Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA - Andrzej Kołodziej Asesor WSA - Agnieszka Miernik Sędzia WSA - Stanisław Marek Pietras (spraw.) Protokolant - Anna Siwonia po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 maja 2007 r. sprawy ze skargi Z. G. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] stycznia 2007 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku - oddala skargę -

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] grudnia 2006 r. nr [...], po rozpatrzeniu wniosku Z. G. (ur. [...] r.) z dnia [...] września 2006 r., powołując się na art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. z 2004 r. Dz. U. Nr 39, poz. 353 ze zm.), odmówił przyznania dla wyżej wymienionego świadczenia w drodze wyjątku. W uzasadnieniu podał, że powyższe świadczenie może być przyznane ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, a powyższe warunki muszą być spełnione łącznie. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie, skarżący na przestrzeni [...] lat życia posiada udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 13 lat 8 miesięcy i 3 dni. Jednocześnie w dziesięcioleciu przypadającym przed datą powstania całkowitej niezdolności do pracy, zamiast wymaganych 5 lat ubezpieczenia, udowodnił tylko 9 miesięcy i 13 dni. Ponadto w latach 1995 – 1998 i 1998 - 2001 wystąpiły przerwy w ubezpieczeniu, zaś od grudnia 2001 r. po ustaniu zatrudnienia, do czasu powstania całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielniej egzystencji w październiku 2005 r., tj. przez ponad 4 lata, nie został udowodniony żaden okres pracy potwierdzony opłacaniem składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Stąd też – zdaniem organu – nie zostały wykazane szczególne okoliczności uniemożliwiające skarżącemu przezwyciężenie przeszkód do wykonywania zatrudnienia i nabycia uprawnień do świadczenia ustawowego, bowiem w czasie wykazanych przerw w wykonywaniu pracy, był on zdolny do ich świadczenia. Niezależnie od powyższego podano, że skarżący pobiera zasiłek stały oraz zasiłek pielęgnacyjny, co nie pozwala uznać, że pozostaje bez niezbędnych środków utrzymania.

We wniosku z dnia [...] grudnia 2006 r. do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ponowne rozpatrzenie sprawy, Z. G. nie zgodził się ze stanowiskiem organu administracji i uznał powyższą decyzję za krzywdzącą. W dalszej części podał, że pomoc otrzymywana ze środków socjalnych jest za niska na leczenie i rehabilitację, a w konsekwencji nie pozwoli to mu w przyszłości na podjęcie pracy i nabycie uprawnień do świadczeń na zasadach ogólnych.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia [...] stycznia 2007 r. nr [...], mając za podstawę art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymał w mocy swoją poprzednią decyzję z dnia [...] grudnia 2006 r. i w uzasadnieniu powołał się na argumentację podaną już w zaskarżonej decyzji. Dodał jednocześnie, że lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia [...] lipca 2006 r. orzekł u skarżącego całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji od dnia [...] października 2005 r. i udokumentowany okres ubezpieczenia nie jest adekwatny do jego wieku, zaś łączna wysokość wypłacanej pomocy z MOPS-u w kwocie [...] zł nie pozwala na uznanie, że pozostaje on bez niezbędnych środków utrzymania i nie można ich utożsamiać ze środkami na zaspokojenie wszystkich potrzeb życiowych.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, Z. G. nie zgodził się z zaskarżoną decyzją, a w uzasadnieniu – powołując się na zarzuty zawarte już we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy – podał, że w miejscu jego zamieszkania występuje wysokie bezrobocie i w czasie, kiedy pozostawał bez pracy, podejmował różne prace doraźne, jednakże nikt nie chciał go zatrudnić na stałe.

W odpowiedzi na skargę Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie, a wskazując na dotychczasowe ustalenia faktyczne i prawne dodał, że dochód na jednego członka rodziny skarżącego wynosi [...] zł i przekracza kwotę najniższej renty z ubezpieczenia społecznego wynoszącą 459,57 zł.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sąd administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę pod względem zgodności z prawem zaskarżonej decyzji administracyjnej i to z przepisami obowiązującymi w dacie jej wydania.

Skarga analizowana pod tym kątem podlega oddaleniu, ponieważ zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem. Stosownie do treści art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. z 2004 r. Dz. U. Nr 39, poz. 353 ze zm.), ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą – ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek – podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Na tle całej ustawy, określającej zasady nabywania prawa do świadczeń typu ubezpieczeniowego, a więc finansowanych i pozostających w związku z funduszem gromadzonym na ten cel ze składek ubezpieczeniowych przyszłych świadczeniobiorców, jest to regulacja szczególna, pozwalająca na uzyskanie świadczenia odpowiadającego świadczeniu ubezpieczeniowemu przez osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania świadczeń w zwykłym trybie. Świadczenia z tego przepisu nie mają charakteru roszczeniowego. Są finansowane z budżetu państwa (por. art. 84 ustawy), a nie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaś ustawa pozostawia ich przyznanie uznaniu Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis ten posługuje się bowiem sformułowaniem "Prezes Zakładu może przyznać..." je w drodze wyjątku, co wskazuje na uznaniowy charakter decyzji podejmowanej w tym trybie. Jednak pozostawienie tego uprawnienia uznaniowej decyzji organu nie oznacza, że Prezes ZUS ma całkowitą i niekontrolowaną swobodę podczas rozpatrywania wniosku o przyznanie świadczenia w drodze wyjątku. Na organie prowadzącym postępowanie administracyjne, również działającym w ramach uznania administracyjnego, ciąży obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Z akt sprawy i z uzasadnienia decyzji wynika, że Prezes ZUS zbadał wyczerpująco wszystkie okoliczności faktyczne i dokonał obiektywnej oraz wnikliwej jego oceny.

Z treści cytowanego już wyżej przepisu art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynikają cztery przesłanki warunkujące przyznanie świadczenia w drodze wyjątku, które wyznaczają jednocześnie granice uznania administracyjnego.

Po pierwsze, przesłanka bycia ubezpieczonym lub pozostałym po ubezpieczonym członkiem jego rodziny; po drugie, niespełnienie wymagań dających prawo do emerytury lub renty na zasadach ogólnych musi być spowodowane szczególnymi okolicznościami; po trzecie, ubiegający się o to świadczenie nie może podjąć pracy lub innej działalności zarobkowej objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku; po czwarte, osoba ta nie ma niezbędnych środków utrzymania. Przyznanie przedmiotowego świadczenia ustawa uzależnia od łącznego (kumulatywnego) spełnienia wszystkich czterech wymienionych przesłanek. Brak choćby jednej z nich wyklucza tę możliwość.

W rozpoznawanej sprawie organ miał podstawę do przyjęcia, iż Z. G. nie spełnia przesłanki braku szczególnych okoliczności do uzyskania renty na ogólnych zasadach. Jak wynika bowiem z akt sprawy, skarżący legitymuje się stosunkowo krótkim do wieku stażem pracy a przerwy w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne usprawiedliwiał wyłącznie trudną sytuacją na rynku pracy i problemami ze znalezieniem legalnego zatrudnienia ze względu na duże bezrobocie. Jednak, jak słusznie zauważył organ, skarżący zamieszkiwał i nadal zamieszkuje w pobliżu W., w którym o pracę jest stosunkowo łatwiej niż w innych regionach kraju. Natomiast wykonywanie pracy bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne nie jest okolicznością szczególną w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zarzutu skarżącego, podniesionego w piśmie procesowym z dnia [...] marca 2007 r., o braku niezbędnych środków utrzymania również nie można uznać za uzasadniony. W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest bowiem pogląd, że wskazane w omawianym przepisie niezbędne środki utrzymania nie są tożsame z niewystarczającymi środkami (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 kwietnia 2002 r. – sygn. akt II SA/Wa 4189/01, LEX nr 83733). Pomimo tego, że sytuacja finansowa skarżącego jest trudna, nie można przyjąć, że nie posiada on niezbędnych środków utrzymania, a zatem nie została spełniona kolejna z przesłanek warunkujących przyznanie świadczenia w drodze wyjątku.

W tym stanie rzeczy, na mocy art. 151 w zw. z art. 132 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), należało orzec jak w sentencji wyroku.