Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Dnia 9 kwietnia 2019 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Leszek Kiermaszek Sędziowie: sędzia NSA Jerzy Stelmasiak (spr.) sędzia del. WSA Mirosław Gdesz Protokolant: starszy sekretarz sądowy Agnieszka Chustecka po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2019 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 stycznia 2017 r. sygn. akt IV SA/Wa 1989/16 w sprawie ze skargi D.K. na decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu z dnia [...] czerwca 2016 r. nr [...] w przedmiocie odmowy potwierdzenia spełnienia warunków o jakich mowa w art. 4 ustawy z 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oddala skargę kasacyjną

Wyrokiem z 11 stycznia 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi D.K. (dalej jako "skarżący") uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu z [...] czerwca 2016 r. i poprzedzającą ją decyzję tego organu z [...] maja 2016 r. w przedmiocie odmowy potwierdzenia spełnienia warunków, o jakich stanowi art. 4 ustawy z 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 693 ze zm., dalej zwana "ustawą o działaczach opozycji").

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że wnioskiem z 25 kwietnia 2016 r. skarżący zwrócił się do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o wydanie decyzji administracyjnej w sprawie spełnienia warunków, o których mowa w art. 4 ustawy o działaczach opozycji.

Decyzją z [...] maja 2016 r. organ odmówił potwierdzenia, że skarżący spełnia warunki, o których mowa w art. 4 ustawy.

Skarżący wniósł o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Decyzją z [...] czerwca 2016 r. organ utrzymał w mocy decyzję własną z [...] maja 2016 r.

Na powyższą decyzję skargę wniósł skarżący.

Uwzględniając skargę Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 24 § 1 pkt 5 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2016 r., poz. 23 ze zm. – dalej jako "k.p.a."), pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji. W tej sprawie obie decyzje wydała i podpisała działająca z upoważnienia organu Agnieszka Rudzińska. Z tego powodu zaskarżona decyzja podlegała uchyleniu.

Przepis art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a. nie ma zastosowania jedynie do osoby piastującej funkcję ministra, w rozumieniu art. 5 § 2 pkt 4 k.p.a., w postępowaniu, o jakim mowa w art. 127 § 3 k.p.a. Przepis art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a. ma natomiast zastosowanie w postępowaniu, o jakim mowa w art. 127 § 3 k.p.a., w przypadku, gdy funkcję organu wykonuje upoważniony pracownik organu, który wydał decyzję objętą wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Ponadto Sąd I instancji wskazał, że uzasadniony jest również zarzut skargi dotyczący naruszenia praw strony postępowania do czynnego udziału w postępowaniu. Organ nie poinformował skarżącego o zakończeniu postępowania dowodowego i możliwości zapoznania się z aktami, co pozostaje w sprzeczności z ustawowym obowiązkiem organu wyrażonym w treści art. 10 § 1 k.p.a.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł organ.

Organ zarzucił naruszenie przepisów postępowania.

Po pierwsze, art. 141 § 4 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2016 r., poz. 718 ze zm. – dalej jako "p.p.s.a.") w związku z art. 10 k.p.a. Polegało to na uznaniu, że organ naruszył art. 10 k.p.a. nie zapewniając stronie czynnego udziału w postępowaniu i uniemożliwiając wypowiedzenie co do zebranych dowodów. Organ wskazał, że odnalezione w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 5 ust. 1 i 4 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji dokumenty udostępniane są w trybie przepisów ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2016 r, poz. 1575 – dalej jako "ustawa o IPN").

Po drugie, art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 75, art. 78, art. 79, art. 90 i art. 95 k.p.a. przez uznanie, że w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 5 ust. 1 i 4 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji strona ma prawo zgłaszać wszelkie dowody. W ocenie organu, brak przesłanki określonej w art. 4 pkt 2 powyższej ustawy ustala się wyłącznie na podstawie dowodów w postaci dokumentów odnalezionych w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

Organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz zasądzenie na rzecz organu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

W świetle art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podkreślić przy tym trzeba, że Naczelny Sąd Administracyjny jest związany podstawami skargi kasacyjnej, ponieważ w świetle art. 183 § 1 p.p.s.a. rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Jeżeli zatem nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 § 2 p.p.s.a. (a w rozpoznawanej sprawie przesłanek tych brak), to Sąd związany jest granicami skargi kasacyjnej. Oznacza to, że Sąd nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji zarzutów skargi kasacyjnej, a upoważniony jest do oceny zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w granicach przedstawionych we wniesionej skardze kasacyjnej.

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

Po pierwsze, na uwzględnienie nie zasługuje zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 10 k.p.a. Przede wszystkim zarzut ten został błędnie sformułowany, ponieważ zarzut naruszenia art. 10 § 1 k.p.a. powiązano z zarzutem naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a., który przepis stanowi, jakie obligatoryjne elementy musi zawierać uzasadnienie wyroku. Nie ulega wątpliwości, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie te elementy, natomiast zarzut naruszenia art. 141 § 1 p.p.s.a. nie może stanowić podstawy do kwestionowania oceny prawnej wyrażonej przez wojewódzki sąd administracyjny. Ponadto, wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej, prawidłowe jest stanowisko Sądu I instancji, że organ naruszył art. 10 k.p.a. nie zapewniając stronie czynnego udziału w postępowaniu. Organ wskazał, że odnalezione w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 5 ust. 1 i 4 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji dokumenty udostępniane są w trybie przepisów ustawy ustawa o IPN. Stanowisko to jest błędne, ponieważ należy dokonać wyraźnego odróżnienia postępowania prowadzonego na podstawie art. 4 ustawy o działaczach opozycji, w którym stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (z nieznajdującym w tej sprawie zastosowania wyłączeniem z art. 5 ust. 8 tej ustawy), od postępowania w sprawie udostępnienia dokumentów z zasobów archiwalnych Instytutu Pamięci Narodowej prowadzonego w trybie art. 30 ustawy o IPN. Są to dwa różne postępowania, prowadzone na podstawie dwóch różnych aktów prawnych. W tej sprawie Sąd I instancji stwierdził jedynie, że organ nie zawiadomił strony w trybie art. 10 § 1 k.p.a. o możliwości zapoznania się z aktami sprawy prowadzonej w związku z wnioskiem złożonym przez skarżącego w trybie art. 4 ustawy o działaczach opozycji. Nie chodziło tu zatem o udostępnienie dokumentów na podstawie przepisów ustawy o IPN, lecz o zapoznanie się z aktami sprawy, do czego skarżący był uprawniony.

Po drugie, na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. w związku z art. 75, art. 78, art. 79, art. 90 i art. 95 k.p.a. Przede wszystkim również ten zarzut został błędnie sformułowany z uwagi na powiązanie zarzutu naruszenia przepisów k.p.a. z zarzutem naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. Niezależnie jednak od powyższego, Sąd I instancji prawidłowo uznał, że w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 5 ust. 1 i 4 pkt 2 ustawy o działaczach opozycji strona ma prawo zgłaszać wszelkie dowody, ponieważ takiej możliwości nie wykluczają przepisy k.p.a. ani przepisy ustawy o działaczach opozycji. Należy mieć jednak na uwadze, że celem decyzji wydawanej na podstawie art. 4 ustawy o działaczach opozycji jest stwierdzenie, czy w zasobach archiwalnych Instytutu Pamięci Narodowej znajdują się dokumenty dotyczące wnioskodawcy. Stąd też co do zasady dowody składane przez stronę nie będą miały wpływu na rozstrzygnięcie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej w tym przedmiocie, ponieważ w tym postępowaniu organ przeprowadza jedynie kwerendę pozostających w jego dyspozycji materiałów archiwalnych.

Po trzecie, niezależnie od zasadności podniesionych zarzutów kasacyjnych, nie mogły one odnieść zamierzonego skutku. Podstawą uchylenia zaskarżonej decyzji przez Sąd I instancji było ustalenie, że zaskarżona decyzja została wydana przez pracownika, który podlegał wyłączeniu na podstawie art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a., czego organ w ogóle nie zakwestionował w skardze kasacyjnej. Oznacza to, że nawet stwierdzenie, że powołane przez organ zarzuty kasacyjne są zasadne (chociaż w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego są one nieusprawiedliwione), nie pozwalałoby na uwzględnienie skargi kasacyjnej, wobec braku zakwestionowania zasadniczej podstawy uwzględnienia skargi przez Sąd I instancji.

Z tych względów i na podstawie art. 184 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji wyroku.