Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Miron Sędziowie: Sędzia NSA Teresa Kobylecka (spr.) Sędzia del. WSA Agnieszka Wilczewska-Rzepecka po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej M. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2017 r. sygn. akt VII SA/Wa 1166/16 w sprawie ze skargi Miasta W. na decyzję M. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 18 marca 2016 r. nr ... w przedmiocie nakazu rozbiórki ogrodzenia 1. oddala skargę kasacyjną, 2. prostuje zaskarżony wyrok w ten sposób, że w miejsce: "ze skargi Prezydenta m.st. Warszawy" wpisuje: "ze skargi Miasta W.".

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2017r., sygn. akt VII SA/Wa 1166/16, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi Prezydenta m. W. na decyzję M. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 18 marca 2016r., nr ... w przedmiocie nakazu rozbiórki, uchylił zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał następujący stan faktyczny i prawny sprawy.

Zaskarżoną decyzją Nr ..., z dnia 18 marca 2016r. M. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego (dalej MWINB), działając na podstawie art. 138 § 1 pkt. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego oraz na podstawie art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (dalej: Prawo budowlane), po rozpatrzeniu odwołania E. K., M. K. oraz D. M. z dnia 5 lutego 2016r. oraz odwołania Miasta S. W. z dnia 5 lutego 2016r. od decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w L. (dalej: PINB) nr ..., z dnia 27 stycznia 2016r. nakazującej Miastu S. W. rozbiórkę ogrodzenia usytuowanego na działce o nr ew. ... od strony Zalewu Z. (działka nr ew. ...) położonej w miejscowości Z. P. R., gm. N. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Uzasadniając rozstrzygnięcie MWINB wyjaśnił, że w dniu 29 maja 2015r. do PINB wpłynął wniosek T. A. "o wydanie nakazu rozebrania sprzecznego z prawem i zapisami Planu ogrodzenia w granicy działki ... i ... i ... z obrębu ewidencyjnego ... w Z. P. R. przy ul. W. (...) ". Postanowieniem nr ... z dnia 28 lipca 2015r. organ powiatowy odmówił T. A. wszczęcia postępowania w ww. sprawie. W wyniku rozpatrzenia zażalenia na ww. rozstrzygnięcie MWINB w dniu 15 września 2015r. wydał postanowienie nr ..., którym uchylił w całości ww. postanowienie organu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Pismem z dnia 9 listopada 2015r. organ I instancji zawiadomił strony o wszczęciu na wniosek T. A. postępowania administracyjnego w sprawie ogrodzenia usytuowanego na działce nr ew. ... położonej w miejscowości Z. P. R., gm. N.. W dniu 27 listopada 2015r. PINB przeprowadził kontrolę na ww. działce, w toku której ustalił, że działka ta "ogrodzona jest od strony Zalewu Z. (M. Ośrodka Sportowego nr 2 w W.) ogrodzeniem metalowym z przęseł stalowych umocowanych do metalowych słupków z podmurówką. Ogrodzenie posiada 1,60 m wysokości i 23 m długości. Obecny na kontroli Dyrektor MOS Nr 2 w W. oświadcza, że przedmiotowe ogrodzenie powstało w latach 70 tych ubiegłego wieku (...) ".

Następnie PINB, pismem z dnia 30 grudnia 2015r. zwrócił się do Urzędu Gminy N. z prośbą o udzielenie informacji dotyczącej ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w zakresie możliwości sytuowania ogrodzeń na ww. działce. Z odpowiedzi udzielonej w piśmie z dnia 7 stycznia 2016r. wynika, że zgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Z. Wybrzeże Jeziora w gminie N., uchwalonego uchwałą nr ... Rady Gminy N. z dnia 7 grudnia 2000r. dla działki ewidencyjnej nr ... wprowadzono zakaz stosowania ogrodzeń. Ponadto w celu ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych wyznaczono w planie strefę ochrony zbiornika wodnego - Jeziora Z. o szerokości 20 m od linii brzegowej zbiornika, w której wprowadzono zakaz zabudowy i ograniczenia w stosowaniu ogrodzeń.

Decyzją nr 28/16 z dnia 27 stycznia 2016r., PINB na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 1, ust. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U. 2013r., poz. 1409 ze zm., dalej zw. Prawo budowlane) nakazał Miastu S. W. rozbiórkę ogrodzenia usytuowanego na działce o nr ew. ... od strony Zalewu Z. (działka nr ew. ...) położonej w miejscowości Z. P. R., gm. N.. Odwołania od ww. rozstrzygnięcia w ustawowym terminie złożyły E. K., M. K., D. M. oraz Miasto S. W.

Zdaniem organu II instancji, PINB dokonał prawidłowej oceny stanu faktycznego i prawnego niniejszej sprawy. Z materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie wynika, że ww. ogrodzenie stanowi urządzenie techniczne związane z budynkami znajdującymi się na działce o numerze ewidencyjnym .... Inwestor nie przedstawił pozwolenia na budowę ww. ogrodzenia.

W ocenie MWINB nie ma racji przedstawiciel Miasta S. W. twierdząc w odwołaniu, iż w przedmiotowej sprawie zastosowanie winny mieć przepisy Prawa budowlanego z 1974r. Organ odwoławczy uznał, że w myśl art. 103 ust. 2 Prawa budowlanego z 1994r. przepisu art. 48 nie stosuje się do obiektów, których budowa została zakończona przed dniem wejścia w życie ustawy lub w stosunku do których przed tym dniem zostało wszczęte postępowanie administracyjne. Do takich obiektów stosuje się przepisy dotychczasowe. Przepis art. 103 ust. 2 Prawa budowlanego z 1994r. odnosi się jedynie do sytuacji, gdy obiekt budowlany był budowany bez wymaganego prawem pozwolenia na budowę przed dniem 1 stycznia 1995r. Skoro przepis art. 103 ust. 2 Prawa budowlanego, będący przepisem intertemporalnym, odnosi się do stanów zastanych w dniu wejścia w życie ustawy, wypełniających hipotezę art. 48, to nie można stosować wykładni rozszerzającej i obejmować treścią tego przepisu innych sytuacji wskazanych w przepisach Prawa budowlanego.

Przedmiotowe ogrodzenie nie jest – w ocenie organu - obiektem budowlanym bowiem istnieje na działce zabudowanej, zaś zgodnie z wyrokiem WSA w Krakowie z dnia 8 maja 2015r., sygn. akt II SA/Kr 265/15 "Realizacja ogrodzenia działki zabudowanej nie jest tożsama z wykonaniem ogrodzenia na działce niezabudowanej. W ostatniej z ww. sytuacji powstaje bowiem obiekt budowlany (budowla), o jakim mowa w art. 3 pkt. 3 Prawa budowlanego, natomiast ogrodzenie działki już zabudowanej stanowi urządzenie techniczne, związane z istniejącymi na tej działce zabudowaniami, do którego zastosowanie znajduje odrębny tryb legalizacyjny, wymieniony w art. 50 i 51 cyt. ustawy (por. wyrok NSA z dnia 13 stycznia 2009r. sygn. akt II OSK 1781/07, wyrok NSA z dnia 28 października 2009r. sygn. akt IIOSK1709/08)".

W myśl art. 3 pkt. 9 Prawa budowlanego urządzeniami budowlanymi są: urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, które zapewniają możliwość korzystania z tego obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki. Przywołane wyżej urządzenia techniczne są z budynkiem związane w sposób funkcjonalny w tym sensie, że umożliwiają korzystanie z tego obiektu w sposób zgodny z jego przeznaczeniem. W związku z powyższym organ uznał, że przedmiotowe ogrodzenie jest urządzeniem technicznym, nie zaś samodzielnym obiektem budowlanym, dlatego też PINB w L. prawidłowo zastosował w niniejszej sprawie przepisy art. 50 i 51 Prawa budowlanego z 1994r.

W ocenie MWINB, organ powiatowy wydając skarżoną decyzję powołał prawidłową podstawę materialno - prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 51 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 51 ust. 7 Prawa budowlanego. Jeżeli organ stwierdza, iż zachodzą przesłanki z art. 50 ust. 1 Prawa budowlanego, ale roboty budowlane zostały zakończone, co zostało wykazane w stosunku do przedmiotowego ogrodzenia nie wydaje decyzji o wstrzymaniu robót budowlanych (postanowienie takie byłoby fikcyjne), ale bezpośrednio stosuje normy wynikające z art. 51 ust. 1 Prawa budowlanego. Organ II instancji podzielił powyższy pogląd.

PINB ustalił ponadto, że przedmiotowe ogrodzenie narusza ustalenia obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Z. - Wybrzeże Jeziora w gminie N., uchwalonego przez Radę Gminy N. dnia 7 grudnia 2000r. Z pisma Urzędu Gminy N. z dnia 7 stycznia 2016r. wynika bowiem, że dla działki ewidencyjnej nr ... wprowadzono zakaz stosowania ogrodzeń. Ponadto, w celu ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, wyznaczono w planie strefę ochrony zbiornika wodnego - Jeziora Z. o szerokości 20 m od linii brzegowej zbiornika, w której wprowadza się zakaz zabudowy i ograniczenia w stosowaniu ogrodzeń.

Dokonując oceny stanu sprawy MWINB stwierdził, że słuszne w tym zakresie jest stanowisko PINB w L. przedstawione w zaskarżonej decyzji, a odmienne stanowisko skarżących, podważające tą ocenę jest nietrafne i nie zasługuje na uwzględnienie. Mając na uwadze, że przedmiotowe urządzenie jest usytuowane w sposób naruszający obowiązujący plan zagospodarowania przestrzennego należy stwierdzić, że na gruncie przedstawionego stanu faktycznego nie ma możliwości doprowadzenia ogrodzenia do stanu zgodnego z prawem.

Organ podkreślił, w odniesieniu do zarzutu, że nie można mówić o niezgodności przedmiotowego ogrodzenia z planem miejscowym ponieważ powstało ono przed uchwaleniem planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego dla działki nr ewid. ..., iż w procedurze naprawczej prowadzonej w trybie przepisów art. 50-51 Prawa budowlanego organy nadzoru budowlanego badają zgodność inwestycji z przepisami obowiązującymi w czasie postępowania naprawczego, a nie w dacie samowolnej budowy ogrodzenia. Tak więc w sprawie tej bez znaczenia pozostaje fakt, iż przedmiotowe ogrodzenie zostało wybudowane w okresie przed wejściem w życie obecnie obowiązujących przepisów planistycznych. Ponadto nie bez znaczenia jest fakt, iż w 2012r. przedmiotowe ogrodzenie zostało przesunięte w inne miejsce.

W świetle powyższych rozważań należało, zdaniem MWINB, przyjąć, iż zaskarżona decyzja organu powiatowego została podjęta na podstawie całokształtu materiału dowodowego oraz w oparciu o prawidłową interpretację przepisów prawa materialnego i procesowego, a zatem brak jest podstaw do podważania jej treści i dlatego należało utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w L. nr ... z dnia 27 stycznia 2016r.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosło Miasto S. W., reprezentowane przez S. K. Zaskarżył on w całości decyzję M. Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 18 marca 2016r., Nr ... i wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i poprzedzającej jej decyzji organu I instancji, wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji i zasadzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania. Skarżący zarzucił naruszenie: (1) art. 7, 77 § 1, 80 k.p.a. poprzez prowadzenie postępowania dowodowego w sposób pobieżny, bez uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do niewyjaśnienia stanu faktycznego; (2) art. 138 § 1 pkt. 1 k.p.a. polegające na utrzymaniu w mocy decyzji organu I instancji, w sytuacji w której nie wyjaśniono dokładnie stanu faktycznego; (3) art. 107 § 3 w zw. z art. 8 k.p.a. poprzez sporządzenie uzasadnienia decyzji w sposób niespełniający wymogów określonych w kodeksie postępowania administracyjnego.

Na podstawie art. 106 § 3 p.p.s.a. skarżący wniósł o przeprowadzenia uzupełniającego dowodu z dokumentów w postaci odpisu z mapy zasadniczej, na okoliczność wyjaśnienia stanu faktycznego dotyczącego istnienia w miejscu rzekomej samowoli w zakresie odległości usytuowania ogrodzenia od linii brzegowej, mapy nie załączając.

W odpowiedzi na skargę, organ podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o oddalenie skargi.

Na rozprawie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie, w dniu 20 kwietnia 2017r., Sąd połączył do łącznego rozpoznania niniejszą sprawę ze sprawą o sygnaturze VII SA/Wa 1167/16 z uwagi na fakt, że przedmiotową decyzję MWINB z dnia 18 marca 2016r. zaskarżyły również uczestniczki postępowania E. K., D. M. i M. K. Uczestniczki te cofnęły w trakcie rozprawy w dniu 20 kwietnia 2017r. skargę w sprawie sygn. akt VII SA/Wa 1167/16, a w sprawie niniejszej wniosły - wspólnie z uczestnikiem T. A. - o oddalenie skargi Miasta S. W.

Rozpoznając sprawę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że organ I instancji nie dokonał należytej oceny stanu rzeczy oraz obowiązujących przepisów prawa cogentis, co spowodowało wydanie wadliwej decyzji. Organ I instancji nie dokonał ustaleń, pozwalających na określenie daty powstania przedmiotowego ogrodzenia; w szczególności nie zajął stanowiska odnośnie jednego z dowodów, znajdujących się w aktach tego organu, a mianowicie pisma Powiatowego Ośrodka Sportu, Turystyki i Wypoczynku z dnia 13 sierpnia 1971r., w którym dyrektor tego Ośrodka Informuje Szkolny Wojewódzki Ośrodek Sportowy w N. D. M., że wyraża zgodę na wykonanie ogrodzenia dzierżawionego przez SzWOS terenu do oznaczonego punktu. Z pisma tego wynika ponadto, że taki przebieg ogrodzenia jest zgodny z planem zagospodarowania plaży w Z. P. Kontrolując decyzję PINB-u, organ II instancji ww. fakt w całości pominął, choć – w ocenie Sądu – wspomniane pismo mogło być uznane za dowód na okoliczność daty budowy ogrodzenia, a do tego budowy zgodnej ze wspomnianym planem zagospodarowania plaży w Z. P.

Zdaniem Sądu, ustalenie choćby przybliżonej daty postawienia ww. ogrodzenia ma znaczenie dla ustalenia stanu prawnego, według którego organ dokonuje oceny zgodności z prawem danej inwestycji. W zależności więc od ustalenia przez organ tej daty, zastosowanie mogłyby mieć różne przepisy:

Zgodnie z rozporządzeniem Przewodniczącego Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury w sprawie państwowego nadzoru budowlanego nad budową, rozbiórką i utrzymaniem obiektów budowlanych budownictwa powszechnego z dnia 27 lipca 1961r. (Dz.U. Nr 38, poz. 197) wykonanie następujących robót budowlanych nie wymagało zgłoszenia ani pozwolenia organów państwowego nadzoru budowlanego budowa na terenach, znajdujących się poza granicami administracyjnymi miast i osiedli, stałych i tymczasowych ogrodzeń o wysokości nieprzekraczającej 2 metrów i niepołożonych od strony ulicy, a także rozbiórka wszelkich ogrodzeń. Zgodnie zaś z § 24 ust. 1 pkt. 2 cyt. rozporządzenia nawiązania do linii rozgraniczających lub linii zabudowy i do stałych rzędnych wysokości, a także do innych obiektów budowlanych wymagała budowa następujących obiektów budowlanych budownictwa powszechnego - ogrodzeń od strony ulicy. Zgodnie z § 51 pkt. 1 tego rozporządzenia, po wykonaniu stałych ogrodzeń, niewymienionych w § 4 pkt. 13 inwestor zobowiązany był zgłosić powiatowemu organowi państwowego nadzoru budowlanego zakończenie robót albo zamierzone przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego co najmniej na 7 dni przed terminem oddania danego obiektu do użytkowania.

Zgodnie z § 41 ust. 1 pkt. 4 lit. b rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w sprawie ustalania miejsca realizacji inwestycji budowlanych oraz państwowego nadzoru budowlanego nad budownictwem powszechnym z dnia 20 stycznia 1973r. (Dz.U. Nr 4, poz. 29) uzyskania pozwolenia na budowę przez inwestorów nie będących osobami fizycznymi wymagało wykonanie stałych ogrodzeń, ale od strony ulic i placów w miastach.

Natomiast zgodnie z § 19 ust. 1 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego z dnia 20 lutego 1975r. (Dz.U. Nr 8, poz. 48), uzyskanie pozwolenia na budowę obowiązywało w razie wykonywanie stałych ogrodzeń od strony dróg (ulic) i placów publicznych oraz od innych miejsc publicznych, z cementu jako pełne oraz z kształtowników metalowych i blach lub ze stali budowlanej, niezależnie od położenia tych ogrodzeń.

W ocenie Sądu, ustalenie choćby roku budowy ogrodzenia miało decydujące znaczenie dla ustalenia, czy obowiązujące w dacie budowy prawo przewidywało obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę ogrodzenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyjaśnił ponadto, że organ II instancji błędnie przyjął, jakoby ogrodzenie nie było obiektem budowlanym. Takie stanowisko jest sprzeczne z art. 29 ust. 1 pkt. 7 w zw. z art. 1 i art. 3 pkt. 6 ustawy z 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (tekst jedn. z dnia 9 lutego 2016r. - Dz.U. z 2016r. poz. 290) w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania zaskarżonej decyzji. W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, nie ulega wątpliwości, że ogrodzenie – jako obiekt budowlany - podlega reglamentacji prawa budowlanego, co dodatkowo uzasadnia twierdzenia Sądu o konieczności ustalenia daty wybudowania ogrodzenia i ustalenia, czy powstało ono przed, czy po 1 stycznia 1995 r., kiedy to weszła w życie nowa ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane. Sąd zwrócił uwagę, że przepisy Prawa budowlanego z 24 października 1974r. oraz z 7 lipca 1994r., odmiennie regulują kwestie poddania reglamentacji prawnej budowy takich obiektów, jak ogrodzenia, a także sposobu usuwania skutków samowoli budowlanej.

Sąd uznał, że w zasadzie już od 1961r. budowa ogrodzeń od strony ulic, dróg i placów publicznych wymagała pozwolenia lub zgłoszenia. Natomiast wykonanie ogrodzenie o wysokości powyżej 2,20 m (bez względu na jego usytuowanie) podlegało zgłoszeniu tylko wówczas, jeżeli dokonywane było po 24 grudnia 1997r. Nie wynika natomiast z ustaleń organów obu instancji, czy przedmiotowe ogrodzenie zostało wybudowane od strony ulicy (w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych), placów oraz innych miejsc publicznych (z określeniem takich miejsc), czy powstało z użyciem cementu (jako pełne) oraz z kształtowników metalowych i blach lub ze stali budowlanej, niezależnie od położenia tych ogrodzeń - co ma znaczenie dla ustalenia legalności budowy.

Ponadto MWINB nie zwrócił uwagi na to, że organ I instancji przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia art. 51 ust. 1 pkt. 1 i ust. 7 Prawa budowlanego z 1994 ., w żaden sposób nie wykazał wystąpienia ustawowych przesłanek, umożliwiających zastosowanie wskazanej normy prawnej. Przesłanki uprawniające do zastosowania art. 51 ust. 1 pkt. 1 Prawa budowlanego wynikają z hipotezy art. 50 ust. 1 i dotyczą robót budowlanych, wykonanych (ust. 7 art. 51): (1) bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia lub (2) w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska, lub (3) na podstawie zgłoszenia z naruszeniem art. 30 ust. 1, lub (4) w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę, projekcie budowlanym lub w przepisach.

Zdaniem Sądu, stosując sankcję w postaci nakazania rozbiórki, przewidzianą w art. 51 ust. 1 pkt. 1 Prawa budowlanego, obowiązkiem organu (zgodnie z art. 6, 7, 8, 9 i 107 § 1 i § 3 k.p.a.) jest wyjaśnienie, która z ww. przesłanek upoważnia organ do określonego rozstrzygnięcia, jak również dlaczego organ nie podejmuje działań naprawczych lub legalizacyjnych dopuszczalnych, tak przepisami Prawa budowlanego z 1994r., jak z 1974r. Nie stanowi takiego uzasadnienia wadliwe pominięcie przez organ II instancji przepisów Prawa budowlanego, wynikające z błędnej kwalifikacji ogrodzenia poprzez uznanie, że nie jest ono obiektem budowlanych (w konsekwencji więc uznać należałoby, że takie ogrodzenie w ogóle nie podlega reglamentacji prawa budowlanego, niezależnie od daty wybudowania).

Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał również, że organ II instancji nie dokonał prawidłowej kontroli decyzji PINB w zakresie tego, jak należy interpretować dokonaną budowę w aspekcie ustaleń, zawartych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego obszaru Z. Wybrzeże Jeziora w gminie N., uchwalonego uchwałą nr ... Rady Gminy N. z dnia 7 grudnia 2000r. i w zakresie stosowania tych regulacji do budowy, zakończonej przed datą uchwalenia planu.

Dlatego też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że przedmiotowe kwestie w sposób niebudzący wątpliwości wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale 7 sędziów NSA z dnia 16 grudnia 2013r. II OPS 2/13: "Wprawdzie przy stosowaniu art. 37 ust. 1 pkt. 1 Prawa budowlanego z 1974r. w zw. z art. 103 ust. 2 Prawa budowlanego z 1994r. podstawą orzekania powinny być przepisy o planowaniu przestrzennym obowiązujące w dacie orzekania przez organ administracji, lecz w przedstawionych wyżej sytuacjach nie do pogodzenia z zasadami konstytucyjnymi, zwłaszcza z wynikającą z zasady państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) zasadą zaufania obywatela do państwa i prawa, zasadą ochrony własności (art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 2 Konstytucji RP) i zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) byłoby orzeczenie nakazu rozbiórki z powodu niezgodności obiektu budowlanego z obowiązującymi w dacie orzekania przez organy z przepisami o planowaniu przestrzennym z pominięciem oceny przeznaczenia terenu w okresie wcześniejszym. O ile samo zjawisko samowoli budowlanej należy uznać za wysoce naganne, to jednak w przypadku bierności organów administracji, które nie podejmowały żadnych działań zmierzających do legalizacji tej samowoli podczas, gdy stan prawny w zakresie przepisów o planowaniu przestrzennym był przez szereg lat bardziej korzystny dla inwestora, interes prawny takiego inwestora zasługuje na konstytucyjną ochronę. Należy bowiem mieć na uwadze, że przepis art. 37 Prawa budowlanego z 1974r. ma nadal zastosowanie nie tylko do obiektów samowolnie wybudowanych w okresie obowiązywania tej ustawy, lecz również do obiektów wybudowanych w okresie obowiązywania Prawa budowlanego z 1961r. i 1928r. W konsekwencji, rozstrzygając przedstawione zagadnienie prawne, należy przyjąć, że przepisami o planowaniu przestrzennym, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 24 października 1974r. Prawo budowlane w zw. z art. 103 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane są przepisy obowiązujące w dacie orzekania przez organy administracji, z tym że w postępowaniu w przedmiocie nakazania przymusowej rozbiórki należy uwzględnić także przeznaczenie terenu, na którym powstał obiekt budowlany, od daty jego budowy".

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zwrócił ponadto uwagę, że stanowcze stwierdzenie organu II instancji, zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji: "w 2012 r. przedmiotowe ogrodzenie zostało przesunięte w inne miejsce", jako ustalenie istotnej okoliczności faktycznej, nie zostało w żaden sposób wykazane istniejącymi w sprawie dowodami, zaś analiza akt sprawy nie pozwala – w ocenie Sądu – na odnalezienie dowodu, uprawniającego organ II instancji do takiego ustalenia.

Zdaniem Sądu, podniesione powyżej kwestie, dotyczące tak stanu faktycznego, jak i prawnego, powinny być wyjaśnione przez MWINB w toku ponownego postępowania, gdyż mają one istotne znaczenie dla ustalenia, czy wybudowanie spornego ogrodzenia stanowiło samowolę budowlaną oraz z punktu widzenia usuwania skutków ewentualnej samowoli budowlanej, które odmiennie zostały uregulowane w przepisach prawa budowlanego uprzednio obowiązującego, jak i aktualnego. Wskazać przy tym należy, że w odniesieniu do obiektów budowlanych (a więc również ogrodzeń), których budowa została zakończona przed 1 stycznia 1995r. zastosowanie powinny znaleźć, na mocy art. 103 ust. 2 ustawy Prawo budowlane, przepisy poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 24 października 1974r. Prawo budowlane. Organ powinien więc rozważyć możliwość legalizacji poprzez udzielenie pozwolenia na użytkowanie na podstawie art. 42 ustawy Prawo budowlane z 1974r. po wykonaniu obowiązków określonych w art. 40 tej ustawy lub po stwierdzeniu braku takich obowiązków w decyzji o umorzeniu postępowania w sprawie samowoli budowlanej, a dopiero w wypadku, gdyby uznał brak możliwości zalegalizowania budowy lub brak potrzeby takiego postępowania – orzec o nakazaniu rozbiórki.

Z przytoczonych wyżej względów Sąd doszedł do wniosku, że organ II instancji nie rozpatrzył istotnych dla sprawy okoliczności oraz zaakceptował pominięcie przez PINB wszelkich kroków niezbędnych do wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, to zaś stanowiło naruszenie art. 7 oraz 77 § 1 k.p.a., co mogło mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji PINB naruszyło więc hipotezę art. 138 § 1 pkt. 1 k.p.a. poprzez wadliwe zastosowanie tego przepisu, jako podstawy orzeczenia. MWINB naruszył prawo procesowe, gdyż nie było przesłanek do utrzymania w mocy zaskarżonej decyzji PINB.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, biorąc pod uwagę art. 35 § 1 k.p.a. oraz dyspozycją art. 136 k.p.a. stanął na stanowisku, że MWINB może dokonać samodzielnej oceny tak stanu faktycznego, jak i prawnego sprawy, a – jeżeli będzie to konieczne – zlecić organowi I instancji przeprowadzenie stosownego postępowania.

Sąd wskazał, że ponownie rozpatrując sprawę organ, dokona należytej reasumpcji stanu faktycznego poprzez prawidłowe dokonanie kwalifikacji przedmiotowego obiektu, a także poprzez ustalenie daty wybudowania tego obiektu w sposób umożliwiający ocenę, jakie przepisy prawa powinny mieć zastosowanie i następnie tak ustalone przepisy zastosuje. Ponadto, organ dokona należytej oceny wyjaśnień skarżącego, co do daty wybudowania ogrodzenia, jak również przywołanego przez Sąd pisma, znajdującego się w aktach organu I instancji, tak w zakresie daty powstania obiektu, jak i jego charakteru i ewentualnego wystąpienia przesłanek z art. 37 ust. 1 Prawa budowlanego z 1974r., o ile uzna, że przepisy te będą właściwe. Organ ustali też – w świetle powyższych wskazań Sądu i przywołanej uchwały NSA – czy zaistniała przesłanka nakazania rozbiórki, polegająca na tym, że obiekt znajduje się na terenie, który zgodnie z przepisami o planowaniu przestrzennym nie jest przeznaczony pod zabudowę albo przeznaczony jest pod innego rodzaju zabudowę i dlaczego. Obowiązkiem organu będzie ponadto należyte wyjaśnienie, czy w sprawie występują przesłanki legalizacyjne; w szczególności z art. 42 ust. 2 lub art. 40 Prawa budowlanego z 1974r., a jeżeli uzna, że nie zaistniały – należyte uzasadnienie takiej okoliczności z odniesieniem się do obecnie obowiązującego Prawa budowlanego, w tym art. 50 i 51 Pr. bud. z 1994r. Zgodnie z art. 153 p.p.s.a. MWINB weźmie pod uwagę dokonaną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie ocenę prawną i wskazania, co do dalszego postępowania w sprawie.

Z uwagi na wskazane powyżej naruszenie art. 6, 7, 8, 77 § 1, 107 § 1 i § 3 k.p.a., a także art. 138 § 1 pkt. 1 k.p.a. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję MWINB na podstawie art. 145 § 1 pkt. 1 lit. a) i c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2012r. poz. 270 ze zm.), dalej p.p.s.a.

W skardze kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego M. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego zaskarżył powyższy wyrok w całości, wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia oraz zasądzenie kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi na podstawie art. 174 piet 2 p.p.s.a. zarzucono:

1. naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez brak zamieszczenia w uzasadnieniu wyjaśnień co do podstaw prawnych orzeczenia Sądu w odniesieniu do stwierdzenia przez Sąd, iż art. 29 ust. 1 pkt 7 w zw. z art. 1 i 3 pkt 6 Prawa budowlanego z 1994r. w brzmieniu obowiązującym w dacie wydawania zaskarżonej decyzji przesądza o uznaniu ogrodzeń za obiekty budowlane podlegające reglamentacji wynikającej z art. 48 Prawa budowlanego z 1994r. poprzez zastosowanie art. 103 ust. 2 tegoż Prawa budowlanego, i co za tym idzie - zastosowanie wobec przedmiotowego ogrodzenia przepisów wcześniejszych,

2. naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez wskazanie w uzasadnieniu wyroku zaleceń co do dalszego postępowania niezgodnych z prawem, prowadzących do wydania rozstrzygnięcia bez podstawy prawnej,

Na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1. naruszenie przepisu art. 103 ust. 2 w związku z art. 48 ustawy z dn. 07.07.1994r. Prawo budowlane poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu możliwości zastosowania tego przepisu (art. 103 ust. 2) dla ustalenia, iż w sprawie mogą mieć zastosowanie przepisy Prawa budowlanego z 1974r., mimo, że obiekt, będący przedmiotem orzekania nie spełnia przesłanek art. 48 ww. Prawa,

2. naruszenie przepisu art. 103 ust. 2 w związku z art. 48 ustawy z dn. 07.07.1994r. Prawo budowlane poprzez jego nieprawidłową interpretację polegającą na uznaniu, że norma tego przepisu może mieć zastosowanie wobec obiektów budowlanych, które nie spełniają przesłanek zastosowania art. 48 ww. Prawa budowlanego, wobec braku konieczności uzyskania pozwolenia na budowę na ich budowę,

3. naruszenie przepisu art. 51 ust. 1 pkt 1 prawa budowlanego z 1994r. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu braku podstaw do jego zastosowania w sytuacji gdy okoliczności sprawy wskazują na istnienie przesłanek orzekania na jego podstawie, w tym istnienie naruszenia zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania. W sprawie niniejszej nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania, wymienione w art. 183 § 2 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, na podstawie art. 182 § 2 i § 3 p.p.s.a., gdyż strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy.

Odnosząc się do zarzutów skargi kasacyjnej należy odnieść się na wstępie do podniesionej przez skarżącego kasacyjnej kwestii, czy ogrodzenie jest urządzeniem budowlanym. Stosownie do treści art. 3 pkt 9 Prawa budowlanego przez urządzenie budowlane należy rozumieć urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym (...) ogrodzenia (...). Urządzenie budowlane nie pozostaje każdorazowo w fizycznym związku z obiektem budowlanym. W niektórych sytuacjach wznoszone jest jako odrębny obiekt, będąc wówczas jednocześnie budowlą (p. wyrok NSA z 2 grudnia 2010r. II OSK 1974/10, Lexis.pl 261323).

Urządzeniem budowlanym jest ogrodzenie zapewniające użytkowanie danego obiektu budowlanego, które bez tego obiektu nie spełniałoby swojej funkcji technicznej (p. wyrok NSA z dnia 4 września 2002r., sygn. akt IV SA 1712/00). Nie jest nim ogrodzenie działki niezabudowanej, będące samodzielną inwestycją niepowiązaną z innym obiektem budowlanym (p. wyrok NSA z dni 19 kwietnia 2012r., II OSK 187/11). Stanowi wówczas odrębny obiekt budowlany.

Urządzenia budowlane wznoszone wraz z obiektem budowlanym, z którym są związane w sposób funkcjonalny, powinny zostać objęte tym samym pozwoleniem na budowę nawet w przypadku, gdyby dla ich oddzielnego wzniesienia wymagane było jedynie dokonanie zgłoszenia. Natomiast w przypadku ich oddzielnej budowy, przed lub po wzniesieniu obiektu budowlanego, któremu ma służyć, traktowane są one jako odrębne obiekty budowlane, wymagające osobnego pozwolenia na budowę (por. Komentarz do ustawy Prawo budowlanego pod redakcja Andrzeja Glinieckiego, LexisNexis, W. 2014r., str. 52).

W sprawie niniejszej organ uznał, że przedmiotowe ogrodzenie nie jest obiektem budowlanym lecz urządzeniem budowlanym, ponieważ jest związane z budynkami znajdującymi się na działce o nr ewid. .... Natomiast Sąd I instancji wywiódł, że ogrodzenie, związane z innym obiektem budowlanym, np. budynkiem mieszkalnym stanowi urządzenie budowlane związane funkcjonalnie z tym obiektem budowlanym, jednak nawet wówczas nie przestaje być obiektem budowlanym.

Należy podzielić to stanowisko Sądu I instancji. Wynika ono z treści art. 29 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz.U. 2016r., poz.290) w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji (mylnie powołany w uzasadnieniu wyroku jako "pkt 7"), stanowiącego, że pozwolenia na budowę nie wymaga "budowa" ogrodzenia, zaś zgodnie z art. 3 pkt 6 Prawa budowlanego "budowa" to wykonywanie "obiektu budowlanego" w określonym miejscu, a także odbudowa, rozbudowa, nadbudowa obiektu budowlanego. Ogrodzenie jest zatem obiektem budowlanym. .

Powołany w skardze kasacyjnej przepis art. 48 ust. 1 Prawa budowlanego dotyczy rozbiórki obiektu budowlanego lub jego części wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę lub będącego w budowie. Sąd I instancji słusznie uznał, że znaczenie dla ustalenia stanu prawnego, wg którego dokonuje się oceny zgodności z prawem danej inwestycji ma ustalenie daty jej powstania, i wykazał w uzasadnieniu wyroku, że przepisy różnie regulowały kwestię poddania reglamentacji prawnej takich obiektów, jak ogrodzenie, także sposoby usuwania skutków samowoli budowlanej. Należy zatem podzielić stanowisko Sądu I instancji, że należało ustalić choćby przybliżoną datę powstania ogrodzenia, a następnie ustalić, czy obowiązujące w dacie budowy prawo przewidywało obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę, zgłoszenia i czy można mówić, że ogrodzenie zostało wykonane samowolnie.

Sąd I instancji słusznie zarzucił, że organ nie odniósł się do wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych, a na podstawie oświadczenia Dyrektora M. Nr 2 w W. (złożonego podczas kontroli obiektu), że przedmiotowe ogrodzenie powstało "w latach 70-tych ubiegłego wieku" przyjął tę nieprecyzyjną datę jako datę realizacji ogrodzenia. Nie wskazano przy tym, kto był inwestorem, czy inwestor zna datę budowy ogrodzenia i posiada pozwolenie na budowę. Ponadto nie wykazano, dlaczego adresatem decyzji było Miasto S. W., niebędące właścicielem działki o nr ew. ..., na której usytuowane jest przedmiotowe ogrodzenie. Zauważyć też należy, że kryterium wyboru spośród trzech wymienionych w art. 52 Prawa budowlanego podmiotów, wobec których można orzec nakaz rozbiórki jest posiadanie tytułu prawnego umożliwiającego wykonanie decyzji. Nie można orzec nakazu rozbiórki, adresując go wyłącznie do inwestora, jeśli w dacie orzekania nie posiada on takich uprawnień do władania obiektem budowlanym, które pozwoliłoby mu na wykonanie nakazu.

Nie można także pominąć okoliczności wskazanej przez Sąd I instancji, że nie zostało w żaden sposób uzasadnione twierdzenie organu nadzoru budowlanego, że w 2012r. przedmiotowe ogrodzenie zostało "przesunięte" w inne miejsce. Takie określenie nie wskazuje, jakie w 2012r. wykonano roboty budowlane, czy polegały one na rozebraniu ogrodzenia i wykonaniu go w innym miejscu (przy użyciu tych samych materiałów), co mogłoby oznaczać, że wykonano nowe ogrodzenie i data 2012r. miałaby znaczenie dla uznania, że budowa przedmiotowego ogrodzenia nie wymagała uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, gdyż na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 23 Prawa budowlanego zwolniona była z tego obowiązku. Natomiast rozważenia wymagała kwestia dokonania zgłoszenia (art. 30 ust. 1 pkt 3). W sytuacji, gdy nie było wymagane ani pozwolenie na budowę, ani zgłoszenie, zastosowanie ma art. 50-51 Prawa budowlanego.

Ustawodawca w art. 50 ust. 1 pkt 4 Prawa budowlanego wprowadził podstawę do wstrzymania robót budowlanych prowadzonych w sposób istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę, projekcie budowlanym lub w "przepisach". Będą to przede wszystkim przepisy techniczno-budowlane oraz przepisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Odnosząc się do kwestii zgodności realizowanych obiektów i robót budowlanych niewymagających uzyskania pozwolenia na budowę albo zgłoszenia z ustaleniami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, należy przywołać wyrok NSA z dnia 19 lutego 2015r., sygn. akt II OSK 1743/13, w którym zwrócono uwagę, że przepisami prawa są także przepisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan miejscowy bowiem jest aktem prawa miejscowego, o czym wprost stanowi art. 14 ust. 8 ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2016r. poz. 778 ze zm.). Zgodnie zaś z art. 87 ust. 2 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. Budowa obiektu budowlanego lub prowadzenie robót budowlanych, nawet niewymagających pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, wbrew postanowieniom tego planu jest innym przypadkiem samowoli budowlanej polegającym na realizacji tego obiektu niezgodnie z przepisami (art. 50 ust. 1 pkt 4 Prawa budowlanego). W wypadku wybudowania takiego obiektu wbrew postanowieniom miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego odpowiednie zastosowanie ma, jak podkreślono w powyższym wyroku, m.in. przepis art. 51 ust. 1 pkt 1 w związku z ust. 7 Prawa budowlanego, dający podstawę do orzeczenia nakazu rozbiórki obiektu, gdy nie można doprowadzić go do stanu zgodnego z prawem. Podkreślenia wymaga treść uchwały z dnia 3 października 2016r., sygn. akt II OPS 1/16 (ONSAiWSA 2017/1/2), w której Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że do robót budowlanych i obiektów budowlanych, które nie wymagają uzyskania pozwolenia na budowę i nie są objęte obowiązkiem zgłoszenia, mogą być stosowane przepisy art. 50 ust. 1 pkt 2 lub pkt 4 in fine ustawy z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (Dz.U. z 2016r. poz. 290 ze zm.), a także art. 51 ust. 7 tej ustawy, jeżeli roboty budowlane zostały wykonane w sposób, o którym mowa w art. 50 ust. 1 pkt 2 lub pkt 4 in fine.

W związku z powyższym zarzuty skargi kasacyjnej naruszenia prawa materialnego - art. 103 ust. 2 w związku z art. 48 Prawa budowlanego poprzez jego nieprawidłową interpretację polegającą na uznaniu, że norma tego przepisu może mieć zastosowanie wobec obiektów budowlanych, które nie spełniają przesłanek zastosowania art. 48 wobec braku konieczności uzyskania pozwolenia na budowę na ich budowę (pkt 2 skargi kasacyjnej) oraz poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu możliwości zastosowania tego przepisu (art. 103 ust. 2) dla ustalenia, iż w sprawie mogą mieć zastosowanie przepisy Prawa budowlanego z 1974r., mimo że obiekt, będący przedmiotem orzekania nie spełnia przesłanek art. 48 (pkt 1 skargi kasacyjnej) - nie są usprawiedliwione.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd I instancji słusznie uznał, że nie rozpatrzono istotnych dla sprawy okoliczności. Ustalenie daty budowy obiektu ma istotne znaczenie w sprawie, gdyż przesądza o porządku prawnym, w jakim winno toczyć się ewentualne postępowanie legalizacyjne, po ustaleniu że doszło do samowoli budowlanej. Przesłankę zgodności budowy obiektu budowlanego z przepisami budowlanymi (pozwolenie na budowę, zgłoszenie) należy wiązać z okresem jego realizacji.

Z uwagi na powyższe, nie jest także uprawniony zarzut naruszenia przepisu art. 51 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu braku podstaw do jego zastosowania w sytuacji, gdy okoliczności sprawy wskazują na istnienie przesłanek orzekania na jego podstawie, w tym istnienie naruszenia zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (pkt 3 skargi kasacyjnej). Kwestia zastosowania tego przepisu zależy od ustaleń w zakresie daty powstania przedmiotowego ogrodzenia.

Nie jest także usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 141 § 4 p.p.s.a. poprzez brak zamieszczenia w uzasadnieniu wyjaśnień co do podstaw prawnych orzeczenia Sądu w odniesieniu do stwierdzenia przez Sąd, iż art. 29 ust. "1 pkt 7" w zw. z art. 1 i 3 pkt 6 Prawa budowlanego z 1994r. w brzmieniu obowiązującym w dacie wydawania zaskarżonej decyzji przesądza o uznaniu ogrodzeń za obiekty budowlane podlegające reglamentacji wynikającej z art. 48 Prawa budowlanego z 1994r. poprzez zastosowanie art. 103 ust. 2 tegoż Prawa budowlanego, i co za tym idzie - zastosowanie wobec przedmiotowego ogrodzenia przepisów wcześniejszych,

W kontekście wywodu prawnego Sądu I instancji, do którego odnosił się przepis art. 29 ust. 1 Prawa budowlanego, należy uznać, że powołanie w uzasadnieniu pkt "7", zamiast "23", stanowiło oczywistą omyłkę, która nie miała istotnego wpływu na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.).

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak wyroku. Na podstawie art. 156 § 3 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny sprostował z urzędu oczywistą omyłkę wyroku pierwszej instancji w zakresie oznaczenia podmiotu wnoszącego skargę, którym jest "Miasto S. W.", a nie "Prezydent m. W.".

-----------------------

17