Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Renata Bukowiecka – Kleczaj sędziowie: WSA Wiesław Drabik (spr.),asesor Krzysztof Szydłowski po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi M. W. na decyzję Prorektora ds. Studenckich Uniwersytetu Szczecińskiego z dnia 27 czerwca 2022 r. nr [...] w przedmiocie zwolnienia z opłat za powtarzanie przedmiotów w semestrze zimowym w roku akademickim 2022/2023 w sprawie z wniosku M. W. postanawia poinformować Rektora Uniwersytetu Szczecińskiego o istotnym naruszeniu prawa występującym w sprawie zwolnienia z opłat za powtarzanie przedmiotów

W dniu 20 lipca 2022 r. M. W. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie skargę na decyzję Prorektora do spraw Studenckich Uniwersytetu [...] z dnia 27 czerwca 2022 r. nr [...] w przedmiocie zwolnienia z opłat za powtarzanie przedmiotów.

Z akt sprawy wynika, że Prodziekan ds. studenckich Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu [...] decyzją z dnia 6 maja 2022 r. nr [...] odmówił zwolnienia skarżącego z opłaty za powtarzanie przedmiotów w semestrze zimowym w roku akademickim 2022/2023. Podstawą odmowy zwolnienia z ww. opłaty stanowił § 9 uchwały nr 25/2018 Senatu Uniwersytetu [...] z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie zasad pobierania opłat za świadczone usługi edukacyjne oraz trybu i warunków zwalniania z tych opłat. Przedmiotowa uchwała Senatu Uniwersytetu [...] nie przewiduje możliwości obniżenia lub zwolnienia z opłat studenta skierowanego na powtarzanie przedmiotów.

Prorektor Uniwersytetu [...] w S. powołaną wyżej decyzją z dnia 27 czerwca 2022 r. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji, wyrażając tożsame stanowisko, że cyt. "w oparciu o § 1 pkt 2 Uchwały w Uniwersytecie [...] pobiera się opłaty za świadczone usługi edukacyjne związane z powtarzaniem określonych zajęć na studiach z powodu niezadowalających wyników w nauce. W rozdziale IV Uchwały dotyczącym trybu i warunków zwalniania z opłat za świadczone usługi edukacyjne studentów lub doktorantów, § 20 wskazuje wprost, że przepisy dotyczące możliwości zwolnienia z opłaty za powtarzanie przedmiotu są wyłączone i nie mogą być stosowane. A zatem, nieuwzględnienie w Uchwale możliwości ubiegania się o zwolnienie z opłaty za powtarzanie przedmiotów nie jest luką prawną bądź błędem organu, ale stanowi wyraz woli Uczelni wyrażonej w uchwale Senatu Uniwersytetu [...], dokonywania zwolnienia wyłącznie z opłaty semestralnej. Uchwała nie przewiduje możliwości zwolnienia studenta z opłaty za powtarzanie przedmiotu. Jest to opłata naliczana za niezadowalające wyniki w nauce i zgodnie z Uchwałą student obowiązany jest ją uiścić. Tym samym zarzuty strony dotyczące naruszenia przez organ I instancji zasady zaufania do obywatela i rozstrzygnięcia wątpliwości na korzyść strony są nietrafne. Organ I instancji rozstrzygnął sprawę stosując prawidłowe przepisy Uchwały, odmawiając zwolnienia z uwagi na fakt, że takie zwolnienie nie jest możliwe w przypadku powtarzania przedmiotów’’.

W odpowiedzi na skargę pełnomocnik organu wskazał, że cyt. "zarzut skarżącego, że przepisy wewnętrzne Uniwersytetu pozostają w sprzeczności lub w sposób wybiórczy realizują dyspozycję wynikającą z art. 79 ust. 3 p.s.w. W tym też kontekście nie doszło do naruszenia, które skarżący zarzuca organowi. Ani zaskarżona decyzja, ani poprzedzająca ją decyzja organu I instancji nie mogły zostać wydane w oparciu o przepisy, zasady i tryb, które nie zostały przewidziane w aktach prawa wewnętrznego. Przypadek zwolnienia z opłaty za powtarzanie określonych zajęć (§ 1 pkt 2 lit a) nie został w regulacji wewnętrznej pominięty. Wręcz przeciwnie. Z treści przepisu § 20 ust. 1 Uchwały nr 25/2018 wprost wynika, że zwolnienie za tego rodzaju usługi w Uniwersytecie [...] nie przysługuje".

W judykaturze Naczelnego Sądu Administracyjny jako organu realizującego sądową kontrolę legalności funkcjonowania administracji publicznej uznaje się, że zaniechania prawodawcze mogą prowadzić do naruszeń prawa, w tym do naruszenia praw podmiotowych. Rozpoznając sprawę dotyczącą nieokreślenia (na podstawie upoważnienia zobowiązującego z art. 21 ust. 2 ustawy – prawo dewizowe z 1989 r.) zasad wydawania zezwoleń dewizowych NSA orzekł, że zaniechanie to prowadziło do utrudnień w sądowej ochronie praw zainteresowanych podmiotów.

Z przypadkiem niewłaściwego (nagannego) zaniechania prawodawczego spotkało się orzecznictwo sądowe na tle ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Zaniechanie to polegało na braku wydania (przez Prezesa Rady Ministrów) rozporządzenia niezbędnego dla przyznania uprawnień kombatanckich, ponadto zaś – zarządzenia Kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w sprawie wykazu obozów koncentracyjnych, pobyt w których uprawniał do nabycia statusu kombatanta. Naczelny Sąd Administracyjny uznał te zaniechania - jako uniemożliwiające realizację ustawowych, materialnoprawnych uprawnień obywateli - za delikt konstytucyjny. Zaniechanie ustawodawcze (w znaczeniu ścisłym, tj. polegające na braku wydania stosownej ustawy) stwierdził NSA w uchwale 7 sędziów z dnia 12 czerwca 2000 r. Sąd ten potwierdził okoliczność niewykonania dyspozycji art. 52 ust. 5 Konstytucji RP poprzez brak wydania ustawy określającej możliwość osiedlania się na terytorium RP Polaków zamieszkałych za granicą, po uprzednim ustaleniu ich "polskości" (dla którego to ustalenia niezbędne było ustawowe określenie przesłanek orzekania o "polskości"). NSA podkreślił, że luka spowodowana brakiem wydania stosownej ustawy owocuje przerzuceniem na jednostkę ryzyka "bezprawia legislacyjnego". NSA stwierdził przeto, "że zaniechanie ustawodawcze tego rodzaju jest sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawa i może być oceniane w kategoriach deliktu konstytucyjnego". Do wspomnianego tu orzeczenia NSA nawiązał następnie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2003 r. W wyroku tym TK krytycznie ocenił zaniechanie przez ustawodawcę realizacji nakazu konstytucyjnego, ujętego w art. 52 ust. 5 Konstytucji. Trybunał nie poprzestał przy tym na samej konstatacji zaniechania, ale wskazał na konieczność zastosowania innych przepisów ustawowych (o ogólniejszym zakresie regulacji).

Samo pojęcie "zaniechania prawodawczego" nie zostało jednoznacznie i precyzyjnie zdefiniowane w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Tym niemniej, w niektórych orzeczeniach podjęto próbę określenia zjawiska "zaniechań prawodawczych". Tytułem przykładu wskazać można na wyrok TK z dnia 24 października 2001 r., w uzasadnieniu którego Trybunał przyjął, że zaniechanie ustawodawcze polega na "świadomym pozostawieniu przez ustawodawcę określonej kwestii poza uregulowaniem prawnym".

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy mamy do czynienia z brakiem uregulowania wynikającego z art. 79 ust. 3 ustawy p.s.w.n. Przepis ten nakłada obowiązek regulacji i stanowi upoważnienie dla uczelni do określenia warunków i trybu zwalniania z tych opłat. Uczelnia publiczna zgodnie z ust. 3 tegoż artykułu zobowiązana jest do ustalenia warunków i trybu zwalniania z opłat, o których mowa w ust. 1 i 2. Przepis nie wyznacza organu właściwego do dokonania tego ustalenia. W takim przypadku zgodnie z art. 23 ust. 1 p.s.w.n. organem tym jest rektor, o ile statut nie stanowi inaczej.

Zaniechaniem legislacyjnym, w ocenie Sądu, jest brak przewidzianej możliwości obniżenia lub zwolnienia z opłaty za powtarzanie przedmiotów pomimo nałożonego ustawą obowiązku z art. 79 ust. 3 ww. ustawy. Nie do przyjęcia, zdaniem Sądu, jest stanowisko Uniwersytetu zaprezentowane w odpowiedzi na skargę, że brak regulacji nie stanowi luki prawnej i że zwolnienie, o które wnioskował skarżący nie zostało w przepisach wewnętrznych przewidziane, a taka sytuacja nie jest niezgodna z obowiązującymi przepisami ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Ewidentnie zatem Uniwersytet S. nie zrealizował obowiązku wynikającego z art. 79 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w zakresie regulacji warunków i trybu zwalniania z opłat, o których mowa w ust. 1 i 2, w tym opłat za powtarzanie przedmiotów. Organ nie przedstawił w aktach sprawy przepisów wykonawczych, zgodnie z wynikającą delegacją z art. 79 ust. 3 ww. ustawy, czym zaniechał obowiązkowi wynikającemu z tego przepisu i uniemożliwił Sądowi kontrolę zaskarżonej decyzji pod względem jej zgodności z ww. przepisem.

W związku z istotnym naruszeniem przepisu art. 79 ust. 3 ww. ustawy Sąd postanowił skierować sygnalizację do Rektora Uniwersytetu [...] w S..

Wskazując na powyższe uchybienie, Sąd oczekuje, w terminie 30 dni, informacji o zajętym stanowisku w tej sprawie i podjętych działaniach. Zgodnie bowiem z art. 155 § 2 p.p.s.a. organ, który otrzymał postanowienie, obowiązany jest je rozpatrzyć i powiadomić sąd w terminie 30 dni o zajętym stanowisku.