Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Krystyna Anna Stec Sędzia NSA Zbigniew Czarnik (spr.) Sędzia del. WSA Ewa Cisowska-Sakrajda Protokolant Beata Kołosowska po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2018 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej P Sp. z o.o. Sp.k. w R od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 sierpnia 2018 r. sygn. akt V SA/Wa 1123/18 w sprawie ze skargi P Sp. z o.o. Sp.k. w R na informację B zawartą w piśmie z dnia [...] czerwca 2018 r. nr [..] o nieuwzględnieniu protestu w przedmiocie odstąpienia od zawarcia umowy o dofinansowanie projektu 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie, 2. zasądza od B na rzecz P S p. z o.o. Sp. k. w R 560 (pięćset sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: WSA w Warszawie lub Sąd I instancji) oddalił skargę P Sp. z o.o. Sp. k. w R (dalej: skarżący) na rozstrzygnięcie zawarte w piśmie Banku Gospodarstwa Krajowego (dalej: Bank, organ) z dnia [..] czerwca 2018 r. w przedmiocie negatywnej oceny projektu.

Ze stanu faktycznego sprawy przyjętego przez Sąd I instancji wynika, że w dniu 14 października 2016 r. skarżąca spółka zwróciła się do Banku o dofinansowanie projektu pt. "[..]". Wniosek został złożony w Konkursie 2 ogłoszonego w ramach Poddziałania 3.2.2. Kredyt na innowacje technologiczne, Działania 3.2 Wsparcie wdrożeń wyników prac B + R, Oś priorytetowa III: Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach, Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020.

Bank poinformował spółkę o rekomendowaniu wniosku do dofinansowania.

W związku z pozytywną oceną merytoryczną wniosku o dofinansowanie pismem z 21 lutego 2017 r. Bank zawiadomił stronę o podjęciu decyzji o przyznaniu promesy technologicznej. Jednocześnie wnioskodawca, w terminie 37 dni od daty otrzymania promesy, został zobowiązany do złożenia dokumentów potwierdzających status mikro-, małego lub średniego przedsiębiorstwa (MŚP).

Po analizie dokumentów i wyjaśnień przedstawionych przez wnioskodawcę, pismem z [..] kwietnia 2018 r. BGK zawiadomił wnioskodawcę, że odstępuje od zawarcia umowy o dofinansowanie, z uwagi na niespełnienie kryterium: "Wnioskodawca posiada status MŚP" zgodnie z § 4 ust. 3 Regulaminu konkursu oraz art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz.U. z 2018 r. poz. 141; dalej: u.w.d.i.). W uzasadnieniu wskazano, że istnieją prawne przeszkody uniemożliwiające zawarcie umowy. Podano, że projekt nie spełnia kryteriów, na podstawie których został wybrany do dofinansowania, co zgodnie z § 13 ust. 10 pkt 3-4 Regulaminu konkursu uniemożliwia zawarcie umowy.

Po rozpatrzeniu protestu, pismem z [...] czerwca 2018 r. Bank poinformował stronę, że nie został on uwzględniony.

WSA w Warszawie oddalił skargę. Sąd przypomniał, że zgodnie z art. 3 ust. 1 u.w.d.i. kredyt technologiczny jest udzielany przez bank kredytujący mikroprzedsiębiorcy, małemu lub średniemu przedsiębiorcy posiadającemu zdolność kredytową. Ponadto z § 4 ust. 3 regulaminu konkursu wynika, że w ramach poddziałania o wsparcie mogą ubiegać się wyłącznie podmioty spełniające kryteria mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy, określone w załączniku I do rozporządzenia Komisji z dnia 17 czerwca 2014 r. nr 651/2014 (Dz.Urz. UE L 2014.187.1; dalej: rozporządzenie nr 651/2014). Natomiast zgodnie z § 13 pkt 11 Regulaminu konkursu, zawarcie umowy o dofinansowanie projektu będzie możliwe pod warunkiem łącznego spełnienia przesłanek zawartych w tym przepisie, m.in. w punkcie 3, tj. jeżeli weryfikacja dokumentów nie wykazała prawnych przeszkód dla zawarcia umowy o dofinansowanie projektu.

Sad I instancji wskazał, że ocena niezależności przedsiębiorstwa oraz określenie jego wielkości jest bezwzględnym wymogiem w ramach obsługi wniosków o przyznanie pomocy finansowej ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020, Oś priorytetowa III: Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach, działanie 3.2.Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R, poddziałanie 3.2.2.

WSA zwrócił uwagę na możliwość tworzenia "sztucznie rozdrobnionej" struktury własnościowej lub decyzyjnej przedsiębiorstwa oraz wydzielanie pewnych obszarów działalności do pozornie niezależnych podmiotów.

W ocenie Sądu I instancji definicja MŚP, zawarta w załączniku I do rozporządzenia Komisji nr 651/2014, ma na celu wyłonienie tych podmiotów, które ze względu na swoją wielkość mają utrudniony dostęp do kapitału, rynków zbytu, sieci dystrybucji, czy nowych technologii i dlatego uprawnione są do korzystania ze specjalnych instrumentów pomocowych dla nich przeznaczonych lub ze zwiększonej intensywności pomocy. Natomiast podmioty, które dzięki powiązaniom faktycznym lub prawnym z innymi podmiotami nie doświadczają powyższych problemów i nie są uprawnione do korzystania z ułatwień przysługujących MŚP.

W rozpoznawanej sprawie organ stwierdził, że przedsiębiorstwa: P sp. z o.o., T sp. z o.o. należy uznać za podmioty powiązane z P sp. z o.o. sp. k. działające w ramach grupy przedsiębiorstw. Organ ustalił, że R i M K (małżonkowie) byli właścicielami P sp. z o.o. oraz pośrednio P sp. z o.o. sp. k. Natomiast ich córki S i D K były jedynymi udziałowcami P sp. z o.o. W 2016 r. R i M K dokapitalizowali P sp. z o.o. przekazując na jej rzecz nieodpłatnie udziały w firmie T P P sp. z o.o. stając się jednocześnie większościowymi udziałowcami P sp. z o.o. Małżonkowie K wnieśli do spółki P majątek w zamian za udziały, które następnie zostały darowane córkom (dotychczasowym wspólnikom P sp. z o.o.). Zmiana większościowego udziałowca została odnotowana w KRS z dniem 26 października 2016 r., po złożeniu wniosku o dofinansowanie. Ponadto do końca 2017 r. S K pełniła funkcję prezesa zarządu P sp. z o.o., a jednocześnie była zatrudniona na stanowisku dyrektora w przedsiębiorstwie wnioskodawcy.

Do końca 2017 r. P sp. z o.o. oraz spółki pod nazwą P miały ten sam adres siedziby. W dniu złożenia wniosku o dofinansowanie wnioskodawca oraz P sp. z o.o. miały tożsamy zakres działalności. W wyniku zmiany zakresu działalności P sp. z o.o., usunięto tożsame wpisy dotyczące prowadzonej działalności, a nowy zakres działalności stanowi uzupełnienie działalności wnioskodawcy. Po tej zmianie P sp. z o.o. może świadczyć usługi na rzecz P sp. z o.o. sp. k. m.in. w zakresie udostępniania pracowników, usług konsultingowych, księgowych, marketingowych.

Przedstawione wyżej okoliczności, zdaniem Sądu, w szczególności fakt znaczącego dokapitalizowania spółki Polipads Sp. z o.o. przez właścicieli Polimarky sp. z o.o. sp. k., a także powiązania osobowe, uzasadniają stanowisko BGK, że ww. spółki należy traktować jako podmioty powiązane z wnioskodawcą.

Należy również wskazać, że T P P sp. z o.o., na skutek przystąpienia do niej Spólki T H P GMBH (większościowy udziałowiec), która pełni funkcje spółki matki w grupie kapltałowej T P P G, jest spółką zależną w ramach T P P G (jest również członkiem T G).

Do czasu dokapitalizowania P Sp. z o.o., małżonkowie K posiadali bezpośrednio 31,93% udziałów w T P P sp. z o.o., po przekazaniu zaś udziałów P sp. z o.o., udział ten obniżył się do poziomu 24,97%. Zważywszy jednak na zależność między P sp. z o.o., a P sp. z o.o. oraz powiązania rodzinne udziały w T P P sp. z o.o. znajdują się w posiadaniu grupy osób fizycznych – rodziny K, w związku z czym należy je sumować do poziomu 31,99%.

Opisane wyżej zależności organizacyjne i finansowe powinny być wykazane w oświadczeniu o spełnianiu kryteriów MŚP.

W oświadczeniu o spełnianiu kryteriów MŚP z dnia 27 marca 2017 r. skarżąca wskazała jako spółkę powiązaną P sp. z o.o. W oświadczeniu z dnia 1 sierpnia 2017 r., skarżąca wskazała jako przedsiębiorstwo partnerskie powiązane za pośrednictwem grupy osób fizycznych T P P sp. z o.o., a jako przedsiębiorstwa powiązane P sp. z o.o. komplementariusz P sp. z o.o. sp. k. i P sp. z o.o.

Natomiast w proteście skarżąca zakwestionowała wykazane w oświadczeniach powiązania i relacje partnerskie.

Sąd I instancji podał, że informacje zawarte w oświadczeniu o spełnianiu kryteriów MŚP mają kluczowe znaczenie dla ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki przyznania dofinansowania. W instrukcji dotyczącej wypełniania oświadczenia o spełnianiu kryteriów MŚP zawarto informację, że określając powiązania między przedsiębiorcami należy zwracać również uwagę na występowanie ewentualnych powiązań pomiędzy osobami fizycznymi lub grupami osób fizycznych (np. powiązania rodzinne) dotyczących powiązań gospodarczych, powiązań organizacyjnych. Pozostawanie w układzie przedsiębiorstw powiązanych wpływa na sposób ustalenia poziomu zatrudnienia oraz pułapów finansowych, od których uzależnia się posiadanie bądź utratę statusu MŚP.

WSA zwrócił również uwagę, że o zależności pomiędzy: P sp. z o.o. i T P P sp. z o.o. świadczy także umowa o zakazie konkurencji, zawarta pomiędzy wspólnikami T P P sp. z o.o. reprezentującymi podmioty gospodarcze: P Sp. z o.o. oraz T H P G. Podział rynku i posiadanie wspólnych udziałowców powoduje, że potencjał gospodarczy P sp. z o.o. sp. k. poprzez powiązania ze wskazanymi wyżej podmiotami przewyższa potencjał standardowego podmiotu należącego do sektora MŚP.

Sad podał, że na skarżącej, jako podmiocie ubiegającym się o dofinansowanie adresowane do mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw spoczywał obowiązek udowodnienia wszystkich okoliczności uzasadniających przyznanie wnioskowanego dofinansowania, w tym również udowodnienia posiadania statusu MŚP.

Spółka zaskarżyła wyrok w całości domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego. Zaskarżonemu wyrokowi strona zarzuciła naruszenie:

I. prawa materialnego, tj.:

1) załącznika nr 1 do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014, a w szczególności art. 3 ust. 2 i 3 tego załącznika, poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że strona skarżąca nie jest średnim przedsiębiorstwem w rozumieniu powołanych przepisów,

2) art. 3 ust. 1 i 2 u.w.d.i. poprzez niewłaściwe zastosowanie i nieuznanie strony skarżącej za średnie przedsiębiorstwo,

3) § 4 ust. 3 Regulamin konkursu w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020, Oś Priorytetowa III: wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach, Działanie 3.2: Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R, Poddziałanie 3.2.2: Kredyt na innowacje technologiczne, Konkurs nr 2, z powodów jak w punktach 1 i 2 powyżej.

II. przepisów postępowania, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1) art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm.; dalej: p.p.s.a.), w związku z art. 37 ust. 1 i 2 ustawy z 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (Dz.U. z 2016 r. poz. 217 ze zm.; dalej: u.z.r.p.), poprzez zaaprobowanie przez Sąd I instancji uznania, że Strona przeciwna nie naruszyła procedury pomimo dokonania oceny projektu Strony skarżącej bez uwzględnienia spełniania przez projekt, kryteriów jego wyboru, a więc w sposób nierzetelny, i zasadnie odstąpiła od zawarcia umowy,

2) art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ p.p.s.a. w związku § 13 ust. 10 pkt 3 i 4 regulaminu konkursu w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020, Oś Priorytetowa III: wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach, Działanie 3.2: Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R, Poddziałanie 3.2.2: Kredyt na innowacje technologiczne, Konkurs nr 2, poprzez zaaprobowanie przez Sąd I instancji uznania strony przeciwnej, że strona skarżąca nie spełniła przesłanek określonych w powołanych przepisach regulaminu, co nie jest zgodne z rzeczywistością,

3) art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez brak wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienia i powieleniu przez Sąd I instancji wybranych argumentów Strony przeciwnej bez odniesienia się do argumentów i okoliczności wskazywanych przez stronę skarżącą.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania, z przyczyn określonych w § 2 wskazanego artykułu.

W rozpoznawanym przypadku - z uwagi na brak podstaw do stwierdzenia nieważności postępowania sądowoadministracyjnego, z przyczyn przewidzianych w art. 183 § 2 pkt 1-6 powołanej ustawy - kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku sprowadzała się do oceny, czy narusza on przepisy wskazane zarzutach postawionych Sądowi I instancji.

Rozpoznając sprawę w tych granicach Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie, mimo że nie wszystkie z podstaw - na których ją oparto - usprawiedliwiały wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku.

W ocenie składu orzekającego Naczelnego Sądu Administracyjnego za zasadny uznać należało zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. - przez brak wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienia.

Przepis ten wśród elementów, jakie powinno zawierać uzasadnienie wyroku, istotnie wskazuje podstawę prawną wyroku oraz jej wyjaśnienie.

Ocena co do braków pisemnych motywów rozstrzygnięcia w tym zakresie wymaga wskazania, że stosowane przez sąd administracyjny przepisy prawa to m.in. przepisy, które winny stanowić wzorzec kontroli legalności zaskarżonego aktu.

Nie powinno też budzić wątpliwości, że przewidziany art. 141 § 4 p.p.s.a. obowiązek wskazania podstawy prawnej oznacza konieczność podania konkretnego przepisu, który uznano za znajdujący zastosowanie w sprawie, a wyjaśnienie zastosowania tego przepisu wiąże się z koniecznością wykazania związku stanu faktycznego ustalonego w sprawie z hipotetycznym stanem faktycznym zawartym w zastosowanej normie (wzorcu kontroli) - dla uzasadnienia treści rozstrzygnięcia.

Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd I instancji - orzekając w sprawie - za prawidłowe uznał ustalenia co do okoliczności dotyczących powiązań i zależności pomiędzy wskazanymi spółkami i powiązań pomiędzy wskazanymi osobami (powiązania rodzinne). Zauważyć trzeba, że bezsprzecznie znajdujący zastosowanie w sprawie art. 3 zał. nr 3 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 składa się z licznych jednostek redakcyjnych. Sąd I instancji przyjmując wskazane wyżej ustalenia faktyczne, dokonane przez organ za podstawę wyrokowania, nie odniósł ich do regulacji z art. 3 powołanego aktu. Poza sporem kwestię przedsiębiorstw powiązanych reguluje art. 3 w ust. 3 zał. do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014. Sąd I instancji w żadnej mierze nie wyjaśnił jednak, który ze związków, o jakich mowa w tym przepisie (zawierającym regulacje określone w literach a-d i czterech akapitach), zachodzi pomiędzy wnioskodawcą, a innymi podmiotami, co do których twierdzi, że wszystkie one tworzą przedsiębiorstwa powiązane. Taki brak musi być traktowany jako niewskazanie podstawy prawnej orzekania oraz jej wyjaśnienia, a to oznacza, że kontrolowane uzasadnienie nie realizuje nakazu płynącego z treści art. 141 § 4 p.p.s.a., bo właściwe wskazanie podstawy prawnej przez podanie konkretnego przepisu i wyjaśnienie tej podstawy prawnej orzekania - jak już wyżej wyjaśniono - musi oznaczać powiązanie stanu faktycznego z konkretnymi przepisami, a tych Sąd I instancji nie wskazuje.

Nie ulega kwestii, że co do zasady art. 141 § 4 p.p.s.a., jako przepis procesowy, może być skuteczną podstawą kasacyjną - stosownie do regulacji zawartej w art. 174 pkt 2 p.p.s.a. - jeżeli zostanie wykazane, że jego naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Przez tego typu "wpływ" - jak trafnie przyjmuje się w orzecznictwie NSA - rozumieć należy istnienie związku przyczynowego pomiędzy uchybieniem procesowym, a wydanym orzeczeniem, który to związek przyczynowy, jakkolwiek nie musi być realny, to jednak musi uzasadniać istnienie hipotetycznej możliwości odmiennego wyniku sprawy (por. wyrok NSA z dnia 12 lipca 2016 r. sygn. akt II GSK 409/15).

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego brak wskazania podstawy prawnej i jej wyjaśnienia stanowi wadę uzasadnienia wyroku, na skutek której to wady wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej. Już z tych względów uznać należy, że w tym stanie sprawy przepis art. 141 § 4 p.p.s.a. może stanowić samodzielną podstawę kasacyjną. Ponadto ocena wpływu uchybienia na wynik sprawy sprowadzałaby się do oceny przez sąd kasacyjny, czy mimo braku wskazania podstawy prawnej i jej wyjaśnienia wyrok w istocie odpowiada prawu. De facto stanowiłoby to rozpoznanie sprawy przez Naczelny Sąd Administracyjny - z naruszeniem zasady dwuinstancyjności. Przyjąć zatem należy, że istnienie hipotetycznej możliwość odmiennego rozstrzygnięcia jest oczywiste.

Już z tych względów skargę kasacyjną uznać należało za zasadną.

Skutkiem takiego stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego musi być przyjęcie, że pozostałe podstawy kasacyjne są przedwczesne. Sąd II instancji może bowiem oceniać wyrok w tym zakresie tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że spełnia on wymogi formalne w zakresie uzasadnienia. Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla, że zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. jest zarzutem najdalej idącym spośród tych, które zawiera skarga kasacyjna, a to oznacza, że ma on wpływ na ocenę pozostałych, stanowiąc przeszkodę w przypadku jego uwzględnienia na drodze do oceny pozostałych. Braki uzasadnienia co do zasady nie dają mianowicie podstaw do wyprzedzającej oceny kwestii materialnych i procesowych.

Należy jednak wskazać, że w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy wdrożeniowej Sąd I instancji nie stosuje objętego podstawami skargi kasacyjnej art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ p.p.s.a., gdyż w tym zakresie ma zastosowanie regulacja szczególna z art. 61 ust. 8 ustawy wdrożeniowej, powołanego w podstawie zaskarżonego wyroku. Zatem Sąd I instancji nie mógł naruszyć przepisu art. 145 p.p.s.a., którego zasadnie nie stosował.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego nie ma też prawnego uzasadnienia podnoszony w skardze kasacyjnej pogląd, że status MŚP powinien być brany na chwilę podpisywania umowy o dofinansowanie projektu. Z treści art. 52 ust. 2 ustawy wdrożeniowej wprost wynika, że umowa o dofinansowaniu projektu może zostać zawarta tylko wtedy, gdy projekt spełnia wszystkie kryteria wyboru projektów. Finansowaniu może zatem podlegać tylko taki projekt, który od chwili złożenia wniosku do momentu zawarcia umowy wypełnia prawem określone warunki, co w okolicznościach rozpoznawanej sprawy oznacza, że status MŚP musi być spełniony przez wnioskodawcę od złożenia wniosku do zawarcia umowy, bo tylko wtedy mogą być spełnione wymogi stawiane przez prawo.

Zgodzić natomiast należy się ze stroną wnoszącą skargę kasacyjną, że regulacja zawarta w pkt. 40 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 określa jedynie cele regulacji i nie może stanowić podstawy materialnoprawnej oceny przedsiębiorstwa wnioskodawcy.

Mając na uwadze całokształt rozważań zawarty w skardze kasacyjnej, wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku zasługiwał na uwzględnienie.

Wobec powyższego Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a., orzekł jak w pkt 1. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania (pkt 2) postanowiono na podstawie art. 203 pkt 1 p.p.s.a. i art. 205 § 2 p.p.s.a. w związku z § 14 ust. 1 pkt 2 lit. a) oraz z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).