Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Roleder, sędzia WSA Andrzej Melezini,, sędzia WSA Mirosław Wincenciak (spr.), Protokolant st. sekretarz sądowy Marta Anna Lawda, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 9 września 2014 r. sprawy ze skargi M. J. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz ustalenia jej wielkości oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] marca 2014 r. nr [...] Dyrektor MOPS w S. ustalił od dnia 1 lutego 2014 r. odpłatność M. O. za pobyt ojca J. O. w Domu Pomocy Społecznej w Cz. w wysokości 364,10 zł miesięcznie (pkt 1 sentencji decyzji) oraz odmówił zwolnienia go z ponoszenia tej odpłatności (pkt 2 sentencji decyzji).

Od decyzji powyższej odwołanie złożył M. O. i zarzucił naruszenie:

I. przepisów postępowania w stopniu istotnym dla jego wyniku, tj. przepisu art. 7 kpa przez zaniechanie podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy oraz przepisu art. 77 § 1 kpa przez zaniechanie zebrania i rozpatrzenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób wyczerpujący i wskutek powyższego przyjęcie niezgodnie z istniejącym stanem faktycznym, że:

1. J. O. jest osobą bezdomną w rozumieniu art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej i uprawnioną do umieszczenia go w dps zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy, podczas gdy organ nie podjął wystarczającego wysiłku w kierunku ustalenia czy spełnia on przesłanki do uznania go za osobę bezdomną i uprawnioną do ww. świadczeń, wbrew zaleceniom organu II instancji zawartym w decyzji z dnia [...] lutego 2014 r. znak [...] Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S.;

2. odwołujący winien partycypować w kosztach pobytu ojca w dps w kwocie 364,10 zł miesięcznie, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny sprawy wskazuje, że jego sytuacja życiowa (w tym stan jego zdrowia, sytuacja materialna) nie pozwala na ponoszenie przez niego tej odpłatności;

3. nie istnieją przesłanki zwolnienia odwołującego z ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny w oparciu o prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, że odwołujący nie powinien ponosić tych kosztów - winien z powyższego zostać zwolniony z uwagi na stan zdrowia, fakt że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza w całości na swoje uzasadnione koszty utrzymania, jak również z uwagi na dotychczasowe relacje z ojcem, jak i w ustalonej wysokości albowiem odwołujący nie jest w stanie ponieść ww. kosztów bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby (m.in. z uwagi na stan zdrowia i fakt że wynagrodzenie stanowi jedyne źródło dochodu, które przy ponoszonych, a przy tym uzasadnionych wydatkach jedynie wystarcza na zaspokojenie podstawowych potrzeb), w związku z czym winien być zwolniony z powyższego, a nadto włożenie na odwołującego ww. obowiązku jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na fakt, że ojciec nie utrzymywał z nim od wielu lat kontaktu, nie spełniał ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego przez szereg lat w czasie gdy odwołujący nie był w stanie utrzymywać się samodzielnie.

II. prawa materialnego:

1. art. 58 ust. 1 w zw. z art. 60 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, poprzez włożenie na odwołującego obowiązku odpłatności za pobyt jego ojca w dps począwszy od lutego 2014 r., w sytuacji wskazującej na fakt, że ojciec do końca marca br. przebywał w Szpitalu w Ch. w związku z czym żadne wydatki związane z jego pobytem w dps w miesiącach luty i marzec br. nie mogły być ponoszone, a skoro tak to odwołujący nie mógł zostać obciążony obowiązkiem odpłatności za ww. okres;

2. art. 64 ustawy poprzez ustalenie, że odwołujący nie spełnia wymogów do zwolnienia go z odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy odwołujący winien z ww. opłaty zostać zwolniony w całości, albowiem występują uzasadnione okoliczności, w tym jego stan zdrowia, fakt że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza na swe utrzymanie i nie jest w stanie partycypować w kosztach utrzymania ojca bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby, jak również z uwagi na dotychczasowy stosunek ojca do odwołującego przemawiający za brakiem podstaw do obciążania odwołującego kosztami jego pobytu w dps;

3. art. 64 ustawy poprzez orzeczenie o odmowie zwolnienia odwołującego z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps mimo braku uprawomocnienia się rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia osób zobowiązanych do powyższego i mimo nie przeprowadzenia stosownego postępowania w kierunku ustalenia istnienia okoliczności uprawniających do zwolnienia z ww. obowiązku.

W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez zwolnienie go w całości z odpłatności za pobyt ojca w dps, ewentualnie o zwolnienie w części z tego obowiązku, względnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. decyzją z dnia [...] maja 2014 r. nr [...] utrzymało w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu podano, że niniejszym przypadku mamy do czynienia z kwestią ustalenia odpłatności za pobyt J. O. w Domu Pomocy Społecznej w Cz. Z akt sprawy wynika, że od 1 lutego 2014 r. średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w tym domu wynosi 2.890,00 zł (Zarządzenie nr 1 Starosty Powiatu Białostockiego z 17 stycznia 2014 r. publ. w Dz. Urz. Woj. Podl. z 2014 r. poz. 248). Od 1 stycznia 2014 r. J. O. ponosi odpłatność za pobyt w tym domu w kwocie 1.372,22 zł miesięcznie (decyzja Dyrektora MOPS w S. z [...] lutego 2014 r.). Z uwagi na to, że kwota ta nie pokrywa pełnej odpłatności za pobyt w dps, po stronie krewnych pensjonariusza powstaje obowiązek partycypowania w kosztach pobytu, stosownie do art. 60 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Istnienie tego obowiązku nie jest jednak bezwarunkowe. Przepis art. 61 ust. 2 ustawy wprowadza kryterium dochodowe warunkujące zarówno istnienie obowiązku, jak i jego rozmiar. Stosownie do zapisów ustawowych, opłatę za pobyt krewnego w dps ponosić będą wyłącznie osoby których dochód przekracza odpowiednio 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (wynoszącego obecnie 542 zł) lub 300 % kryterium dochodowego osoby w rodzinie (wynoszącego obecnie 456 zł). Z akt niniejszej sprawy wynika, że rodzice J. O. nie żyją a on sam jest osobą rozwiedzioną posiadającą trzech dorosłych synów: M. O., A. O. i K. O. Przedmiotem niniejszego postępowania jest ustalenie obowiązku M. O. W stosunku do pozostałych dwóch synów organ I instancji wszczął odrębne postępowania administracyjne. W ocenie organu odwoławczego ustalona w toku postępowania sytuacja dochodowa M. O. pozwala na obciążenie go obowiązkiem partycypowania w kosztach pobytu ojca w dps. Podano, że M. O. powadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę, które w miesiącu grudniu 2013 r. wyniosło 1.990,10 zł. Kwota ta obliczona została na podstawie przedłożonego do akt sprawy zaświadczenia ze Starostwa Powiatowego w B. z dnia 3 lutego 2014 r., stosownie do art. 8 ust. 3 ustawy, tj. przychód w kwocie 2.761,08 zł pomniejszono o składki ZUS - 378,55 zł, zaliczkę na podatek dochodowy - 178,00 zł i składkę na ubezpieczenie zdrowotne - 214,43 zł. Dochód M. O. jest wyższy od 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. od kwoty 1.626,00 zł (542 zł x 300 %) o 364,10 zł. Dlatego uzyskiwany dochód pozwala na obciążenie go obowiązkiem ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps w kwocie 364,10 zł, zgodnie z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy, który zawiera ograniczenie rozmiaru odpłatności, stanowiąc, że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Wobec powyższego organ odwoławczy uznał, że rozstrzygnięcie organu I instancji w tym zakresie jest prawidłowe. W ocenie organu odwoławczego nie można bowiem zgodzić się z odwołującym, że Dyrektor MOPS w S. nie poczynił wystarczających ustaleń zarówno w przedmiocie swojej właściwości miejscowej, jak i w zakresie merytorycznego rozpoznania sprawy. Wskazano, że w świetle akt sprawy, kwestia właściwości organu badana była przez Dyrektora MOPS w S. w postępowaniu zakończonym decyzją z dnia [...] lutego 2014 r. rozstrzygającą o skierowaniu J. O. do dps i ustaleniu odpłatności pensjonariusza za pobyt w tym domu. Z akt sprawy wynika, że J. O. jest zameldowany w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania (ul. P. w S.), albowiem lokal jest wynajmowany (notatka służbowa z dnia 3 marca 2014 r.). Z kolei zgromadzony w aktach materiał dowodowy należy uznać za wystarczający do ustalenia opłaty za pobyt J. O. w dps, a w szczególności do ustalenia sytuacji dochodowej M. O., która to poza faktem pokrewieństwa jest jedyną przesłanką warunkującą powyższy obowiązek.

Na rozstrzygnięcie w przedmiocie opłaty za pobyt krewnego w dps nie może wpłynąć fakt czasowej nieobecności J. O. w dps, bowiem ustawodawca w art. 63 ust. 1 ustawy tylko w jednym przypadku pozwolił na niepobieranie tej opłaty. Według tego przepisu, mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec domu przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres nieobecności mieszkańca domu nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym. Zdaniem Kolegium, czasowy pobyt pensjonariusza dps w szpitalu nie pozbawia go prawa do świadczenia z pomocy społecznej, zatem dom pomocy społecznej musi utrzymywać to miejsce do czasu powrotu pensjonariusza, a to generuje pewne koszty. Jednakże z uwagi na to, że opłata za pobyt w dps nie jest opłatą pokrywającą rzeczywiste koszty utrzymania danego mieszkańca w dps (art. 60 ust. 1 ustawy mówi o średnim koszcie utrzymania mieszkańca w dps), nie jest możliwe rozdzielenie tych kosztów i obniżenie ich w zależności od zaistniałych okoliczności. Również w toku postępowania dotyczącego ustalania opłaty organy nie są uprawnione do badania rozliczeń spadkowych pensjonariusza, tj. wspomnianego w odwołaniu zachowku po rodzicach. Podobnie kwestia skierowania do tańszego domu pomocy społecznej leży poza przedmiotem niniejszego rozstrzygnięcia. Na marginesie należy wyjaśnić, że w aktach sprawy znajduje się pismo skierowane przez Dyrektora MOPS w S. do J. O. zawierające propozycję przeniesienia do dps "[...]" w S., gdzie obecnie koszt pobytu wynosi 2.780,80 zł (Zarządzenie nr 1113/2014 z dnia 18 lutego 2014 r. pub. Dz. Urz. Woj. Podl. poz. 847 z dnia 21 lutego 2014 r.) oraz odpowiedź J. O., że nie wyraża zgody na przeniesienie. Organ odwoławczy podzielił także stanowisko organu I instancji dotyczące zastosowania całkowitego lub częściowego zwolnienia z ponoszenia ustalonej opłaty. Wskazano, że wymieniony w art. 64 ustawy katalog okoliczności pozwalających na zastosowanie ulgi w obowiązku partycypowania w kosztach pobytu krewnego w dps nie ma charakteru zamkniętego. Oznacza to, że także wystąpienie innych uzasadnionych okoliczności może być przyczyną zastosowania zwolnienia z przedmiotowej opłaty. Jednocześnie jednak, przepis ten rozstrzygnięcie w przedmiocie zwolnienia pozostawił do uznania organu administracji. Oznacza to, że nawet przy wystąpieniu okoliczności wskazanych w tymże przepisie lub innych podobnych okoliczności uzasadniających zastosowanie ulgi, organ administracji może lecz nie musi przychylić się do wniosku osoby obowiązanej do ponoszenia opłaty. W niniejszym przypadku organ I instancji po stwierdzeniu, że po stronie wnioskodawcy występuje jedna z okoliczności wskazanych w art. 64 pkt 2 ustawy, tj. długotrwała choroba, uznał jednak, że sytuacja rodzinna, zdrowotna i dochodowa pozwala mu na regulowanie ustalonej odpłatności. W ocenie organu odwoławczego stanowisko to znajduje oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Po analizie zgromadzonego przez organ I instancji materiału dowodowego oraz twierdzeń zawartych w odwołaniu, organ odwoławczy stwierdził, że stan faktyczny w sprawie jest niesporny. Odwołujący potwierdza bowiem w odwołaniu ustalenia organu, różna jest natomiast ocena stanu faktycznego sprawy dokonana przez organ i przez odwołującego. Z akt wynika, że M. O. ma 44 lata, jest kawalerem, zamieszkuje wspólnie z matką w domu należącym do matki. Odwołujący w wywiadzie rodzinnym, oświadczył, że pomimo zamieszkiwania w jednym domu z matką, prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Źródłem jego utrzymania jest wynagrodzenie za pracę, którego wysokość w miesiącu grudniu 2013 r. wynosiła 1.990,10 zł (netto). Według zaświadczenia wystawionego w dniu 31 grudnia 2013 r. przez lekarza chorób wewnętrznych specjalistę medycyny rodzinnej, odwołujący leczy się z powodu nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy typu II. Z oświadczenia o stanie majątkowym, złożonym w trakcie wywiadu środowiskowego, wynika że odwołujący jest współwłaścicielem w 1/3 nieruchomości przy ul. K. oraz współwłaścicielem z matką samochodu osobowego Skoda Fabia r. prod. 2002. Według oświadczenia zawartego w wywiadzie z dnia 9 stycznia 2014 r. na stałe wydatki odwołującego składają się wydatki na energię - 100 zł, opał – 1.300 zł, leki - 100 zł i kredyt - 400 zł. Z twierdzeń zawartych w odwołaniu oraz kopii dokumentów załączonych do wywiadu oraz do odwołania wynika, że stałe wydatki na leki wynoszą obecnie 140 zł miesięcznie, plus doraźne wydatki na leki w przypadku wystąpienia infekcji. Do stałych miesięcznych obciążeń należy również zaliczyć potrącenia dokonywane z wynagrodzenia przez pracodawcę z tytułu pożyczki mieszkaniowej - 111,00 zł, zadłużenia pożyczki w KZP - 300 zł oraz inne potrącenia w wysokości 113,64 zł. Według oświadczenia strony, partycypuje on również w kosztach utrzymania domu oraz ponosi koszty utrzymania samochodu. Do odwołania załączono kopie: decyzji wymiarowej na podatek od nieruchomości na 2014 r. dotyczącej ul. G. opiewającej na kwotę 359 zł rocznie, pokwitowania wpłaty opłaty za wywóz śmieci w kwocie 20,00 zł, faktury za wodę za okres 3 miesięcy, tj. od 26 listopada 2013 r. do 20 lutego 2014 r., na kwotę 59,78 zł, oraz kopię dowodu opłaty za energię elektryczną w miesiącu marcu 2014 r. w kwocie 136,89 zł. Z załączonej do odwołania kopii umowy ubezpieczenia samochodu Skoda Fabia wynika, że roczne ubezpieczenie samochodu wynosi 900,00 zł. Organ odwoławczy stwierdził, że z opisanej sytuacji rodzinnej, zdrowotnej, mieszkaniowej, dochodowej i majątkowej M. O. wynika, że występuje w niniejszym przypadku jedna z okoliczności wskazanych w art. 64 pkt 2 ustawy, tj. długotrwała choroba - nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu II. Nie można natomiast zgodzić się z odwołującym, że w jego sytuacji mamy do czynienia z okolicznością, o jakiej mowa w pkt 3 art. 64 ustawy. Zdaniem Kolegium, przepis ten dotyczy osób w rodzinie, a konkretnie sytuacji, w której małżonkowie, dzieci czy rodzice osoby przebywającej w domu pomocy społecznej prowadzą wspólne gospodarstwo domowe i utrzymują się z jednego wynagrodzenia lub świadczenia. Tymczasem odwołujący, w świetle ustawy o pomocy społecznej jest osobą samotnie gospodarującą (art. 6 pkt 10 ustawy), ponieważ prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, sam utrzymuje się z jednego, osiąganego przez siebie wynagrodzenia za pracę. W ocenie organu odwoławczego wystąpienie długotrwałych chorób u odwołującego, w jego sytuacji rodzinnej, materialnej i dochodowej nie daje wystarczającej podstawy do zastosowania żądanej ulgi. Sytuacja zdrowotna odwołującego nie wpływa destabilizująco na jego sytuację materialną. Wydatki ponoszone na leki wskazane w toku postępowania oraz konieczność stosowania diety czy zachowania aktywności fizycznej nie powodują że jego sytuacja jest szczególnie trudna, a uzyskiwane przez niego dochody nie wystarczają na zaspokojenie jego uzasadnionych potrzeb i nie pozwalają na swego rodzaju alimentację wobec wstępnego. Ponadto, wykazywane przez odwołującego wydatki mieszkaniowe, z uwagi na to, że dom w którym zamieszkuje jest własnością matki, która również w nim zamieszkuje, nie mogą być przyjęte jako obciążające wnioskodawcę w całości, a jedynie w połowie. Podobnie wydatki związane z utrzymaniem samochodu, który jest współwłasnością odwołującego i jego matki. Jako sytuację nadzwyczajną powodującą konieczność zastosowaniu ulgi w opłacie za pobyt ojca w dps, nie można uznać faktu, że odwołujący, jako syn pomaga swojej matce, z którą wspólnie zamieszkuje. Odwołujący nie wykazał, że niepełnosprawność matki wpływa w jakikolwiek sposób na jego sytuację finansową. Według załączonej do odwołania kopii orzeczenia Powiatowego Zespołu ds. Niepełnosprawności w B. z dnia [...] października 2011 r., matka odwołującego ma 69 lat i jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym, wymagającą zapewnienia częściowej pomocy innych osób w pełnieniu ról społecznych, jednak nie jest osobą wymagającą stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Zdaniem Kolegium, również podstawą do zastosowania zwolnienia nie mogą być okoliczności podnoszone w odwołaniu, a wynikające z poczucia niesprawiedliwości spowodowanej brakiem więzi emocjonalnej czy stosunków rodzinnych, albo negatywnymi odczuciami spowodowanymi postępowaniem ojca odwołującego. Ustawodawca nie uzależnił bowiem obowiązku ponoszenia opłat przez krewnych (wstępnych i zstępnych) od okoliczności subiektywnych, takich jak wzajemne stosunki w rodzinie. Obowiązek ten oparty został na kryteriach obiektywnych, stosunku pokrewieństwa i możliwościach finansowych osób. Końcowo organ odwoławczy podał, że rozstrzygnięcie w jednej decyzji jednocześnie o ustaleniu opłaty oraz w przedmiocie zwolnienia z tej opłaty nie stanowi naruszenia prawa. Wprawdzie, jak słusznie zauważa odwołujący, oba postępowania wymagają przeprowadzenia właściwego sobie postępowania i są to odrębne sprawy administracyjne, jednakże rozstrzygnięcie w niniejszym przypadku tych spraw w jednym akcie administracyjnym nie ma decydującego wpływu na treść rozstrzygnięcia, ani nie zawęża uprawnień strony.

Skargę od tej decyzji do sądu administracyjnego złożył M. O. i właściwie powtórzył zarzuty odwołania, tj. zarzucił naruszenie:

I. przepisów postępowania w stopniu istotnym dla jego wyniku, tj. przepisu art. 7 kpa przez zaniechanie przez organ II instancji podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy oraz przepisu art. 77 § 1 kpa przez zaniechanie zebrania i rozpatrzenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób wyczerpujący i wskutek powyższego przyjęcie przez organ odwoławczy niezgodnie z istniejącym stanem faktycznym że:

1. J. O. jest osobą bezdomną w rozumieniu art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej i uprawnioną do umieszczenia go w dps zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy, podczas gdy organ II instancji nie podjął wysiłku w kierunku ustalenia czy spełnia on przesłanki do uznania go za osobę bezdomną i uprawnioną do ww. świadczeń, wbrew zaleceniom zawartym w decyzji z dnia [...] lutego 2014 r. znak: [...];

2. skarżący winien partycypować w kosztach pobytu ojca w dps w kwocie 364,10 zł miesięcznie, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny sprawy wskazuje, że sytuacja życiowa skarżącego (w tym stan jego zdrowia i sytuacja materialna) nie pozwala na ponoszenie tych kosztów;

3. nie istnieją przesłanki do zwolnienia skarżącego z ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy prawidłowo ustalony stan faktyczny w oparciu o prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, że skarżący nie powinien ponosić tych kosztów - winien z powyższego zostać zwolniony z uwagi na stan zdrowia, fakt że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza w całości na swoje uzasadnione koszty utrzymania, jak również z uwagi na dotychczasowe relacje z ojcem, jak i w ustalonej przez organ I instancji wysokości albowiem skarżący nie jest w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby (m.in. z uwagi na stan zdrowia i fakt, że jego wynagrodzenie stanowi jedyne źródło dochodu, które przy ponoszonych, a przy tym uzasadnionych wydatkach wystarcza jedynie na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb), w związku z czym winien być zwolniony z powyższego, a nadto włożenie na skarżącego tego obowiązku jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na fakt, że ojciec nie utrzymywał z nim od wielu lat kontaktu, nie spełniał ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego przez szereg lat, w okresie gdy skarżący nie był w stanie utrzymać się samodzielnie.

II. prawa materialnego:

1. art. 58 ust. 1 w zw. z art. 60 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, poprzez utrzymanie decyzji organu I instancji w zakresie włożenia na skarżącego obowiązku odpłatności za pobyt jego ojca w dps począwszy od lutego 2014 r., w sytuacji wskazującej na fakt, że ojciec do końca marca br. przebywał w Szpitalu w Ch. w związku z czym żadne wydatki związane z jego pobytem w dps w miesiącach luty i marzec br. nie mogły być ponoszone, a skoro tak to skarżący nie mógł zostać obciążony obowiązkiem odpłatności za ww. okres;

2. art. 64 ustawy przez ustalenie, że skarżący nie spełnia wymogów do zwolnienia go, całkowicie czy częściowo, z odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy skarżący powinien być z tej opłaty zwolniony w całości, albowiem występują uzasadnione okoliczności, w tym jego stan zdrowia, fakt że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza na swe utrzymanie i nie jest w stanie partycypować w kosztach utrzymania ojca bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby, jak również z uwagi na dotychczasowy stosunek ojca do niego przemawiający za brakiem podstaw do obciążenia go kosztami pobytu ojca w dps;

- art. 64 ustawy poprzez utrzymanie w mocy orzeczenia organu I instancji w przedmiocie odmowy zwolnienia skarżącego z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps mimo braku prawomocnego rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia osób zobowiązanych do powyższego i mimo nie przeprowadzenia stosownego postępowania w kierunku ustalenia istnienia okoliczności uprawniających do zwolnienia z tego obowiązku.

Wskazując na powyższe naruszenia skarżący wniósł o uchylenie decyzji obu instancji w całości i zasądzenie na jego rzecz od organu zwrotu kosztów postępowania. W motywach skargi wskazał, że organy I i II instancji ustalając stan faktyczny sprawy pominęły informacje pozyskane w trakcie wywiadu środowiskowego co do jego stanu zdrowia oraz sytuacji finansowej i opisał swoją sytuację zdrowotną i materialną. Skarżący stanął również na stanowisku, że organy obu instancji nieprawidłowo przyjęły, że w sprawie brak jest podstaw do zwolnienia go w całości czy w części z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps. Jego zdaniem organy nie przeprowadziły postępowania w kierunku ustalenia czy zachodzą przesłanki wskazane w art. 64 ustawy. Skarżący nie zgodził się również z oceną jego sytuacji dokonaną przez organ odwoławczy odnośnie istnienia podstaw do zastosowania zwolnienia z ponoszenia opłaty za pobyt ojca w dps. Według skarżącego naruszeniem art. 64 ustawy jest również rozstrzygnięcie w jednej decyzji o obowiązku odpłatności i o odmowie zwolnienia z tej odpłatności, z uwagi na wymogi proceduralne wynikające z art. 61 § 4 i art. 9 i 10 kpa. Zakwestionował również zasadność obciążenia go opłatą za pobyt ojca w dps od miesiąca lutego 2014 r. ze względu na fakt, że ojciec nie przebywał faktycznie w tym czasie w dps, bowiem do dnia 31 marca 2014 r. był na Oddziale Psychiatryczno - Geriatrycznym w Szpitalu w Ch.

Odpowiadając na powyższą skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. podtrzymało w całości swoje dotychczasowe stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył co następuje.

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli Sądu w sprawie niniejszej jest rozstrzygnięcie na podstawie którego:

1. ustalono od dnia 1 lutego 2014 r. odpłatność skarżącego za pobyt ojca w dps w wysokości 364,10 zł miesięcznie;

2. odmówiono zwolnienia skarżącego z ponoszenia tej odpłatności.

Przed zasadniczą częścią rozważań merytorycznych wyjaśnić należy, że zgodnie z przepisem art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r. nr 153 poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Oznacza to, że w zakresie dokonywanej kontroli Sąd zobowiązany jest zbadać, czy organy administracji w toku postępowania nie naruszyły przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania jeżeli mogły one mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Sąd nie jest władny oceniać takich okoliczności jak pokrzywdzenie strony decyzją, czy decyzja wiąże się z negatywnymi dla strony skutkami, czy narusza zasady współżycia społecznego. Sąd związany jest normą prawną odzwierciedlającą wolę ustawodawcy, wyrażoną w treści odpowiedniego przepisu prawa. Stąd też przywoływana jako jeden z zarzutów skargi okoliczność nieutrzymywania przez ojca od wielu lat kontaktów ze skarżącym i niespełniania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego w okresie gdy skarżący nie był w stanie utrzymać się samodzielnie, przy ocenie prawidłowości zaskarżonej decyzji i to zarówno w zakresie ustalenia odpłatności jak i zwolnienia z tej odpłatności, pozostaje bez znaczenia.

Przechodząc do rozważań merytorycznych Sąd w pierwszej kolejności odniesie się do rozstrzygnięcia dotyczącego ustalenia odpłatności skarżącego za pobyt ojca w dps. Zasady dotyczące ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej zostały określone w art. 61 ust. 1 – 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 ze zm., zwana dalej ustawą). Na podstawie art. 61 ust. 1 ustawy, obowiązani do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w następującej kolejności: - 1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka; - 2) małżonek, zstępni przed wstępnymi; - 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym gmina i osoby określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność. Natomiast według art. 61 ust. 2 ustawy, opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą: - 1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu; -2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2: - a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % tego kryterium; - b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie; - 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie prawidłowo ustalono, że dochód skarżącego pozwala na obciążenie go obowiązkiem ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps w kwocie 364,10 zł. Ustawodawca wysokość opłaty wnoszonej przez małżonka, zstępnych, bądź wstępnych mieszkańca domu pomocy społecznej uzależnił jedynie od kryterium dochodowego. Z akt sprawy wynika, że skarżący powadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę, które w miesiącu grudniu 2013 r. wyniosło 1.990,10 zł netto. Dochód skarżącego jest zatem wyższy od 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, tj. od kwoty 1.626,00 zł (542 zł x 300 %) o 364,10 zł. Wobec tego, że

rozstrzygnięcie w przedmiocie ustalenia odpłatności uzależnione jest jedynie od kryterium dochodowego na jego treść nie miały wpływu takie okoliczności jak stan zdrowia skarżącego a także fakt że otrzymywane wynagrodzenie stanowi jego jedyne źródło dochodu, które wystarcza jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Bezzasadny, w ocenie Sądu, pozostaje zarzut naruszenia art. 58 ust. 1 w zw. z art. 60 w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy, poprzez obciążenie skarżącego obowiązkiem odpłatnością za pobyt jego ojca w dps począwszy od lutego 2014 r., w sytuacji gdy ojciec do końca marca br. przebywał w szpitalu. Słusznie wskazał organ, że ustawodawca tylko w jednym przypadku zezwolił na niepobieranie opłaty za pobyt w dps. Przypadek ten jest uregulowany w art. 63 ust. 1 ustawy zgodnie z którym mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec domu przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres nieobecności mieszkańca domu nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym. Taka sytuacja nie miała miejsca w przedmiotowej sprawie. Zasadnie wywiódł organ odwoławczy, że czasowy pobyt pensjonariusza dps w szpitalu nie pozbawia go prawa do świadczenia z pomocy społecznej. Oznacza to, że dom pomocy społecznej musi utrzymywać to miejsce do czasu powrotu pensjonariusza, a to generuje koszty. Nie jest przy tym możliwe miarkowanie tych kosztów w zależności od zaistniałych okoliczności, albowiem opłata za pobyt w dps nie jest opłatą pokrywającą rzeczywiste koszty utrzymania danego mieszkańca w dps (art. 60 ust. 1 ustawy mówi o średnim koszcie utrzymania mieszkańca w dps) jest to opłata o charakterze ryczałtowym. Na uwzględnienie nie zasługuje również zarzut dotyczący niezgodnego z istniejącym stanem faktycznym ustalenia, że J. O. jest osobą bezdomną i uprawnioną do umieszczenia go w dps. Okoliczność ta była bowiem przedmiotem postępowania dotyczącego skierowania go do dps zakończonego decyzją z dnia [...] lutego 2014 r.

Odnośnie rozstrzygnięcia dotyczącego odmowy zwolnienia skarżącego z odpłatności podać należy, że podstawę prawną tego rozstrzygnięcia stanowił przepis art. 64 ustawy zgodnie z którym osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Brzmienie tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, co do uznaniowości jego stosowania. Organ rozpoznający prośbę o zwolnienie z odpłatności za pobyt w placówce, nie ma obowiązku przyznania zwolnienia, ale ma takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Każdorazową decyzję rozstrzygająca o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji. Sądowa kontrola decyzji opartych na uznaniu administracyjnym polega na sprawdzeniu, czy organ nie nadużył przyznanej mu przez ustawodawcę swobody orzekania w sprawie, czyniąc rozstrzygnięcie dowolnym. Uzasadnienie zaskarżonej decyzji zawiera szczegółowe odniesienie się do sytuacji, zdrowotnej, rodzinnej i materialnej wnioskodawcy w badanym okresie w kontekście udowodnionych przez stronę wydatków. Organ wykazał, że długotrwała choroba skarżącego w kontekście jego sytuacji rodzinnej, majątkowej i dochodowej nie daje wystarczającej podstawy do zastosowania instytucji zwolnienia. Wydatki związane z chorobą nie czynią sytuacji skarżącego szczególnie trudną. Zawarte w skardze zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia w tym zakresie nie podważają trafności argumentacji organu. Skarżący nie zarzuca bowiem, pominięcia przez organ w stanie faktycznym kluczowych dla rozstrzygnięcia w tym zakresie elementów. Podnoszone zarzuty stanowią polemikę z oceną stanu faktycznego dokonaną przez organ. Tym samym za bezzasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 64 ustawy, polegający na błędnym ustaleniu, że skarżący nie spełnia wymogów do zwolnienia go, całkowicie czy częściowo, z odpłatności za pobyt ojca w dps, podczas gdy powinien on być z tej opłaty zwolniony w całości, albowiem występują uzasadnione okoliczności, w tym jego stan zdrowia, fakt że utrzymuje się z jednego wynagrodzenia, które przeznacza na swe utrzymanie i nie jest w stanie partycypować w kosztach utrzymania ojca bez uszczerbku dla utrzymania swojej osoby.

Końcowo należy odnieść się do zarzutu dotyczącego naruszenia art. 64 ustawy, poprzez rozstrzygnięcie o odmowie zwolnienia skarżącego z obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt ojca w dps mimo braku prawomocnego rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia osób zobowiązanych do tej odpłatności. W ocenie składu orzekającego w sprawie niniejszej rozstrzygnięcie w jednej decyzji o odmowie zwolnienia z opłaty i ustaleniu tej opłaty nie miało wpływu na jego poprawność.

Mając powyższe na uwadze Sąd skargę oddalił (art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).