Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Sędziowie sędzia NSA Stanisław Prutis (spr.),, sędzia NSA Danuta Tryniszewska-Bytys, Protokolant Marta Marczuk, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 08 listopada 2007 r. sprawy ze skargi A. I. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w B. z dnia [...] marca 2007 r., nr [...] w przedmiocie przyznania pomocy w formie usług opiekuńczych oddala skargę

II SA/Bk 418/07

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] marca 2007r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Burmistrza W. przez Kierownika Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w W. w dniu [...] stycznia 2007r. znak: [...] w przedmiocie przyznania A. i K. I. pomocy w formie usług opiekuńczych na okres od listopada 2006r. do kwietnia 2007r. w wymiarze 160 godzin miesięcznie i odmowy przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych.

U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia:

Wnioskiem z dnia [...] października 2007r. A. I. zwróciła się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w W. z prośbą o przyznanie usług opiekuńczych dla niej i dla jej męża – K. I. oraz specjalistycznych usług opiekuńczych dla męża. Z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy wynika, że A. I ma 71 lat, jest osobą schorowaną, od kilku lat leczy się na nadciśnienie tętnicze i chorobę wieńcową, ma wrodzoną wadę serca. Mieszka razem z mężem, który ma 77 lat i od 7 lat ma zdiagnozowaną chorobę Alzheimera. Aktualnie K. I. jest w zaawansowanej fazie choroby z globalnymi zaburzeniami pamięci, orientacji oraz trwałymi zmianami charakterologicznymi. W związku z tym wymaga całodobowej opieki, której nie może zapewnić mu żona bo również jest osobą starszą i schorowaną. Oboje małżonkowie otrzymują świadczenia emerytalne wypłacane przez ZUS, przy czym znaczna część emerytury przeznaczana jest na zakup lekarstw. Na pomoc osób najbliższych nie mogą liczyć, gdyż mają tylko jedną córkę, która mieszka w W. i samotnie wychowuje dwoje uczących się dzieci (dowód: wywiad środowiskowy oraz zaświadczenia lekarskie).

Organ I instancji, po ponownym rozpoznaniu wniosku A. I. uznał, że oboje małżonkowie z uwagi na problemy zdrowotne wymagają wsparcia w zabezpieczeniu usług opiekuńczych. Mając na uwadze sytuację życiową rodziny oraz możliwości finansowe ośrodka przyznano dla obojga małżonków pomoc w wymiarze 160 godzin miesięcznie. Odnośnie możliwości finansowych ośrodka wyjaśniono, że w uchwale nr [...] Rady Miejskiej w W. z dnia [...] września 2004r. w sprawie określenia szczegółowych warunków przyznania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze oraz szczegółowych warunków częściowego lub całkowitego zwolnienia od opłat, jak również trybu ich pobierania przyjęto iż miesięczna odpłatność za świadczone usługi w wymiarze 2 godzin dziennie przy dochodzie na jedną osobę w rodzinie w kwocie 815,06 – wynosi 110 zł. W przedmiotowej sprawie przyjęto 8 godzin dziennie w dni robocze, co stanowi o tym, że odpłatność miesięczna została wyliczona na kwotę 440 zł. Organ nadmienił, że z uwagi na ograniczony budżet – 96.387 zł, nie miał możliwości zapewnienia usług w wymiarze czasu większym niż 8 godzin. Końcowo organ wskazał, że z uwagi na brak osoby spełniającej wymagane kwalifikacje przy świadczeniu usług nad osobą z zaburzeniami psychicznymi, ośrodek nie miał możliwości ich zapewnienia.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła A. I. i zarzuciła naruszenie art. 50 ust. 1,3,5,6 ustawy o pomocy społecznej poprzez przyznanie usług opiekuńczych jedynie w wymiarze 160 godzin miesięcznie, a także naruszenie art. 50 ust. 4 w/w ustawy poprzez nieprzyznanie specjalistycznych usług. W odwołaniu podniesiono, że ośrodek powinien podjąć większe starania w celu znalezienia odpowiednio przygotowanej osoby.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję i zważyło co następuje:

Możliwości finansowe ośrodka nie pozwalają na przyznanie stronom usług opiekuńczych we wnioskowanej liczbie godzin bez szkody dla pozostałych osób potrzebujących wsparcia ośrodka z tych samych funduszy oraz w takiej samej formie. Organ podniósł ,że usługi opiekuńcze przyznawane są przez ośrodki pomocy zwykle w wymiarze 2,3 godzin dziennie i regułą jest, że nie zaspakajają w pełni potrzeb podopiecznych w tym zakresie. Fakt przyznania w przedmiotowej sprawie pomocy w wymiarze 8 godzin dziennie, a więc przeznaczenia jednego z zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy pracowników wyłącznie do świadczenia usług na rzecz wnioskodawczyni i jej męża świadczy o tym ,że organ I instancji starał się w jak najszerszym zakresie zabezpieczyć ich potrzeby. Końcowo organ podał, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ośrodek podjął wszelkie starania w zatrudnieniu osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym (dowód: pisma kierowane do Urzędów Pracy w S. i w B.) i dopóki nie zostanie znaleziona odpowiednia osoba, ośrodek nie jest w stanie zapewnić wnioskowanej usługi pomimo tego, że na ten cel w budżecie zapewnione są odpowiednie środki.

Powyższa decyzja została zaskarżona przez A. I. do sądu administracyjnego. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie:

- art. 50 ust. 1,3,5,6 ustawy o pomocy społecznej poprzez uznanie, iż spełni cele pomocy społecznej przyznanie pomocy w formie i ilości wskazanej w decyzji organu I instancji, podczas gdy czas i forma przyznanej pomocy z uwagi na sytuację skarżącej i jej męża są zupełnie niewystarczające. Motywem odmowy przyznania świadczenia całodobowej opieki były lakonicznie uzasadnione motywy finansowe i hipotetyczna możliwość braku środków na zapewnienie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej,

- art. 50 ust. 2 i 4 w/w ustawy poprzez nieprzyznanie specjalistycznych usług psychiatrycznych K. I., w sytuacji gdy spełnia on wszystkie przesłanki do przyznania takiej formy pomocy oraz poprzez odmowę przyznania wnioskowanego świadczenia w oparciu o pozaustawową przyczynę braku osób wykwalifikowanych do świadczenia tej formy pomocy, w sytuacji, gdy w świetle przepisów ustawy nie może to stanowić materialnoprawnej podstawy odmowy przyznania świadczenia,

- art. 17 ust. 1 pkt 11 w/w ustawy poprzez odmowę przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych w wymiarze całodobowym, w sytuacji gdy stanowi to obowiązek gminy w ramach ustawowo nałożonych jej zadań własnych,

- art. 100 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 3 w/w ustawy poprzez nieuwzględnienie, iż w postępowaniu o udzielenie świadczeń pomocy społecznej należy kierować się dobrem osób korzystających z pomocy społecznej, zaś odmowa przyznania wnioskowanych świadczeń w oparciu o twierdzenie organu, że "strona musi mieć na względzie fakt, iż przyznanie większej liczby godzin wnioskowanych usług mogłoby spowodować brak możliwości dofinansowania zgłoszonych potrzeb innych mieszkańcom" przeczy zasadom i celom pomocy społecznej w szczególności konieczności wspierania osób w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb a ponadto nie może stanowić materialnoprawnej podstawy odmowy przyznania określonych świadczeń,

- art. 7 w zw. z art. 77 kpa poprzez niedokładne i niewyczerpujące wyjaśnienie stanu faktycznego, jak też nie zebranie i nierozpatrzenie całego materiału dowodowego przy uwzględnianiu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli, m.in. poprzez brak wyjaśnienia możliwości i potencjału gminy do świadczenia wnioskowanych form pomocy społecznej, w szczególności ilości i sposobie rozdysponowania środków finansowych podczas, gdy w sprawie brak jest dowodów na brak środków finansowych na świadczenie wnioskowanej przez skarżącą pomocy.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji ewentualnie jej zmianę oraz o zasądzenie kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa według norm przepisanych.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Ł. wniosło o jej oddalenie podtrzymując w całości argumenty przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga jako bezzasadna podlegała oddaleniu, albowiem zaskarżona decyzja nie narusza prawa. Kontrola sądu administracyjnego zgodnie z treścią art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) sprawowana jest pod względem zgodności z prawem.

Zasady udzielania świadczeń z publicznych środków pomocy społecznej regulują przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, zaś tryb rozpatrywania tych spraw reguluje Kodeks postępowania administracyjnego,

z pewnymi modyfikacjami wynikającymi z przepisów ustawy o pomocy społecznej.

Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 ustawy, celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby

i możliwości. Według art. 3 – pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie

w warunkach odpowiadających godności człowieka Rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. Decyzje mają charakter uznaniowy.

Uznanie administracyjne nie pozwala organowi na dowolność w załatwieniu sprawy, ale i nie nakazuje mu spełnienia każdego żądania obywatela ( vide: wyrok NSA z dnia 26 września 2000 roku, sygnatura akt I SA 945/00, publ. LEX nr 79608). Rozmiar pomocy warunkowany jest bowiem nie tylko potrzebami strony, ale

i możliwościami finansowymi organu.

Zgodnie z treścią art. 50 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym – ust. 2 i 3 art. 50 ustawy. Ośrodek pomocy społecznej przyznaje usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia – ust. 5 art. 50 ustawy. Podstawą decyzji w przedmiocie pomocy w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych oprócz przepisu art. 50 ustawy o pomocy społecznej powinna być również uchwała rady gminy określająca szczegółowo kwestie dotyczące usług – art. 50 ust. 6 ustawy a w przypadku specjalistycznych usług opiekuńczych także rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz.U. nr 189, poz. 1598) – art. 50 ust. 7 ustawy.

Z treści powyższych przepisów wynika, że przypadek przyznania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy ma charakter obligatoryjny co oznacza, że usługi te muszą być przyznane, w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek, niemniej jednak decyzje w sprawie tych usług mają charakter uznaniowy zarówno w zakresie przyznania świadczenia, jak też w części odnoszącej się do okresu i miejsca świadczenia. Wyznacznikami ustalenia zakresu przyznania usługi są – z jednej strony – rozmiar potrzeb wnioskodawcy a z drugiej strony – możliwości finansowe organów pomocy społecznej.

Przechodząc na grunt przedmiotowej sprawy podnieść należy, że w sprawie bezspornym jest, iż wnioskodawczyni i jej mąż z uwagi na wiek i stan zdrowia wymagają pomocy w formie usług opiekuńczych. Sporem w sprawie natomiast objęta jest kwestia związana z zakresem przyznanych usług opiekuńczych oraz z odmową przyznania specjalistycznych usług opiekuńczych.

W ocenie wnioskodawczyni czas i forma przyznanej w zakwestionowanej decyzji pomocy jest niewystarczająca. Motywem odmowy przyznania świadczenia całodobowej opieki były lakonicznie uzasadnione przyczyny finansowe i hipotetyczna możliwość braku środków na zapewnienie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej,

Z powyższym stanowiskiem nie sposób się zgodzić. MOPS w W., mając na uwadze interes wszystkich osób ubiegających się o pomoc w formie usług opiekuńczych, nie tylko wnioskodawczynię i jej męża, oraz ograniczone (w stosunku do potrzeb) możliwości finansowe, przyznał usługi opiekuńcze w zakresie określonym w zaskarżonej decyzji, co nie odpowiada oczekiwaniom wnioskodawczyni, ale co mieści się w granicach uznania administracyjnego. W uzasadnieniu w sposób wyczerpujący i przekonujący organ uzasadnił swoje stanowisko, łącznie z podaniem wysokości budżetu oraz liczby osób ubiegających się o taką pomoc. A mianowicie wskazano, że w 2007r. gmina zapewniła środki w wysokości 96.387 zł przy czym znacznie wzrosły potrzeby świadczenia pomocy w tej formie – na koniec roku 2006r. o tę formę pomocy ubiegało się siedem osób. Powyższe dane w oczywisty sposób tłumaczą czas i formę przyznanej pomocy w sprawie niniejszej. Ośrodek pomocy przyznał wnioskodawczyni i jej mężowi usługi opiekuńcze w zakresie nie odbiegającym od zwykle przyznawanego wymiaru godzin ( usługi opiekuńcze przyznawane są w wymiarze 2, 3 godzin dziennie i regułą jest, że nie zaspakajają w pełni potrzeb podopiecznych) a wręcz przeciwnie przewyższają one ten wymiar godzin, gdyż pomoc został przyznana w wymiarze 8 godzin dziennie. Przeznaczono zatem jednego pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie do świadczenia usług dla wnioskodawczyni i jej męża.

Kolejny zarzut skarżącej dotyczył nieprzyznania psychiatrycznych usług specjalistycznych dla jej męża. Skarżąca podniosła, że spełnia on wszystkie przesłanki do przyznania takiej formy pomocy a odmowa jej przyznania została oparta na pozaustawowej przyczynie braku osób wykwalifikowanych do świadczenia takiej pomocy. Zgodzić się należy ze skarżącą co do tego, że istotnie K. I. istotnie spełnia wszystkie przesłanki uzasadniające przyznanie specjalistycznych usług psychiatrycznych. Na aprobatę nie zasługuje natomiast stanowisko skarżącej zgodnie z którym brak osób wykwalifikowanych do świadczenia tej formy pomocy nie mógł stanowić podstawy odmowy jej przyznania. Jak już wskazano powyżej specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być świadczone jedynie przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Brak osoby z odpowiednimi kwalifikacjami czyni bezzasadnym przyznanie prawa pomocy w zakresie specjalistycznych usług opiekuńczych, gdyż de facto nie będą one wykonywane. Nie można przy tym, postawić zarzutu organom administracyjnym, że nie podjęły wszelkich starań w zatrudnieniu osoby z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi. Z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy wynika, że organ podjął wszelkie możliwe próby znalezienia takiej osoby.

Bezzasadny pozostaje również zarzut naruszenia art. 7 i 77 kpa, albowiem organy administracyjne w sprawie niniejszej zebrały materiał dowodowy w sposób wyczerpujący i rozpatrzyły go w całości.

Wobec niepotwierdzenia się zarzutów skargi podlegała ona oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.