Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Anna Falkiewicz-Kluj, Sędziowie sędzia WSA Iwona Owsińska-Gwiazda (spr.), sędzia WSA Anna Szymańska, Protokolant st. sekr. sąd. Julia Durka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 stycznia 2017 r. sprawy ze skargi D. K. na decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia [...] czerwca 2016 r. nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia spełnienia warunków o jakich mowa w art. 4 ustawy z 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia [...] maja 2016 r. nr [...] ; 2. zasądza od Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu na rzecz skarżącego D. K. kwotę 100 (sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Decyzją nr [...] z [...] czerwca 2016 r. Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (dalej jako "Prezes IPN" lub "organ") działając na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm., zwana dalej "K.p.a.") w związku z art. 5 ust. 1 i art. 4 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 693 ze zm., dalej zwana "ustawą o działaczach opozycji"), odmówił potwierdzenia, że D. K. (dalej: "skarżący") spełnia warunki, o których mowa w art. 4 ustawy o działaczach opozycji.

Powyższa decyzja była wynikiem następujących ustaleń i oceny prawnej.

Wnioskiem z dnia [...] kwietnia 2016 r. skarżący zwrócił się do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o wydanie decyzji administracyjnej w sprawie spełnienia warunków, o których mowa w art. 4 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych.

Po rozpatrzeniu wniosku Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wydał decyzję nr [...] z dnia [...] maja 2016 r. o odmowie potwierdzenia, że skarżący spełnia warunki, o których mowa w art. 4 ustawy o działaczach opozycji.

Pismem z dnia 2 czerwca 2016 r. skarżący zwrócił się do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej o ponowne rozpatrzenie sprawy. W uzasadnieniu wniosku skarżący wskazał, że swój wniosek uzasadnia "rażącym naruszeniem zasad postępowania ('w szczególności art. 7, 8, 9, 10, 77, 80, 81, 107 kpa), wydaniem decyzji w oparciu o dokumenty zawierające nieprawdziwe informacje. W przedmiotowym wniosku skarżący zarzucił organowi, że IPN niesłusznie uznaje, iż dokumenty stanowiące podstawę decyzji Nr [...] zostały wytworzone przy udziale wnioskodawcy. Sam fakt istnienia dokumentów sporządzonych przez funkcjonariuszy SB nawet wskazujących daną osobę jako źródło informacji, nie jest jeszcze wystarczającą przesłanką do uznania, że powstały one przy udziale danej osoby. W ocenie skarżącego powyższe tj. "okoliczność współudziału musi jeszcze zostać potwierdzona, udowodniona, co najmniej poprzez konfrontacje notatek funkcjonariuszy SB z zasadami logiki, doświadczeniem, wiedzą dot. zasad działania SB, zeznaniami świadków, innymi dowodami itd. (albowiem dokument SB może nie odzwierciedlać stanu faktycznego). We wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy skarżący wskazał również, że z treści decyzji wynika, że zgodnie z notatkami funkcjonariusza spotkań było kilka na przełomie od marca do maja 1988 r. Jednakże z tej samej decyzji wynika, że sprawa IBN BU [...] była prowadzona do 1989 r. Nie wyjaśniono dlaczego imputowany okres dotyczy wyłącznie 3 miesięcy. Ponadto w ocenie skarżącego decyzja Prezesa IPN zawiera informacje nieprawdziwe. Z jej treści wynika bowiem, że "do spotkania miało dojść [...] lutego 1988 r., na którym przekazano to niby informacje, tymczasem biuletyn [...] był kolportowany na uczelni przed tą datą (drugi numer ukazał się [...] lutego 1988 r.). Co warto zauważyć, [...] był kolportowany przez [...], a zatem organizację do której wnioskodawca już nie należał. W decyzji imputuje się wnioskodawcy, że przekazał informacje o zamiarze ujawnienia działalności grupy działaczy [...] w celu przyszłej legalizacji. Nie sprecyzowano w decyzji daty przekazania tej rzekomej informacji, czy to było przed, czy też po wiecu z [...] marca 1988 r., kiedy [...] się ujawnił. Otóż w owym czasie wnioskodawca - miał już sporadyczne, zanikające kontakty z działaczami [...] (nie był już bowiem w [...]), a o ich planach nie był informowany ".

Kolejny zarzut skarżącego odnosi się do kwestii podawania przez ww. "nazwisk osób z podziemia z którymi się kontaktował oraz jaką działalność prowadzą (np.: że otrzymał literaturę bezdebitową od C. R.)". W ocenie skarżącego wskazanie jedynie jednego nazwiska, jako dowód rzekomej współpracy zaprzecza jej istnieniu gdyż w przypadku faktycznej współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa "lista nazwisk byłaby znacznie dłuższa niż jedno nazwisko". Jednocześnie skarżący wytyka organowi brak zbadania i oceny teczki C. R. w kontekście prowadzonego postępowania. W jego ocenie notatki funkcjonariusza SB będące podstawą wydania decyzji Nr [...] są niewiarygodne, a rzekomo przekazane w nich informacje, "były przebrzmiałe, bezwartościowe lub nieprawdziwe...".

W ocenie skarżącego IPN ma potwierdzić lub odmówić potwierdzenia spełnienia warunków, o których mowa w art.4 ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych z powodów politycznych. Wszystkie te przesłanki muszą wystąpić łącznie, a to oznacza, że IPN musi stwierdzić, że dokumenty występują, udowodnić, iż powstały przy współudziale danej osoby a także, że nastąpiło to w ramach określonej współpracy.

Ponadto skarżący zarzucił organowi brak zebrania oraz nie rozpatrzenie całego materiału dowodowego oraz naruszenie orzecznictwa lustracyjnego.

Decyzją nr [...] z [...] czerwca 2016 r. Prezes IPN utrzymał w mocy decyzję własną z [...] maja 2016 r.

W uzasadnieniu organ wskazał, że w myśl art. 4 ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych przysługuje osobie:

1) która nie była pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa, chyba że przedłoży dowody, że przed dniem 4 czerwca 1989 r. bez wiedzy przełożonych, czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce,

2) co do której w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nie zachowały się dokumenty wytworzone przez nią lub przy jej udziale, w ramach czynności wykonywanych przez nią w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji przez organy bezpieczeństwa państwa.

Status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o działaczach opozycji potwierdza, w drodze decyzji administracyjnej, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych po stwierdzeniu przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, iż osoba ubiegająca się o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych spełnia warunki, o których mowa w art. 4.

W wyniku przeprowadzonej kwerendy w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej odnaleziono m.in. dokumenty dotyczące skarżącego:

• [...] — mikrofilm z akt zawierających rejestr spraw o wykroczenia prowadzony przez [...] Urząd Spraw Wewnętrznych w [...] w latach 1986-1989 - w spisie widnieje sprawa przeciwko skarżącemu nr [...],

• [...] t. 14 - akta postępowania w sprawie o wykroczenie przeciwko skarżącemu podejrzanemu o przestępstwo z art. 52a par. pkt 2 kw. Zatrzymany w dniu [...].11.1986 r. w trakcie rozrzucania ulotek- przy ul. [...] w [...]. Posiadał przy sobie znaczne ilości nielegalnych wydawnictw w tym pismo "[...] — [...], "[...]", ulotki pt. "[...]" W jego mieszkaniu odnaleziono matryce białkowe, wydawnictwo "[...]" oraz 500 szt. "[...]". Został osadzony w areszcie [...]. W dniu [...].11.1986 r. Kolegium ds. Wykroczeń ukarało go grzywną 50 tys. złotych.

• [...] ([...]) — akta paszportowe z lat 1983-1988 Wnioskodawcy - w aktach znajduje się m.in. informacja o zastrzeżeniu wyjazdów zagranicznych w latach 1986-1988

• [...] — mikrofilm z akt SOS krypt "[...]" dot. Wnioskodawcy sprawy prowadzonej w latach 1986-1989 — sprawę wszczęto ze względu na zaangażowanie ww. w kolportaż nielegalnych wydawnictw na terenie [...] w [...]. Ww. był przewodniczącym Klubu [...] na tej uczelni, i członkiem samorządu studenckiego. Uczestniczył w strajku okupacyjnym na uczelni w listopadzie 1981 r. W latach 1982-1986 wydawał nieregularnie ukazującą się ulotkę "[...]" w sumie w tym czasie napisał 31 numerów. Od 1982 r. był współorganizatorem nauczania na "tajnych kompletach". W trakcie pobytu we [...] w 1984 r. nawiązał kontakt z działaczami Komitetu Koordynacyjnego NSZZ "Solidarność". Po zatrzymaniu w 1986 r. i zakończeniu studiów podjął pracę ale nadal utrzymywał kontakty z działaczami różnych organizacji podziemnych (np. FMW i NSZ).

Część występujących w aktach o sygn. [...] dokumentów spełnia kryteria dokumentów opisanych w art. 4 ust. 2 ustawy o działaczach opozycji, tj. były wytworzone przez Wnioskodawcę lub przy Jego udziale w ramach czynności wykonywanych w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji przez organy bezpieczeństwa państwa.

W sprawie odnaleziono również akta o sygn. [...], [...], [...] - dotyczące postępowań prowadzonych przeciwko skarżącemu w sprawach o wykroczenia oraz akta o sygn. [...] – akta paszportowe Wnioskodawcy.

Odnosząc się do zarzutów skarżącego prezentowanych w odwołaniu z dnia 2 czerwca 2016 r., organ wyjaśnił, że Prezes Instytutu Pamięci Narodowej w wydanych decyzjach nie rozstrzyga o współpracy Wnioskodawcy z organami bezpieczeństwa państwa, a jedynie informuje o treści dokumentów znajdujących się w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, według kryteriów wymienionych w art. 4 ustawy o działaczach opozycji. Organ nie prowadzi też postępowania dowodowego w celu ustalenia prawdziwości faktów opisanych w dotyczących wnioskodawcy dokumentach

Prezes Instytutu Pamięci Narodowej wskazał, że organ ma ustalić w toku postępowania administracyjnego w pierwszej kolejności - okoliczności wskazane w art. 4 pkt 1 ustawy o działaczach opozycji, po drugie zaś – czy w archiwum Instytutu Pamięci znajdują się dokumenty o cechach określonych w art. 4 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji, a nie ustalać przebieg ewentualnej tajnej współpracy na podstawie m.in. zeznań świadków i wyjaśnień Strony (czym zajmuje się sąd w postępowaniu lustracyjnym). Prezes Instytutu Pamięci nie może uwzględnić w postępowaniu, materiału dowodowego w postaci ewentualnych wyjaśnień i informacji przekazywanych przez Stronę. W postępowaniu dotyczącym wydania decyzji administracyjnej w sprawie spełnienia warunków, o których mowa w art. 4 ustawy o działaczach opozycji, przedmiotem postępowania nie jest bowiem ocena prawdziwości faktów opisanych w dokumentach organów bezpieczeństwa państwa, a jedynie stwierdzenie, że w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej istnieją określone dokumenty spełniające konkretne cechy. Analiza akt sprawy w ocenie organu daje podstawy do stwierdzenia, że w odniesieniu do D. K. istnieją dokumenty, o których mowa w art. 4 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji.

Na powyższą decyzję skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł D. K. zaskarżając decyzję w całości.

Wnosząc o stwierdzenie nieważności lub uchylenie w całości zaskarżonej decyzji jak również decyzji organu I instancji zaskarżonej decyzji zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz prawa materialnego, a w szczególności art.4 pkt.2, 5 ust.3 pkt.2 i 5 ust.8 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej i osobach represjonowanych z powodów politycznych w związku z art. 7, 8, 9, 10§1, 24§1 pkt.5, 73§1, 74§2, 77§1, 80-81 oraz 107 § 1 i 3 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez: brak zapewnienia czynnego udziału strony i możliwości wypowiedzenia się w sprawie zebranych materiałów, brak zapewnienia dostępu do akt postępowania mimo wniosku strony, manipulacje zgromadzonym materiałem dowodowym przy wydawaniu decyzji w I instancji, wydanie decyzji w II instancji przez pracownika podlegającego wyłączeniu z racji jej wydania także w I instancji, nie zebranie całokształtu materiału dowodowego i wydania decyzji na podstawie dokumentów nieprawdziwych, zawierających fałszywe informacje, a które w świetle prawa i orzecznictwa sądowo-administracyjnego nie stanowią dowodu, brak rzeczywistego rozpatrzenia materiału dowodowego i jego analizy, naruszenie orzecznictwa lustracyjnego.

W uzasadnieniu skargi podtrzymano argumentację prezentowaną we wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. Skarżący podkreślił m. in., że nie sposób nie zauważyć sprzeczności w decyzji IPN. Z jednej strony IPN twierdzi, że nie jest do oceny wiarygodności i faktów opisanych w dokumentach, nie ocenia czy doszło do współpracy ze służbami, równocześnie stwierdza, że dokumenty powstały przy współudziale skarżącego, by jednocześnie stwierdzić, że postawa i odwaga – tak jak w przypadku skarżącego – budzi podziw i zasługuje na najwyższy szacunek.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t. j.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1647), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonego postanowienia i to z przepisami obowiązującymi w dacie jego wydania. Innymi słowy, sąd administracyjny kontroluje legalność rozstrzygnięcia zapadłego w postępowaniu z punktu widzenia jego zgodności z prawem materialnym i obowiązującymi przepisami prawa procesowego.

Skarga analizowana pod tym kątem zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z brzmieniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. "b" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 718; dalej: "p.p.s.a."), sąd, uwzględniając skargę na decyzje, uchyla ją w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa, dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego. Oznacza to, że w razie wystąpienia w sprawie jednej z przesłanek wznowieniowych, określonych w przepisach ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t. j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.; dalej: "k.p.a."), sąd administracyjny jest zobligowany do wydania rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 145 § 1 pkt 1 lit. "b" ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Według treści art. 145 § 1 pkt 3 k.p.a. w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, art. 25 i art. 27 kpa.

W świetle art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a., pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji. Taka sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie, bowiem obie decyzje w przedmiocie odmowy potwierdzenia skarżącemu spełnienia warunków, o których mowa w art. 4 ustawy o działaczach opozycji wydała i podpisała działająca z upoważnienia Prezesa IPN – A. R. Z tego powodu zaskarżona decyzja podlega uchyleniu i to bez konieczności odnoszenia się do meritum sprawy, jak i pozostałych zarzutów zawartych w skardze, ponieważ sprawa wymaga ponownego rozpatrzenia przez organ z uwagi na zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 kpa).

Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 20 maja 2010 r. o sygn. akt I OPS 13/09 (publ. ONSAiWSA 2010/5/82; LEX nr 579940), którą skład orzekający w sprawie niniejszej w pełni podziela, przepis art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a. nie ma zastosowania jedynie do osoby piastującej funkcję ministra, w rozumieniu art. 5 § 2 pkt 4 kpa, w postępowaniu, o jakim mowa w art. 127 § 3 kpa. Należy zatem a contrario przyjąć na podstawie rozważań zawartych w przedmiotowej uchwale, że przepis art. 24 § 1 pkt 5 kpa ma zastosowanie w postępowaniu, o jakim mowa w art. 127 § 3 kpa, w przypadku, gdy funkcję organu wykonuje upoważniony pracownik organu, który wydał decyzję objętą wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zatem treść art. 24 § 1 pkt 5 kpa przesądza o obowiązku wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu, w którym ten sam organ ponownie rozpatruje sprawę. Takie stanowisko wyraził także Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 18 lutego 2013 r. o sygn. akt II GPS 4/12 (publ. ONSAiWSA 2013/4/58, OSP 2013/11/106, LEX nr 1271759).

Instytucja wyłączenia pracownika od rozpoznania sprawy powinna być rozważana jako gwarancja prawidłowej realizacji konstytucyjnego prawa do zaskarżania orzeczeń i decyzji (postanowień) wydanych w I instancji (art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Służy więc realizacji konstytucyjnych standardów sprawiedliwości proceduralnej, znajdujących podstawy prawne w art. 2 Konstytucji RP. Dzięki wyłączeniu pracownika od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brał on udział w wydaniu zaskarżonej decyzji (postanowienia), wzrasta bowiem poziom obiektywnego i rzetelnego rozpatrzenia sprawy. Z kolei potrzeba ochrony tych wartości konstytucyjnych w postępowaniu administracyjnym jest bezwarunkowa i nie może być uzależniana od modelu postępowania administracyjnego, w szczególności od tego, czy toczy się ono przed dwoma różnymi organami czy też tylko przed jednym (postępowanie administracyjne, w którym ten sam organ ponownie rozpatruje sprawę wskutek wniesienia środka zaskarżenia, spełnia wymagania postępowania dwuinstancyjnego).

Uzasadniony jest również zarzut skargi dotyczący naruszenia praw strony postępowania do czynnego udziału w postępowaniu. Organ nie poinformował skarżącego o zakończeniu postępowania dowodowego i możliwości zapoznania się z aktami, co pozostaje w sprzeczności z ustawowym obowiązkiem organu wyrażonym w treści art. 10 § 1 k.p.a. W ocenie Sądu przy wydawaniu decyzji administracyjnej przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w sprawie spełnienia warunków, o których mowa w art. 4 stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Wynika to z redakcji art. 5 ust. 3 pkt 2 cyt. ustawy w myśl którego decyzja Prezesa IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w sprawie spełnienia warunków jak wyżej – jest decyzją administracyjną. Powyższe znajduje potwierdzenie w treści dyspozycji ust 8 art. 5 który określa w jakim zakresie następuje wyłączenie stosowania przepisów Kodeksu postepowania administracyjnego, a mianowicie w przypadku wznowienia postępowania na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postepowania administracyjnego (...) przepisu art. 146 § 1 tej ustawy nie stosuje się. Zatem w pozostałym zakresie, tj. oprócz powyższego wyłączenia, przy rozpoznawaniu przedmiotowej sprawy maja zastosowanie przepisy kpa.

Istotne także jest, że strona skarżąca została pozbawiona możliwości brania czynnego udziału w sprawie, zważywszy że organ I instancji nie zawiadomił skarżącego o wszczęciu postępowania administracyjnego, nie pouczył strony o treści art. 10 § 1 k.p.a., umożliwiającej mu czynny udział w postępowaniu w celu wypełnienia dyspozycji art. 77 § 1 i art. 80 kpa. Należy wobec tego przyjąć, że w sprawie doszło do naruszenia art. 10 § 1-3 w związku z art. 81 kpa, co oznacza, że w sprawie zachodzi przesłanka do wznowienia postępowania w trybie art. 145 § 1 pkt 4 kpa, bowiem skarżący został pozbawiony możliwości podejmowania czynności procesowych w obronie własnych interesów.

Uniemożliwienie wypowiedzenia się przez stronę przed wydaniem decyzji co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań miało wpływ na wynik sprawy. Uregulowana w art. 10 k.p.a. zasada czynnego udziału strony w postępowaniu nakłada na organ administracji publicznej obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz obowiązek umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Prawo czynnego udziału strony w postępowaniu, jako korelat obowiązku organu, obejmuje prawo do podejmowania czynności procesowych mających wpływ na ustalenie stanu faktycznego i prawnego sprawy administracyjnej. W zakresie prawa do czynnego udziału w postępowaniu strona może realizować wiele uprawnień procesowych określonych wyraźnie przepisami kodeksu postępowania administracyjnego (np. art. 78 § 1, art. 79), natomiast w zakresie prawa do obrony ma uprawnienie do wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Reasumując, zarówno organ odwoławczy, jak i organ pierwszej instancji nie mogą uchylić się od umożliwienia wypowiedzenia się stronom w sprawie zebranego materiału dowodowego z innych przyczyn, niż wymienione w art. 10 § 2. W przeciwnym razie zawsze dojdzie do naruszenia art. 10 § 1 k.p.a.

Obowiązki organu oraz odpowiadające im uprawnienia procesowe strony, wynikające z art. 10 § 1 k.p.a., należy wiązać ściśle z regulacją zawartą w art. 81 k.p.a. Określona okoliczność faktyczna może zostać uznana za udowodnioną tylko wtedy, gdy strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, o ile nie zachodzi wyłączenie, o którym mowa w § 2 art. 10 k.p.a. Realizacją zasady czynnego udziału strony w postępowaniu jest wprowadzenie warunku, od spełnienia którego uzależnione jest uznanie przez organ administracji publicznej okoliczności faktycznej za udowodnioną. Warunkiem tym jest stworzenie przez organ administracji publicznej przesłanek realizacji przez stronę prawa do wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Przeprowadzenie dowodu dopiero wtedy czyni wiarygodną okoliczność faktyczną, gdy strona mogła się wypowiedzieć co do dowodu (teza druga wyr. NSA z dnia 5 kwietnia 2001 r., II SA 1095/00, LEX nr 53441).

W fazie postępowania wyjaśniającego strona dysponuje prawem do przeglądania akt sprawy (art. 73-74 k.p.a.), ma prawo zgłaszać wszelkie dowody (art. 75, art. 78, art. 90 § 2 pkt 1, art. 95 k.p.a.), powinna być zawiadomiona o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin (art. 79 § 1 k.p.a.), a także o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy (art. 90 i n.), ma prawo brać czynny udział w postępowaniu dowodowym (zadawać pytania świadkom, biegłym i innym stronom oraz składać wszelkie wyjaśnienia, a także żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie - art. 79 § 2, art. 95 k.p.a.)

Zachowanie tych wymagań nie jest pozostawione uznaniu organu, lecz stanowi jego bezwzględny obowiązek, niezależnie od treści i wagi przeprowadzanego dowodu" (wyr. NSA z dnia 13 lutego 1986 r., II SA 2015/85, ONSA 1986, nr 1, poz. 13).

Mając powyższe na względzie na podstawie art.145 § 1 pkt 1b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi należało uchylić zaskarżoną decyzję oraz decyzje organu I instancji.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 200 w/w ustawy

-----------------------

9