Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Odmowa zwrotu zatrzymanego dokumentu prawa jazdy na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r, poz. 155) także w zakresie kategorii nieujętych wprost w orzeczonym przez sąd środku karnym w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych nie jest karą administracyjną, ale dopuszczonym przez ustawodawcę dookreśleniem administracyjnych skutków tego środka karnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Mieczysław Markowski, Sędziowie sędzia WSA Marek Leszczyński,, sędzia WSA Małgorzata Roleder (spr.), Protokolant st. sekretarz sądowy Marta Anna Lawda, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 6 października 2015 r. sprawy ze skargi S. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia (...) kwietnia 2015 r. nr (...) w przedmiocie odmowy zwrotu prawa jazdy oddala skargę.

II SA/Bk 369/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia [...] marca 2015 r. znak [...], wydaną z upoważnienia Starosty S. przez Inspektora w Wydziale Komunikacji Starostwa Powiatowego w S., orzeczono o odmowie zwrotu S. W. zatrzymanego prawa jazdy w zakresie kategorii C i C+E. W podstawie prawnej decyzji wskazano m.in. art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 155 ze zm.), powoływanej dalej jako u.k.p.

W uzasadnieniu swojej decyzji organ I instancji wskazał, że przeprowadzona weryfikacja złożonych przy wniosku o zwrot zatrzymanego prawa jazdy dokumentów wykazała, że strona posiada uprawnienia do kierowania pojazdami w zakresie kategorii A, B, C, B+E, C+E, jednakże dokument prawa jazdy nr [...] nr [...] stwierdzający te uprawnienia został zatrzymany postanowieniem prokuratorskim z dnia [...] grudnia 2014 r. w sprawie sygn. [...] na podstawie art. 137 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Następnie wyrokiem z dnia [...] stycznia 2015 r. wydanym w sprawie VII [...] Sąd Rejonowy w S. orzekł wobec wnioskodawcy środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres dwóch lat, z wyłączeniem pojazdów, do których prowadzenia wymagane jest prawo jazdy kat. C+E. Tenże Sąd, odpowiadając na wniosek Starosty o wykładnię wyroku, w postanowieniu z dnia [...] lutego 2015 r. wskazał, że z orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów należy wyłączyć także prawo jazdy kategorii C.

Zdaniem organu I instancji, w tak ustalonym stanie faktycznym nie jest możliwy zwrot dokumentu prawa jazdy, bowiem zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p., w brzmieniu obowiązującym od dnia 25 października 2014 r., nie jest możliwe wydanie lub zwrot zatrzymanego dokumentu prawa jazdy, a także takiego, o który strona się ubiega, jeśli wniosek o zwrot dotyczy kategorii C oraz C+E, a zatrzymano prawo jazdy kategorii B.

Odnosząc się do zarzutów strony zawartych w piśmie z dnia [...] marca 2015 r. organ I instancji wyjaśnił, że: nie miało wpływu na rozpatrywaną sprawę wykonanie przez wnioskodawcę badań psychologicznych i lekarskich, bowiem obowiązek w tym zakresie wynikał z innej podstawy, związanej z ustalonym przez sąd powszechny faktem prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości; decyzją z dnia [...] marca 2015 r. Starosta S. cofnął stronie uprawnienia do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii A, B i B+E, co nastąpiło zgodnie z zakresem środka karnego zastosowanego przez sąd powszechny; zastosowany przez organ przepis art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p. w brzmieniu zmodyfikowanym od dnia 25 października 2014 r. poszerza zakaz wydania prawa jazdy (w określonych w tym przepisie sytuacjach) także na osoby ubiegające się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy i ma w tym nowym brzmieniu zastosowanie w przedmiotowej sprawie.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył S. W. zarzucając nadmierną represyjność, która przejawia się w tym, że choć sąd powszechny uwzględnił jego sytuację zawodową i umożliwił mu wykonywanie zawodu kierowcy pozostawiając kategorię prawa jazdy C, C+E, to działanie organu niweczy powyższy zamiar sądu. Wywiódł, że został podwójnie ukarany, nadto bez możliwości zarobkowania ucierpi jego rodzina.

Decyzją z dnia [...] kwietnia 2015 r. znak [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. Organ II instancji wskazał, że w całości podziela ustalenia faktyczne dokonane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz zaprezentowaną w nim ocenę prawną sprawy. Wyjaśnił, że u.k.p., której przepisy są podstawą rozstrzygania w przedmiotowej sprawie, choć wielokrotnie nowelizowana, nie ulegała zmianie w zakresie regulacji art. 12 ust. 1 pkt 2 (zakazu wydania prawa jazdy osobie, wobec której sąd prawomocnym wyrokiem zastosował środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów). Istotna w sprawie, zdaniem organu odwoławczego, jest natomiast nowelizacja przepisu art. 12 ust. 2 obowiązująca od dnia 25 października 2014 r., w której jednoznacznie przesądzono, że zakaz wydawania prawa jazdy (kategorii wskazanych w tym przepisie) dotyczy także osób, które posiadają już określone uprawnienia i ubiegają się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy. Obecnie zatem, w ocenie tego organu, zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p. niedopuszczalne jest wydanie dokumentu prawa jazdy między innymi kategorii C i C+E w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, do których kierowania wymagane jest prawo jazdy kategorii B. Zakaz ten dotyczy przy tym zarówno kierowców ubiegających się po raz pierwszy o prawo jazdy, ubiegających się o przywrócenie uprawnienia jak i kierowców ubiegających się o zwrot zatrzymanego dokumentu prawa jazdy. Skoro zatem sąd orzekł wobec wnioskodawcy zakaz prowadzenia pojazdów w zakresie kategorii A, B, B+E, a wyłączył spod tego zakazu kategorie C i C+E, to jednak w zakresie tych ostatnich dokument prawa jazdy nie może być zwrócony, bowiem nie pozwala na to treść art. 12 ust. 2 pkt i 3 u.k.p.

Skargę na decyzję organu odwoławczego złożył do sądu administracyjnego S. W. i zarzucił: nieuwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy tj. tego, że sąd powszechny orzekł wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem kategorii C i C+E; ukaranie go w trybie administracyjnym, podczas gdy został już ukarany w trybie karnym.

Uzasadniając zarzuty wywiódł, że jest z zawodu kierowcą samochodów ciężarowych i odebranie mu prawa jazdy kategorii C i C+E pozbawia go możliwości zarobkowania, co odczują finansowo najbliżsi. W ocenie skarżącego, zatrzymanie prawa jazdy określonej kategorii powoduje, że zgodnie z art. 12 ust. 1 i 2 u.k.p. nie można kierowcy wydać dokumentu prawa jazdy wyłącznie na tę kategorię, której dotyczy orzeczony zakaz.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie oraz podtrzymał dotychczasowe stanowisko. Dodatkowo wskazał, że zastosowane w sprawie przepisy nie stanowią sankcji, ale są wyrazem dbałości o ogólne bezpieczeństwo ogółu uczestników ruchu drogowego.

W piśmie procesowym z dnia 29 września 2015 r. pełnomocnik skarżącego sprecyzował skargę zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

1. art. 12 ust. 2 pkt 3 u.k.p. poprzez niezasadne przyjęcie, że skarżący jest osobą ubiegającą się o wydanie dokumentu prawa jazdy kategorii C oraz C+E, "ponieważ skarżący w dniu, w którym wystąpił o zwrot dokumentu prawa jazdy kat. C+C i E, posiadał uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi" w zakresie tych kategorii;

2. art. 102 ust. 2 u.k.p. poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie i przyjęcie, że skarżący ubiega się o wydanie dokumentu prawa jazdy a nie o zwrot tego dokumentu;

3. art. 42 Kodeksu karnego poprzez jego błędną wykładnię i orzeczenie de facto przez organy a nie sąd o zakazie prowadzenia pojazdów;

4. art. 182 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i cofnięcie uprawnień poza zakres orzeczonego przez sąd środka karnego.

W związku z powyższymi zarzutami wniesiono o stwierdzenie nieważności decyzji zaskarżonej i pierwszoinstancyjnej (ewentualnie o ich uchylenie) oraz orzeczenie przez sąd na podstawie art. 145a § 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez zobowiązanie organów do wydania dokumentu prawa jazdy w zakresie kategorii C i C+E.

Pełnomocnik skarżącego wskazał, że organy dokonały niedopuszczalnej zmiany skutków prawomocnego wyroku sądowego, którym orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów z wyłączeniem kategorii C i C+E. Jak wywiódł, niedopuszczalna jest sytuacja, w której skarżący będzie ponosił negatywne konsekwencje tego, że w dokumencie prawa jazdy stwierdzone są w sposób zbiorczy uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi. Powołał orzecznictwo sądów administracyjnych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga podlegała oddaleniu, bowiem zaskarżona decyzja nie narusza prawa w sposób uzasadniający jej eliminację z obrotu prawnego.

Spór między stronami w sprawie niniejszej dotyczy dopuszczalności niezwrócenia dokumentu prawa jazdy w zakresie stwierdzonych w nim uprawnień kategorii C oraz C+E w sytuacji, gdy z orzeczonego wobec skarżącego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym sąd karny wyłączył uprawnienia tych kategorii (zakres orzeczonego przez sąd zakazu jest w sprawie bezsporny).

Podstawą prawną zaskarżonej decyzji są przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 155), powoływanej dalej jako u.k.p. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 tej ustawy prawo jazdy nie może być wydane osobie, w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania zakazu. Stosownie zaś do treści art. 12 ust. 2 u.k.p., przepis powyższy stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii:

1. B1 lub B - w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub A;

2. AM, A1, A2, A, C1, C, D1 lub D - w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B;

3. B+E, C1+E, C+E, D1+E lub D+E - w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B lub odpowiednio kategorii C1, C, D1 lub D.

Przepis art. 12 ust. 2 w zacytowanym wyżej brzmieniu obowiązuje od dnia 25 października 2014 r. na mocy ustawy z dnia 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o kierujących pojazdami (Dz. U. poz. 970), przy czym zgodnie z art. 3 ustawy nowelizującej ma on zastosowanie do osób, wobec których orzeczono prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej (co generalnie nastąpiło w dniu 24 sierpnia 2014 r., zaś przepis art. 12 ust. 2 jak wyżej wskazano, wszedł w życie później, bo w dniu 25 października 2014 r.).

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej stwierdzić trzeba, że organ odwoławczy prawidłowo zastosował przepis art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p. w brzmieniu znowelizowanym, bowiem prawomocny wyrok karny został wydany wobec skarżącego w styczniu 2015 r., a więc po wejściu w życie nowelizacji.

Bezspornie też skarżący ma orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w zakresie wszystkich kategorii oprócz kategorii C oraz C+E, co oznacza, że zakaz ten obowiązuje również co do kategorii B. Nie może on zatem, zgodnie z expressis verbis brzmieniem art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p., ubiegać się o wydanie, o zwrot zatrzymanego prawa jazdy jak też o przywrócenie uprawnienia w zakresie kategorii C oraz C+E. Przepis art. 12 ust. 2 pkt 2 u.k.p. stanowi o tym wprost i jednoznacznie odnośnie kategorii C, a przepis art. 12 ust. 2 pkt 3 odnośnie kategorii C+E. Orzeczenie kontrolowane w sprawie niniejszej, odmowne, nie narusza zatem prawa i jest prawidłowe.

Za bezpodstawny uznać należy zarzut zawarty w punkcie 1 pisma pełnomocnika skarżącego z dnia 29 września 2015 r., jakoby organy ustaliły, że skarżący jest osobą ubiegającą się "o wydanie dokumentu prawa jazdy kategorii C + C i E" a nie osobą występującą o zwrot tego dokumentu, podczas gdy, zdaniem pełnomocnika, uprawnienia we wskazanych kategoriach skarżący posiada i nie może ubiegać się o ich wydanie, bo z takim wnioskiem występują tylko podmioty nieposiadające do tej pory uprawnień. Zdaniem jednakże Sądu, z treści rozstrzygnięć organów wprost wynika, że rozpoznawały wniosek o zwrot dokumentu prawa jazdy w zakresie kategorii C oraz C+E, a nie wniosek o wydanie tego dokumentu. Sformułowanie "zwrot dokumentu prawa jazdy" znajduje się także expressis verbis w treści tych rozstrzygnięć. Natomiast wyjaśnić należy, że w stanie prawnym obowiązującym od dnia 25 października 2014 r. rozróżnienie zawarte w zarzucie (wniosek o wydanie dokumentu prawa jazdy, wniosek o zwrot zatrzymanego prawa jazdy) jest jednoznacznie wpisane w treść przepisu art. 12 ust. 2 u.k.p. Inna sytuacja miała miejsce przed wejściem w życie nowelizacji ustawy, kiedy to w treści art. 12 ust. 2 figurowała tylko kategoria "ubiegających się o wydanie prawa jazdy" i na tym tle występowały w orzecznictwie sądów administracyjnych rozbieżności. Sądy zastanawiały się, czy przepis ten uniemożliwiał wydanie dokumentu prawa jazdy tylko ubiegającym się o nie po raz pierwszy (jeśli orzeczono wobec nich zakaz prowadzenia pojazdów) czy też obejmuje również osoby, które ubiegają się o zwrot dokumentu prawa jazdy (a więc osoby posiadające wcześniej uprawnienia do kierowania pojazdami) – vide uzasadnienie wyroku z dnia 11 sierpnia 2015 r. w sprawie II SA/Ol 633/15, w którym obszernie wyjaśniono wątpliwości w tym zakresie, wyrok dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl, powoływanej dalej w skrócie jako CBOSA). Z uwagi jednakże na wspomnianą wyżej nowelizację ustawy o kierujących pojazdami oraz wyliczenie w jej art. 12 ust. 2 kategorii ubiegających się o wydanie prawa jazdy, ubiegających się o zwrot zatrzymanego prawa jazdy oraz ubiegających się o przywrócenie uprawnienia, wskazane rozbieżności orzecznicze (do których, jak się wydaje, nawiązuje zarzut z punktu 1 sprecyzowania skargi z dnia 29 września 2015 r.) przestały być aktualne.

Niezrozumiały pozostaje zarzut naruszenia art. 102 ust. 2 u.k.p. poprzez jego niezastosowanie. Zdaniem Sądu, przepis ten nie miał w ogóle zastosowania w sprawie. Dotyczy on zwrotu zatrzymanego prawa jazdy po ustaniu przyczyny zatrzymania. W kontrolowanym postępowaniu nie można mówić o ustaniu przyczyny zatrzymania prawa jazdy, bowiem: orzeczony wobec skarżącego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów obowiązuje do dnia 30 listopada 2016 r., a z uwagi na to, że dotyczy kategorii B przyczyna zatrzymania prawa jazdy – zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p. – dotyczy także kategorii C i C+E oraz trwa do tej samej daty.

Nie można się również zgodzić z zarzutami dokonania podwójnego ukarania skarżącego (najpierw administracyjnego a następnie karnego) oraz zarzutami z punktów 3 i 4 pisma z dnia 29 września 2015 r. (naruszenia art. 42 Kodeksu karnego i art. 182 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego). Przede wszystkim dlatego, że to sąd powszechny dokonał ukarania skarżącego na podstawie art. 42 Kodeksu karnego, zaś organ administracji jedynie odmówił zwrotu prawa jazdy na podstawie art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 u.k.p. Okoliczność, że odmowa zwrotu prawa jazdy jest faktycznie szersza co do kategorii uprawnień niż zakres orzeczonego środka karnego nie jest karą administracyjną, ale dopuszczonym przez ustawodawcę dookreśleniem administracyjnych skutków środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Skład orzekający w sprawie niniejszej w całości podziela stanowisko innych sądów administracyjnych, zgodnie z którym decyzja odmawiająca zwrotu dokumentu prawa jazdy na podstawie art. 12 ust. 2 u.k.p. konkretyzuje jedynie obowiązywanie zakazu prowadzenia pojazdów uwzględniając regulacje ustawy o kierujących pojazdami. Nie modyfikuje środka karnego orzeczonego sądownie a tym samym nie wkracza w kompetencje sądu karnego (vide wyroki z dnia 18 grudnia 2014 r., III SA/Wr 663/14, z dnia 11 sierpnia 2015 r., II SA/Ol 633/15, z dnia 1 września 2015 r., II SA/Bd 436/15 CBOSA).

Zdaniem składu orzekającego w sprawie niniejszej, nie ulega wątpliwości, że u podstaw wprowadzenia rozwiązań prawnych z art. 12 ust. 2 u.k.p. było wyeliminowanie z ruchu drogowego osób, które znacząco zagroziły bezpieczeństwu w komunikacji (m.in. nietrzeźwych kierujących). Trudno bowiem zaakceptować pogląd, że osoba posiadająca orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów kategorii B mogłaby w okresie obowiązywania tego zakazu korzystać z uprawnień do prowadzenia innych pojazdów (np. kategorii C) i nadal stwarzać zagrożenie w ruchu. Z tych też względów nie można zgodzić się z tezami orzeczeń powołanych przez pełnomocnika skarżącego. Na marginesie dodać też należy, że nie jest możliwe uzyskanie uprawnienia kategorii C oraz C+E, jeśli kierujący nie posiada uprawnienia kategorii B. Wynika to wprost z art. 11 ust. 4 pkt 1 i 2 u.k.p.

Także argumenty skargi odwołujące się do sytuacji finansowej rodziny skarżącego, która ulegnie niekorzystnej zmianie wskutek niemożności wykonywania przez skarżącego zawodu kierowcy, nie mają wpływu na wynik rozstrzygnięcia, jako że sąd kontroluje działalność administracji publicznej z punktu widzenia zgodności z prawem a nie bierze pod uwagę kryterium celowości. A skoro do naruszenia prawa zaskarżoną decyzją nie doszło, co wyżej wyjaśniono, to skargę należało oddalić.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji.