Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Zofia Borowicz po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia W. K. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w P. z dnia 28 sierpnia 2008 r. sygn. akt III SA/Po 208/08 w zakresie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia skargi w sprawie za skargi W. K. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] listopada 2007 r. nr [...] w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe postanawia: 1. uchylić zaskarżone postanowienie; 2. przywrócić W. K. termin do wniesienia skargi na decyzję Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] listopada 2007 r., nr [...]

Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2008 r., sygn. akt III SA/Po 208/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny w P. odmówił W. K. przywrócenia terminu do wniesienia skargi na decyzję Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] listopada 2007 r., nr [...], w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe w części dotyczącej wartości celnej oraz określenia kwoty długu celnego.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd podał, że skarżąca w dniu 26 lutego 2008 r. wniosła skargę na decyzję Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] listopada 2007 r. W uzasadnieniu skargi skarżąca złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi, podnosząc, iż o decyzji zapadłej w tej sprawie dowiedziała się w dniu 19 lutego 2008 r., kiedy otrzymała jej odpis bezpośrednio od organu odwoławczego. Skarżąca podniosła, że pełnomocnik dotychczas ją reprezentujący wniósł do organu odwoławczego wniosek o doręczenie decyzji bezpośrednio na jej adres, bowiem ustał stosunek pełnomocnictwa. Sąd wywiódł, iż z akt administracyjnych wynika, że skarżąca w niniejszym postępowaniu celnym była reprezentowana przez pełnomocnika − adwokata A. G. Zgodnie zatem z dyspozycją art. 145 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) organy celne były zobowiązane doręczać wszystkie pisma procesowe ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi. Zaskarżona decyzja została doręczona w dniu 10 grudnia 2007 r. pełnomocnikowi skarżącej, który pismem z dnia 4 stycznia 2008 r. poinformował organ odwoławczy, iż od dnia 30 czerwca 2007 r. zawieszona została działalność jego kancelarii i od tej pory nie prowadzi żadnych zleconych mu spraw. Pełnomocnik ten jednocześnie poinformował organ, że nie może reprezentować skarżącej w toczącym się postępowaniu celnym. Dodał, że nie ma kontaktu z klientką i podając jej nowy adres wniósł o bezpośrednie doręczenie jej zaskarżonej decyzji. Sąd podkreślił, iż pismo to dotarło do organu odwoławczego w dniu 10 stycznia 2008 r. W ocenie Sądu decyzja Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] listopada 2007 r. została skutecznie doręczona pełnomocnikowi skarżącej w dniu 10 grudnia 2007 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w P. odmawiając przywrócenia terminu do wniesienia skargi wskazał, że zawieszenie działalności kancelarii adwokackiej nie stanowi przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa, o której mowa w art. 96 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w związku z art. 137 § 4 Ordynacji podatkowej i nie zwalnia automatycznie pełnomocnika od obowiązku dalszego reprezentowania strony. Dodatkowo sam fakt zaprzestania działalności przez adwokata, nie przesądza o tym, że utracił on uprawnienie do reprezentowania strony. Zgodnie bowiem z art. 253 § 3 pkt 2 Kodeksu celnego pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Sąd wskazał, że ponieważ w chwili doręczenia decyzji organ podatkowy nie był poinformowany o wygaśnięciu pełnomocnictwa, to słusznie przyjął, że decyzja została skutecznie doręczona pełnomocnikowi w dniu jej odebrania przez pełnomocnika lub pracownika kancelarii adwokackiej, w której pełnomocnik wykonywał swój zawód. Sąd podkreślił, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem odwołanie pełnomocnictwa (w niniejszej sprawie jego wypowiedzenie) staje się skuteczne wobec organu podatkowego w chwili powiadomienia go o tym fakcie.

Oceniając wystąpienie w przedmiotowym postępowaniu wskazanych w art. 86 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej: p.p.s.a., przesłanek przywrócenia terminu do wniesienia skargi, Sąd wywiódł, że pojęcie winy strony w uchybieniu terminu w postępowaniu sądowym obejmuje także swym zakresem winę osób trzecich, które strona upoważniła do dokonania określonej czynności. Niezachowanie należytej staranności przez pełnomocnika strony, pociąga ujemne konsekwencje dla samej strony.

Spóźnione poinformowanie organu odwoławczego o wypowiedzeniu pełnomocnictwa stanowiło zaniedbanie pełnomocnika skarżącej, naruszające reguły starannego działania, a zatem przekroczenie terminu do wniesienia skargi na decyzję Dyrektora Izby Celnej w P. z dnia [...] listopada 2007r. nastąpiło z winy pełnomocnika skarżącej − adwokata A. G.

W zażaleniu W. K. zaskarżyła powyższe postanowienie w całości, wnosząc o jego uchylenie w i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w P.. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie:

a) art. 86 § 3 p.p.s.a. w związku z art. 87 p.p.s.a. poprzez nienależyte jego zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż skarżąca w momencie doręczenia jej pełnomocnikowi decyzji przez organ II instancji była należycie reprezentowana, a to w sytuacji kiedy wobec pełnomocnika skarżącej w chwili doręczenia jej skarżonej decyzji orzeczone zostało przez organa samorządu adwokackiego czasowe zawieszenie pełnomocnika w wykonywaniu zawodu od dnia 30 czerwca 2007 r.

b) art. 87 § 2 p.p.s.a. oraz art. 253 § 3 pkt 2 Kodeksu celnego w zw. z art. 4d ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze poprzez nienależyte jego zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż pełnomocnik skarżącej, będący jednocześnie adwokatem, mając zawieszoną, z mocy orzeczenia organu samorządu adwokackiego, działalność zawodową – może reprezentować swojego klienta jako osoba fizyczna;

c) dyspozycji art. 87 § 2 p.p.s.a. w zw. z art. 137 § 2 Ordynacji podatkowej poprzez przyjęcie, iż adwokat A. G. wypowiedział skarżącej stosunek pełnomocnictwa, a to w sytuacji kiedy uprawnione organy odebrały mu czasowo prawo reprezentowania klientów przed sądami i organami administracji publicznej i skarbowej.

W ocenie skarżącej Sąd nie zwrócił uwagi na fakt, iż ówcześnie reprezentujący skarżącą w postępowaniu pełnomocnik poinformował organ nie o dobrowolnym zawieszeniu działalności zawodowej ale o nałożonym nakazie organów samorządu adwokackiego. W takiej sytuacji poinformowanie organu o zaistnieniu takiej okoliczności nie może być uznane za okoliczność świadczącą o wypowiedzeniu stronie pełnomocnictwa, a jedynie o braku możliwości jej reprezentowania w dotychczasowych postępowaniach.

Skarżąca podniosła, że stosunek pełnomocnictwa został ustalony w ramach prowadzonej przez pełnomocnika działalności gospodarczej, a nie stosunku prywatnego pomiędzy stroną a osobą fizyczną nietrudniącą się zawodowo działalnością gospodarczą o charakterze usług prawniczych.

Zdaniem skarżącej powyższe okoliczności – przy uwzględnieniu faktu jej tymczasowego aresztowania – wskazują, iż bez swej winy nie dokonała ona czynności zaskarżenia decyzji ostatecznej, a także w dostatecznym stopniu wykazała brak winy w zachowaniu się jej dotychczasowego pełnomocnika.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 86 § 1 p.p.s.a., jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Natomiast zgodnie z art. 87 § 1, 2 i 4 p.p.s.a. w piśmie z wnioskiem o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu terminu, wniosek o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie ze złożeniem wniosku należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. Przywrócenie terminu może więc nastąpić, gdy spełnione zostały łącznie 3 przesłanki:

1) wniosek o przywrócenie terminu został złożony w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu,

2) zainteresowany uprawdopodobnił, że uchybił terminowi bez swojej winy,

3) dopełniona została czynność, dla której określony był termin.

Brak jednej z tych przesłanek uniemożliwia przywrócenie terminu.

Wymaga podkreślenia, że warunkiem dopuszczalności przywrócenia uchybionego terminu jest uprawdopodobnienie przez stronę, że mimo całej staranności nie mogła dokonać czynności w terminie, to znaczy, że zachodziły przeszkody od niej niezależne. Brak winy w uchybieniu terminu powinien być przy tym oceniany przy uwzględnieniu wszelkich okoliczności konkretnej sprawy. Do sądu należy ocena, czy nastąpiło uprawdopodobnienie, o którym mowa w art. 87 § 1 p.p.s.a. W tym zakresie sąd nie jest związany twierdzeniami wniosku, gdyż istota uprawdopodobnienia sprowadza się do przekonania sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie zaistnienia faktów, na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia terminu. Przekonanie sądu powinno opierać się na obiektywnych przesłankach. Sąd winien przy tym mieć na uwadze, że art. 87 § 1 p.p.s.a. nie wymaga od strony pewnego dowodowo wykazania faktów, na których opiera się wniosek.

W niniejszej sprawie Sąd I instancji oddalając wniosek o przywrócenie terminu przyjął, że pełnomocnik skarżącej adwokat A. G. nie zachował należytej staranności poprzez spóźnione poinformowanie organu celnego o wypowiedzeniu pełnomocnictwa, a takie działanie pociąga ujemne konsekwencje dla samej strony.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego stanowisko to nie może być jednak zaaprobowane w świetle całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy, w szczególności w świetle okoliczności ujawnionych w postępowaniu zażaleniowym.

Uwzględniając bowiem informację Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w K. z dnia 18 listopada 2008 r., innego znaczenia, niż to przyjął Sąd I instancji, nabiera treść pisma pełnomocnika skarżącej z dnia 4 stycznia 2008 r. Skoro pełnomocnik skarżącej adwokat A. G. orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w K. z dnia [...] czerwca 2007 r. został zawieszony w czynnościach zawodowych, to od tego momentu nie mógł on reprezentować skarżącej w postępowaniu toczącym się przed organem celnym.

Zgodnie bowiem z art. 4d ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. − Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm.) adwokat zawieszony w wykonywaniu czynności zawodowych nie może występować przed sądami lub organami państwowymi i samorządowymi. W okresie zawieszenia adwokat może wykonywać inne czynności, na które uzyskał zezwolenie dziekana.

W sytuacji gdy adwokat nie ma możliwości czasowo lub trwale wykonywania zawodu, dziekan wyznacza z urzędu jego zastępcę, a decyzja dziekana stanowi upoważnienie adwokata do prowadzenia spraw i powinna mieć formę pisemną (art. 26 i art. 37a ust. 2 Prawa o adwokaturze).

Powyższe uregulowania wskazują, iż pełnomocnik skarżącej nie był zobligowany do informowania organu celnego o zawieszeniu go w wykonywaniu czynności zawodowych. W tej sytuacji nie można też uznać, że pismem z dnia 4 stycznia 2008 r. pełnomocnik skarżącej poinformował organ celny o wypowiedzeniu pełnomocnictwa.

Oczywiście, co do zasady należy zgodzić się z tezą Sądu I instancji, że niezachowanie należytej staranności przez pełnomocnika strony pociąga ujemne konsekwencje dla samej strony. Jednakże w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można pełnomocnikowi skarżącej zasadnie zarzucić działania niedbałego. Wobec treści orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego nie mógł on reprezentować skarżącej w toczącym się przed Dyrektorem Urzędu Celnego w P. postępowaniu. Z treści ww. pisma Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w K. nie wynika, aby pełnomocnik skarżącej adw. A. G. uzyskał zgodę dziekana na wykonywanie jakichkolwiek innych czynności. Z informacji tej wynika także, że w okresie zawieszenia pełnomocnika skarżącej w czynnościach zawodowych został z urzędu wyznaczony jego zastępca. Treść tego pisma wskazuje przy tym, że z dniem 8 stycznia 2008 r. został wyznaczony inny zastępca. Zważywszy na zbieżność czasową tych zdarzeń oraz zdarzeń związanych z doręczeniem zaskarżonej decyzji pełnomocnikowi skarżącej, przy jednoczesnym uwzględnieniu faktu, iż skarżąca była tymczasowo aresztowana, nie sposób w tych okolicznościach przypisać skarżącej oraz jej pełnomocnikowi z wyboru winy w uchybieniu terminu do wniesienia skargi. Zauważyć należy, że fakt tymczasowego aresztowania skarżącej został uwzględniony przez Sąd I instancji przy rozstrzyganiu o jej wniosku dotyczącym zwolnienia od kosztów sądowych w postanowieniu z dnia 25 kwietnia 2008 r. Zważyć także trzeba, iż z uwagi na fakt wpisania pełnomocnika skarżącej na listę w Okręgowej Izbie Adwokackiej w K., brak było podstaw do zawiadamiania przez Radę Adwokacką o zawieszeniu w czynnościach zawodowych tegoż adwokata, Dyrektora Izby Celnej w P. w trybie art. 95ł ust. 3 pkt 3 Prawa o adwokaturze.

W świetle tych okoliczności inaczej też należy oceniać skuteczność doręczenia zaskarżonej decyzji w dniu 10 grudnia 2007 r. W orzecznictwie sądowym zwrócono bowiem uwagę, że we wniosku o przywrócenie terminu można kwestionować skuteczność doręczenia pisma adresatowi (por. post. NSA z dnia 4 września 2001 r., sygn. II SA/Po 2646/00; post. SN z dnia 12 stycznia 1973 r., sygn. I Cz 157/72, OSNC 1973/12/215). Pełnomocnik skarżącej wobec doręczenia na adres jego kancelarii zaskarżonej decyzji poinformował organ celny o zawieszeniu działalności zawodowej. Przyznać trzeba, że oświadczenie to nie było w swej treści jednoznaczne. Jednakże w świetle uregulowań ustawy Prawo o adwokaturze pełnomocnik skarżącej był ograniczony we wszystkich działaniach. W sytuacji zaś gdy skarżąca była tymczasowo aresztowana trudno w ewentualnym braku działań, czy też nieskutecznych działań pełnomocnika wyznaczonego w zastępstwie z urzędu upatrywać negatywnych konsekwencji dla samej skarżącej. Skoro skarżąca dowiedziała się o zaskarżonej decyzji w dniu jej doręczenia, tj. 19 lutego 2008 r., to przyjąć należało, że z tym dniem ustała przyczyna w uchybieniu terminu do wniesienia skargi, która trwała od doręczenia tej decyzji jej pełnomocnikowi zawieszonemu w czynnościach zawodowych, tj. od dnia 10 grudnia 2008 r. Skoro wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi został zgłoszony w dniu 26 lutego 2008 r., to przyjąć należało, że został złożony w terminie określonym w art. 87 § 1 p.p.s.a.

Za nietrafny należy uznać pogląd Sądu I instancji, że pełnomocnik skarżącej nawet wobec zaprzestania działalności zawodowej nie utracił uprawnienia do jej reprezentowania jako osoba fizyczna. Skarżąca udzieliła pełnomocnikowi umocowania do działania w jej imieniu jako adwokatowi, a więc osobie, która profesjonalnie trudni się świadczeniem pomocy prawnej w rozumieniu art. 4 ust. 1 Prawa o adwokaturze. Zatem wbrew stanowisku Sądu I instancji, odwoływanie się na uzasadnienie wyżej przedstawionego poglądu do uregulowań zawartych w art. 253 § 3 pkt 2 Kodeksu celnego nie jest trafne.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w tej sytuacji skarżąca uprawdopodobniła okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu terminu, w szczególności przy uwzględnieniu twierdzeń przedstawionych w zażaleniu, co umożliwiło przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego w zakresie przyjętym w art. 106 § 3 p.p.s.a. (por. R. Hauser "Postępowanie zażaleniowe przed Naczelnym Sądem Administracyjnym" ZNSA 2005/2−3, str. 7−23).

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. oraz art. 188 i art. 86 § 1 w zw. z art. 193 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.