Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Olga Żurawska-Matusiak po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M. K. W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 26 lipca 2023 r., sygn. akt II SA/Sz 723/22 oddalające wniosek M. K. W. o wyłączenie sędziów WSA w Szczecinie: Arkadiusza Windaka, Wiesława Drabika, Joanny Wojciechowskiej oraz Anny Sokołowskiej od orzekania w sprawie ze skargi M. K. W. na decyzję Prorektora ds. Studenckich Uniwersytetu Szczecińskiego z dnia 27 czerwca 2022 r., nr S-DS.5728.5.4.2022.MG w przedmiocie zwolnienia z opłat za powtarzanie przedmiotów postanawia: oddalić zażalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie postanowieniem z 26 lipca 2023 r., II SA/Sz 723/22 oddalił wniosek M. K. W. o wyłączenie sędziów WSA w Szczecinie: Arkadiusza Windaka, Wiesława Drabika, Joanny Wojciechowskiej oraz Anny Sokołowskiej od orzekania w sprawie ze skargi M. K. W. na decyzję Prorektora ds. Studenckich Uniwersytetu Szczecińskiego z dnia 27 czerwca 2022 r., nr S-DS.5728.5.4.2022.MG w przedmiocie zwolnienia z opłat za powtarzanie przedmiotów.

Postanowienie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym.

M. K. W. (dalej: "skarżący") wystąpił do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie ze skargą na decyzję Prorektora ds. Studenckich Uniwersytetu Szczecińskiego, z 27 czerwca 2022 r., utrzymującą w mocy decyzję Prodziekana ds. Studenckich Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego z 6 maja 2022 r., w przedmiocie braku zgody na zwolnienie z opłaty za powtarzane przedmioty prawo rodzinne i spadkowe oraz prawo i postępowanie podatkowe w semestrze zimowym w roku akademickim 2022/2023.

Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt II SA/Sz 723/22. Sprawozdawcą sprawy została wyznaczona sędzia WSA Katarzyna Grzegorczyk – Meder (zarządzenie z 18 sierpnia 2022 r.).

Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału II sędziego WSA Arkadiusza Windaka z 17 maja 2023 r., na podstawie § 1 ust. 1 i 2 uchwały Kolegium WSA w Szczecinie z 15 maja 2023 r., w sprawie przydziału sędziego Wiesława Drabika do wydziału orzeczniczego WSA w Szczecinie i utworzenia oraz przydziału spraw do decernatu, zmieniono sędziego sprawozdawcę (sędzia WSA Katarzyna Grzegorczyk-Meder) i wyznaczono jako sprawozdawcę sprawy sędziego WSA Wiesława Drabika.

Pismem z nadanym 17 lipca 2023 r. skarżący, powołując się na art. 19 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, złożył wniosek o wyłączenie od orzekania sędziów WSA w Szczecinie: Arkadiusza Windaka, Wiesława Drabika, Joanny Wojciechowskiej oraz Anny Sokołowskiej.

W odniesieniu do sędziego WSA Wiesława Drabika skarżący braku bezstronności upatrywał w niewłaściwym, jego zdaniem rozpoznaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy. W ocenie skarżącego, sędzia przy rozpoznaniu jego sprzeciwu od postanowienia referendarza nie wziął pod uwagę wszystkich przywoływanych przez niego okoliczności dotyczących sytuacji majątkowej i toczących się przez WSA w Szczecinie spraw z jego skarg. W ocenie skarżącego działania te miały uniemożliwić mu złożenie skarg kasacyjnych od wyroków II SA/Sz 36/23 i II SAB/Sz 360/23.

O braku bezstronności sędziego WSA Wiesława Drabika świadczyło również, zdaniem skarżącego, niewłaściwe i spóźnione rozpoznanie jego wniosku o zabezpieczenie dowodów w sprawie II SA/Sz 360/23. Skarżący wyjaśnił, że 15 maja 2023 r. złożył wniosek o zabezpieczenie dowodu z dokumentów, wskazując na obawę ich wybrakowania. Dokumenty te były niezbędne do dokonania oceny, czy zaskarżona decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa. Postanowienie o oddaleniu wniosku otrzymał dopiero 21 czerwca 2023 r. Działanie to skarżący ocenił jako opieszałe, wskazując jednocześnie, iż w sprawie innych składanych przez niego wniosków działanie Sądu było znacznie sprawniejsze.

Skarżący zakwestionował wyznaczenie sędziego WSA Wiesława Drabika do rozpoznania sprawy, w której wyznaczona była inna sędzia sprawozdawca. Ponadto, w jego ocenie wyznaczanie tego sędziego, po wniesieniu przez niego do Sądu pism kwestionujących jego bezstronność, jest niewłaściwe.

W odniesieniu do sędziego WSA Arkadiusza Windaka skarżący wskazał na "posługiwanie się instrumentami administracyjno-orzeczniczymi, w celu wyrządzenia stronie skarżącej jakiejś ewentualnej szkody czy krzywdy, ochrony organu i jego pracowników i wydania orzeczenia niekorzystnego, głównie przez nadużycie prawa do zmiany składów orzekających w sprawach strony, a wcześniej już wyznaczone w sprawach II SA/Sz 360/23 (do tej sprawy nie wyznaczono jeszcze składu, lecz zmieniono sędziego prowadzącego sprawę na W. Drabika, co świadczy o bezstronności w tych okolicznościach), oraz II SA/Sz 723/22, II SA/Sz 376/23 zmieniając je w taki sposób, że przydziela do każdego z tych składów zarówno siebie jak i osobę Pana Drabika, a także Panią Joannę Wojciechowską".

Skarżący podniósł, że oba składy, wyznaczone na ten sam dzień, są w obu jego sprawach takie same, a wcześniej były inne (przynajmniej w sprawie II SA/Sz 723/22), zostały wyznaczone w dzień złożenia skargi oraz obsadzone sędziami zaskarżonymi i obie sprawy dotyczą uczelni i jej pracowników, głównie wydziału prawa w Szczecinie. W ocenie skarżącego jest to działanie obliczone na wydanie wyroku na korzyść organu.

Skarżący powołał się na uczestnictwo sędziego Arkadiusza Windaka w gronie Redakcji Naukowej pisma Acta luris Stetinensis, co jego zdaniem, podważa bezstronność sędziego. Skarżący wyjaśnił, że obecność sędziego WSA Arkadiusza Winda w tym gronie świadczy o tym, że został on zaproszony przez Prodziekana ds. studenckich W. S. pełniącego funkcję redaktora, którego działania w zaskarżył do Sądu w sprawach II SA/Sz 723/22, II SA/Sz 360/23/ II SA/Sz 376/23 oraz którego działania w przyszłości zamierza zweryfikować jako naruszenie dyscyplinarne.

Według skarżącego, sędzia Arkadiusz Windak zna sprawę i zna prywatnie Prodziekana, co może mieć wpływ na jego bezstronność z uwagi na konflikt interesów.

Skarżący oświadczył, że domaga się również wyłączenia sędziego WSA Joanny Wojciechowskiej. Wywiódł, że skoro sędzia godzi się na nieuzasadnioną zmianę sędziego i stosuje się do niezgodnych w jego mniemaniu zarządzeń, to ma to wpływ na jej bezstronność. Zdaniem skarżącego, oczywistym jest, że sędzia nie ma obowiązku partycypować w składzie sędziowskim, który został ukształtowany z pogwałceniem regulaminu i na szkodę strony i nie powinien się podporządkowywać do takich zarządzeń.

Ponadto sędzia WSA Joanna Wojciechowska może być spokrewniona albo spowinowacona z radcą prawnym zatrudnionym na Uniwersytecie Szczecińskim J. W., co godzi w bezstronność sędziego, nawet w sprawach, w których radczyni osobiście odpowiedzi na skargę nie składa.

Skarżący wyraził stanowisko, że wszyscy sędziowie składu orzekającego w jego sprawach powinni złożyć oświadczenia o relacjach z radcami organu, władzami uczelni, władzami wydziału prawa, pracownikami uniwersytetu lub wydziału, których dotyczy sprawa, w zakresie, że nie znają osobiście tych osób, nie utrzymują kontaktów, nie spotykają się, nie są spokrewnieni, spowinowaceni, nie pracowali razem np. w kancelarii czy organie publicznym, nie angażują się we wspólne przedsięwzięcia np. naukowe. Skarżący wymienił, że oświadczenia sędziów w szczególności powinny dotyczyć relacji z osobą J. W., W. T., R. P., K. K., K. F.-G., A. S., J. B., A. J., A. K., W. S., E. K., A. T., A. G.

Zdaniem skarżącego jest to konieczne z powodu tego, że w sprawie II SA/Sz 723/22 sędziowie orzekają o tym, czy przez lata na tej uczelni, za którą odpowiadają te osoby, nie istniało wymagane prawem wewnętrzne prawo oraz za to, że w obliczu nieistnienia wewnętrznego prawa sprawy studenckie dotyczące opłat były rozpatrywane na niekorzyść studentów. W przekonaniu strony odpowiedzialność za ten stan rzeczy spoczywa na wymienionych osobach, a skoro tak, to sędziowie powiązani osobiście z zarządcami uczelni nie będą orzekać na ich niekorzyść, choćby tak nakazywało prawo i nie będą bezstronni.

W odniesieniu do sędzi Anny Sokołowskiej, brak bezstronności ma związek ze sprawą II SAB/Sz 286/23. Według skarżącego, cyt.: "Pani sędzina Anna Sokołowska, wizytując permanentnie od lat tutejszy wydział prawa, polubiając często na facebooku posty z przedstawicielami władzy tego wydziału oraz posty całego uniwersytetu dając wyraz sympatii i wspierania obecnych władz, posiadając bliskie znajomości z osobami z Kolegium Rektorskiego oraz Rektorem, oraz szczególnie z Dziekan WPIA E. C.-W., otrzymując sprawę dotyczącą wydziału prawa zamiast unikać rozpatrywania tej sprawy, sama siebie wyznacza na przewodniczącego oraz sprawozdawcę tej sprawy, redagując tym samym okoliczności sprawy innym sędziom, przedstawiając proponowane rozwiązanie, narzucając de facto jej rozwiązanie. Oczywistym jest, że jeżeli osoba ma osobiste związki z władzami uczelni, nie wyłącza się ze sprawy, przyznaje sobie dominującą rolę w procesie orzekania - to nie jest bezstronna i chce w ten sposób wpłynąć na rozstrzygnięcie sprawy na korzyść wydział/uniwersytetu. Jest to więc instrumentalne posługiwanie się władzą sądową i wyraz bezstronności, co powinno zostać zbadane pod kątem standardów etycznych, czyli dyscyplinarnie."

Reasumując, zdaniem skarżącego, wszystkie jego sprawy powinny zostać przekazane do innego sądu.

Sędzia WSA Wiesław Drabik 18 lipca 2023 r. złożył do akt sprawy oświadczenie, z którego wynika, że nie pozostaje ze skarżącym w jakimkolwiek stosunku prawnym lub osobistym i nie zachodzą w stosunku do niego okoliczności określone w art. 18 i art. 19 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r., poz. 259 ze zm. dalej: p.p.s.a.), z powodu których zachodziłyby wątpliwości co do jego bezstronności przy orzekaniu w tej sprawie.

Sędzia WSA Joanna Wojciechowska 19 lipca 2023 r. złożyła do sprawy oświadczenie, w którym, na podstawie art. 19 p.p.s.a. wskazała, że w sprawie nie istnieją żadne okoliczności, które mogłyby wywołać wątpliwość co do jej bezstronności. Nie zna: J. W., W. T., R. P., K. K., K. F.-G., A. S., J. B., A. J., A. K., W. S., E. K., A. T., A. G. Nie zna M. M., ani innych osób będących radcami/prawnikami pracującymi dla organu w dziale prawnym. Nie jest spokrewniona, ani spowinowacona z ww. osobami. Nigdy z ww. osobami się nie spotykała, nie pracowała, ani nie uczestniczyła we wspólnych przedsięwzięciach np. naukowych.

Sędzia WSA Anna Sokołowska 20 lipca 2023 r. złożyła oświadczenie do sprawy, że nie pozostaje ze skarżącym w jakimkolwiek stosunku prawnym lub osobistym i nie zachodzą okoliczności w rozumieniu art. 18 i art. 19 p.p.s.a., które mogłyby wywoływać wątpliwości co do jej bezstronności przy orzekaniu w sprawie.

Sędzia WSA Arkadiusz Windak 20 lipca 2023 r. złożył oświadczenie, że ze skarżącym M. K. W. nie pozostaje w jakimkolwiek stosunku prawnym lub osobistym i w jego ocenie nie zachodzą okoliczności w rozumieniu art. 18 i 19 p.p.s.a., z powodu których zachodziłyby wątpliwości co do jego bezstronności przy orzekaniu w tej sprawie.

Jednocześnie sędzia Arkadiusz Windak oświadczył, że z żadną z wymienionych we wniosku osób (pracowników lub osób piastujących funkcję) związanych z Uniwersytetem Szczecińskim nie łączą go jakiekolwiek pozazawodowe stosunki. Zawarta we wniosku sugestia o instrumentalnym wyznaczaniu sędziów wskazanych do rozpoznania spraw skarżącego wynikać może z nieznajomości procedur określających zasady wyznaczania sędziów do rozpoznania spraw. Zmiana sędziego sprawozdawcy w sprawach II SA/Sz 723/22 i II SA/Sz 360/23 wynikała z konieczności utworzenia i przydziału spraw do decernatu sędziego Wiesława Drabika, rozpoczynającego w maju 2023 r. pracę w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Szczecinie. Przyczyny i podstawy zarządzenia o zmianie sędziego sprawozdawcy w sprawie II SA/Sz 723/23 znalazły odzwierciedlenie w zarządzeniu z 17 maja 2023 r. (karta 118 akt sprawy), zaś w sprawie II SA/Sz 360/23 w zarządzeniu z 17 maja 2023 r. (karta 198 akt sprawy).

Postanowieniem z 26 lipca 2023 r., II SA/Sz 723/22 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił wniosek skarżącego o wyłączenie sędziów WSA w Szczecinie: Arkadiusza Windaka, Wiesława Drabika, Joanny Wojciechowskiej oraz Anny Sokołowskiej od orzekania w sprawie.

W ocenie Sądu pierwszej instancji na gruncie badanej sprawy skarżący nie wykazał, aby w stosunku do któregoś z sędziów objętych wnioskiem o wyłączenie zachodziły okoliczności, o których mowa w art. 18 § 1 p.p.s.a. Również sędziowie ci, w złożonych oświadczeniach na istnienie takich okoliczności nie wskazywali. Zdaniem Sądu pierwszej instancji w odniesieniu do każdego z sędziów, których wyłączenia domaga się skarżący, nie zachodzą także okoliczności, o których mowa w art. 19 p.p.s.a. WSA w Szczecinie podkreślił, że przyczyny wyłączenia powinny odwoływać się do zobiektywizowanych przesłanek wskazujących na realną, a nie tylko hipotetyczną utratę przez sędziego przymiotu bezstronności. W orzecznictwie wskazuje się, że nie mogą to być jedynie przypuszczenia, subiektywne odczucia, czy też jedynie niepoparte żadnymi dowodami twierdzenia, a ponadto musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy wystąpieniem wątpliwości co do bezstronności sędziego, a oceną, że prawdopodobne jest, iż w danych okolicznościach sędzia może okazać się nieobiektywny. Tymczasem wywody skarżącego kwestionujące bezstronność sędziów, których wyłączenia od rozpoznania sprawy się domaga, opierają się głównie na przypuszczeniach, które w ocenie Sądu, nie mogą stanowić podstawy wyłączenia sędziów od rozpoznania sprawy.

Z powyższych względów WSA w Szczecinie, na podstawie art. art. 22 § 1 i § 2 w związku z art. 18 oraz art. 19 p.p.s.a., orzekł o oddaleniu wniosku.

Na powyższe postanowienie skarżący 10 sierpnia 2023 r. złożył dwa pisma zatytułowane "zażalenia", domagając się w nich zmiany zaskarżonego postanowienia, poprzez wyłącznie sędziów WSA w Szczecinie Arkadiusza Windaka, Wiesława Drabik, Joanny Wojciechowskiej i Anny Sokołowskiej.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie:

1. art. 19 p.p.s.a., poprzez niewyłącznie sędziów wskazanych we wniosku podczas, gdy analizując cały materiał zebrany w sprawie zachodzą uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziów, których dotyczył wniosek w niniejszej sprawie,

2. art. 17 § p.p.s.a. w zw. z § 22 ust 1 i § 23 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 sierpnia 2015 r. regulaminu wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych, poprzez brak przygotowania przez WSA w Szczecinie szczegółowych zasad przydziału spraw sędziom i przydzielanie spraw bez podstaw prawnych, tym w niniejszej sprawie, gdzie wielokrotnie pomimo wcześniejszych postanowień czy zarządzeń w sprawie ci sami sędziowie są wyznaczani do spraw składającego zażalenie, a więc nie jest to przydział według określonych kryteriów, "gdyż sprawy M. K. W. się różnią".

Wskazał, że zaskarża całość rozstrzygnięcia, "z wyjątkiem okoliczności dot. Joanny Wojciechowskiej jako spokrewnionej. czy spowinowaconej z danymi osobami, którą uznaję za wyjaśnioną. Zażalenie niniejsze nadal obejmuje żądanie wyłączenia Joanny Wojciechowskiej, lecz z powodu orzekania co do krewnej jednej z sędzin".

W zażaleniu przytoczył wcześniejszą argumentację zawartą we wniosku mającą w jego ocenie przemawiać za koniecznością wyłączenia ww. sędziów od orzekania w sprawie. Dodatkowo uzupełnił swoje stanowisko o poczynione przez siebie ustalenia mające świadczyć o osobistych, naukowych i biznesowych powiązaniach wskazanych we wniosku orzeczników z osobami związanymi m. in. z Uniwersytetem Szczecińskim.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zażalenie jest niezasadne.

Stosownie do art. 18 i art. 19 p.p.s.a. wyłączenie sędziego może nastąpić z mocy ustawy, bądź na żądanie sędziego lub wniosek strony. Wyłączenie sędziego z mocy ustawy następuje na podstawie enumeratywnie wymienionych w art. 18 p.p.s.a. przesłanek. W przypadku wyłączenia sędziego na wniosek sędziego lub strony, wyłączenie następuje na podstawie okoliczności, która uzasadniałaby wątpliwości co do bezstronności sędziego.

Wniosek strony o wyłączenie sędziego, zgodnie z art. 20 p.p.s.a., musi uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia sędziego, natomiast sędzia, którego dotyczy wniosek o wyłączenie, zobowiązany jest do złożenia wyjaśnienia (art. 22 § 2 p.p.s.a.).

Podnieść należy, że instytucja wyłączenia sędziego, zarówno z mocy prawa, jak i na wniosek strony, jest istotną gwarancją procesową, która ma zapewnić rozpoznanie sprawy przez sąd w takim składzie orzekającym, którego sędziowie nie pozostają w relacjach osobistych ze stronami oraz nie mieli określonych wcześniej związków z rozpoznawaną sprawą. Ratio legis przepisów o wyłączeniu sędziego we wszystkich procedurach sądowych sprowadza się do eliminowania przyczyn, które mogą skutkować wątpliwościami co do bezstronności i obiektywizmu sędziego w rozpoznaniu określonej sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie wskazywał, że o wyłączeniu sędziego nie może decydować subiektywne przekonanie strony o jego stronniczości i niesprawiedliwości. Zarzuty dotyczące niewłaściwego, zdaniem strony, sposobu orzekania przez sędziego mogą być podnoszone w ramach przysługujących środków zaskarżenia, nie stanowią natomiast przesłanki do wyłączenia sędziego. Tego rodzaju okoliczności, jako niepoparte żadnymi dowodami uprawdopodabniającymi istnienie uzasadnionych wątpliwości co do bezstronności wskazanego sędziego, nie mogą stanowić podstawy do zastosowania instytucji wyłączenia sędziego. Przyczyny wyłączenia, które powinny zostać uprawdopodobnione we wniosku o wyłączenie sędziego, to wyłącznie przyczyny na które wskazują art. 18 i 19 p.p.s.a. Oznacza to, że nie będzie chodzić o jakąkolwiek okoliczność, która zdaniem strony wyłącza sędziego od rozpoznawania jego sprawy, ale okoliczność spośród przewidzianych ustawą – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Mając powyższe na uwadze zgodzić należy się z Sądem pierwszej instancji, że w niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności, które uzasadniałyby uwzględnienie wniosku o wyłączenie sędziów WSA w Szczecinie: Arkadiusza Windaka, Wiesława Drabika, Joanny Wojciechowskiej oraz Anny Sokołowskiej od orzekania w przedmiotowej sprawie.

Zwrócić należy uwagę, że we wniosku skarżący nie powołał się na okoliczności, które podważyłyby prawdziwość złożonych przez sędziów oświadczeń. Nie można uznać bowiem za skuteczną przesłankę wyłączenia sędziego wątpliwości strony co do jego bezstronności, opartej jedynie na jej subiektywnym odczuciu, czy też przekonaniu co do celowości złożonego wniosku. Instytucja wyłączenia sędziego nie może być traktowana jako możliwość eliminowania w postępowaniu sędziów, których strona uznaje za nieodpowiadających subiektywnemu pojmowaniu jej interesów (por. postanowienie NSA z 22 lutego 2008 r., II FZ 61/08 oraz postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2011 r., K 3/09, publ. "Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego" 2011, seria A, nr 1, poz. 5).

Wobec powyższego Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.