drukuj    zapisz    Powrót do listy

6052 Akty stanu cywilnego, Ewidencja ludności, Wojewoda, Oddalono skargę kasacyjną, II OSK 452/06 - Wyrok NSA z 2007-03-15, Centralna Baza Orzeczeń Naczelnego (NSA) i Wojewódzkich (WSA) Sądów Administracyjnych, Orzecznictwo NSA i WSA

II OSK 452/06 - Wyrok NSA

Data orzeczenia
2007-03-15 orzeczenie prawomocne
Data wpływu
2006-04-04
Sąd
Naczelny Sąd Administracyjny
Sędziowie
Małgorzata Stahl /przewodniczący sprawozdawca/
Maria Czapska - Górnikiewicz
Stanisław Nowakowski
Symbol z opisem
6052 Akty stanu cywilnego
Hasła tematyczne
Ewidencja ludności
Sygn. powiązane
II OSK 1895/06 - Wyrok NSA z 2007-02-22
II SA/Kr 2522/03 - Wyrok WSA w Krakowie z 2005-11-15
II SA/Lu 452/06 - Wyrok WSA w Lublinie z 2006-07-06
Skarżony organ
Wojewoda
Treść wyniku
Oddalono skargę kasacyjną
Powołane przepisy
Dz.U. 2005 nr 233 poz 1992 art. 2
Ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk - tekst jedn.
Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Stahl /spr./, Sędziowie NSA Maria Czapska – Górnikiewicz, Stanisław Nowakowski, , Protokolant Elżbieta Maik, po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2007 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 15 listopada 2005 r. sygn. akt II SA/Kr 2522/03 w sprawie ze skargi M. K. na decyzję Wojewody Małopolskiego z dnia [...] września 2003 r. nr [...] w przedmiocie zmiany imion i nazwiska 1. oddala skargę kasacyjną, 2. przyznaje od Skarbu Państwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie na rzecz adw. K. C. kwotę 360 (słownie: trzysta sześćdziesiąt) złotych oraz 22 % podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2005 r.( sygn.akt II SA/Kr 2522/03) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę M. K. na decyzję Wojewody Małopolskiego z dnia [...] września 2003 r., nr [...], którą utrzymano w mocy decyzję Starosty Powiatowego w T. z dnia [...] sierpnia 2003 r., nr [...] odmawiającej zmiany imion i nazwiska M. W. K. na imiona "Herold Królestwa" i nazwisko "Teokracji Teokracjusz". Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy:

M. W. K., pustelnik pozazakonny, złożył wniosek o zmianę imienia i nazwiska uzasadniając go tym, że w dniu 7 stycznia 1999 r. w święto Chrztu Pańskiego w czasie mszy w Parafii w Ś. przybrał publicznie imię i nazwisko "Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz" i od tej pory wszystkim się tak przedstawia.

Organ I instancji, na podstawie art. 2 i 7 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (t.j. z 1963 r., Nr 59, poz. 328 ze zm.) decyzją z dnia [...] sierpnia 2003 r. odmówił dokonania zmiany imion i nazwiska M. W. K. na Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz, stwierdzając że taka zmiana naraziłaby wnioskodawcę na kpiny i posiłkowo wskazując na przepis art. 50 ust. 1 Prawa o aktach stanu cywilnego, w myśl którego niedopuszczalne jest wpisanie do akt więcej niż dwu imion, imion ośmieszających, nieprzyzwoitych, w formie zdrobniałej i niepozwalającej odróżnić płci dziecka. Ponadto Starosta powołał się na opinię Pracowni Antroponimicznej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, z której wynika że wskazane imię Herold Królestwa i nazwisko Teokracji Teokracjusz mogą funkcjonować jako imiona zakonne w obiegu nieoficjalnym, natomiast nie mogą występować w charakterze nazw oficjalnych w dokumentach urzędowych .

W odwołaniu M. W. K. podnosił, że organ nie spełnił jego "pragnień, łaknień i oczekiwań" przyjmując, że jego wniosek jest wynikiem kaprysu i przekory. Od wielu lat wskazanych imion i nazwiska używa a jeśli żądane imiona i nazwisko trudno "przełożyć " na oficjalne to dostrzega możliwość przyjęcia imion "Teokracji Teokracjusz" i nazwiska "Herold Królestwa".

Wojewoda Małopolski po rozpatrzeniu odwołania M. W. K. decyzją z dnia [...] września 2003 r. utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy stwierdzając, że nie zachodzą podstawy do dokonania zmiany. Wojewoda dokonał dalszych ustaleń w oparciu o dowody zebrane przez organ I instancji i powołał się na zaświadczenie Proboszcza Kościoła Parafialnego w Ś. potwierdzające , że brat M. K. na Eucharystii przyjął i ogłosił, że jego nowym imieniem, którym będzie się posługiwał ,jest Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz oraz na potwierdzenie z Urzędu Gminy w Ś., z którego wynika że M.W. K. przebywa w gminie prowadząc pustelniczy tryb życia w skrajnym ubóstwie. Zgodnie z przepisem art. 2 w/w ustawy zmiana imienia i nazwiska obywatela polskiego na inne wskazane przez niego imię i nazwisko może nastąpić z uzasadnionych względów, które zachodzą w szczególności, gdy wnioskodawca nosi nazwisko ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka, o brzmieniu niepolskim, mające formę imienia a także, gdy wnioskodawca pragnie zmienić dotychczasowe nazwisko na takie, którego od wielu lat używa. Przepis ten ma także na mocy art. 7 bezpośrednie zastosowanie do imion. Organ wskazał także, że w opinii Pracowni Antroponimicznej Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk stwierdzono m.in., iż "Herold Królestwa jako imię a Teokracji Teokracjusz jako nazwisko nie mogą występować w charakterze nazw oficjalnych". W powołanej opinii stwierdzono, że w języku polskim imiona oficjalne powinny być wybierane z tradycyjnego zbioru imion słowiańskich lub chrześcijańskich i nie mogą występować z dodatkowymi określeniami a nazwiska powinny mieścić się w systemie nazwisk współczesnych. W tej sytuacji Wojewoda uznał za uzasadnione stanowisko organu I instancji co do odmowy żądanej zmiany imion i nazwiska.

M. W. K. w skardze do Sądu, podpisanej "Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz" wniósł o zmianę noszonego imienia i nazwiska na zakonne jak w wersji i prośbie do II instancji, podnosząc także że organ nie ustosunkował się do zaproponowanej alternatywnej wersji imienia i nazwiska. Ustanowiony z urzędu adwokat na rozprawie zarzucił organom administracji naruszenie art. 77 k.p.a. przez nienależyte umotywowanie braku ważnych względów uzasadniających zmianę imienia i nazwiska oraz podniósł, że ustawa nie przewiduje jako przesłanki zmiany wskazania imienia słowiańskiego czy chrześcijańskiego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalając skargę wskazał, że zaskarżona decyzja odmawiająca wprowadzenia zmian w żądanym brzmieniu imion i nazwiska była zgodna z prawem. Z treści zaświadczenia wydanego przez Proboszcza Parafii w Ś. wynika, że skarżący w dniu 7 stycznia 1999 r. przyjął imię Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz i w pierwszym wniosku z dnia 7 lipca 2003 r. domagał się wyłącznie zmiany imienia na czteroczłonowe w brzmieniu Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz a po uzyskaniu informacji, że można mieć tylko dwa imiona wskazał jako imiona "Herold Królestwa" a jako żądane nazwisko "Teokracji Teokracjusz" . Sąd wyjaśnił, że wniosek o zmianę imienia i nazwiska dotychczas używanego dopiero po stwierdzeniu że ma uzasadnienie w ważnych względach stawia przed problemem dotyczącym nowego nazwiska i imienia. Wola zainteresowanej osoby nie stanowi samodzielnej i wystarczającej podstawy do wprowadzenia żądanej zmiany, o ile nie jest ona poparta ważnymi względami. Istotę zmiany imienia (imion) w drodze decyzji administracyjnej w trybie ustawy z dnia 15 listopada 1956 r. stanowi odnotowanie tej zmiany w aktach stanu cywilnego, zawiadomienie o niej z urzędu podmiotów wymienionych w art. 11 ust. 1 pow. ustawy (urzędu skarbowego, policji, wojskowej komendy uzupełnień, organów ewidencji ludności i Centralnego Rejestru Skazanych) i wydawanie na ich podstawie dokumentów urzędowych dla potrzeb uczestnictwa obywatela w życiu publicznym. W związku z powyższym Sąd stwierdził, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy przedmiotem żądania zmiany imienia może być żądanie zmiany na inne wskazane imię. Z tej przyczyny podstawowe znaczenie ma ustalenie, czy zaproponowane przez skarżącego imię ma przymiot imienia w brzmieniu i pisowni. Sąd podzielił pogląd organu, że żądanie zmiany imienia w drodze decyzji administracyjnej na wybrane przez skarżącego imię "Herold Królestwa" ani w brzmieniu ani w pisowni nie spełnia kryteriów imienia w języku polskim, jako nazwy odosobowej. Żądanie zmiany nie może być uwzględnione, skoro "Herold Królestwa" jest nazwą określającą funkcję (herold - posłaniec) i przedmiot (królestwo).

Dokonując wykładni art. 7 ustawy w związku z art. 2 ust. 1 i ust.2 pkt 1 i 2 oraz art.5 ust. 3 i 4 ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji Sąd przyjął, że wskazana regulacja nie wyłącza dopuszczalności zamiany imienia na imię używane od wielu lat, jeżeli wniosek o zmianę imienia jest uzasadniony ważnymi względami innymi, niż tylko sam fakt długotrwałego używania imienia, którego wniosek dotyczy. Sąd wskazał także, że zmiana imienia i nazwiska następuje na określone we wniosku imię lub nazwisko a tym samym wskazanie w odwołaniu od decyzji I instancji alternatywnej konfiguracji imienia i nazwiska - " Teokracji Teokracjusz" jako imion , a "Herold Królestwa" jako nazwiska nie mogło być rozważone przez organ II instancji.

Z akt wynika że skarżący początkowo domagał się wyłącznie zmiany imienia na czteroczłonowe w brzmieniu "Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz", a po powzięciu informacji że w aktach stanu cywilnego można mieć dwa imiona , wskazał jako imiona "Herold Królestwa" a jako nazwisko "Teokracji Teokracjusz" i tak określone żądanie było przedmiotem decyzji I instancji. Zaświadczenie Proboszcza Parafii w Ś. z dnia 27 czerwca 2003 r. potwierdza, że skarżący przyjął imię w czteroczłonowym brzmieniu a zatem powoływanie się na przesłankę żądania zmiany imienia tylko z powodu jego długotrwałego używania, nie znajdowało oparcia w ówczesnym brzmieniu przepisu art. 7 w zw. z art. 2 ust.1 i ust.2 pkt 1 i 2 pow.ustawy.

Dopiero ustalenie, że wniosek o zmianę nazwiska i imienia (imion) dotychczas używanego ma uzasadnienie w ważnych względach, stawia przed organem kwestię oceny żądanego imienia i nazwiska. Z powołanej ustawy wynika , że wola osoby zainteresowanej co do zmiany nazwiska i imienia (imion) nie stanowi samodzielnej i wystarczającej przesłanki dla wprowadzenia tej zmiany, jeśli nie jest ona poparta ważnymi względami. Istotę zmiany imienia w drodze decyzji administracyjnej stanowi odnotowanie tej zmiany w aktach stanu cywilnego i wydawanych na ich podstawie dokumentach urzędowych dla potrzeb uczestnictwa obywatela w życiu publicznym, w szerokim ujęciu tego pojęcia. Oznacza to, że przybranie i występowanie w życiu publicznym jako pustelnik, może stanowić ważną przyczynę uzasadniającą żądanie zmiany nazwiska i imienia (imion).Nie oznacza to jednak, że wskazane nowe nazwisko i imię nie podlega ocenie z punktu widzenia przesłanek do takiej zmiany. Ustawa o zmianie imion i nazwisk samodzielnie i wyczerpująco reguluje przesłanki zmiany nazwiska i imienia i nie odsyła przy ich ocenie do przepisów rządzących rejestracją stanu cywilnego, zawartych w ustawie z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego(Dz.U. Nr 36,poz. 180 ze zm.) i do wydanych na jej podstawie przepisów wykonawczych. W tej sytuacji organ I instancji ( a także organ odwoławczy akceptujący jego stanowisko )posiłkowo odwołując się do przesłanek odmowy wpisania do akt stanu cywilnego żądanych imion z powodu ich ośmieszającego lub nieprzyzwoitego brzmienia, naruszył prawo materialne. Naruszenie to nie miało jednak doniosłości prawnej dla oceny zasadności odmowy uwzględnienia żądania zmiany nazwiska i imion w sytuacji gdy odmowa ta znajdowała oparcie wprost w przepisach ustawy o zmianie imion i nazwisk. Odmowne decyzje nie eksponują braku przesłanki ważnego interesu w żądaniu zmiany nazwiska i imienia. Odmowa jest uzasadniana brakiem podstaw do zmiany noszonych imion na nowe, konkretnie wskazane "imiona" a nazwiska na wskazane "nazwisko".

Jak wynika z zaświadczenia proboszcza skarżący dla realizacji pozazakonnego pustelniczego trybu życia przybrał czteroczłonowe imię a nie nazwisko. Samo długotrwałe używanie imienia ( w odróżnieniu od nazwiska) w świetle art. 7 w zw. z art. 2 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 , nie było okolicznością uznaną za równoważną z istnieniem ważnej przyczyny. Przedmiotem żądania zmiany imienia może być żądanie zmiany na inne wskazane imię. Istotne jest zatem , czy żądane wnioskiem imię ma w ogóle przymiot imienia w swym brzmieniu i pisowni, a więc przymiot używanej w charakterze imienia nazwy odosobowej(Uniwersalny Słownik Języka Polskiego, PWN 2003,tom I,s.1194 i tom 2,s.875) - tak przyjęto w wyroku WSA w Krakowie z dnia 20 kwietnia 2004 r. ,II SA/Kr 1175/00,niepubl.). Nie każde zatem słowo może odpowiadać swym brzmieniem i pisownią imieniu . Żądanie nadania imienia w brzmieniu "Herold Królestwa" nie spełnia kryteriów imienia w języku polskim, gdyż jest nazwą określającą funkcję(Herold – posłaniec) i przedmiot (Królestwo) i odmowa żądaniu zmiany noszonych imion na imiona określenia "Herold Królestwa" była uzasadniona. Dla tej oceny nie ma doniosłości prawnej stanowisko Pracowni Antroponimicznej Instytutu Języka Polskiego PAN , ograniczające krąg wybieranych imion tylko do słowiańskich lub chrześcijańskich, gdyż nie ta przesłanka decydowała o odmowie. W odniesieniu do zmiany nazwiska K. na zaproponowane przez skarżącego nazwiska "Teokracji Teokracjusz " Sąd uznał, iż zaproponowane nazwiska stanowią człon przybranego imienia, jakim posługuje się skarżący w życiu prywatnym od 1999 r.w swojej życiowej postawie i życiu pustelnika a nawet długotrwałe posługiwanie się członem imienia nie stanowi w świetle art. 2 ust. 2 in fine ustawy o zmianie imion i nazwisk przesłanki równoważnej z uzasadnioną przyczyną zmiany nazwiska na nazwisko od wielu lat używane. Proponowany człon nazwiska - "Teokracji" ma charakter przymiotnika, dookreślającego początek przybranego imienia "Herold Królestwa...Teokracji" a zatem zasadna była odmowa zmiany nazwiska na dwuczłonowe składające się z przymiotnika w jednym ze swych członów. Właśnie drugi człon proponowanego nazwiska "Teokracjusz" zdaje się wskazywać na cechy nazwy odosobowej, a więc właściwej imieniu.

Sąd I instancji podkreślił, że istotę zmiany w trybie administracyjnym imion i nazwiska stanowi odzwierciedlenie tej zmiany w aktach stanu cywilnego i wydawanych na ich podstawie dokumentach urzędowych , niezbędnych dla sytuacji , w których prawo dla uczestnictwa obywatela w ważnych przejawach życia publicznego, wymaga posługiwania się dokumentami stwierdzającymi jego nazwisko i imię.

Sąd wyjaśnił przy tym, że w płaszczyźnie używania imion i nazwisk prawo nie ingeruje w sferę prywatną związaną z kontaktami rodzinnymi, towarzyskimi, sposobem praktyk religijnych, czy z innymi kontaktami, nie mającymi charakteru urzędowego lub publicznego. Sfera prywatna wyłączona jest ,jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 stycznia 1994 r. SA/Gd 1114/93, ONSA 1995/2/56, od reglamentacji przepisami prawa administracyjnego. W tym aspekcie , co do zasady należało się zgodzić ze stanowiskiem Instytutu Języka Polskiego, rozróżniającym pomiędzy potrzebą kryteriów zmiany imienia (nazwiska) na potrzeby życia urzędowego, a dowolnością tych form w życiu prywatnym.

Skoro zmiana przez skarżącego imienia(imion) i nazwiska służyć miała dla realizacji w życiu publicznym wybranej przez niego formy pozazakonnego pustelniczego trybu życia, to takie żądanie mogło być uwzględnione tylko przy spełnieniu wszystkich przewidzianych ustawą przesłanek i z tego punktu widzenia, zaskarżona decyzja odmawiająca wprowadzenia zmian w żądanym brzmieniu imion i nazwisk była zgodna z prawem.

W skardze kasacyjnej zaskarżono powyższy wyrok w całości i wnoszono o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie prawa materialnego - art. 2 ust. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk poprzez błędną wykładnię i nieuzasadnione przyjęcie, że imię musi mieć formę nazwy odosobowej i nie może określać funkcji danej osoby oraz poprzez nieuzasadnione ograniczenie w stosunku do żądanego nowego nazwiska skarżącego pojęcia ważnych względów wyłącznie do przesłanki długotrwałego używania, która - zdaniem Sądu - nie zaszła oraz uznanie za niedopuszczalną zmianę nazwiska, jeśli ma ono składać się z przymiotnika w jednym ze swoich członów w sytuacji, gdy za zmianą nazwiska mogą przemawiać również inne ważne względy a nie tylko długotrwałe używanie. Ponadto ustawa nie zabrania zmiany nazwiska w sytuacji gdy jeden z jego członów ma być przymiotnikiem a ponadto sytuacja taka w sprawie nie zachodziła gdyż słowo "Teokracji" nie jest przymiotnikiem a rzeczownikiem. W skardze kasacyjnej zarzucono również naruszenie przepisów postępowania – art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) polegające na nieuwzględnieniu skargi, chociaż postępowanie administracyjne było dotknięte wadą polegająca na naruszeniu przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Organy naruszyły bowiem art. 7 i 77 k.p.a. nie rozważając innych ważnych względów dla zmiany imienia i nazwiska.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono że stanowisko Sądu I instancji iż imię musi mieć formę nazwy odosobowej i nie może określać funkcji danej osoby jest niezasadne, bo takiego wymogu ustawa o zmianie imion i nazwisk nie statuuje, uzależniając zmianę jedynie od "ważnych względów". W wyroku z dnia 21 czerwca 1982 r.,ONSA 1982/1/57, NSA podkreślił że redakcja art. 2 pow.ustawy orientuje organy orzekające w tych sprawach na bezwzględną konieczność pozytywnego załatwienia wniosku w razie zaistnienia "ważnych względów" przy czym przemieszcza kryteria ocenne do sfery subiektywnego ich odbioru przez zainteresowanego zmiana nazwiska. Penetrowanie tak ważnego dla obywateli fragmentu ich osobowości wymaga okazywania dużej kultury i taktu. Niedopuszczalne jest zatem sprowadzanie nazwiska do funkcji ewidencyjnej, w oderwaniu od więzi rodowych, honoru i poczucia wartości wszystkiego tego , co jest pielęgnowane w odczuciach indywidualnych i w rodzinie. Trudno zatem zgodzić się ze stanowiskiem Sądu, który nie rozważył jedynej przesłanki pozytywnej dla zmiany imienia i nazwiska, zwłaszcza że materiał dowodowy wskazuje że ważne względy wystąpiły. Nierozważenie przez organy obu instancji kwestii ważnych względów, brak odniesienia się do tej kwestii powinno prowadzić do uchylenia zaskarżonej decyzji i decyzji I instancji..

W Słowie dopowiadającym ,dołączonym do skargi kasacyjnej, skarżący popierał i uzasadniał wniesioną skargę, wyjaśniając znaczenie jakie imię ma dla człowieka i dla niego samego i uznając za krzywdzące wskazywanie na potrzebę odróżnienia zasad posługiwania się imieniem i nazwiskiem w sferze życia publicznego i w sferze prywatnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Przedmiotem rozpoznania jest skarga kasacyjna od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie oddalającego skargę na decyzję w przedmiocie odmowy zmiany imienia i nazwiska. Nabycie oraz posługiwanie się własnym imieniem ( jak podkreśla się w literaturze, odgrywającym rolę identyfikatora w zasadzie w relacjach prywatnych ,m.in. Z.Duniewska, Zmiana imion i nazwisk,w: Materialne prawo administracyjne,pr.zb.pod red.M.Stahl,Warszawa 2005,s.75 i n. ) oraz nazwiskiem (pełniącym przede wszystkim funkcje identyfikatora publicznego) jest uznawane za publiczne prawo podmiotowe, jest wyrazem godności i poszanowania praw człowieka, jest jego dobrem osobistym .W orzecznictwie sądowoadministracyjnym wyraża się to m.in. w uznaniu, że używanie w codziennych kontaktach nieurzędowych określonego imienia zależy wyłącznie od jego posiadacza i nie podlega jakiejkolwiek reglamentacji administracyjnej( powołany wyżej wyrok NSA z dnia 18 stycznia 1994 r., SA/Gd 1114/93). Ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk( w dacie wydawania zaskarżonej decyzji Dz.U. z 1963 r.,Nr 59,poz. 328 ze zm.) wprowadza zasadę względnej stabilizacji imion i nazwisk. Oznacza to, że – co do zasady – imię i nazwisko są trwałymi atrybutami człowieka, prawnie mu przypisanymi poprzez zarejestrowanie w aktach stanu cywilnego, a ich zmiana może nastąpić tylko z ważnych względów, przykładowo wskazanych w art. 2 pow.ustawy, w trybie i na zasadach określonych w ustawie. Oznacza to także, że wola obywatela polskiego nie stanowi przesłanki samodzielnej i wystarczającej do zmiany imienia i nazwiska . Względna stabilizacja imion i nazwisk jest wartością prawnie chronioną. Imię i nazwisko , z uwagi na spełniane funkcje w życiu jednostki, rodziny i grup społecznych oraz na znaczenie ich trwałości dla prawidłowej realizacji tych funkcji , nie mogą być postrzegane jedynie jako dobra osobiste, podlegające ochronie na gruncie prawa cywilnego. Podmiotowe prawo do imienia i nazwiska nie funkcjonuje w próżni. Towarzyszy mu nie tylko obowiązek posługiwania się imieniem (imionami) i nazwiskiem prawnie przypisanymi , ale również prawna ochrona względnej ich trwałości jako swoistego dobra publicznego. Ważne względy o jakich mowa w powołanym przepisie nie mogą "wynikać jedynie z subiektywnego przekonania osoby żądającej zmiany, ale muszą sprostać zobiektywizowanym i zracjonalizowanym kryteriom "(wyrok NSA z dnia 9 lipca 1993 r. , SA/Wr 605/93,ONSA 1994/3/110) .

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, sporządzonej przez adwokata lub radcę prawnego( art. 183 § 1 i art. 175 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi(Dz.U. Nr 153,poz.127- ze zm., dalej w skrócie P.p.s.a.).Skarga kasacyjna wniesiona przez pełnomocnika M. W. K. jako podstawowy zarzut wymienia naruszenie prawa materialnego – przepisu art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk przez jego błędną wykładnię i nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd I instancji , że imię musi mieć formę nazwy odosobowej i nie może określać funkcji danej osoby. Wskazany zarzut jest o tyle uzasadniony że wiele imion nie ma charakteru odosobowego i wiele z nich nawiązuje do funkcji danej osoby, ale nie ma to związku z błędną wykładnią powołanego przepisu. Ewolucja regulacji prawnych dotyczących zmiany imion i nazwisk - od ustawy z dnia 24 października 1919 r. w przedmiocie zmiany nazwisk (Dz.U. Nr 88,poz.478 ze zm.) do obowiązującej ustawy w jej aktualnym brzmieniu ( t.jedn. z 2005 r.Dz.U. z 2005 r.,Nr 233,poz.1992) wskazuje na liberalizację rozwiązań prawnych i stopniowe ograniczanie rygorów prawnych zmiany imion i nazwisk. Ma rację Wojewódzki Sąd Administracyjny gdy podnosi , że brak podstaw prawnych do posiłkowego stosowania w postępowaniu dotyczącym zmiany imion i nazwiska i określającym odrębne przesłanki takich zmian przepisów ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.jedn.Dz.U. z 2004 r.,Nr 161,poz.1688), regulujących nadawanie imion .Brak podstaw do posiłkowego stosowania Prawa o aktach stanu cywilnego nie oznacza jednak niedopuszczalności odwołania się – przy dookreślaniu pojęcia "ważne względy", przesądzającego o możliwości zmiany imienia i nazwiska – m.in. do poglądów formułowanych już dawno na gruncie prawa o aktach stanu cywilnego. W znanym komentarzu Józefa Litwina do Prawa o aktach stanu cywilnego z dnia 8 czerwca 1955 r.(Warszawa 1961 ,s.358-360), wyrażony został pogląd o dopuszczalności przyjmowania zgłoszonych imion niespotykanych w życiu i braku zakazu tworzenia "neologizmów imiennych " .Naczelny Sąd Administracyjny podziela ten pogląd i sformułowany tam warunek – nowe imiona nie mogą razić sztucznością i muszą odpowiadać duchowi języka. Odnosząc ten pogląd do rozpatrywanej sprawy należy podkreślić, że wskazane przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumenty przesądzające o zasadności odmowy zmiany imienia – wymóg formy odosobowej imienia i bezwarunkowa niemożność zmiany imienia na imię nawiązujące do funkcji danej osoby nie mogą być uznane za zasadne. Nie oznacza to jednak, że – mimo takiego uzasadnienia – stanowisko Sądu I instancji nie odpowiada prawu. Nowe imiona nie mogą bowiem, jak wyżej wskazano, razić sztucznością i muszą odpowiadać nie tylko duchowi ale i regułom języka polskiego, które m.in. nie przewidują dookreślania imion (chyba, że chodzi o imiona cudzoziemskie używane w formie odpowiadającej ich językowi ojczystemu i będące wyrazem prawa do używania imienia i nazwiska w brzmieniu ojczystym (por. wyrok NSA z dnia 18 stycznia 1994 r. a także wyrok NSA dnia 31 maja 2005 r. (I OSK 1471/04, w którym Sąd uznał prawo rodziców do nadawania dziecku imion obcych)). Podstawę żądanej przez skarżącego zmiany imion i nazwiska stanowi, co wynika z zaświadczenia proboszcza Rzymsko-Katolickiego Kościoła Parafialnego pod wezwaniem Narodzenia NMJ w Ś., przyjęcie w święto Chrztu Pańskiego i ogłoszenie , że jego nowym imieniem którym będzie się posługiwał jest Herold Królestwa Teokracji Teokracjusz. Skarżący przyjął zatem w istocie, co podkreślił Sąd I instancji, czteroczłonowe imię , którym – podzielonym w sposób sztuczny ( i w gruncie rzeczy dowolny bo już z odwołania wynika, że skarżący wnosząc o zmianę imion na "Herold Królestwa" i nazwiska na "Teokracji Teokracjusz" wyrażał jednocześnie zgodę na zmianę imion i nazwiska w ten sposób by imionami były "Teokracji Teokracjusz " a nazwiskiem "Herold Królestwa") - chciał zastąpić dotychczasowe imiona i nazwisko. Wojewódzki Sąd Administracyjny zwrócił na tę kwestię uwagę m.in. w aspekcie rozważania zaistnienia przesłanki "ważnych względów" i nie ograniczył się , wbrew zarzutowi skargi kasacyjnej , jedynie do kwestii "długotrwałego używania" jako przesłanki zmiany nazwiska. Stanowisko Sądu było powiązane z faktem , że długotrwałe używanie czteroczłonowego imienia nie może być uznane za jeden z "ważnych względów" uzasadniających zmianę nazwiska. Oczywiście zasadny jest argument skargi kasacyjnej co do charakteru słowa "Teokracji", będącego rzeczownikiem ale nie ma on na gruncie rozpoznawanej sprawy znaczenia prawnego. Jak wynika ze Słowa dopełniającego skarżącego, pozazakonnego pustelnika, potraktowanego przez Sąd jako rozszerzenie uzasadnienia skargi kasacyjnej i z wyjaśnień na rozprawie, ważne względy na jakie się powoływał mają religijne uzasadnienie i wiążą się z wyznawanymi wartościami. Występujące w instytutach życia konsekrowanego przyjmowanie nowych imion ( zarzucane w ostatnich latach) czynione jest przede wszystkim ze względu na stosunki wewnętrzne instytutu – nie prowadzi do uchylania się od posługiwania się prawnie przypisanym imieniem i nazwiskiem w stosunkach regulowanych prawem państwowym. Także przyjmowanie nowych imion przez kolejnych papieży nie wiąże się ze wszczynaniem procedur państwowych prowadzących do zmian wcześniej przypisanych imion i nazwisk. Prawo kanoniczne kwestii związanych z przyjmowaniem imion w instytutach życia konsekrowanego nie reguluje, pozostawia to regulacjom statutowym. Nie reguluje tych kwestii także w odniesieniu do uznawanego przez Kościół Katolicki życia pustelniczego. Osoba praktykująca życie anachoretyczne ma pełne prawo posługiwania się w sferze stosunków prywatnych oraz wewnątrzorganizacyjnych (jeśli prawo Kościoła to dopuszcza) imieniem i nazwiskiem wybranym ze względów religijnych (wynika to wprost z zasady wolności wyznania). Zmiana imienia we wskazanych sytuacjach ma czysto religijny wymiar i duchowy charakter. Brak w prawie kościelnym podstaw prawnych do domagania się zmiany imion i nazwiska , sprowadzającej się do zmiany aktów stanu cywilnego . Zmiana taka wiąże się z obowiązkiem zawiadomienia przez organ dokonujący zmiany imienia i nazwiska , poza urzędem stanu cywilnego, także urzędu skarbowego, policji, wojskowej komendy uzupełnień, organów ewidencji ludności, Krajowego Rejestru Karnego. Zakres tego obowiązku potwierdza znaczenie i rolę , jaką w zorganizowanej społeczności przypisuje się nazwisku i imieniu, pełniącym funkcję identyfikacji człowieka, ważną nie tylko – co trzeba podkreślić – dla niego samego ale także dla innych osób i dobra publicznego.

. W istocie tak rozumiane "ważne względy" wynikające ze statusu skarżącego i kierujących nim motywów nie były rozważone szerzej przez organy administracji i Sąd I instancji. Również skarga kasacyjna nie powołuje się na ten aspekt "ważnych względów" , zarzucając przede wszystkim ograniczenie zakresu tego pojęcia. Należy jednak mieć na uwadze podniesione w uzasadnieniach decyzji I i II instancji oraz w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumenty ,nawiązujące do "ważnych względów " a związane z brzmieniem, formą i pisownią żądanych imion i nazwiska. Na gruncie przepisu art. 2 ustawy o zmianie imion i nazwisk organ administracji powinien uwzględnić wniosek o zmianę imion i nazwiska , jeżeli przemawiają za tym "ważne względy". To pojęcie należy do t.zw. pojęć niedookreślonych, których wykładnia nie może jednak nosić cech dowolności . Interpretacja pojęć nieostrych musi być dokonywana na gruncie konkretnej sprawy , a w sprawach dotyczących zmiany imion i nazwisk wykładnia pojęcia "ważnych względów" musi być dokonywana z uwzględnieniem charakteru (formy, brzmienia i pisowni ) nowych żądanych imion i nazwisk, mających zastąpić stare. Innymi słowy, interpretacja pojęcia "ważnych względów" powinna uwzględniać indywidualne warunki każdego przypadku .W rozpoznawanej sprawie granice swobody interpretacji pojęcia "ważnych względów" na gruncie tej konkretnej sprawy nie zostały przez Sąd I instancji przekroczone.

W odwołaniu i w skardze do Sądu, skarżący wyrażał zgodę na inny układ i brzmienie imion i nazwiska niż wskazane we wniosku. Przepisy ustawy o zmianie imion i nazwisk nie pozwalają jednak na "wybieranie" przez organy administracji jednego z zaproponowanych wariantowych imion i nazwiska. Ani te organy ani sądy administracyjne nie są władne wybierać z żądanych ,wskazanych we wniosku, imion i nazwisk ,dobierać ich układ i w związku z tym ustalać ewentualną kolejność poszczególnych członów imienia i nazwiska. Podstawę zmiany imienia i nazwiska stanowi wniosek obywatela polskiego a zmiana następuje na wskazane przez niego imię lub nazwisko (art. 1 ust. 1 pow.ustawy) . Musi być ono konkretne , jednostkowo oznaczone . Żądane nowe imiona powinny mieć postać imion i formę mianownika , powinny się odmieniać przez przypadki. Wprawdzie niektóre występujące w Polsce imiona nawiązują do funkcji, ale proponowane w rozpoznawanej sprawie imiona( w istocie imię z dodatkowym dookreśleniem) "Herold Królestwa" nie pozwalają na potraktowanie ich jako imion( zgoda na takie" imiona" mogłaby prowadzić w praktyce do domagania się zmiany imion i nazwisk na określenia związane z poprzednio pełnionymi funkcjami zawodowymi lub publicznymi). Nie wystarczy subiektywne przekonanie żądającego o potrzebie zmiany imion, muszą one – z uwagi na spełniane funkcje - mieć formę umożliwiającą uznanie ich za imię (imiona ) .

Jak wskazano, w świetle przepisów ustawy o zmianie imion i nazwisk, zmiana taka polega na zastąpieniu imion – imionami a nazwiska – nazwiskiem. . Imiona , na jakie chce się zmienić - z ważnych względów - posiadane imiona, nie muszą mieć formy odosobowej, mogą pochodzić od funkcji, nie muszą być słowiańskie ani chrześcijańskie, mogą być obce lub stanowić neologizmy ( w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wiązanie imienia z tożsamością narodową jest uznawane za anachroniczne i niesłuszne, por. m.in. wyrok z dnia 24 czerwca 1988 r. ,SA/Wr 115/88,ONSA 1988/2/73) ), ale pod pewnymi warunkami - swoją formą i pisownią nowe imiona, tak jak i nazwiska, powinny pozostawać w zgodzie z formą i pisownią imion { choć nie mają do nich , jako do nazw własnych, zastosowania przepisy ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U. Nr 90,poz.999 ze zm.) }. Żądane nowe imiona "Herold Królestwa" tych warunków nie spełniają.

Nawet długotrwałe używanie imienia nie może być uznane za przesłankę zmiany nazwiska , za ważne względy uzasadniające tę zmianę. Żądane nazwisko jest dwuczłonowe ale nie może być potraktowane jako samodzielne. Jest ono częścią czteroczłonowego imienia i żądane polskie brzmienie i forma nowego nazwiska "Teokracji Teokracjusz", niezrozumiałe bez jednoczesnego nawiązywania do poprzedzających je członów , nie odpowiada brzmieniu i formom wiązanym współcześnie z nazwiskami i utrudniałoby spełnianie przez nie funkcji identyfikacji publicznoprawnej.

Na marginesie należy wspomnieć, że art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nie zawiera żadnych przepisów konkretnie odnoszących się do sprawy imion i nazwisk. Statuuje on prawo każdego do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego a za niedopuszczalną uznaje ingerencję władzy publicznej w korzystanie w z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie. Skarżący ma pełne prawo do posługiwania się w relacjach prywatnych wybranym przez siebie imieniem i z prawa tego korzysta. Odmowa zmiany w trybie publicznoprawnym imion i nazwiska w tej konkretnej sprawie na żądane imiona i dwuczłonowe nazwisko, w określonej ich konfiguracji, nie narusza zasady proporcjonalności i wskazanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa materialnego oraz przepisu art. 145 § 1 pkt 1 lit.c Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Żądane imiona i nazwisko spełniałyby wprawdzie funkcję identyfikacji człowieka z punktu widzenia samego skarżącego ale prowadzić by mogły do naruszenia ustawowych przesłanek zmiany imienia i nazwiska, skoro nie mają formy imion i nazwiska, oraz – w konsekwencji - do naruszenia interesu publicznego z uwagi na utrudnienia w pełnieniu funkcji publicznoprawnych z nimi wiązanych .

Konkludując, należy stwierdzić , że zarzuty skargi kasacyjnej wiązane z naruszeniem prawa materialnego i postępowania sądowoadministracyjnego, choć w pewnym stopniu uzasadnione częściowo błędnym uzasadnieniem zaskarżonego wyroku, nie mogły stanowić przesłanki uchylenia wyroku który odpowiada prawu.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 184 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skargę kasacyjną należało oddalić. Jednocześnie Sąd zasądził koszty nieopłaconej pomocy prawnej ,ustanowionej z urzędu.



Powered by SoftProdukt