Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Renata Owczarzak Sędziowie sędzia WSA Anna Klotz (spr.) sędzia WSA Grzegorz Saniewski Protokolant starszy sekretarz sądowy Elżbieta Brandt po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 października 2015 r. sprawy ze skargi J. K. na postanowienie Państwowego [...] Inspektora Sanitarnego w [...] z dnia [...] czerwca 2015 r. nr [...] w przedmiocie stanowiska wierzyciela w sprawie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym oddala skargę.

W dniu [...] czerwca 2014 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w I. (dalej: "PPIS") otrzymał z NZOZ Zespół Medycyny Rodzinnej I. Z. w Z. K. pismo informujące, iż M. K. urodzona dnia [...] stycznia 2010 r. nie została zaszczepiona przeciwko gruźlicy, żółtaczce typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b, odrze, śwince i różyczce. W powyższym piśmie dr I. Z. poinformowała organ, iż rodzice nie wyrazili zgody na szczepienia dziecka zaraz po urodzeniu w szpitalu oraz przez cztery lata dostarczali do przychodni zaświadczenia o zwolnieniu ze szczepień poradni neurologicznej dla dzieci. Pomimo działań podejmowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w I. rodzice nie zgłosili się z dzieckiem w celu realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych, wobec czego Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w I. [...] lipca 2014 r. wystawił upomnienie nr [...], doręczone stronie w dniu [...] lipca 2014 r. W dniu [...] października 2014 r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny skierował do Wojewody [...] wniosek o zastosowanie środka egzekucyjnego w celu przymuszenia.

Postanowieniem z [...] grudnia 2014 r., znak sprawy: [...] Wojewoda [...] nałożył na J. K. grzywnę, wzywając jednocześnie zobowiązaną do wykonania obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym nr [...] z dnia [...] października 2014 r., wystawionym przez PPIS w I. W dniu [...] grudnia 2014 r., pismem z dnia [...] grudnia 2015 r., zobowiązana złożyła zażalenie na postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia za pośrednictwem Wojewody [...] do Ministra Zdrowia. W toku prowadzonego postępowania, Wojewoda [...] zwrócił się do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w I. o ustosunkowanie się do wniesionych przez stronę zarzutów (pismo [...] z dnia [...] kwietnia 2015 r.), zawieszając jednocześnie postępowanie egzekucyjne ([...] z dnia [...] kwietnia 2015 r.) oraz przekazując zażalenie na postanowienie Wojewody do Ministra Zdrowia.

Postanowieniem z dnia [...] maja 2015 r. (znak sprawy: [...]) Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w I. uznał zarzuty zobowiązanej za nieuzasadnione, na skutek czego [...] maja 2015 r. J. K. złożyła zażalenie na wyżej wymienione postanowienie do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w B. wnosząc o jego uchylenie. Strona w żaleniu postawiła trzy główne zarzuty: braku wymagalności obowiązku podlegającego egzekucji, braku zgody osób uprawnionych (rodziców pacjenta) na wykonanie świadczenia zdrowotnego, brak przymiotu wierzyciela po stronie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w I. W uzasadnieniu J. K. podała, że stanowisko wierzyciela w zakresie braku wymagalności obowiązku podlegającego egzekucji jest niekonsekwentne i nieprecyzyjne, bowiem wierzyciel w żaden konkretny sposób nie odpowiada na kluczowe zarzuty dotyczące podstawy prawnej i zdarzenia prawnego, które nadawałyby przymiot wymagalności obowiązkowi przeprowadzenia szczepienia ochronnego, jak również z czego wynika właściwość egzekucji administracyjnej. Zobowiązana podała, że wbrew twierdzeniom organu komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego nie mieści się w katalogu aktów prawnych stanowiących źródło prawa powszechnie obowiązującego, a które wymienione są w art. 87 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Dalej strona podała, że przedmiotowy komunikat nie stanowi zindywidualizowanego źródła obowiązku o charakterze administracyjnym, albowiem nie ma formy decyzji (art. 1 pkt 1 i art. 104 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, Dz.U. z 2013 r., poz. 267; dalej zwana: "K.p.a."). Strona podkreśliła, że nie kwestionuje faktu, iż wydanie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego formalnie znajduje "umocowanie prawne" w treści rozporządzenia Ministra Zdrowia, natomiast kwestionuje, jakoby komunikat ten miał moc obowiązującą wobec obywatela z uwagi na brak przymiotu prawa powszechnie obowiązującego, a zatem by konkretyzował - w kontekście pojęcia wymagalności - obowiązek szczepienia ochronnego. Zobowiązana podała, że w piśmie z dnia [...] lipca 2014 r. ([...]), PPIS wskazał, że wykaz obowiązkowych szczepień ochronnych i grupy osób obowiązanych do poddania się tym szczepieniom zostały określone w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2013 r., poz. 947 ze zm.; dalej zwana: "u.z.c.z." oraz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1086; zwane dalej: "rozporządzeniem z 2011 r.") wdane zostało na podstawie upoważnienia zawartego w art. 17 ust. 10 ww. ustawy. Rozporządzenie to określa m.in. dla poszczególnych rodzajów szczepień ochronnych przedział wieku lub przesłanki epidemiologiczne i kliniczne, w przypadku których obowiązek szczepień może stać się wymagany. Uzupełnieniem powyższych regulacji prawnych jest Program Szczepień Ochronnych ogłaszany corocznie przez Głównego Inspektora Sanitarnego w drodze komunikatu. Jest on przeznaczony dla lekarzy i pielęgniarek będących realizatorami obowiązkowych szczepień ochronnych. Jest to dokument o charakterze technicznym i zawiera informacje oraz wytyczne dotyczące sposobu realizacji obowiązku szczepień ochronnych zgodne z aktualną wiedzą medyczną, ponadto komunikat wskazuje wiek, w którym dane szczepienie powinno być przeprowadzone. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego - Program Szczepień Ochronnych - zawiera zalecenia, co do terminów realizacji poszczególnych szczepień. Wobec powyższego strona podaje, że sam wierzyciel uznaje przedmiotowy komunikat za dokument o charakterze technicznym, zawierającym wyłącznie informacje, wytyczne czy też zalecenia, wobec czego oczywiste jest, że nie jest w sensie formalnym skierowane do obywateli RP i nie odnosi żadnego skutku w aspekcie powstania czy też skonkretyzowania jakiegokolwiek obowiązku, który następnie stałby się wymagalny. W ocenie zobowiązanej żaden przepis prawa powszechnie obowiązującego nie konkretyzuje, iż procedura określonego szczepienia ma się odbyć w konkretnym terminie. Rozporządzenie z 2011 r. zawiera jedynie w § 3 określenie przedziału czasowego, w jakim obowiązkowe szczepienia ochronne winny być przeprowadzone, dlatego jeżeli obowiązek zaszczepienia obejmuje dzieci i młodzież np. od dnia urodzenia do ukończenia 15 roku życia, to wobec braku dalszych przepisów powszechnie obowiązujących należy stwierdzić, że wymagalność tego obowiązku nie powstaje ani w 2, 5 czy 8 roku życia, albowiem rozporządzenie przewiduje możliwość zaszczepienia do ukończenia 15 roku życia. Strona podkreśliła, że dopiero upływ granicznego okresu zakreślonego terminu powoduje możliwość poszukiwania egzekucji administracyjnej niewykonanego i wymagalnego obowiązku przeprowadzenia określonego szczepienia ochronnego. Wobec powyższego strona uznaje stanowisko wierzyciela za nietrafione i nieprzekonujące albowiem w istocie rzeczy stanowi przyznanie okoliczności, które podnoszone były przez stronę w zarzutach.

Ponadto, jak podała strona, stanowisko to nie odpowiada na zasadnicze pytanie: w którym momencie powstaje wymagalność obowiązku przeprowadzenia szczepienia, w którym momencie można przyjąć zaistnienie przesłanki niewykonania tego obowiązku a w konsekwencji kiedy można stosować wobec obywatela przymus administracyjny w celu jego wyegzekwowania, uznając taką osobę za uchylającą się od wykonania obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym.

Następnie zobowiązana podała, że szczepienia ochronne, jak każde świadczenie zdrowotne, wymaga skutecznej zgody osoby uprawnionej, co wynika z art. 17 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2012 r., poz. 159, poz. 742 ze zm.; zwana dalej: "u.p.p."), który stanowi, że pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza a jeśli pacjent jest małoletni, to prawo wyrażenia zgody przysługuje jego przedstawicielowi ustawowemu. Strona podkreśliła, że konieczność uzyskania zgody jako obowiązek lekarza została wyrażona przede wszystkim w art. 32 ust. 1 i art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r., Nr 277, poz. 1634, ze zm.; zwana dalej: "u.l."), którego odpowiednik znajduje się w art. 15 ust. 1 Kodeksu Etyki Lekarskiej (dalej: "KEL"), zgodnie z którym postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze wymaga zgody pacjenta. W ocenie strony wykonanie zabiegu, w tym profilaktycznego, jakim są obowiązkowe szczepienia ochronne, bez zgody osoby uprawnionej, czyni go nielegalnym, a samo jego przeprowadzenie może grozić odpowiedzialnością cywilną i karną lekarza, która grozi również w stosunku czynności medycznych, które są z nazwy obowiązkowe, jak ma to miejsce w przypadku szczepień ochronnych. Fakt, iż istnieje obowiązek ich przeprowadzenia, nie uprawnia bowiem lekarza do dokonania takiego zabiegu bez wiedzy lub zgody osoby uprawnionej albo wbrew jej woli. W ocenie strony zarówno normy prawa powszechnie obowiązującego, jak i normy deontologiczne nakładają obowiązek uzyskania zgody pacjenta lub innej osoby uprawnionej w omawianym zakresie. Ponadto, na co zwraca uwagę zobowiązana, przepisy formułują warunki, w jakich taka zgoda winna być wyrażona, w szczególności konieczne jest, aby osoba udzielająca zgody zrobiła to w sposób uświadomiony, czyli została przed jej wyrażeniem należycie poinformowana o konsekwencjach swej decyzji. W przypadku obowiązkowych szczepień ochronnych, zgodnie z art. 17 ust. 9 u.z.c.z., lekarz, który sprawuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dzieckiem jest zobowiązany do powiadomienia osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub opiekuna prawnego o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także musi poinformować o szczepieniach zalecanych. Z uwagi na fakt, iż ani ustawa, ani rozporządzenie nie zawierają w tym względzie żadnych szczegółowych informacji odpowiednie zastosowanie w tym zakresie znajdują ogólne przepisy dotyczące obowiązku informacyjnego, który ciąży na lekarzu udzielającym świadczeń zdrowotnych, w szczególności art. 31 ust. 1 u.z.l. oraz art. 9 - 12 u.p.p. Przekazywana informacja powinna być kompleksowa, rzetelna oraz przystępna, a więc powinna zawierać informacje dotyczące samego zabiegu, tj. na czym będzie polegał, jaka szczepionka zostanie użyta, w jakiej dawce, ponadto lekarz powinien uświadomić pacjenta o skutkach zastosowania szczepienia albo jego zaniechania, w tym informacje o ewentualnych działaniach niepożądanych. Także badanie kwalifikacyjne poprzedzające szczepienie powinno być określone, co do zakresu i celu, z podaniem jego wyniku i wyjaśnienia.

Wobec powyższego strona podkreśliła, że jej córka M. K. była na mocy wydawanych orzeczeń lekarskich lekarza neurologa dziecięcego zwolniona z obowiązku poddawania się szczepieniom ochronnym ze względu na możliwość wystąpienia powikłań poszczepiennych. Istnienie wcześniejszych, nie kwestionowanych zaświadczeń o przeciwwskazaniach w zakresie szczepienia małoletniej córki strony wymaga podwyższonej staranności ze strony lekarza powiadamiającego rodziców o terminach szczepień nie tylko w zakresie przygotowania i przeprowadzenia badania kwalifikującego, także w zakresie pogłębionej medycznie informacji przekazanej rodzicom w zakresie skutków i następstw przeprowadzenia procedury szczepiennej.

W ocenie zobowiązanej, powyższych elementów w niniejszej sprawie zabrakło, ponadto nie do zaakceptowania jest pogląd PPIS, iż obowiązek poddania się szczepieniu ochronnemu aktualizuje się w terminie wskazanym przez lekarza w powiadomieniu wysłanym przez niego do strony. Powyższe wynika z faktu, iż zgodnie z art. 17 ust. 9 ustawy, obowiązkiem lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także poinformowanie o szczepieniach zalecanych. Jednakże przedmiotowe powiadomienie ma charakter czynności technicznej, gdyż żaden przepis ustawy nie nadaje prerogatyw lekarzom do jednostronnego, arbitralnego wyznaczania warunków przeprowadzenia szczepienia, nie przewiduje żadnej ścieżki prawnej, która umożliwiałaby stronie w sposób legalny i formalny zweryfikować stanowisko lekarza, co do warunków, a w szczególności terminu danego szczepienia. Dotyczy to w szczególności sytuacji faktycznych, w których z punktu widzenia medycznego na pewnym etapie życia pacjenta istniały przeciwwskazania do przeprowadzenia szczepienia dziecka w określonym terminie. Dodatkowo strona podniosła, że sama nazwa "powiadomienie" i "zawiadomienie" wskazuje, że techniczny i informacyjny charakter czynności, dodatkowo żaden przepis ustawy ani rozporządzenia nie precyzuje, iż to do lekarza należy kompetencja wiążącego dla strony wyznaczenia terminu szczepienia, którego to uprawnienia nie można domniemywać, jak również nie można uznawać, iż lekarz występuje w charakterze organu administracji publicznej. Lekarz, jak podkreśliła zobowiązana, na mocy art. 17 ust. 9 ustawy, jest wyłącznie zobowiązany do powiadomienia określonej osoby o obowiązku poddania się szczepieniu, co jest niczym innym jak przypomnieniem obowiązków wynikających z zapisów ustawy. Zobowiązana J. K. podała także, że nie zgadza się ze stanowiskiem, iż PPIS przysługuje przymiot wierzyciela w przedmiotowym postępowaniu egzekucyjnym, aby organ ten mógł formalnie otrzymać przymiot wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, musi istnieć w porządku prawnym wyraźna norma prawna, która uprawnia ten organ do podejmowania czynności w postępowaniu egzekucyjnym w administracji jako wierzyciel. W ocenie strony brak jest takiej normy kompetencyjnej, która nadawałaby PPIS status wierzyciela w omawianym zakresie w sensie generalnym, jak i zindywidualizowanym. W szczególności, PPIS nie ma uprawnienia do wyznaczania jednostronnie terminu przeprowadzenia określonego szczepienia, jak uczynił to w piśmie z dnia [...] czerwca 2014 r., zakreślając w istocie nieprzekraczalny termin do 27 czerwca 2014 r.

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w B. w dniu [...] czerwca 2015 r. (znak: [...]) wydał postanowienie, którym na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 144 K.p.a. oraz art. 34 § 1 i 5 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm.; zwana dalej: "u.p.e.a.") utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu organ podał, że obowiązek poddania szczepieniu małoletniej M. K. wynika z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Obowiązek ten dotyczy ludzi określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2011 r. i aktualizuje się w terminie wskazanym przez lekarza w powiadomieniu wysłanym przez niego do rodziców albo innych opiekunów prawnych lub faktycznych. W powiadomieniu tym lekarz wskazuje termin badania oraz szczepienia. Decyzja lekarza podstawowej opieki zdrowotnej sprawia, że obowiązek ten indywidualizuje się po lekarskim badaniu kwalifikacyjnym. Organ wyjaśnił, że w przedmiotowym rozporządzeniu podano choroby przeciwko którym prowadzone są szczepienia ochronne oraz wiek i grupy osób objęte obowiązkiem szczepień. Organ podkreślił, że w judykaturze przesądzono, iż istnieje ogólny obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym oraz, że wynika on z przepisów prawa, które w sposób wystarczający obowiązek ten określają. Organ wyjaśnił, że coroczny komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego stanowi szczegółowy schemat stosowania poszczególnych szczepionek i zawiera specjalistyczne informacje medyczne. Organ wyjaśnił ponadto, że lekarskie badanie kwalifikacyjne, poprzedzające szczepienie, ma za zadanie ocenić stan zdrowia oraz wykluczenia przeciwwskazań do wykonania szczepienia. Organ podkreślił, że w przypadku wykrycia podstaw do długotrwałego odroczenia szczepienia ochronnego, lekarz kieruje dziecko do konsultacji specjalistycznej. Ponadto PPIS informował pisemnie rodziców M. K. o możliwości konsultacji i uzyskania odpowiedzi na wszystkie wyrażone przez siebie wątpliwości natury medycznej związane ze szczepieniami ochronnymi. Organ podał także, że niestawienie się z dzieckiem do placówki prowadzącej szczepienia ochronne nie daje możliwości przeprowadzenia badania kwalifikacyjnego a co za tym idzie wykluczenie przeciwwskazań lub skierowania dziecka na konsultację specjalistyczną. Organ podał, że niestawienie się na badania uniemożliwiło ocenę stanu zdrowia dziecka, skierowania na konsultacje, co miało na celu wydanie decyzji o kwalifikacji do szczepień, jednocześnie zaniechanie zobowiązanych uniemożliwiło organowi właściwą ocenę wymagalności ciążącego na rodzicach obowiązku. Organ wskazał, że postawa zobowiązanej stanowi naruszenie prawa do ochrony zdrowia i obywatelskiego obowiązku, wynikającego z art. 16 u.p.p., gdyż dziecko jest pełnoprawnym obywatelem Rzeczypospolitej i nie jest własnością rodziców, a ponadto ma prawo do możliwie najwyższego poziomu ochrony zdrowia. Organ zwrócił uwagę, że zgodnie z orzecznictwem poddanie dziecka szczepieniu jest w Polsce obowiązkiem prawnym rodziców, z którego zwolnić może jedynie lekarz, wskazując na konkretne przeciwwskazania. Ponadto organ opierając się o wybrane orzecznictwo wskazał, że w przypadku obowiązkowych szczepień ochronnych wyłączone jest prawo pacjenta do odmowy wyrażenia zgody na takie zabiegi, natomiast zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną, przewidzianą w art. 115 § 1 Kodeksu wykroczeń.

W dalszej części uzasadnienia PWIS stwierdził, że nie zgadza się ze stanowiskiem zobowiązanej, która podważa kompetencję PPIS, jako wierzyciela, do egzekwowania wypełnienia obowiązku niepieniężnego w postaci szczepienia ochronnego, bowiem sposób egzekwowania takiego obowiązku został określony przepisami u.p.e.a. Zgodnie z art. 5 § 1 pkt 2 u.p.e.a. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (dalej: "PIS") są uprawnione do żądania w drodze egzekucji administracyjnej wykonania obowiązku szczepień, gdyż są wierzycielami w rozumieniu art. 1a w zw. z art. 2 § 1 pkt 10 i art. 3 § 1 u.p.e.a. Organ wskazał, że zgodnie z art. 6 § 1 u.p.e.a. na organach PIS ciąży wręcz obowiązek prawny podejmowania wszelkich czynności zmierzających do zastosowania przewidzianych prawem środków w celu wyegzekwowania od osoby zobowiązanej ustawowego obowiązku szczepień ochronnych.

J. K. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy skargę na postanowienie Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w B. z dnia [...] czerwca 2015 r., zaskarżając je w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania:

2. art. 1, 6, 8, 15, 107 § 1 K.p.a. poprzez:

i. działanie przez organ administracji publicznej wbrew przepisom prawa i powodując rozszerzenie braku zaufania do działalności organów administracji, poprzez uznanie, iż lekarzom przysługują uprawnienia do jednostronnego i arbitralnego decydowania o zakwalifikowaniu konkretnych osób do procedury szczepień ochronnych oraz do wyznania konkretnych terminów szczepień bez podstawy prawnej wynikającej z powszechnie obowiązujących przepisów prawa,

ii. przyjęcie przez organ administracji publicznej braku prawnej możliwości zakwestionowania decyzji lekarza w przedmiocie zakwalifikowania konkretnych osób do przeprowadzenia procedury szczepień obowiązkowych oraz zakwestionowania wskazanych przez niego terminów do przeprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych w związku z nadaniem temu powiadomieniu rangi aktu konkretyzującego obowiązek poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu;

3. art. 1a pkt 13, art. 5 § 1 pkt 2 i art. 6 § 1 u.p.e.a. poprzez nadanie PPIS statusu wierzyciela w niniejszym postępowaniu;

4. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a. art. 17 ust. 3 u.z.c.z. poprzez rozpoczęcie i prowadzenie procedury obowiązkowych szczepień ochronnych wobec małoletniej w sytuacji, gdy istniała przeszkoda prawna co do jej przeprowadzenia w postaci braku przeprowadzenia lekarskich badań kwalifikacyjnych w celu wykluczenia przeciwwskazań do przeprowadzenia szczepienia,

b. art. 17 ust. 9 u.z.c.z. poprzez uznanie, że lekarzom przysługują uprawnienia do jednostronnego i arbitralnego decydowania o zakwalifikowaniu konkretnych osób do procedury szczepień ochronnych oraz do wyznaczania konkretnych terminów szczepień bez podstawy prawnej wynikającej z powszechnie obowiązujących przepisów prawa,

c. art. 87 ust. 1 i 2 Konstytucji Rp w zw. z art. 17 ust. 11 u.z.c.z. poprzez uznanie, że komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego ogłaszający Program Szczepień Ochronnych może być źródłem skonkretyzowania obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym.

Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i zasądzenie od organu na rzecz strony skarżącej kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skarżąca podała, że zgodnie z art. 10 ust. 2 u.z.c.z. Minister w drodze rozporządzenia powinien określić m.in. zakażenia i choroby zakaźne, w przypadku, których lub podejrzenia wystąpienia przeprowadza się obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne, jak również powinien określić rodzaje obowiązkowych badań sanitarno-epidemiologicznych oraz terminy przeprowadzania tych badań. Natomiast z wydanego rozporządzenia z 2011 r. wynika, że obowiązkiem poddania się szczepieniom ochronnym objęte są dzieci i młodzież do 6, 15 i 19 roku życia w zależności od choroby, przeciwko której jest szczepienie. Skarżąca podała, że aplikacja szczepionki jest obligatoryjnie poprzedzona badaniem lekarskim, mającym na celu dokonanie kwalifikacji dziecka lub jego dyskwalifikacji, które musi być powtórzone jeśli upłynęły od niego 24 godziny.

Zdaniem skarżącej, mimo że jej córka, małoletnia M. K., jest objęta obowiązkiem szczepień ochronnych, to obowiązek ten nie stał się jeszcze wymagalny, bowiem wskazane w rozporządzeniu okresy przeprowadzenia szczepień nie zakończyły swego biegu.

Skarżąca podkreśliła, że organ błędnie odczytał jej zarzut, który dotyczy braku wymagalności obowiązku podlegającego egzekucji, a nie samego obowiązku, którego istnienie skarżąca akceptuje i jest świadoma.

Skarżąca, analogicznie jak w zażaleniu, podała, że organ nie wyjaśnił w którym momencie powstaje wymagalność obowiązku przeprowadzenia szczepień, w którym momencie można przyjąć zaistnienie przesłanki niewykonania tego obowiązku i kiedy można stosować przymus administracyjny w celu wyegzekwowania niewypełnionego a wymagalnego obowiązku. W jej ocenie z komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego nie wynika wymagalność obowiązku objętego tytułem wykonawczym PPIS w Inowrocławiu, gdyż akt ten nie mieści się w katalogów aktów prawnych, stanowiących źródło powszechnie obowiązującego prawa, ponadto akt ten nie ma formy decyzji, więc nie można mu przypisać źródła zindywidualizowanego obowiązku o charakterze administracyjnym.

Skarżąca wskazuje na twierdzenie organu PPIS, który sam stwierdził, że Program Szczepień Ochronnych wydany w formie komunikatu przez GIS jest przeznaczony do lekarzy i pielęgniarek będących realizatorem obowiązkowych szczepień ochronnych, jednocześnie wprost stwierdzając, że jest to dokument o charakterze technicznym i zawierającym informacje medyczne oraz wytyczne dotyczące sposobu realizacji przedmiotowego obowiązku, w tym wskazuje wiek w jakim dane szczepienie powinno być przeprowadzone. Podobnie wypowiada się na temat komunikatu GIS wierzyciel, który w piśmie z [...] maja 2015 r. stwierdza, że zawiera ona zalecenia co do terminów realizacji szczepień. Podobne stanowisko można wywieść z treści postanowienia PWIS w B.

Strona podważa również wywody PWIS, iż to wskazanie terminu badania kwalifikacyjnego przez lekarza aktualizuje obowiązek szczepienia, gdyż czynność ta jest wypełnieniem obowiązku wynikającego z art. 17 ust. 9 ustawy, który podaje, że obowiązkiem lekarza jest powiadomienie właściwej osoby o obowiązku poddania się tym szczepieniom. Wobec powyższego czynność techniczna jaką jest powiadomienie wyklucza możliwość uznania jej za konkretyzującą jakikolwiek obowiązek, ponadto powiadomienie to nie zawiera w sobie sui generis imperatywu podporządkowania się temu powiadomieniu.

Skarżąca stwierdza, że nie jest wyjaśnione jak rodzice dziecka mają kwestionować błędną diagnozę lekarską dotycząca kwalifikacji dziecka do szczepienia oraz kto ponosi odpowiedzialność za komplikacje spowodowane szczepieniem, w szczególności uszczerbek na zdrowiu.

Skarżąca powołując się na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdziła, że przesądzono, iż kwestia szczepień przymusowych jest ingerencją w sferę prywatnego i intymnego życia człowieka, a cielesna integralność jego ciała zostaje naruszona nawet przy obowiązkowej interwencji medycznej. Skarżąca podała za wyrokiem z 9 lipca 2002 r. w sprawie Salvetti vs Włochy (nr 42197/98), że obowiązkowe szczepienia jako leczenie przymusowe sprowadza się do ingerencji w prawo do poszanowania życia prywatnego, które obejmuje integralność fizyczną i psychiczną osoby, gwarantowaną przez art. 8 § 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Skarżąca w przytoczonego orzecznictwa Trybunału wywodzi, że obowiązkiem Państwa jest zapewnienie trybu szczepień w kształcie gwarantującym poszanowanie stronom ich praw, w szczególności poprzez zapewnienie pełnej ochrony ich interesów. Skarżąca stwierdza, że obecnie panująca praktyka organów administracji sprowadza się do próby zalegalizowania luki prawnej czynnościami technicznymi w postaci m.in. wydawanych komunikatów GIS czy też powiadomieniami lekarzy, które odbierają adresatom tych praktyk możliwość jakiegokolwiek działania zmierzającego do kontroli tych czynności. Skarżąca podkreśliła, że opisany sposób działania narusza zasadę legalizmu, pogłębiania zaufania obywateli do organów administracji publicznej oraz zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego. Opierając się o treść art. 17 ust. 10 ustawy skarżąca podała, że jeżeli pomimo wyraźnej i precyzyjnej delegacji ustawowej Minister nie formułuje konkretnego obowiązku poddania się szczepieniu to nie wolno skutków takiego tworzenia prawa przerzucać na obywateli. Ponadto jak podaje skarżąca, fakt, iż u jej córki nie przeprowadzono badań kwalifikacyjnych całkowicie wyklucza możliwość przeprowadzono szczepień, a tym bardziej całkowicie wyklucza możliwość przymusowego poddania szczepieniom, poprzez nałożenie grzywny. Strona podała, że uzyskanie zgody pacjenta lub innej osoby uprawnionej jest obowiązkowe, o czym stanowi art. 17 ust. 2 u.p.p., art. 32 ust. 1 i art. 34 ust. 1 u.z.l. oraz art. 15 ust. 1 KEL, a brak takiej zgody przy podjęciu, w tym przypadku, szczepienia naraża lekarza na odpowiedzialność karną i cywilną, pomimo faktu, że czynność należy do zakresu zabiegów obowiązkowych. W ocenie skarżącej orzeczenia lekarza neurologa dziecięcego zwalniające jej córkę z obowiązku poddania się szczepieniom ochronnym z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań poszczepiennych wymagają podwyższonej staranności ze strony lekarza zajmującego się szczepieniami, zarówno w zakresie przygotowania jak i przeprowadzenia badania, z uwzględnieniem pogłębionych informacji na temat możliwych skutków i następstw wykonanego szczepienia.

Skarżąca podaje, że w jej ocenie należy zbadać czy w przedmiotowym postępowaniu nie zaistniała konieczność wyjaśnienia zagadnienia wstępnego w trybie art. 97 § 1 pkt 4 K.p.a. lub nie istniała konieczność wyjaśnienia zagadnienia wstępnego w trybie art. 125 § 1 pkt 1 P.p.s.a. i wyjaśnienia kwestii czy aktualny stan zdrowia małoletniej M. K. pozwala na objecie jej obowiązkowym szczepieniem ochronnym wskazanym w zaskarżonym postanowieniu, przez sąd opiekuńczy w trybie art. 109 § 1 K.r.o. S

Skarżąca jednocześnie zaznaczyła, iż podtrzymuje swoją ocenę, iż PPIS nie posiada legitymacji czynnej do występowania w postępowaniu egzekucyjnym jako wierzyciel, do czego w ogóle nie ustosunkował się PWIS w zaskarżonym postanowieniu. Nie istnieje w porządku prawnym norma, która uprawnia PPIS do podejmowania czynności w postępowaniu egzekucyjnym w administracji w charakterze wierzyciela. Brak także podstawy prawnej do wyznaczania przez PPIS w sposób jednostronny terminu przeprowadzenia określonego szczepienia. Uprawnienia skarżonego organu nie wynikają również z ogólnych norm regulujących status wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

W odpowiedzi na skargę Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w B. wniósł o oddalenie skargi, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Według art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1647 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości, między innymi poprzez kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej (art. 1 § 2 tej ustawy). Na dzień wniesienia skargi do sądu zakres kontroli administracji publicznej obejmował również orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty oraz postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie (art. 3 § 1 w związku z § 2 pkt 1 i 2, 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwanej dalej – w skrócie – "P.p.s.a.").

Sąd kontrolując legalności zaskarżonego postanowienia w oparciu o powyższe kryteria uprawniony był do wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonego orzeczenia uchybiającego prawu materialnemu, jeżeli naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a), jak też rozstrzygnięcia dotkniętego wadą warunkującą wznowienie postępowania administracyjnego (lit. b), a także wydanego bez zachowania reguł postępowania. W tym ostatnim przypadku chodzi jednak wyłącznie o sytuacje, gdy uchybienie przepisom prawa procesowego mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (lit. c).

Uwzględniając powyższe regulacje należało przyjąć, że skarga jest niezasadna, Sąd nie dopatrzył się bowiem takich naruszeń prawa, które skutkowałyby koniecznością wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonego postanowienia.

Przedmiotem rozpoznania była skarga na postanowienie Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w B. z dnia [...] czerwca 2015 r., znak: [...], utrzymujące w mocy postanowienie PPIS w I. z dnia [...] maja 2015 r., znak: [...], w sprawie stanowiska wierzyciela odnośnie zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Zgodnie z art. 33 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. 2014 r., poz. 1619, ze zm.; dalej: "u.p.e.a.") – obowiązującym w dacie orzekania - zobowiązany może wnieść zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej. Natomiast zgodnie z art. 34 § 1 i 2 tej ustawy, zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 pkt 1-7,9,10 odnośnie obowiązków niepieniężnych – jak w rozpatrywanej sprawie - organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów.

Stosownie do art. 34 § 5 u.p.e.a., na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służy zobowiązanemu zażalenie. Treść wymienionego przepisu, z uwagi na użycie przez ustawodawcę sformułowania "na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów", wyraźnie wskazuje, że zarówno postanowienie wydane na podstawie art. 34 § 2 i 4 u.p.e.a., jak i przysługujący na te postanowienia środek zaskarżenia w postaci zażalenia odnosić się mogą wyłącznie do zarzutów wniesionych w terminie i wymienionych w art. 33 u.p.e.a.

Brak wymagalności obowiązku podlegającego egzekucji stanowi podstawę zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej. Zgodnie z art. 33 § 1 pkt 2 u.p.e.a podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej.

Skarżąca opierając się na powyższym zarzucie powinna wykazać, że obowiązek jeszcze nie zaistniał (nie nałożono obowiązku) albo, że istnieje, ale nie jest jeszcze wymagalny lub że egzekucja z innych powodów nie jest dopuszczalna.

Na wstępie koniecznym jest zatem ustalenie, czy istnieje prawny obowiązek poddania małoletniej córki szczepieniom ochronnym.

Obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym wynika z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2013 r., poz. 947 ze zm.). Przepis ten stanowi, że osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom.

Obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika z mocy przepisów ustawowych, nie ma zatem podstawy prawnej do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej. Obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, jest bezpośrednio wykonalny - wynika wprost z przepisów prawa (patrz: wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2013 r., sygn. akt II OSK 745/12 (LEX nr 1360426).

Stosownie do art. 17 ust. 1 tej ustawy (rozdział 4 zatytułowany: Szczepienia ochronne) osoby, określone na podstawie ust. 10 pkt 2, są obowiązane do poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określonym na podstawie ust. 10 pkt 1, zwanym dalej "obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi". Zgodnie z art. 17 ust. 10 pkt 1 i pkt 2 ustawy, minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia: min. wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz osoby lub grupy osób obowiązane do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym - uwzględniając dane epidemiologiczne dotyczące zachorowań, aktualną wiedzę medyczną oraz zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia.

Na podstawie tej delegacji, Minister Zdrowia wydał: rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. 2011, Nr 182, poz. 1086 ze zm.), w którym ustalił wykaz (zakres) obowiązkowych szczepień ochronnych, ze wskazaniem, kto i w jakich sytuacjach podlega szczepieniu ochronnemu przeciw konkretnej chorobie, w tym - jeśli chodzi o dzieci - w jakim okresie ich życia (§ 1 – 3 rozporządzenia). Natomiast zgodnie z art. 17 ust. 11 ustawy, Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych na podstawie ust. 10 oraz art. 19 ust. 10 oraz zaleceń, w terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu. Taki sposób regulacji pozwala przyjąć, że obowiązek poddania szczepieniu ochronnemu wynika bezpośrednio z mocy przepisów ustawowych, nie ma zatem podstawy prawnej do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej. Nie zmienia tej oceny fakt, że Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu Program Szczepień Ochronny (dalej: "PSO") na dany rok.

Zgodnie Komunikatem GŁÓWNEGO INSPEKTORA SANITARNEGO z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2015 (Dz.Urz.MZ.2015.14) na podstawie art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ogłoszony został Program Szczepień Ochronnych na rok 2015, w załączniku do komunikatu, który składa się z następujących części:

I. Szczepienia obowiązkowe - kalendarz szczepień.

A. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku.

B. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie.

II. Szczepienia zalecane - niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia.

III. Informacje uzupełniające.

W komunikacie tym zawarte są specjalistyczne informacje z zakresu medycyny dotyczące technicznych kwestii wykonania obowiązku szczepienia.

Zgodnie natomiast z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP, ustaw i rozporządzenie są źródłami prawa powszechnie obowiązującego.

Podkreślić jeszcze raz w tym miejscu należy, że obowiązek szczepień ochronnych wynika wprost z ustawy, a nie z Komunikatu. Nie można zatem z PSO wywieść dodatkowych norm, niż te wynikające z ustawy i rozporządzenia (podobnie: wyrok NSA z 12.06.2014 r., II OSK 1312/13; wyrok NSA z 4.02.2015 r., II OSK 1509/13).

Z treści powyższych przepisów - ustawy i rozporządzenia, wynika ustawowy obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu. Ustawa określa wszystkie istotne cechy danego obowiązku, tj. podmiot, na którym ten obowiązek ciąży, okoliczności, w których obowiązek ten się aktualizuje oraz jego zakres. Oznacza to, że wynikający z przepisów obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, jest bezpośrednio wykonalny. Wykonanie tego obowiązku z mocy prawa zabezpieczone jest przymusem administracyjnym (zob.: wyrok NSA z 29 stycznia 2010 r., sygn. akt II FSK 1494/08; wyrok NSA z dnia 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt II OSK 32/11; wyrok NSA z dnia 1 sierpnia 2013 r., II OSK 745/12).

Niedochowanie wskazanego obowiązku uaktualnia obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego rezultatem będzie poddanie dziecka szczepieniu ochronnemu.

Wobec powyższego za dopuszczalną należy uznać egzekucję administracyjną w sytuacji, gdy zobowiązany podmiot nie wykonuje obowiązku ustawowego, bezpośrednio wykonalnego.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym jest: 1) wojewoda; 2) właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne; 3) kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub wojewody decyzji i postanowień; 4) kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień.

Analiza ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wskazuje, że kierownicy wojewódzkich (i powiatowych) służb, inspekcji i straży, do których niewątpliwie należy zaliczyć organy inspekcji sanitarnej, są organami egzekucyjnymi jedynie w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez siebie decyzji i postanowień. Tego rodzaju ograniczenie nie dotyczy jednakże wojewody.

W ocenie Sądu należy przyjąć, że wojewoda jest organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających zarówno z wydanych przez siebie rozstrzygnięć indywidualnych (decyzji, postanowień), jak i obowiązków niepieniężnych wynikających wprost z mocy przepisów prawa.

Podobne stanowisko przyjmuje się w doktrynie, wskazując, iż art. 20 u.p.e.a. wprowadza ogólną zasadę właściwości rzeczowej wojewody, co do prowadzenia postępowania egzekucyjnego zarówno w przypadku obowiązków wynikających z aktów indywidualnych, jak i obowiązków wynikających wprost z aktów normatywnych (W. Piątek, A. Skoczylas (w:) Postępowania egzekucyjne w administracji pod red. R. Hausera, A. Skoczylasa, Wyd. 6, Warszawa 2012, s. 142).

Wojewoda jest organem egzekucyjnym w egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym

Zgodnie z art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. 2011 r., Nr 212, poz.1263, ze zm.), do jej zadań należy ustalanie zakresów i terminów szczepień ochronnych oraz sprawowanie nadzoru w tym zakresie. Tym samym przepis ten przyznaje organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej pozycję wierzyciela - uprawnionego do żądania wykonania obowiązku poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu (art. 1a pkt 13 u.p.e.a.). Zgodnie bowiem z art. 5 § 1 pkt 2 u.p.e.a., uprawnionym do żądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków wynikających bezpośrednio z przepisów prawa jest organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku. Odnośnie podnoszonej okoliczności, braku wymagalności przedmiotowego obowiązku, jak już wskazano wyżej, wynikający z przepisów powszechnie obowiązujących obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, jest bezpośrednio wykonalny, a jego niedochowanie rodzi obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego rezultatem będzie poddanie dziecka szczepieniu ochronnemu.

W tym stanie, wskazane przez organ egzekucyjny okoliczności: nie poddanie przez zobowiązaną swego dziecka obowiązkowemu szczepieniu, odmowa realizacji tego obowiązku, niezastosowanie się do pouczenia organu I instancji oraz upomnienia, stanowią podstawę do przyjęcia, że obowiązek stał się wymagalny. Nie można w sprawie, jak chce skarżąca, mówić o nie istnieniu obowiązku, czy też braku jego wymagalności.

PSO jest ogłaszany w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia a szczepienia są realizowane w terminach i zgodnie z ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek i zgodnie aktualną wiedzą medyczną. Terminy realizacji obowiązku wykonania poszczególnych szczepień są uwarunkowane zaleceniami jakie definiuje PSO w zależności od kalendarzowego wieku dziecka.

Biorąc wszystko powyższe pod uwagę należ stwierdzić, że argumentacja skarżącej, że obowiązek szczepień jej dziecka, córki M. K., nie był i nadal jest niewymagalny, jest pozbawiona racji nie tylko prawnych, ale i merytorycznych. Gdyby organy inspekcji sanitarnej w egzekwowaniu ciążącego na skarżącej, obowiązku poddania dziecka szczepieniom, miałyby czekać aż do ukończenia przez nie 19 roku życia, to cel zapobieżenia powstania sytuacji wskazanych w art. 33 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie byłby osiągnięty. Istotne jest podkreślenie, że szczepienia ochronne są w interesie nie tylko jednostek, lecz całego społeczeństwa, gdyż chronią wszystkich przed chorobami zakaźnymi.

Z doświadczenia życiowego i ogólnej wiedzy wynika, że ilość dawek oraz okresy, w jakich kolejne dawki szczepień mają być podawane dzieciom, ma swoje uwarunkowania medyczne (immunologiczne).

Główny akcent przy stosowaniu procedury wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego należy postawić na badanie kwalifikacyjne.

Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 2 i ust. 3 ustawy, wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego, a obowiązkowego szczepienia ochronnego nie można przeprowadzić, jeżeli między lekarskim badaniem kwalifikacyjnym przeprowadzonym w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia a tym szczepieniem upłynęło 24 godziny od daty i godziny wskazanej w zaświadczeniu, o przeprowadzeniu badania kwalifikacyjnego. Powyższe oznacza, że obowiązek poddania się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu obejmuje nie tylko obowiązek poddania się samemu aktowi podania szczepionki, ale także wszystkim innym czynnościom które prowadzą do realizacji obowiązku zaszczepienia, w tym badaniom kwalifikacyjnym.

Badania kwalifikacyjne są nierozerwalnie związane z realizacją obowiązku szczepienia. Przepisy prawa - ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta nie przewidują zwolnienia z przeprowadzenia badania kwalifikacyjnego przed wykonaniem czynności szczepienia. Przepisy art. 15 i 16 tej ustawy wyraźnie stanowią, że odmowa wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych jest możliwa tylko wtedy, jeżeli przepisy innych ustaw nie stanowią inaczej. Natomiast ustawa, nakładająca obowiązek poddania się określonym w rozporządzeniu szczepieniom ochronnym, nie przewiduje możliwości odmowy poddania się takim szczepieniom, obejmującym także badania kwalifikacyjne. Powodem odstąpienia od obowiązkowego szczepienia ochronnego mogą być wyniki badania kwalifikacyjnego, bądź przekroczenie terminu szczepienia ustalonego przez lekarza podczas takiego badania (art. 17 ust. 2 i 3 ustawy).

Nie zaistniała przeszkoda prawna wywołana brakiem przeprowadzenia lekarskich badań kwalifikacyjnych w celu wykluczenia przeciwskazań do przeprowadzenia szczepienia dziecka. Przeprowadzenie badania lekarskiego jest nierozerwalne związane ze szczepieniem. Zgodnie z art. 17 ust. 3 u.z.c.z. obowiązkowego szczepienia ochronnego nie można przeprowadzić, jeżeli między lekarskim badaniem kwalifikacyjnym przeprowadzonym w celu wykluczenia przeciwwskazań do szczepienia a tym szczepieniem upłynęło 24 godziny od daty i godziny wskazanej w zaświadczeniu, o którym mowa w ust. 4, a więc dokumencie wydanym po przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym przez lekarza, który wskazuje datę i godziny przeprowadzonego badania. Obowiązkiem lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także poinformowanie o szczepieniach zalecanych (art. 17 ust. 9 ustawy).

Powyższe przepisy dokładnie opisują procedurę poddania się przepisom ochronnym, która wynika wprost z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ustawa przyznaje lekarzom, a więc osobom z odpowiednimi uprawnieniami i wiedzą specjalistyczną uprawnienie do podjęcia decyzji o poddaniu dziecka szczepieniu ochronnemu. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2015 r., poz. 464) wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.

Stanowisko lekarza zawarte w zaświadczeniu, o którym jest mowa w art. 17 ust. 4 ustawy, nie jest decyzją administracyjną podlegającą zaskarżeniu w administracyjnym toku instancji. Mało tego ani stanowisko lekarza o kwalifikacji poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, ani też obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym nie muszą być potwierdzone decyzją administracyjną. Nie ma podstawy prawnej do konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej obowiązku wynikającego wprost z przepisu prawa. Stanowisko to zostało potwierdzone w orzecznictwie sądów administracyjnych (por. wyrok NSA z dnia 6 kwietnia 2011 r. sygn. II OSK 32/11, wyrok WSA w Białymstoku z dnia 5 maja 2011 r. sygn. II SA/Bk 79/11, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

Tak więc obowiązek poddania dziecka skarżącej szczepieniom wymienionym w tytule wykonawczym jest obowiązkiem wynikającym z ustawy. Podnoszony w skardze zarzut, jakoby obowiązek ten sprzeciwiał się przepisom prawa jest zupełnie nieuzasadniony. Zgodnie z art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9. Zauważyć bowiem należy, że zacytowany przepis znajduje się w rozdziale 5 "Prawa pacjenta do wyrażania zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych" i poprzedzony jest artykułem 15, w myśl którego przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wyrażania zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej. Taką zaś odrębną ustawą jest między innymi ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że skarżąca na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta jako matka w przypadku małoletniego pacjenta ma prawo do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Skarżąca ma prawo po uzyskaniu tej informacji przedstawić lekarzowi swoje zdanie w tym zakresie (ust. 5). W przypadku określonym w art. 31 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r., Nr 277, poz. 1634 i Nr 291, poz. 1707 oraz z 2012 r., poz. 95) skarżąca ma prawo żądać, aby lekarz udzielił jej informacji, o której mowa w ust. 2, w pełnym zakresie.

Powyższe oznacza, że jedynie lekarz jest uprawniony do oceny możliwości wystąpienia powikłań poszczepiennych. Zauważyć jednak należy, że brak jest przepisu, który wyłączałby obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom tylko ze względu na możliwe hipotetyczne powikłania. Ponadto podkreślenia wymaga, że obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym ma ścisły związek z zapobieganiem szerzenia się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (art. 68 ust. 4 Konstytucji). To w ramach realizacji tego obowiązku państwo opracowuje Narodowy Program Szczepień Ochronnych, który corocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej wiedzy epidemiologicznej. Nie jest to naruszenie powszechnie obowiązującego porządku prawnego lecz realizacja konstytucyjnego obowiązku, który właśnie poprzez coroczną aktualizowaną wiedzę najlepiej realizuje obowiązek szczepień ochronnych. Szczepienia ochronne stanowią prewencję nie tylko jednostek, lecz całego społeczeństwa, gdyż chronią wszystkich przed chorobami zakaźnymi.

Powyżej przedstawione stanowisko Sądu nie daje również podstaw do uwzględnienia zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania.

Wobec powyższego skarga nie jest zasadna, gdyż organy w toku postępowania nie naruszyły prawa w zakresie, o jakim mowa na wstępie niniejszych wywodów. Dlatego na podstawie art. 151 P.p.s.a., skarga została oddalona.