Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Iwona Bogucka sędzia NSA Jolanta Sikorska (spr.) sędzia del. WSA Marian Wolanin Protokolant asystent sędziego Rafał Jankowski po rozpoznaniu w dniu 14 października 2016 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. O. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 30 września 2014 r. sygn. akt II SA/Bk 670/14 w sprawie ze skargi M. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Suwałkach z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz ustalenia jej wysokości uchyla zaskarżony wyrok oraz zaskarżoną decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Suwałkach z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Suwałk z dnia [...] marca 2014 r. nr [...].

Wyrokiem z dnia 30 września 2014 r., sygn. akt II SA/Bk 670/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę M. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Suwałkach z dnia [...] maja 2014 r., nr [...] w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz ustalenia jej wysokości.

Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

Decyzją z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] Dyrektor MOPS w Suwałkach ustalił od dnia 1 lutego 2014 r. odpłatność M. O. za pobyt ojca J. O. w Domu Pomocy Społecznej w Czerewkach, dalej dps, w wysokości 364,10 zł miesięcznie (pkt 1 sentencji decyzji) oraz odmówił zwolnienia go z ponoszenia tej odpłatności (pkt 2 sentencji decyzji).

W odwołaniu od powyższej decyzji M. O. zarzucił naruszenie:

I. przepisów postępowania w stopniu istotnym dla jego wyniku, tj. przepisu art. 7 k.p.a. przez zaniechanie podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy oraz przepisu art. 77 § 1 k.p.a. przez zaniechanie zebrania i rozpatrzenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób wyczerpujący i wskutek powyższego przyjęcie niezgodnie z istniejącym stanem faktycznym, że: a) J. O. jest osobą bezdomną w rozumieniu art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej i uprawnioną do umieszczenia go w dps zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy, podczas gdy organ nie podjął wystarczającego wysiłku w kierunku ustalenia, czy spełnia on przesłanki do uznania go za osobę bezdomną i uprawnioną do ww. świadczeń, wbrew zaleceniom organu II instancji zawartym w decyzji z dnia [...] lutego 2014 r. znak [...] Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Suwałkach; b) odwołujący winien partycypować w kosztach pobytu ojca w dps w kwocie 364,10 zł miesięcznie, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny sprawy wskazuje, że jego sytuacja życiowa (w tym stan jego zdrowia, sytuacja materialna) nie pozwala na ponoszenie przez niego tej odpłatności; c) nie istnieją przesłanki zwolnienia odwołującego z ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny w oparciu o prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, że odwołujący winien zostać zwolniony z ponoszenia tych kosztów z uwagi na stan zdrowia, fakt, że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza w całości na uzasadnione koszty swojego utrzymania, jak również z uwagi na dotychczasowe relacje z ojcem (ojciec nie utrzymywał z nim od wielu lat kontaktu, nie spełniał ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego przez szereg lat w czasie, gdy odwołujący nie był w stanie utrzymywać się samodzielnie).

II. prawa materialnego: 1) art. 58 ust. 1 w zw. z art. 60 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, dalej ustawy, poprzez włożenie na odwołującego obowiązku odpłatności za pobyt jego ojca w dps począwszy od lutego 2014 r., w sytuacji wskazującej na fakt, że ojciec do końca marca br. przebywał w Szpitalu w Choroszczy w związku z czym żadne wydatki związane z jego pobytem w dps w miesiącach luty i marzec br. nie mogły być ponoszone, a skoro tak to odwołujący nie mógł zostać obciążony obowiązkiem odpłatności za ww. okres; 2) art. 64 ustawy poprzez ustalenie, że odwołujący nie spełnia wymogów do zwolnienia go z odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy odwołujący winien z ww. opłaty zostać zwolniony w całości, albowiem występują uzasadnione okoliczności, w tym jego stan zdrowia, fakt, że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza na swoje utrzymanie i nie jest w stanie partycypować w kosztach utrzymania ojca bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby, jak również z uwagi na dotychczasowy stosunek ojca do odwołującego przemawiający za brakiem podstaw do obciążania odwołującego kosztami jego pobytu w dps; 3) art. 64 ustawy poprzez orzeczenie o odmowie zwolnienia odwołującego z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps mimo braku uprawomocnienia się rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia osób zobowiązanych do powyższego i mimo nieprzeprowadzenia stosownego postępowania w kierunku ustalenia istnienia okoliczności uprawniających do zwolnienia z ww. obowiązku.

W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez zwolnienie go w całości z odpłatności za pobyt ojca w dps, ewentualnie o zwolnienie w części z tego obowiązku, względnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Suwałkach decyzją z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu podano, że z akt sprawy wynika, że od 1 lutego 2014 r. średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej w Czerewkach wynosi 2.890,00 zł (Zarządzenie nr 1 Starosty Powiatu Białostockiego z [...] stycznia 2014 r. publ. w Dz. Urz. Woj. Podl. z 2014 r. poz. 248). Od 1 stycznia 2014 r. J. O. ponosi odpłatność za pobyt w tym domu w kwocie 1.372,22 zł miesięcznie (decyzja Dyrektora MOPS w Suwałkach z [...] lutego 2014 r.). Z uwagi na to, że kwota ta nie pokrywa pełnej odpłatności za pobyt w dps, po stronie krewnych pensjonariusza powstaje obowiązek partycypowania w kosztach pobytu, stosownie do art. 60 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Przepis art. 61 ust. 2 ustawy wprowadza kryterium dochodowe warunkujące zarówno istnienie obowiązku, jak i jego rozmiar. Stosownie do zapisów ustawowych, opłatę za pobyt krewnego w dps ponosić będą wyłącznie osoby których dochód przekracza odpowiednio 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (wynoszącego obecnie 542 zł) lub 300 % kryterium dochodowego osoby w rodzinie (wynoszącego obecnie 456 zł).

Z akt niniejszej sprawy wynika, że rodzice J. O. nie żyją, a on sam jest osobą rozwiedzioną posiadającą trzech dorosłych synów: [...]. W stosunku do pozostałych dwóch synów organ I instancji wszczął odrębne postępowania administracyjne. W ocenie organu odwoławczego ustalona w toku postępowania sytuacja dochodowa M. O. pozwala na obciążenie go obowiązkiem partycypowania w kosztach pobytu ojca w dps. Podano, że M. O. powadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę, które w miesiącu grudniu 2013 r. wyniosło 1.990,10 zł. Kwota ta obliczona została na podstawie przedłożonego do akt sprawy zaświadczenia ze Starostwa Powiatowego w Bielsku Podlaskim z dnia 3 lutego 2014 r., stosownie do art. 8 ust. 3 ustawy, tj. przychód w kwocie 2.761,08 zł pomniejszono o składki ZUS - 378,55 zł, zaliczkę na podatek dochodowy - 178,00 zł i składkę na ubezpieczenie zdrowotne - 214,43 zł. Dochód M. O. jest wyższy od 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. od kwoty 1.626,00 zł (542 zł x 300 %) o 364,10 zł. Dlatego uzyskiwany dochód pozwala na obciążenie go obowiązkiem ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps w kwocie 364,10 zł, zgodnie z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy, który zawiera ograniczenie rozmiaru odpłatności, stanowiąc, że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Wobec powyższego organ odwoławczy uznał, że rozstrzygnięcie organu I instancji w tym zakresie jest prawidłowe. Wskazano, że w świetle akt sprawy, kwestia właściwości organu badana była przez Dyrektora MOPS w Suwałkach w postępowaniu zakończonym decyzją z dnia 13 lutego 2014 r. rozstrzygającą o skierowaniu J. O. do dps i ustaleniu odpłatności pensjonariusza za pobyt w tym domu. Z akt sprawy wynika, że J. O. jest zameldowany w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania (przy ul. P. w Suwałkach), albowiem lokal jest wynajmowany (notatka służbowa z dnia 3 marca 2014 r.). Organ II instancji uznał, że zgromadzony w aktach materiał dowodowy jest wystarczający do ustalenia opłaty za pobyt J. O. w dps, a w szczególności do ustalenia sytuacji dochodowej M. O., która to poza faktem pokrewieństwa jest jedyną przesłanką warunkującą powyższy obowiązek.

Organ ten wskazał, że na rozstrzygnięcie w przedmiocie opłaty za pobyt krewnego w dps nie może wpłynąć fakt czasowej nieobecności J. O. w dps, bowiem ustawodawca w art. 63 ust. 1 ustawy tylko w jednym przypadku pozwolił na niepobieranie tej opłaty. Według tego przepisu, mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec domu przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres nieobecności mieszkańca domu nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym. Zdaniem Kolegium, czasowy pobyt pensjonariusza dps w szpitalu nie pozbawia go prawa do świadczenia z pomocy społecznej, zatem dom pomocy społecznej musi utrzymywać to miejsce do czasu powrotu pensjonariusza, a to generuje pewne koszty. Również w toku postępowania dotyczącego ustalania opłaty organy nie są uprawnione do badania rozliczeń spadkowych pensjonariusza, tj. wspomnianego w odwołaniu zachowku po rodzicach. Podobnie kwestia skierowania do tańszego domu pomocy społecznej leży poza przedmiotem niniejszego rozstrzygnięcia. Organ podał, że w aktach sprawy znajduje się pismo skierowane przez Dyrektora MOPS w Suwałkach do Józefa Obuchowskiego zawierające propozycję przeniesienia do dps "Kalina" w Suwałkach, gdzie obecnie koszt pobytu wynosi 2.780,80 zł (Zarządzenie nr [...] z dnia [...] lutego 2014 r. pub. Dz. Urz. Woj. Podl. poz. 847 z dnia 21 lutego 2014 r.) oraz odpowiedź J. O., że nie wyraża zgody na przeniesienie.

Organ odwoławczy podzielił także stanowisko organu I instancji dotyczące zastosowania całkowitego lub częściowego zwolnienia z ponoszenia ustalonej opłaty. Wskazał, że przepis art. 64 ustawy pozostawia rozstrzygnięcie w przedmiocie ulg do uznania organu administracji, co oznacza, że nawet przy wystąpieniu okoliczności wskazanych w tymże przepisie lub innych podobnych okoliczności uzasadniających zastosowanie ulgi, organ administracji może, lecz nie musi przychylić się do wniosku osoby obowiązanej do ponoszenia opłaty. W niniejszym przypadku organ I instancji po stwierdzeniu, że po stronie wnioskodawcy występuje jedna z okoliczności wskazanych w art. 64 pkt 2 ustawy, tj. długotrwała choroba, uznał jednak, że sytuacja rodzinna, zdrowotna i dochodowa pozwala mu na regulowanie ustalonej odpłatności. Organ odwoławczy stwierdził, że stan faktyczny w sprawie jest niesporny. Odwołujący potwierdził w odwołaniu ustalenia organu, różna jest natomiast ocena stanu faktycznego sprawy dokonana przez organ i przez odwołującego. Z akt wynika, że M. O. ma 44 lata, jest kawalerem, zamieszkuje wspólnie z matką w domu należącym do matki, lecz prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Źródłem jego utrzymania jest wynagrodzenie za pracę, którego wysokość w miesiącu grudniu 2013 r. wynosiła 1.990,10 zł (netto). Według zaświadczenia wystawionego w dniu 31 grudnia 2013 r. przez lekarza chorób wewnętrznych specjalistę medycyny rodzinnej, odwołujący leczy się z powodu nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy typu II. Z oświadczenia o stanie majątkowym, złożonym w trakcie wywiadu środowiskowego, wynika że odwołujący jest współwłaścicielem w 1/3 nieruchomości przy ul. Kleeberga oraz współwłaścicielem z matką samochodu osobowego marki Skoda Fabia, rok prod. 2002. Według oświadczenia zawartego w wywiadzie z dnia 9 stycznia 2014 r., na stałe wydatki odwołującego składają się wydatki na energię - 100 zł, opał – 1.300 zł, leki - 100 zł i kredyt - 400 zł. Z twierdzeń zawartych w odwołaniu oraz kopii dokumentów załączonych do wywiadu oraz do odwołania wynika, że stałe wydatki na leki wynoszą obecnie 140 zł miesięcznie, plus doraźne wydatki na leki w przypadku wystąpienia infekcji. Do stałych miesięcznych obciążeń należy również zaliczyć potrącenia dokonywane z wynagrodzenia przez pracodawcę z tytułu pożyczki mieszkaniowej - 111,00 zł, zadłużenia z tytułu pożyczki w KZP - 300 zł oraz inne potrącenia w wysokości 113,64 zł. Według oświadczenia strony, partycypuje on również w kosztach utrzymania domu oraz ponosi koszty utrzymania samochodu. Do odwołania załączono kopie: decyzji wymiarowej na podatek od nieruchomości na 2014 r. dotyczącej ul. Generała Andersa [...] opiewającej na kwotę 359 zł rocznie, pokwitowania wpłaty opłaty za wywóz śmieci w kwocie 20,00 zł, faktury za wodę za okres 3 miesięcy, tj. od 26 listopada 2013 r. do 20 lutego 2014 r., na kwotę 59,78 zł, oraz kopię dowodu opłaty za energię elektryczną w miesiącu marcu 2014 r. w kwocie 136,89 zł. Z załączonej do odwołania kopii umowy ubezpieczenia samochodu Skoda Fabia wynika, że roczne ubezpieczenie samochodu wynosi 900,00 zł.

Organ odwoławczy stwierdził, że z opisanej sytuacji rodzinnej, zdrowotnej, mieszkaniowej, dochodowej i majątkowej M. O. wynika, że występuje w niniejszym przypadku jedna z okoliczności wskazanych w art. 64 pkt 2 ustawy, tj. długotrwała choroba - nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu II. Kolegium nie zgodziło się z odwołującym, że w jego sytuacji mamy do czynienia z okolicznością, o jakiej mowa w pkt 3 art. 64 ustawy. Zdaniem Kolegium, przepis ten dotyczy osób w rodzinie, a konkretnie sytuacji, w której małżonkowie, dzieci czy rodzice osoby przebywającej w domu pomocy społecznej prowadzą wspólne gospodarstwo domowe i utrzymują się z jednego wynagrodzenia lub świadczenia. Tymczasem odwołujący, w świetle ustawy o pomocy społecznej jest osobą samotnie gospodarującą (art. 6 pkt 10 ustawy), ponieważ prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, sam utrzymuje się z jednego, osiąganego przez siebie wynagrodzenia za pracę.

W ocenie organu odwoławczego wystąpienie długotrwałych chorób u odwołującego, w jego sytuacji rodzinnej, materialnej i dochodowej nie daje wystarczającej podstawy do zastosowania żądanej ulgi. Ponadto, wykazywane przez odwołującego wydatki mieszkaniowe, z uwagi na to, że dom w którym zamieszkuje jest własnością matki, która również w nim zamieszkuje, nie mogą być przyjęte jako obciążające wnioskodawcę w całości, a jedynie w połowie. Podobnie wydatki związane z utrzymaniem samochodu, który jest współwłasnością odwołującego i jego matki. Również niepełnosprawność matki nie wpływa w jakikolwiek sposób na jego sytuację finansową.

Według załączonej do odwołania kopii orzeczenia Powiatowego Zespołu ds. Niepełnosprawności w Białej Podlaskiej z dnia 18 października 2011 r., matka odwołującego ma 69 lat i jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, wymagającą zapewnienia częściowej pomocy innych osób w pełnieniu ról społecznych, jednak nie jest osobą wymagającą stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Zdaniem Kolegium, również podstawą do zastosowania zwolnienia nie mogą być okoliczności podnoszone w odwołaniu, a wynikające z poczucia niesprawiedliwości spowodowanej brakiem więzi emocjonalnej czy stosunków rodzinnych, albo negatywnymi odczuciami spowodowanymi postępowaniem ojca odwołującego. Ustawodawca nie uzależnił bowiem obowiązku ponoszenia opłat przez krewnych (wstępnych i zstępnych) od okoliczności subiektywnych, takich jak wzajemne stosunki w rodzinie.

W skardze od tej decyzji do sądu administracyjnego, M. O. podtrzymał zarzuty zawarte w odwołaniu i wniósł o uchylenie decyzji organów obu instancji w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu zwrotu kosztów postępowania.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Suwałkach podtrzymało w całości stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Rozpoznając skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznał, że nie jest ona zasadna.

Wskazał, że zasady dotyczące ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej zostały określone w art. 61 ust. 1 – 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 ze zm.), dalej ustawa.

W ocenie Sądu I instancji, w przedmiotowej sprawie prawidłowo ustalono, że dochód skarżącego pozwala na obciążenie go obowiązkiem ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps w kwocie 364,10 zł. Z akt sprawy wynika, że skarżący powadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę, które w miesiącu grudniu 2013 r. wyniosło 1.990,10 zł netto. Dochód skarżącego jest zatem wyższy od 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. od kwoty 1.626,00 zł (542 zł x 300 %) o 364,10 zł. Wobec tego, że rozstrzygnięcie w przedmiocie ustalenia odpłatności uzależnione jest jedynie od kryterium dochodowego na jego treść nie miały wpływu takie okoliczności jak stan zdrowia skarżącego, a także fakt, że otrzymywane wynagrodzenie stanowi jego jedyne źródło dochodu, które wystarcza jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb.

W ocenie Sądu I instancji, bezzasadny pozostaje zarzut naruszenia art. 58 ust. 1 w zw. z art. 60 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, poprzez obciążenie skarżącego obowiązkiem odpłatności za pobyt jego ojca w dps począwszy od lutego 2014 r., w sytuacji gdy ojciec do końca marca br. przebywał w szpitalu. Organ trafnie wskazał, że ustawodawca tylko w jednym przypadku zezwolił na niepobieranie opłaty za pobyt w dps. Przypadek ten jest uregulowany w art. 63 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec domu przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres nieobecności mieszkańca domu nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym. Taka sytuacja nie miała miejsca w przedmiotowej sprawie. Zasadnie wywiódł organ odwoławczy, że czasowy pobyt pensjonariusza dps w szpitalu nie pozbawia go prawa do świadczenia z pomocy społecznej. Oznacza to, że dom pomocy społecznej musi utrzymywać to miejsce do czasu powrotu pensjonariusza, a to generuje koszty. Nie jest przy tym możliwe miarkowanie tych kosztów w zależności od zaistniałych okoliczności, albowiem opłata za pobyt w dps nie jest opłatą pokrywającą rzeczywiste koszty utrzymania danego mieszkańca w dps (art. 60 ust. 1 ustawy mówi o średnim koszcie utrzymania mieszkańca w dps), jest to opłata o charakterze ryczałtowym.

Zdaniem Sądu I instancji, nie zasługuje na uwzględnienie również zarzut dotyczący niezgodnego z istniejącym stanem faktycznym ustalenia, że Józef Obuchowski jest osobą bezdomną i uprawnioną do umieszczenia w dps. Okoliczność ta była bowiem przedmiotem postępowania dotyczącego skierowania J. O. do dps zakończonego decyzją z dnia [...] lutego 2014 r.

Odnośnie rozstrzygnięcia dotyczącego odmowy zwolnienia skarżącego z odpłatności Sąd, powołując art. 64 ustawy podał, że orzeczenie o zwolnieniu z odpłatności zależne jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat i ma charakter fakultatywny. Uzasadnienie zaskarżonej decyzji zawiera szczegółowe odniesienie się do sytuacji zdrowotnej, rodzinnej i materialnej wnioskodawcy w badanym okresie w kontekście udowodnionych przez stronę wydatków. Organ wykazał, że długotrwała choroba skarżącego w kontekście jego sytuacji rodzinnej, majątkowej i dochodowej nie daje wystarczającej podstawy do zastosowania instytucji zwolnienia. Wydatki związane z chorobą nie czynią sytuacji skarżącego szczególnie trudną. Zawarte w skardze zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia w tym zakresie nie podważają trafności argumentacji organu. Stanowią one polemikę z oceną stanu faktycznego dokonaną przez organ. Bezzasadny jest zatem zarzut naruszenia art. 64 ustawy, polegający na błędnym ustaleniu, że skarżący nie spełnia wymogów do zwolnienia go, całkowicie czy częściowo, z odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy powinien on być z tej opłaty zwolniony w całości, albowiem występują uzasadnione okoliczności, w tym jego stan zdrowia, fakt że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza na swe utrzymanie i nie jest w stanie partycypować w kosztach utrzymania ojca bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby.

Końcowo Sąd I instancji odniósł się do zarzutu dotyczącego naruszenia art. 64 ustawy, poprzez rozstrzygnięcie o odmowie zwolnienia skarżącego z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps mimo braku prawomocnego rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia osób zobowiązanych do tej odpłatności. W ocenie składu orzekającego w sprawie rozstrzygnięcie w jednej decyzji o odmowie zwolnienia z opłaty i ustaleniu tej opłaty nie miało wpływu na jego poprawność.

M. O. zaskarżył powyższy wyrok w całości skargą kasacyjną, w której zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania, tj.:

1) art. 3 § 1 p.p.s.a, art. 141 § 4 p.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1) lit. c) p.p.s.a. i art. 151 p.p.s.a, art. 134 § 1 p.p.s.a oraz w zw. z art. 6 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 Nr 98, poz. 1071 ze zm.), dalej k.p.a., art. 7, 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 28, art. 10 § 1, art. 61 § 4 k.p.a. poprzez niewykonanie przez Sąd I instancji w sposób prawidłowy obowiązku kontroli legalności decyzji administracyjnych i zaakceptowanie nieprawidłowego działania organów administracji oraz oddalenie skargi w sytuacji, gdy Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Suwałkach, dalej Dyrektor MOPS, nie dokonał prawidłowego ustalenia stron postępowania w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt Józefa Obuchowskiego w Domu Pomocy Społecznej. Postępowanie administracyjne zakończone wydaniem przez Dyrektora MOPS decyzji z dnia [...] marca 2014 r. w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności skarżącego za pobyt jego ojca w domu pomocy społecznej prowadzone było bez zawiadomienia i bez udziału wszystkich osób należących do kręgu zobowiązanych z racji pokrewieństwa do ponoszenia opłat za pobyt w domu opieki społecznej ojca, tj. bez udziału K. O. i A. O.; organy administracji arbitralnie wskazały skarżącego jako adresata decyzji z kręgu osób wymienionych w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej, nie rozstrzygając sprawy w drodze decyzji co do wszystkich osób zobowiązanych, tj. [...], podczas gdy są trzy osoby z kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia ciężaru opłat za pobyt J. O. w Domu Pomocy Społecznej. Osoby te powinny być zawiadomione o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć wydana w sprawie niniejszej decyzja, co miało istotny wpływ na wynik sprawy;

2) art. 3 § 1 p.p.s.a, art. 141 § 4 p.p.s.a. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1) lit. c p.p.s.a. i art. 151 p.p.s.a, art. 134 § 1 p.p.s.a oraz w zw. z art. 7, 77 § 1, 80 k.p.a. i art. 107 § 3 k.p.a. poprzez niewykonanie przez Sąd I instancji prawidłowo obowiązku kontroli legalności decyzji administracyjnych, zaakceptowanie stanowiska organów administracji i oddalenie skargi w sytuacji, gdy organy administracji nie przeprowadziły wyczerpującej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, albowiem nieprawidłowo ustaliły wysokość osiąganego przez skarżącego dochodu, podczas gdy zgodnie ze znajdującym się w aktach sprawy administracyjnej zaświadczeniem o zarobkach z dnia 3 stycznia 2014r., nr [...] dochód skarżącego wynosi 1.465,46 zł netto za miesiąc grudzień 2013 r., a więc nie przekracza 300% kryterium dochodowego, co skutkowało bezpodstawnym zastosowaniem wobec skarżącego art. 61 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2004 r. Nr 64, poz. 593 ze zm.), dalej u.p.s., co miało istotny wpływ na wynik sprawy i oddalenie skargi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.

II. naruszenie prawa materialnego, tj.:

1) art. 59 ust. 1 u.p.s. poprzez niewykonanie przez Sąd w sposób prawidłowy obowiązku kontroli legalności decyzji administracyjnych i zaakceptowanie błędnej wykładni tego przepisu dokonanej przez organy administracji polegającej na przyjęciu, że obowiązek uiszczenia opłaty za pobyt w Domu Opieki Społecznej w określonej wysokości może powstać z mocą wsteczną wobec aktu konkretyzującego ten obowiązek, co wynika z treści decyzji Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Suwałkach z dnia [...] marca 2014 r., na podstawie której ustalono skarżącemu odpłatność za pobyt jego ojca w domu pomocy społecznej nie tylko na przyszłość, lecz i wstecz, tj. od dnia 1 lutego 2014 r., podczas gdy decyzja o ustaleniu wysokości opłaty za pobyt w Domu Opieki Społecznej jest decyzją konstytutywną, czyli taką, która kształtuje stan prawny od chwili jej wydania (ex nunc) i nie może wywoływać skutków prawnych co do zdarzeń mających miejsce przed jej wydaniem. Dopuszczalne jest odrębne orzeczenie o skierowaniu J. O. do Domu Opieki Społecznej i odrębne o obowiązku ponoszenia przez skarżącego opłat za pobyt ojca w tym Domu Opieki Społecznej, podczas gdy obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania osoby skierowanej do domu pomocy społecznej przez osoby wymienione w art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. powinien zostać określony już w decyzji o skierowaniu do domu pomocy społecznej i o ustaleniu opłaty za pobyt, a nie w drodze dwóch odrębnych decyzji;

2) art. 64 u.p.s. poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że dopuszczalne jest rozstrzygnięcie w jednej decyzji o odmowie zwolnienia z opłaty za pobyt w Domu Opieki Społecznej i o ustaleniu obowiązku uiszczania tej opłaty, podczas gdy materialnoprawne przesłanki ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty z tytułu pobytu w Domu Opieki Społecznej (art. 61 u.p.s.) oraz przesłanki zwolnienia od tego obowiązku (art.64 u.p.s.) zostały w ustawie o pomocy społecznej określone odrębnie i nie można rozstrzygać w przedmiocie zwolnienia od obowiązku w sytuacji, gdy obowiązek ten nie został jeszcze skonkretyzowany decyzją ostateczną, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i oddalenie skargi przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.

W oparciu o powyższe zarzuty wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z oświadczeniem, że koszty te nie zostały zapłacone ani w całości, ani w części.

W uzasadnieniu skarżący, przytaczając treść art. 59 ust. 1 u.p.s. i art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. podał, że organ ma obowiązek zbadania przesłanek ponoszenia ciężaru opłat za pobyt w domu pomocy społecznej przez wszystkie osoby z danego kręgu zobowiązanych, a następnie rozstrzygnięcia sprawy w drodze decyzji co do całości opłat i co do wszystkich osób zobowiązanych. Spełnienie przesłanek umożliwiających obciążenie mieszkańca domu pomocy społecznej, względnie osób z kolejnych kręgów osób zobowiązanych określonych w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. kosztami pobytu w domu pomocy społecznej w całości bądź w określonej części wpłynąć może na powstanie i wielkość tego obowiązku odnośnie zobowiązanych z tego samego lub z kolejnego kręgu.

Skarżący podniósł, że Dyrektor MOPS nałożył wyłącznie na skarżącego obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt jego ojca J. O. w domu pomocy społecznej, a z akt sprawy wynika, że skarżący nie jest jedyną osobą z kręgu osób, wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt. 2 u.p.s. Ustalono, że rodzice J. O. nie żyją, a on sam jest osobą rozwiedzioną posiadającą troje dorosłych dzieci: [...]. Osoby te zobowiązane są do ponoszenia ciężaru opłat za pobyt J. O. w Domu Pomocy Społecznej. Postępowanie powinno zatem być prowadzone w stosunku do wszystkich tych osób i osoby te powinny być stronami prowadzonego postępowania (art. 28 k.p.a.).

Skarżący podniósł, że organ II instancji w swojej decyzji w ogóle nie odniósł się do sytuacji pozostałych dwóch braci, natomiast organ I instancji poprzestał na stwierdzeniu, że w stosunku do K. O. dochód kształtuje się poniżej 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i nie daje podstaw do podejmowania działań zmierzających do obciążenia w/w odpłatnością za pobyt ojca w domu pomocy społecznej. Pominięto zarówno powołanie dowodów potwierdzających istnienie tych przesłanek, jak i udział w postępowaniu drugiego brata, K. O. Doszło tym samym do naruszenia art. 7 i 77 § 1 k.p.a., a także art. 10 § 1, art. 61 § 4 i art. 28 k.p.a., czego nie dostrzegł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.

Skarżący zarzucił, że organy administracji nie przeprowadziły wyczerpującej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, albowiem nieprawidłowo ustaliły wysokość osiąganego przez skarżącego dochodu, uznając, że wynosi on 1.990,10 zł netto za miesiąc grudzień 2013 r. Z żadnego z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy zdaniem skarżącego nie wynika, że dochód skarżącego wynosi 1.990,10 zł netto miesięcznie. Nie wiadomo jak ta kwota została przez organy ustalona. Natomiast, zgodnie ze znajdującym się w aktach sprawy administracyjnej zaświadczeniem o zarobkach z dnia 3 stycznia 2014 r. wynika, że dochód skarżącego wynosi 1.465,46 zł netto za miesiąc grudzień 2013 r., a więc nie przekracza 300% kryterium dochodowego, co skutkowało bezpodstawnym zastosowaniem wobec skarżącego art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.

Skarżący podniósł, że w myśl art. 59 ust. 1. u.p.s. decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej. Tymczasem decyzja Dyrektor MOPS w Suwałkach z dnia [...] marca 2014 r. ustala od dnia 1 lutego 2014 r. odpłatność skarżącego za pobyt ojca J. O. w Domu Pomocy Społecznej w Czerewkach, a więc z datą wsteczną. Powyższe wskazuje na błędną wykładnię przepisu art. 59 ust. 1 u.p.s. polegającą na przyjęciu, że obowiązek uiszczenia opłaty za pobyt w Domu Opieki Społecznej w określonej wysokości może powstać z mocą wsteczną wobec aktu konkretyzującego ten obowiązek.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), powoływanej dalej jako p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przesłanki zostały określone w art. 183 § 2 p.p.s.a. Żadna z przesłanek nieważności postępowania wymienionych w art. 183 § 2 p.p.s.a. nie zachodzi w niniejszej sprawie. Zatem sprawa ta mogła być przez Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznana tylko w granicach zakreślonych skargą kasacyjną.

Granice skargi kasacyjnej wyznaczają między innymi wymienione w art. 176 p.p.s.a. podstawy kasacyjne, które zgodnie z art. 174 tej ustawy mogą stanowić: 1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W podstawach kasacji wnoszący skargę kasacyjną musi wskazać konkretną normę prawa materialnego, czy procesowego, której naruszenie zarzuca zaskarżonemu orzeczeniu.

W niniejszej sprawie autor skargi kasacyjnej w podstawach skargi kasacyjnej powołał się zarówno na pkt 1 art. 174 p.p.s.a., jak i na pkt 2 tego przepisu prawa. W takich przypadkach, co do zasady, w pierwszej kolejności badaniu podlegają zarzuty naruszenia prawa procesowego, co wynika z celowościowej wykładni art. 188 p.p.s.a. W sytuacji, gdy postawiony w skardze kasacyjnej zarzut procesowy jest w istocie konsekwencją zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego, uzasadnione jest dokonanie jego oceny w ramach analizy tych właśnie zarzutów (materialnych).

Przechodząc do merytorycznej oceny zarzutów skargi kasacyjnej wskazać należy, że materialnoprawne uregulowania dotyczące skierowania i pobytu w domu pomocy społecznej zawierają przepisy rozdziału 3 ustawy o pomocy społecznej (art. 54-66). Stosunek prawny polegający na udzieleniu świadczenia z pomocy społecznej, w tym także polegającego na skierowaniu do domu pomocy społecznej ma charakter publicznoprawny (administracyjny). Decyzją również właściwy organ ustala opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby skierowanej (art. 59 ust. 1 u.p.s.). Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 60 ust. 1 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej ustala w drodze decyzji wójt (burmistrz, prezydent miasta) gminy właściwej dla osoby kierowanej do domu pomocy społecznej (art. 59 ust. 1). W art. 61 ust. 1 u.p.s. określone zostały osoby zobowiązane do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Są nimi w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Zasada kolejności przyjęta w omawianym przepisie oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej – na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.s., ale obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie. Zastępczy charakter wnoszenia opłat przez gminę wynika z art. 61 ust. 3 u.p.s., w myśl którego gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, wnosi opłaty zastępczo, jeżeli nie wywiązują się z tego osoby zobowiązane w pierwszej kolejności. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych w tym celu kwot.

W wyroku z dnia 16 czerwca 2016 t., sygn. akt I OSK 3187/14 (wyrok dostępny w centralnej bazie orzeczeń: https://cbois.nsa.gov.pl) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że: "Decyzja o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej indywidualizuje przewidziany w przepisach art. 60 ust. 1 oraz art. 61 ust. 1 i 2 obowiązek ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej przez wymienione w tych przepisach osoby (podmioty). Adresatem decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej może być osoba skierowana do domu pomocy społecznej, a także osoba (bądź osoby) z kręgu podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 i 3, tj. małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina. To w decyzji, o której mowa w art. 59 ust. 1, doznają konkretyzacji powołane przepisy ustawy poprzez określenie kwoty opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, wskazanie osoby (osób) zobowiązanych do jej ponoszenia z kręgu podmiotów wymienionych w ww. przepisach, ustalenie przypadających na nich kwot opłaty oraz ew. zwolnienie, stosownie do art. 64, w całości lub w części z ustalonej opłaty."

Oznacza to, że obowiązek wnoszenia opłaty przez konkretną osobę, czy osoby spośród kręgu podmiotów zobowiązanych na mocy art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 u.p.s. kreuje decyzja administracyjna o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przewidziana w art. 59 ust. 1 ustawy. Wydanie decyzji na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s., określającej osoby zobowiązane do ponoszenia opłaty i ustalającej wysokość opłaty przypadającej dla poszczególnych osób jest warunkiem zgodnego z prawem zastosowania mechanizmu wnoszenia opłat zastępczych przez gminę.

Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 9 czerwca 2010 r., sygn. akt I OSK 204/10 i z dnia 13 września 2013 r. sygn. akt I OSK 2726/12 o takim zakresie decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej świadczy także treść § 8 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 964), w którym zawarto wymóg dołączenia do wniosku o skierowanie do domu pomocy społecznej oświadczenia o wysokości dochodów nie tylko osoby ubiegającej się o skierowanie, ale także jej małżonka, zstępnych oraz wstępnych zobowiązanych do ponoszenia opłaty. Niewątpliwie są to dane niezbędne do wydania, na podstawie art. 59 ust. 1, decyzji o treści obejmującej opisany wyżej zakres rozstrzygnięcia. Pogląd, że wynikające z art. 59 ust. 1 ustalenie opłaty w decyzji administracyjnej obejmuje obowiązek organu nie tylko określenia ogólnej kwoty opłaty miesięcznej, ale także osoby lub osób zobowiązanych do jej uiszczania prezentowany jest również w literaturze (zob. A. Prekurat ustawa o pomocy społecznej z komentarzem – cyt. za W. Maciejko i P. Zaborniak ustawa o pomocy społecznej, Komentarz, Warszawa 2008, s. 299).

Zaskarżona do Sądu I instancji decyzja stanowi akt stosowania art. 61 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 59 ust. 1 u.p.s. Skoro w decyzji, o której mowa w art. 59 ust. 1 u.p.s. doznają konkretyzacji przepisy art. 60 ust. 1 oraz art. 61 ust. 1 i 2 u.p.s., poprzez określenie kwoty opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, to nie mógł organ administracji w sposób arbitralny dokonać wyboru osoby spośród osób zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. i tylko w stosunku do niej prowadzić postępowanie. W takiej sytuacji organ powinien prowadzić postępowanie jednocześnie w stosunku do wszystkich osób należących do tego samego kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Osoby te powinny być zawiadomione o wszczęciu postępowania i powinny być stronami tego postępowania, a także ich wszystkich powinna dotyczyć decyzja wydana w sprawie ustalenia obowiązku odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej.

W świetle okoliczności faktycznych niniejszej sprawy Sąd I instancji niezasadnie uznał, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji zostały wydane zgodnie z prawem. Z akt sprawy wynika, iż wydana na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s. decyzja ustalająca opłaty za pobyt J. O. w domu pomocy społecznej zobowiązała do wnoszenia opłat jedynie samego zainteresowanego. Następnie w niniejszej sprawie wydano decyzję zobowiązującą jedynie skarżącego do ponoszenia opłat za pobyt jego ojca w domu pomocy społecznej. Zupełnie pominięto dwóch jego braci, [...] - synów mieszkańca domu pomocy społecznej J. O. - to jest osoby spośród tego samego kręgu osób zobowiązanych (art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.) do ponoszenia opłat za pobyt J.O. w domu pomocy społecznej. O tyle też za trafny uznać należało podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 59 ust. 1 u.p.s. i art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.

Z uwagi na to, że wnoszenie opłat nie obciąża równocześnie wszystkich zobowiązanych wymienionych w art. 61 ust. 1 u.p.s., ale obowiązek ten przechodzi na nich w kolejności ustalonej w powołanym przepisie, za dopuszczalne uznać jednak należy w sytuacji np. konieczności udzielenia w trybie pilnym pomocy w formie skierowania do domu pomocy społecznej, określenie obowiązku ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej w odrębnej decyzji w stosunku do beneficjenta tej formy pomocy społecznej o skierowaniu do domu pomocy społecznej i ponoszeniu opłat a w odrębnej decyzji w stosunku do osób spośród dalszych zobowiązanych, o jakich mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.

W tej sytuacji za zasadny uznać należało podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut nieprawidłowego ustalenia przez Sąd I instancji stron postępowania.

Wbrew zarzutom skarżącego kasacyjnie, dopuszczalne jest rozstrzygnięcie w jednej decyzji o ustaleniu obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej i o odmowie zwolnienia z tejże opłaty. Przyjęciu takiego stanowiska za prawidłowe nie stoi na przeszkodzie fakt zawarcia przez ustawodawcę materialnoprawnych przesłanek ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej (art. 61 u.p.s.) oraz przesłanek zwolnienia od tego obowiązku (art. 64 up.s.) w odrębnych przepisach u.p.s.

Wbrew także zarzutom skarżącego kasacyjnie, decyzja o ustaleniu opłat za pobyt w domu pomocy społecznej może określać obowiązek ponoszenia opłat za okres poprzedzający wydanie decyzji ustalającej odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej. W wyroku z dnia 19 lutego 20126 r., sygn. I OSK 1449/14 (wyrok dostępny w cbois) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że: "Niewątpliwie decyzja o ustanowieniu odpłatności kształtuje sytuację prawną adresata. Jednak kształtujący charakter tej decyzji polega jedynie na ustaleniu, że w konkretnej dacie powstał obowiązek odpłatności. Nie można zatem podzielić stanowiska Sądu pierwszej instancji, że ustalenie odpłatności nie może nastąpić za okres poprzedzający wydanie decyzji ustalającej odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej."

Nie są także trafne pozostałe zarzuty skargi. Odnosząc się do nich kolejno wskazać wypada, że:

- art. 3 § 1 P.p.s.a. zawiera normę wyznaczającą zakres przedmiotowy postępowania sądowoadministracyjnego. W rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji rozpoznał skargę, dokonując kontroli zaskarżonej decyzji pod względem zgodności z prawem, nie wykroczył zatem poza ustawowy zakres kognicji;

- art. 134 § 1 P.p.s.a. wyznacza granice rozpatrzenia sprawy przez sąd pierwszej instancji. W świetle uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie można mieć wątpliwości, że Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpoznał sprawę w jej granicach;

- art. 141 § 4 P.p.s.a. określa elementy, z jakich powinno składać się uzasadnienie orzeczenia. O jego naruszeniu można mówić przede wszystkim wówczas, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie spełnia jednego z ustawowych, wyżej wymienionych warunków. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełnia wymogi i standardy, o których stanowi art. 141 § 4 p.p.s.a. Przedstawiono w nim stan faktyczny sprawy, zrelacjonowano sformułowane w skardze zarzuty oraz wskazano podstawę prawną oddalenia skargi. Sąd I instancji w dostateczny sposób wyjaśnił ponadto motywy podjętego rozstrzygnięcia.

Niezasadność wskazanych powyżej zarzutów nie miała jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro równocześnie trafnie podniesiono naruszenie art. 59 ust. 1 oraz art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s.

Wobec uwzględnienia skargi kasacyjnej z przyczyn wyżej podanych, bez wpływu na wynik niniejszego postępowania pozostawał podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut dotyczący nieprawidłowego ustalenia osiąganego przez skarżącego dochodu.

Uznając, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona Naczelny Sąd Administracyjny, działając na podstawie art. 188 P.p.s.a., uchylił zaskarżony wyrok w całości i rozpoznał skargę, która z przedstawionych wyżej powodów została uwzględniona na mocy art. 145 § 1 pkt 1 lit. a P.p.s.a. i art. 135 P.p.s.a.

Odnosząc się do zawartego w skardze kasacyjnej żądania dotyczącego zasądzenia kosztów pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu wskazać należy, że wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za pomoc prawną należne od Skarbu Państwa (art. 250 ustawy P.p.s.a.) przyznawane jest w postępowaniach sądowych wszczętych przed 15 sierpnia 2015 r. przez wojewódzki sąd administracyjny na podstawie art. 258 – art. 261 P.p.s.a. Z tego też względu wniosek pełnomocnika z urzędu o przyznanie wynagrodzenia za czynności w postępowaniu kasacyjnym Naczelny Sąd Administracyjny pozostawił do rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Białymstoku.

Rozpoznając ponownie sprawę organy winny mieć na względzie to, co powiedziano wyżej odnośnie meritum, powinny też w sposób prawidłowy ustalić dochody osiągane przez skarżącego i dopiero wówczas wydać w sprawie właściwe rozstrzygnięcie.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie wyżej powołanych przepisów prawa orzekł jak na wstępie.