dla rozważań o przedstawieniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu.

Cło jest daniną publiczną o charakterze prawnym zbliżonym do podatku; jest świadczeniem pieniężnym przymusowym i bezzwrotnym nakładanym przez państwo w związku z wydaniem zgody na przekroczenie granicy celnej przez towar. Zaistnienie zdarzenia prawnego warunkującego pobranie cła powoduje powstanie długu celnego u podmiotu dokonującego obrotu towarowego z zagranicą.

Podobnie jak kradzież pojazdu po przejściu ryzyka jego utraty na kupującego nie zwalnia od zapłaty ceny, tak los towaru po powstaniu tytułu prawnego do pobrania cła (np. jego bezprawny zabór, zniszczenie, kolejna sprzedaż skutkująca wywozem poza polski obszar celny) co do zasady jest bez znaczenia z punktu widzenia obowiązku uiszczenia cła. Przypadki relewantne prawnie, wyjątki od tej zasady, wyznaczają przepisy o zwrocie i umorzeniu należności celnych, czyli między innymi art. 246 do 252 Kodeksu celnego.

Analiza przepisów o zwrocie i umorzeniu należności celnych prowadzi do podstawowej konstatacji, że pośród przypadków zwrotu lub umorzenia należności celnych można wyróżnić takie, w których jest to obligatoryjne oraz takie, gdzie te należności mogą być zwrócone lub umorzone.

Zgodnie z art. 246 §1 i §2 oraz art. 247 Kodeksu celnego należności celne są zwracane lub podlegają umorzeniu, jeżeli w chwili zarejestrowania kwota należności nie była prawnie należna lub gdy kwota ta została zarejestrowana pomimo zaistnienia wypadków określonych w art. 229 § 3 oraz podlegają zwrotowi, jeżeli po ich uiszczeniu unieważniono zgłoszenie celne na wniosek osoby zainteresowanej.

Obligatoryjny zwrot lub umorzenie należności celnych obejmuje przypadki braku lub istotnej wadliwości tytułu prawnego do pobrania cła. Termin przewidziany na wystąpienie z wnioskiem o ich zwrot przez osoby zainteresowane wynosi 3 lata i koresponduje z trzyletnim terminem przewidzianym w art. 65 §5 Kodeksu celnego na wydanie decyzji w sprawie prawidłowości zgłoszenia celnego.

Z kolei art. 248 Kodeksu celnego dotyczy sytuacji fakultatywnego zwrotu lub umorzenia należności celnych. Przede wszystkim podkreślić należy, że poza zakresem kompetencji określonej tym przepisem, pozostają sytuacje braku lub istotnej wadliwości tytułu prawnego do pobrania cła, które wyłączone są przez zakres zastosowania art. 246 i 247 Kodeksu celnego. Przepis art. 248 Kodeksu celnego dotyczy jedynie prawidłowo zarejestrowanych kwot należności celnych. Stąd niebudzący wątpliwości wniosek o zakazie rozszerzającej interpretacji tego ostatniego przepisu, który przewiduje swego rodzaju przywilej, wyłom od zasady powszechności poboru należności celnych.

Przesłanki aktualizujące kompetencję organu do wydania decyzji o zwrocie lub umorzeniu należności celnych wyznacza art. 248 §1 Kodeksu celnego; określa granice, w których o poborze cła nie przesądza ustawa, lecz decyzja organu celnego. Zwrot należności orzeka się, gdy cło został uiszczone, natomiast w sytuacji, gdy świadczenie nie zostało jeszcze spełnione wydaje się decyzję o umorzeniu należności celnych. Dotyczy to jedynie towarów wprowadzanych na polski obszar celny i nie przyjętych z uwagi na istniejącą w chwili dokonania zgłoszenia celnego wadę towaru lub jego niezgodność z warunkami kontraktu, w wyniku którego dokonano przywozu.

Z kolei art. 248 §2 Kodeksu celnego określa warunki dopuszczalności wydania decyzji pozytywnej, czyli przesłanki zasadności wniosku strony. Zwrot lub umorzenie należności celnych są dopuszczalne, jeżeli towar nie został użyty i został wywieziony poza polski obszar celny. Zwrotu lub umorzenia nie wyłącza wstępne użycie towaru konieczne do stwierdzenia jego wadliwości lub niezgodności z warunkami kontraktu.

Ustawodawca suwerennie, bo ograniczony jedynie Konstytucją i umowami międzynarodowymi, kształtuje regulację prawną w zakresie zasad i tryb przywozu towarów na polski obszar celny oraz wywozu towarów z polskiego obszaru celnego, a także związane z tym prawa i obowiązki osób oraz uprawnienia i obowiązki organów celnych. Przy czym regulacja ta jest zupełna, odpowiednio i w ograniczonym zakresie stosuje się tu przepisy Ordynacji podatkowej, kodeksu postępowania cywilnego oraz kodeksu postępowania karnego, a do tego całkowicie niezależna od przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Ostatnio wspomniana ustawa normuje stosunki cywilnoprawne pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Poszukując odpowiedzi na pytanie o relację pomiędzy prawem celnym a prawem cywilnym stwierdzić należy, że sytuacje prawne wyznaczone przepisami prawa cywilnego oraz, w granicach tym prawem wyznaczonych, oświadczeniami woli podmiotów dokonujących obrotu prawnego z zagranicą, stanowią element stanu faktycznego, mieszczą się w zakresie zastosowania norm prawa celnego.

Rozstrzyganie sporu czy stany faktyczne wyznaczone zakresem zastosowania normy wysłowionej w art. 248 Kodeksu celnego obejmują także sytuacje kwalifikowane przez prawo cywilne jako wady prawne przedmiotu sprzedaży wydaje się nie mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Ustawodawca nie nakłada na organy celne obowiązku uprzedniej oceny ustalonego w sprawie stanu faktycznego przez pryzmat norm prawa cywilnego, a przesłanki warunkujące zwrot należności celnej, jak to wyżej wyjaśniono, zostały uregulowane w sposób niezależny od norm prawa cywilnego.

Poszukując pośród przepisów regulujących stosunki cywilnoprawne przykładów (stanów faktycznych) spełniających warunek nieprzyjęcia towaru w rozumieniu analizowanego przepisu wskazać można na sytuacje, gdy wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia. Przy czym istotne, w analizowanym stanie prawnym, są jedynie przypadki odmowy przyjęcia świadczenia uzasadnione wadą towaru lub jego niezgodnością z warunkami umowy.

Nadto spełniony musi być i ten warunek, że nie doszło do realizacji celu użytkowego, który leżał u podstaw importu towaru. Przykładem regulacji prawa prywatnego, która spełnia przesłankę wstępnego użycia towaru może być art. 544 Kodeksu cywilnego "§ 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma być przesłana przez sprzedawcę do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że wydanie zostało dokonane z chwilą, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzył ją przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy tego rodzaju. § 2. Jednakże kupujący obowiązany jest zapłacić cenę dopiero po nadejściu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umożliwieniu mu zbadania rzeczy".

Żądanie Skarżącej nie mogło zostać uwzględnione. W sprawie nie zachodzi przypadek nie przyjęcia towaru. Nie może być także mowy, w stanie faktycznym analizowanej sprawy, jedynie o wstępnym użyciu pojazdu.

D.J. zakupiony samochód odebrała (przyjęła świadczenie),wprowadziła na polski obszar celny, dokonała rejestracji pojazdu i użytkowała go przez okres 7 miesięcy. Nawet w uzasadnieniu skargi argumentuje się, że została ona pozbawiona możliwości dalszego używania pojazdu z powodu jego wady prawnej. Mamy więc do czynienia z sytuacją realizacji uprawnień właścicielskich wobec posiadacza rzeczy, co nie odpowiada przesłankom zwrotu lub umorzenia należności celnych określonym w art. 248 Kodeksu celnego.

W tych okolicznościach bez znaczenie pozostaje fakt, że gdyby Skarżąca wiedziała o wadzie to nie przyjęłaby towaru. Ewentualny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zarejestrowaniem pojazdu, a jego odnalezieniem przez organy ścigania, również nie zmienia oceny, że Skarżąca jednak przyjęła i użytkowała towar, choć z wadą prawną, której nie była świadoma.

Sąd nie podziela poglądu o niekonstytucyjności przepisu art. 248 §5 Kodeksu celnego, w myśl którego należności celne są zwracane lub umarzane na pisemny wniosek dłużnika złożony przed upływem roku, licząc od dnia powiadomienia dłużnika o tych należnościach celnych.

Roczny termin dla złożenia wniosku o zwrot lub umorzenie należności celnych na podstawie art. 248 §1 Kodeksu celnego został zastrzeżony dla wyjątkowej sytuacji, jest terminem ograniczającym dochodzenie uprawnienia o szczególnym charakterze prawnym. Dotyczy przypadków, gdy dochodzi do uchylenia decyzją organu celnego obowiązku uiszczenia prawnie należnego świadczenia celnego, przełamania zasady powszechności poboru cła. Stanowi wyłom od konstytucyjnej zasady, że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie - art. 84 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.

Wniosek o niekonstytucyjności tego przepisu wyprowadzony z porównania go z przepisem ustanawiającym pięcioletni termin dla realizacji, w tym przymusowym, obowiązku uiszczenia cła jest obarczony błędem dążenia do ograniczenia identycznym terminem instytucji prawnych o całkowicie odmiennym charakterze prawnym i założeniach aksjologicznych.

Wobec powyższego na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) skarga została oddalona.

/-/ B. Sokołowska /-/ M. Kwiecińska /-/ Sz. Widłak