Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Grażyna Jarmasz, , , po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2012 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej T. B. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 18 czerwca 2012 r., sygn. akt I SA/Wr 827/11 odrzucającego skargę T. B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W. z dnia 18 sierpnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące I-XII 2008 r. oraz I, III-VI 2009 r. postanawia 1) oddalić skargę kasacyjną, 2) przyznać od Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu na rzecz radcy prawnego H. F. kwotę 2 214 (słownie: dwa tysiące dwieście czternaście) złotych, obejmującą należny podatek od towarów i usług w wysokości 414 zł, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 18 czerwca 2012 r., sygn. akt I SA/Wr 827/11, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu odrzucił skargę T. B. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W. z dnia 18 sierpnia 2010 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług za miesiące od stycznia do grudnia 2008 r., a także styczeń oraz miesiące od marca do czerwca 2009 r.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd pierwszej instancji stwierdził, że z akt sprawy wynika, iż zaskarżona decyzja została (wraz z pouczeniem o trybie i terminie jej zaskarżenia) doręczona na podany przez pełnomocnika skarżącego adres (ul. S. [...], [...] W.) 20 sierpnia 2010 r. Doręczenia dokonano pracownikowi biura B. S.A. Skarga na decyzję, wniesiona bezpośrednio do WSA we Wrocławiu 14 kwietnia 2011 r., została przekazana organowi odwoławczemu 18 kwietnia 2011 r. Strona podniosła, że wskazany wyżej sposób doręczenia decyzji był nieprawidłowy, stąd Sąd pierwszej instancji rozważył kwestię skuteczności doręczenia na nieaktualny adres pełnomocnika. Zwrócono w tym względzie uwagę na to, że w postępowaniu podatkowym zakończonym skarżoną decyzją skarżący (na etapie odwołania) był reprezentowany przez radcę prawnego G. K. Od chwili zawiadomienia organu o fakcie ustanowienia tego pełnomocnika organ miał obowiązek doręczania pism w tym postępowaniu pełnomocnikowi (por. art. 145 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa - Dz.U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm., dalej O.p.). Sąd wskazał przy tym na art. 146 § 1 i 2 O.p., statuujący obowiązek zawiadomienia organu o zmianie adresu strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika, a także określający konsekwencje zaniedbania tego obowiązku, tj. uznanie pisma za doręczone pod dotychczasowym adresem.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zaznaczył, że nie ma w sprawie wątpliwości co do skutecznego ustanowienia pełnomocnika i wiedzy organu o tym fakcie. Niepowiadomienie organu przez takiego pełnomocnika o zmianie pierwotnie podanej siedziby (adresu do doręczeń) powoduje, że doręczenie decyzji na jedyny znany organowi adres pełnomocnika należało uznać za skuteczną czynność procesową, otwierającą stronie termin do wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Wątpliwości nie budzi też zdaniem Sądu data doręczenia, gdyż ze zwrotnego potwierdzenia odbioru decyzji wynika, że 20 sierpnia 2010 r. korespondencję w sprawie odebrał pracownik B. S.A., w której to spółce świadczył usługi pełnomocnik strony i który to adres był podawany organowi przez tego pełnomocnika. Stąd tę właśnie datę, tj. 20 sierpnia 2010 r., uznał Sąd za miarodajną przy badaniu, czy skarga została wniesiona w terminie, o którym mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270, dalej P.p.s.a.), w konsekwencji stwierdzając, że termin ten upłynął bezskutecznie 20 września 2010 r., a skarga wniesiona 18 kwietnia 2011 r. była skargą wniesioną po terminie, co przy braku przywrócenia tego terminu obligowało Sąd do odrzucenia skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 tej ustawy.

W skardze kasacyjnej od powyższego postanowienia pełnomocnik strony wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm przepisanych, wraz z podatkiem VAT (oświadczając przy tym, że koszty nie zostały opłacone w całości lub w części).

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 58 § 1 pkt 2 P.p.s.a. w zw. z art. 123 § 1 O.p. oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP poprzez odrzucenie skargi pomimo niedoręczenia skarżącemu zaskarżonej decyzji, w konsekwencji czego nastąpiło naruszenie konstytucyjnie chronionego prawa do sądu.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autorka wskazała, że Sąd pierwszej instancji dowolnie przyjął skuteczność doręczenia w dniu 20 sierpnia 2010 r., pomijając fakt, że pismem z 6 lipca 2010 r. Dyrektor Izby Skarbowej, z powołaniem na art. 120, art. 121 i art. 123 § 1 O.p., stwierdził, iż wskutek zmiany adresu pełnomocnika w trakcie prowadzonego postępowania zasadne jest w celu zachowania praw strony kierowanie korespondencji również do strony. W świetle takiego stwierdzenia zaniechanie przez organ doręczenia zaskarżonej decyzji bezpośrednio skarżącemu stanowi naruszenie art. 123 § 1 O.p., a wniesienie skargi 14 kwietnia 2011 r. nie może być uznane za dokonane po terminie. Zdaniem skarżącego powzięcie przez niego informacji o wydaniu przez Dyrektora Izby Skarbowej decyzji w marcu 2011 r. skutkuje przyjęcie, że wniesienie skargi 14 kwietnia 2011 r. nastąpiło z zachowaniem terminu z art. 53 § 1 P.p.s.a. Nadto skarżący stwierdził, że po uzyskaniu informacji o zmianie adresu pełnomocnika i deklaracji organu o konieczności kierowania korespondencji bezpośrednio do niego miał on prawo oczekiwać, że również decyzja zostanie wysłana na jego adres, zgodnie z zasadą z art. 123 § 1 O.p. Skoro skarżący był powiadomiony o kierowaniu korespondencji bezpośrednio do niego, pomimo reprezentowania go przez pełnomocnika, a korespondencja była kierowana do niego przez organ wybiórczo, wniesienie skargi w kwietniu 2011 r., tj. po powzięciu informacji o wydaniu decyzji i jej skutkach, nastąpiło bez jakiejkolwiek winy skarżącego, a odrzucenie skargi stanowi naruszenie art. 58 § 1 pkt 2 P.p.s.a., gdyż skarżący działał w pełnym zaufaniu do organu i nie może ponosić skutków błędnego działania tego organu.

Organ nie skorzystał z możliwości złożenia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy przede wszystkim zaznaczyć, że art. 183 § 1 P.p.s.a., przewidujący związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej, uniemożliwia temu Sądowi poprawianie czy uzupełnianie skargi kasacyjnej, stąd brak odpowiednio skonstruowanych i uzasadnionych podstaw kasacyjnych powoduje, że pewne kwestie poruszane w zaskarżonym orzeczeniu mogą pozostać poza kontrolą instancyjną (wyjątkiem w tym zakresie, niezachodzącym w sprawie, jest zajście przesłanek nieważności postępowania). W okolicznościach przedmiotowej sprawy dotyczy to takich zagadnień jak prawidłowość umocowania pełnomocnika i zakres pełnomocnictwa, fakt niepowiadomienia organu przez tego pełnomocnika o zmianie adresu, pod który należy kierować korespondencję, czy prawidłowość doręczenia zaskarżonej decyzji pod adres wskazany przez pełnomocnika. W sprawie sporne jest bowiem nie tyle to, czy organ doręczył korespondencję prawidłowo pełnomocnikowi (np. strona nie kwestionuje upoważnienia osoby odbierającej korespondencję), ale to, czy – jak twierdzi strona – istniał nadto obowiązek doręczenia decyzji bezpośrednio na adres skarżącego. Stąd wskazane wyżej kwestie, jako niepodważane w rozpoznawanej skardze kasacyjnej, pozostają poza rozważaniami Naczelnego Sądu Administracyjnego, co skutkuje przyjęciem prawidłowości stanowiska Sądu pierwszej instancji w ich zakresie.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej należy zauważyć, że abstrahując od przepisów Ordynacji podatkowej regulujących sposób doręczania pism w postępowaniu podatkowym (rozdział 5 działu IV, przepisy od art. 144 do art. 154c O.p.), strona domaga się w istocie, by za jedyne skuteczne (tj. otwierające termin do wniesienia skargi zgodnie z art. 53 § 1 P.p.s.a.) doręczenie uznać doręczenie decyzji bezpośrednio na adres skarżącego, które to stanowisko autorka skargi kasacyjnej opiera na art. 123 § 1 O.p. i art. 45 Konstytucji RP. Charakterystyczne przy tym jest, że argumentacja skargi kasacyjnej w omawianym zakresie jawi się jako wewnętrznie sprzeczna, bowiem do doręczenia bezpośrednio skarżącemu nie doszło, więc rozważania na temat tego, że termin do wniesienia skargi zaczął biec w marcu 2011 r., a zatem skarga wniesiona w kwietniu 2011 r. jest skargą wniesioną w terminie, nie przystają do wywodów mających podważać skuteczność dokonanego doręczenia.

Powołanie się na art. 123 § 1 O.p. jako podstawę do żądania doręczenia decyzji skarżącemu nie może zostać uznane za zasadne, stąd zarzut naruszenia tego przepisu nie zasługuje na uwzględnienie. Wniosek taki jest bezpośrednią konsekwencją brzmienia przepisów dotyczących doręczeń, które nie mogą być przez organ pomijane. Zaznaczyć zatem warto, że w świetle art. 145 § 1 O.p. pisma doręcza się co do zasady stronie (jej przedstawicielowi). Skarżący w istocie domaga się właśnie takiego doręczenia, choć wskazany przepis nie został powołany w skardze kasacyjnej. Powodem pominięcia tej normy przez skarżącego może być relacja art. 145 § 1 O.p. i art. 145 § 2 tej ustawy. W tym ostatnim przepisie bowiem ustawodawca przewidział, że w przypadku ustanowienia pełnomocnika pisma doręcza się pełnomocnikowi. Relacja obu tych przepisów nie budzi wątpliwości – ustanowienie pełnomocnika powoduje, że organ ma obowiązek doręczania pism właśnie jemu, a nie stronie (wyłączone jest stosowanie art. 145 § 1 O.p.). Przypomnieć należy, że w okolicznościach sprawy poza sporem pozostaje fakt ustanowienia pełnomocnika i wiedza o tym fakcie organu, stąd w przypadku, gdy organ dysponował konkretnym adresem pełnomocnika, jemu miał obowiązek doręczania pism w postępowaniu, a nie stronie. Nie można przy tym uznać, by wynikająca z art. 123 § 1 O.p. zasada czynnego udziału strony w postępowaniu mogła ten obowiązek w jakikolwiek sposób zmodyfikować, bowiem w przypadku ustanowienia pełnomocnika strona działa w postępowaniu przez tego pełnomocnika (por. art. 136 O.p.). Stąd naruszeniem art. 123 § 1 O.p. mogłoby być w okolicznościach sprawy pominięcie pełnomocnika, natomiast jako naruszenie tego przepisu nie może być kwalifikowana sytuacja, w której skutecznie doręczając pisma pełnomocnikowi organ pomija w tym zakresie stronę. Nic w tym względzie nie zmienia również pismo z 6 lipca 2010 r., na które w skardze kasacyjnej wskazuje skarżący. Nawet pomijając okoliczność, że z pisma tego – wbrew opinii strony – jednoznacznie wynika, że organ nie "deklarował", że będzie doręczał wszystkie pisma skarżącemu, bowiem, doręczając mu kserokopie postanowienia o przedłużeniu terminu załatwienia sprawy oraz wezwania do uzupełnienia materiału dowodowego organ wyraźnie wskazał, że za zasadne uznał takie doręczenie tylko w przypadku tych właśnie pism ("Z uwagi [...] na fakt, iż w trakcie prowadzonego postępowania nastąpiła zmiana adresu pełnomocnika, o której organ podatkowy nie został poinformowany, zasadne jest [...] przekazać ww. pisma również stronie" – podkr. NSA), podkreślić trzeba, że gdyby rzeczywiście do takiej "deklaracji" organu doszło, ewentualne doręczenia skarżącemu miałyby wyłącznie charakter informacyjny i nie wywołałyby skutków procesowych związanych z doręczeniem, w tym nie uprawniałyby do przyjęcia odmiennej daty (tzn. innej niż data doręczenia pełnomocnikowi), od której miałby rozpocząć bieg termin do wniesienia skargi. Do takich wniosków prowadzi art. 145 § 2 O.p., wiążący skutki doręczenia z doręczeniem pełnomocnikowi, a nie stronie. Stąd na marginesie jedynie zaznaczyć należy, że organ sygnalizował stronie nieznajomość nowego adresu pełnomocnika, a mimo to w następnym piśmie tego pełnomocnika (z 22 lipca 2010 r., k. 72 akt adm.) ponownie wskazany został ten sam adres, co wcześniej, a zatem niewątpliwie pełnomocnik nie zastosował się do treści art. 146 § 1 O.p. – i to zarówno bezpośrednio po powstaniu obowiązku, o którym mowa w tym przepisie, jak i po wskazaniu przez organ na brak wiedzy o nowym adresie do korespondencji. Powyższemu, jak już zaznaczono wyżej, skarżący nie zaprzecza. Skoro natomiast pełnomocnik zaniedbał obowiązku powiadomienia organu o zmianie adresu, pod który miała być kierowana korespondencja w sprawie, doręczenie pod jedynym znanym organowi adresem (nawet jeśli adres ten był nieaktualny i organ o tym wiedział), było skuteczne, zgodnie z brzmieniem art. 146 § 2 O.p. Skoro tak, przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że do doręczenia zaskarżonej decyzji doszło 20 sierpnia 2010 r. było prawidłowe, co skutkuje uznaniem, że skarga wniesiona 18 kwietnia 2011 r. (a nie, jak wskazuje strona, 14 kwietnia 2011 r.) była skargą wniesioną po trzydziestodniowym terminie, o którym mowa w art. 53 § 1 P.p.s.a.

Niezasadność podstawowego w okolicznościach sprawy zarzutu naruszenia art. 123 § 1 O.p. skutkuje bezpodstawnością również zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, gdyż zarzuty te są w wywodach skargi kasacyjnej powiązane (tzn. brak odrębnej argumentacji mającej przemawiać za naruszeniem prawa skarżącego do sądu).

Skoro żaden z argumentów rozpatrywanej skargi kasacyjnej nie wskazuje skutecznie na to, by Sąd pierwszej instancji błędnie uznał 20 sierpnia 2010 r. jako datę skutecznego doręczenia decyzji organu odwoławczego, to w konsekwencji należy uznać, że Sąd ten słusznie uznał, że termin do wniesienia skargi, o którym mowa w art. 53 § 1 P.p.s.a. upłynął bezskutecznie 20 września 2010 r., a skarga wniesiona w kwietniu 2011 r. jest skargą wniesioną po terminie i tym samym podlegającą odrzuceniu na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 P.p.s.a. Stąd też i zarzut naruszenia tego ostatniego przepisu jest nietrafny.

Z tych to względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu zgodnie z art. 184 w zw. z art. 182 § 1 P.p.s.a.

Z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wynagrodzenie dla ustanowionego w ramach prawa pomocy pełnomocnika skarżącego przyznano na podstawie art. 250 P.p.s.a. w zw. z § 14 ust. 2 pkt 2 lit. b i § 14 ust. 2 pkt 1 lit. a w zw. z § 6 pkt 6, a także § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).