Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Jolanta Rudnicka po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M.S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Wa 2850/13 o odmowie przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi M.S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2013 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania pomocy finansowej postanawia: oddalić zażalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 2 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Wa 2850/13, po rozpoznaniu wniosku M.S.o o ustanowienie adwokata, odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że pismem z dnia 21 października 2013 r. M. S. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia [...] września 2013 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania pomocy finansowej.

W dniu 25 marca 2014 r. skarżący wystąpił o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata i zwolnienie z kosztów sądowych. Powyższy wniosek został rozpoznany wydanym przez referendarza sądowego postanowieniem z dnia 28 marca 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 2850/13, odmawiającym przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata.

Na skutek wniesienia sprzeciwu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 20 maja 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 2850/13 odmówił przyznania prawa pomocy.

M.S. złożył zażalenie od powyższego rozstrzygnięcia, a Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 22 lipca 2014 r., sygn. akt I OZ 571/14 oddalił zażalenie.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że skarżący nie zakwestionował skutecznie w odrębnym postępowaniu podstawy przyznania mu świadczenia rentowego, a właśnie brak podstaw do przyznania tego świadczenia stanowił podstawowy argument podnoszony przez niego w zażaleniu. Przedstawiony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokument – dotyczący przyznania tego świadczenia - jest dokumentem urzędowym i zgodnie z art. 224§ 1 k.p.c. stanowi dowód tego co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Zatem Wojewódzki Sąd Administracyjny był zobowiązany wziąć pod uwagę znajdujące się w aktach dokumenty, z których wynika, że skarżący może zabezpieczyć kwotę niezbędną do ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika korzystając ze zgromadzonego świadczenia, które w dacie wystawienia pisma wynosiło 107.108,77 zł brutto.

Wyrokiem z dnia 13 października 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 2850/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę.

Na urzędowym formularzu PPF z dnia 10 stycznia 2015 r. M.S. złożył ponowny wniosek o przyznanie prawa pomocy, wnosząc o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. Stwierdził, że nie przysługuje mu renta i nie ma oszczędności, nie pobiera też jakiegokolwiek zasiłku i jest bezrobotny. Nie osiąga dochodu i posiada mieszkanie 32m2.

Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2015 r. referendarz sądowy odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata.

W dniu 16 lutego 2015 r. (data prezentaty) skarżący wniósł sprzeciw od powyższego orzeczenia, kwestionując fakt przyznania mu świadczenia rentowego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Rozpoznając kolejny wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że skarżący zobowiązany był wykazać, iż nastąpiła taka zmiana w jego sytuacji materialnej, w rezultacie której poprzednie postanowienie sądu administracyjnego musi zostać zmienione, gdyż strona spełnia przesłanki warunkujące przyznanie jej prawa pomocy.

W ocenie Sądu, sytuacja materialna skarżącego nie uległa zmianie, a on nadal neguje posiadane prawo do renty bez wykazania tego faktu jakimkolwiek dokumentem, w sytuacji gdy został pouczony przez Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 22 lipca 2014 r., że to on powinien udowodnić, iż dokument przedstawiony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie pochodzi od tego organu lub, że zawarte w nim oświadczenie jest niezgodne z prawdą. Wynika to z faktu, iż dokument ten ma walor urzędowego i stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.).

Z tego względu Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie wnioskodawca nie wykazał, iż nie jest w stanie ponieść kosztów ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika bez uszczerbku dla koniecznych kosztów jego utrzymania. Nie wskazał bowiem żadnych nowych okoliczności, które nastąpiły w jego sytuacji majątkowej. Sąd zauważył również, że przewidziana w przepisach instytucja prawa pomocy stanowi pomoc państwa dla osób, które z uwagi na ich trudną sytuację materialną faktycznie nie są w stanie uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. Ubiegający się o taką pomoc powinien więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania. Dopiero gdyby poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające - może zwrócić się o pomoc państwa. Natomiast w przypadku skarżącego taka sytuacja nie ma miejsca. Skoro w ponownym wniosku o przyznanie prawa pomocy, mimo pouczenia zawartego w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego, skarżący nadal podważa prawo do przysługującej mu renty, nie przedstawiając żadnych dokumentów, z których faktycznie wynikałby brak uprawnienia do niej, to Sąd zobowiązany był stwierdzić, że nie nastąpiła zmiana sytuacji skarżącego i jest on nadal osobą, która posiada środki do życia i może zabezpieczyć kwotę niezbędną do ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika. M.S. może uzyskać środki pieniężne dokonując odbioru kwoty zgromadzonej z tytułu wskazanej, niepobieranej renty za okres ostatnich 3 lat. Skoro M.S. podjął decyzję o rezygnacji z wskazanego uprzednio źródła utrzymania, to oczywistą konsekwencją tego jest stwierdzenie, że znajduje się w trudnej sytuacji materialnej z przyczyn wyłącznie od niego zależnych. Jednocześnie jego sytuacji majątkowej w żaden sposób nie można porównywać do sytuacji majątkowej osób, które - mimo podejmowanych starań - nie są w stanie opłacić kosztów udziału w postępowaniu.

Sąd wskazał końcowo, że mimo, iż we wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący wniósł o zwolnienie z kosztów sądowych, wniosek ten nie został rozpatrzony, bowiem wnioskodawca już z mocy ww. ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi jest z nich zwolniony (art. 239 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej jako "p.p.s.a.").

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł M.S., podtrzymując dotychczasową argumentację o braku przyznania renty z ZUS.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Słusznie Sąd pierwszej instancji stwierdził, że w niniejszym postępowaniu incydentalnym dla oceny zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy istotne znaczenie ma okoliczność, że w sprawie zapadło już prawomocne orzeczenie odmawiające skarżącemu przyznania prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienia adwokata. W tej sytuacji w sprawie znajdzie zastosowanie przepis art. 165 p.p.s.a., zgodnie z którym postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne. Przez pojęcie "zmiany okoliczności sprawy" w rozumieniu powołanego przepisu należy rozumieć zarówno zmiany stanu faktycznego jak i prawnego, uzasadniające zmianę dotychczasowego rozstrzygnięcia. W przypadku sprawy dotyczącej prawa pomocy, którego przyznania prawomocnie odmówiono, zmiany musiałyby być tego rodzaju, żeby w ich świetle przyznanie prawa pomocy stało się uzasadnione. Musiałyby to zatem być zmiany polegające na pogorszeniu sytuacji materialnej wnioskodawcy. Podkreślić ponadto trzeba, że z konstrukcji przepisu art. 246 p.p.s.a. wynika, że to na stronie spoczywa ciężar udowodnienia, że jej sytuacja ekonomiczna uzasadniania przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie, bądź też nastąpiła zmiana tej sytuacji w stopniu uzasadniającym przyznanie jej prawa pomocy pomimo poprzedniej negatywnej oceny zasadności wniosku.

Należy podzielić pogląd Sądu wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, że sytuacja materialna skarżącego nie uległa pogorszeniu w stosunku do ostatnio ocenianej. W kolejnym formularzu skarżący zawarł identyczne oświadczenie o stanie majątku i dochodach, jak to, które złożył wcześniej. Nie przedstawił żadnych nowych okoliczności, które pozwoliłyby uznać Sądowi, że jego sytuacja materialna zmieniła się.

Ponadto skarżący ponownie zakwestionował fakt przyznania mu renty z ZUS

i wynikającą z tego okoliczność posiadania niepobranych świadczeń w kwocie 107.108,77 zł. Również w tej kwestii prawidłowe pozostają rozważania Sądu, że powoływanie się przez skarżącego na powyższą okoliczność nie może mieć wpływu na ocenę zasadności wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, skoro mimo pouczenia przez Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 22 lipca 2014 r., że to on powinien udowodnić, iż dokument przedstawiony przez ZUS nie pochodzi od tego organu lub, że zawarte w nim oświadczenie jest niezgodne z prawdą, nie uczynił tego. W tej sytuacji znajdujące się w aktach sprawy pismo ZUS informujące o łącznej kwocie przysługującego świadczenia z tytułu renty jest dokumentem o walorze urzędowym i stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Wobec powyższego zasadnym jest uznanie, że skarżący nadal pozostaje osobą, która posiada środki do życia i może zabezpieczyć kwotę niezbędną do ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika, dokonując odbioru zgromadzonych środków z tytułu niepobieranej renty, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Skoro w kolejnym złożonym wniosku skarżący nie wykazał, aby nastąpiło pogorszenie się sytuacji materialnej, Sąd zasadnie wywiódł, że wniosek o przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie. Brak jest tym samym podstaw do uwzględnienia zażalenia.

Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie

art. 184 w zw. z art. 197 § 1 i 2 p.p.s.a., postanowił jak w sentencji.