Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Bonifacy Bronkowski, Sędziowie Sędzia WSA Andrzej Matan (spr.), Sędzia WSA Artur Żurawik, Protokolant Agnieszka Jurczak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 listopada 2016 r. sprawy ze skargi A. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie uprawnienia do kierowania pojazdami oddala skargę.

Decyzją z dnia [...] r. nr [...] Marszałek Województwa [...] unieważnił egzamin praktyczny na kategorię "B" prawa jazdy prowadzony w dniu [...] r. wobec ubiegającej się o prawo jazdy P. D. Egzamin odbywał się w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w C. a egzaminatorem był A. C.

Uzasadniając swe rozstrzygnięcie organ wyjaśnił, że przyczyną negatywnego wyniku egzaminu było dwukrotne nieprawidłowe wykonanie zadania wskazanego w pozycji 8 tabeli nr 7 załącznika nr 2 do rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz.U. z 2012 r., poz. 995 ze zm.), dalej: rozporządzenie): przejazd przez skrzyżowania, na których ruch odbywa się wokół wyspy. Błędne wykonanie zadania, zdaniem egzaminatora, polegało na tym, że osoba egzaminowana dojeżdżając do ronda nie włączyła lewego kierunkowskazu.

W ocenie Marszałka Województwa [...] (dalej: Marszałek), stanowisko egzaminatora co do prawidłowości wykonanego zadania było błędne. Skrzyżowanie z ruchem okrężnym traktowane jest tak jak zwykłe skrzyżowanie. Ustawodawca nie reguluje zasad sygnalizowania związanych z ruchem na skrzyżowaniach. Przepis art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym stanowi, że kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu tylko z zachowaniem szczególnej ostrożności, w szczególności obowiązany jest zawczasu i wyraźnie sygnalizować zamiar zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania niezwłocznie po wykonaniu manewru. Jak zauważa organ, w kontekście braku wyraźnego przepisu w tym względzie, sygnalizowanie wjazdu na skrzyżowaniu o ruchu okrężnym lewym kierunkowskazem manewru skrętu w lewo ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Brak było zatem podstaw do przyjęcia przez egzaminatora, że egzaminowana nieprawidłowo wykonała zadanie, a tym samym do uznania jej egzaminu za zakończony wynikiem negatywnym.

W konsekwencji, zdaniem Marszałka, egzamin państwowy był przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik, co w świetle art. 72 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami stanowiło podstawę jego unieważnienia.

W odwołaniu od tej decyzji złożył egzaminator, kwestionując rozstrzygnięcie organu I instancji. Odnosząc się do ustaleń wskazanych w uzasadnieniu zwraca uwagę na to, że osoba egzaminowana wykonywała dwa zadania: nr 8 – przejazd przez skrzyżowanie, na którym ruch odbywa się wokół wyspy; nr 20 – wykonywanie manewru zmiany kierunku jazdy w lewo i prawo. Ponieważ egzaminowana nie sygnalizowała zamiaru skrętu w lewo na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym nieprawidłowo wykonała zadnie nr 20 i nr 8.

W dalszej części odwołania podniesiono zarzut naruszenia art. 7 i 8 k.p.a. oraz art. 32 Konstytucji RP wiążąc je z nierównym (dyskryminacyjnym) potraktowaniem egzaminatora poprzez unieważnienie przeprowadzonego przez niego egzaminu w sytuacji, w której są przesłanki świadczące o prawidłowej ocenie zadań wykonywanych przez egzaminowaną. Odwołał się przy tym do treści dwóch poradników do nauki jazdy autorstwa Bogumiła Leśniewskiego oraz Henryka Próchniewicza, w których rzeczywiście stanowisko zbieżne z prezentowanym przez niego zostało wyrażone ( podczas wjeżdżania na skrzyżowanie o ruchu okrężnym należy zasygnalizować zmianę kierunku jazdy "w lewo"). Wskazuje także na pismo opinię Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji z dnia 4 lipca 2014 r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia [...] r. nr [...] utrzymało skarżoną decyzję w mocy uznając, iż ocena zaistniałej sytuacji dokonana przez organ I instancji jest prawidłowa. Podkreśliło, że zgodnie z § 36 rozporządzenia Ministra Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków drogowych (Dz. U. Nr 170, poz. 1393) znak C-12 "ruch okrężny" oznacza, że na skrzyżowaniu ruch odbywa się ruchem okrężnym dookoła wyspy lub placu w kierunku wskazanym na znaku. Współwystępowanie tego znaku ze znakiem A-7 "ustąp pierwszeństwa przejazdu" skutkuje tym, że wjeżdżający jest zobowiązany do ustąpienia pierwszeństwa przejazdu pojazdom znajdującym się już na skrzyżowaniu. Nie zmienia to tego, że ruch odbywa się dalej w kierunku wskazanym znakiem C-12. Czyli przy wjeździe na skrzyżowanie o ruchu okrężnym nie następuje zmiana kierunku jazdy i brak podstaw by taki manewr sygnalizować.

W skardze z dnia 23 czerwca 2016 r. egzaminator domaga się uchylenia decyzji organów obu instancji oraz zasądzenia kosztów postępowania, zarzucając Marszałkowi Województwa [...] naruszenie prawa procesowego i materialnego.

Jeśli chodzi o uchybienia proceduralne, to wskazał na art. 7 i 77 k.p.a. ze względu na brak ustalenia z urzędu dowodów służących wyjaśnieniu stanu faktycznego i prawnego sprawy oraz art. 80 k.p.a. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów.

Uchybienia prawu materialnemu polegają na naruszeniu:

1/ art. 22 ustawy Prawo o ruchu drogowym, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, skutkujące utrzymaniem w mocy decyzji organu I instancji;

2/ art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami, poprzez brak wskazania przepisów ustawowych wobec których zachowanie egzaminatora było zachowaniem z nimi niezgodnym, a miało skutkować unieważnieniem egzaminu.

W części uzasadnienia dotyczącej zarzutów procesowych skarżący skupił się na przedstawionych przez niego w trakcie postępowania wyjaśniającego materiałach (podręcznikach i opinii), potwierdzające jego stanowisko, a które nie zostały uwzględnione przez organ odwoławczy.

Następnie, uzasadniając zarzuty materialnoprawne, podjął próbę wykazania, że w przypadku skrzyżowania z ruchem okrężnym może dochodzić do zmiany kierunku jazdy, co powinno być sygnalizowane przez prowadzącego pojazd wjeżdżający na takie skrzyżowanie (rondo). W jego ocenie, w przypadku egzaminu przeprowadzonego w dniu [...] r. egzaminowana, mając wyraźne polecenie egzaminatora "W lewo na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym tj. drugi wyjazd" powinna była zasygnalizować lewym kierunkowskazem zmianę kierunku jazdy przed wjazdem na rondo.

Odpowiadając na skargę organ administracji podtrzymał swe stanowisko wnosząc o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli Sądu jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] utrzymująca w mocy decyzję Marszałka Województwa [...] z dnia [...] r. nr [...] unieważniającą egzamin praktyczny na kategorię "B" prawa jazdy, odbywany przez P. D., prowadzony w dniu [...] r. Egzamin odbywał się w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w C., a egzaminatorem był A. C. dysponujący legitymacja skargową na podstawie art. 68 ust. 1a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2016 r., poz. 267 ze zm., dalej: u.k.p.)

Decyzja została podjęta na podstawie art. 72 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art.67 ust. 1 pkt 4 u.k.p. oraz art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym ( t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1137 ze zm., dalej: p.r.d.) w zw. z § 23 ust. 1 pkt. 2 lit a) załącznik nr 2, tabela nr 7 pozycja 8 i § 28 ust. 1 pkt. 2 lit. a) rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz.U. z 2012 r., poz. 995 ze zm., obecnie: rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 24 lutego 2016 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz.U. z 2016 r., poz. 232 ze zm., dalej: rozporządzenie).

Stosownie do art. 67 ust. 1 pkt. 1 i 4 marszałek województwa sprawuje nadzór nad przeprowadzaniem egzaminów państwowych, o których mowa w art. 51, w ramach którego rozpatruje skargi dotyczące egzaminu oraz unieważnia egzamin.

Przesłanki (podstawy) unieważnienia egzaminu określa art. 72 ust. 1 u.k.p. Marszałek województwa, w drodze decyzji administracyjnej, unieważnia egzamin państwowy, jeżeli: 1) egzaminowi została poddana osoba, o której mowa w art. 50 ust. 2; 2) egzamin był przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik.

W rozpatrywanej sprawie jako podstawę unieważnienia egzaminu potraktowano normę zawartą w art. 72 ust. 1 pkt. 2 u.k.p., a więc przeprowadzenie egzaminu w sposób niezgodny z przepisami ustawy, z takim skutkiem, że ta "niezgodność z przepisami" miała wpływ na jego wynik.

Unieważnienie egzaminu państwowego na tej podstawie prawnej wymaga spełnienia dwu podstawowych przesłanek: po pierwsze – wykazania, że egzamin był przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami ustawy, przy czym pojęciem "przepisy ustawy" należy także objąć inne przepisy prawa zawarte w aktach wykonawczych do ustawy (w szczególności w rozporządzeniach), zaś niezgodność z przepisami traktować trzeba jako uchybienie tak materialne jak i procesowe; po wtóre - uchybienie takie powinno mieć charakter istotny, a więc wpływać na wynik egzaminu (przesądzać o takim, a nie innym wyniku).

Zasady przeprowadzania egzaminu regulowały przepisy ww. rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 13 lipca 2012 r.

W myśl § 28 ust. 2 pkt. a) rozporządzenia, osoba egzaminowana uzyskuje negatywny wynik części praktycznej egzaminu państwowego, jeżeli dwukrotnie nieprawidłowo wykonała to samo zadanie egzaminacyjne.

Zgodnie z § 23 ust. 1 pkt. 2 lit. a) rozporządzenia, część praktyczna egzaminu państwowego polega m.in. wykonaniu, zgodnie z przepisami ruchu drogowego i techniką kierowania pojazdem, w ruchu drogowym zadań egzaminacyjnych: obejmujących, z zastrzeżeniem § 24 i § 25, co najmniej zadania określone w tabeli nr 7 załącznika nr 2 do rozporządzenia - w zakresie poszczególnych kategorii prawa jazdy.

Osoba egzaminowana miała do wykonania zadanie określone w pozycji 8 tabeli nr 7, określone jako: Przejazd przez skrzyżowania, na których ruch odbywa się wokół wyspy.

Jak wynika z akt sprawy, egzaminowana dwukrotnie źle wykonała to zadanie ze względu na wjazd na skrzyżowanie z ruchem okrężnym bez wcześniejszej sygnalizacji zmiany kierunku jazdy lewym kierunkowskazem. W trakcie egzaminu praktycznego egzaminator wydał polecenie: "W lewo na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym tj. drugi wyjazd." (k.14 akt administracyjnych). W "Arkuszu przebiegu części praktycznej egzaminu państwowego" (k.6 a.a.) odnotowano: "2 x niesygnalizowana zmiana kierunku jazdy."

W tej sytuacji egzaminator uznał, iż zachodzą podstawy do negatywnej oceny egzaminu w rozumieniu § 28 ust. 2 pkt. a) rozporządzenia.

W ocenie Sądu, o nieprawidłowym wykonaniu zadania egzaminacyjnego w rozumieniu art. § 28 ust. 2 pkt. a) rozporządzenia można mówić jedynie wtedy, kiedy tak samo zadanie, sformułowane przez egzaminatora, jak i jego ocena co do prawidłowości wykonania przez osobę egzaminowaną są zgodne z prawem, w szczególności z przepisami prawa o ruchu drogowym. Innymi słowy rzecz ujmując, egzaminator nie ma w tym względzie uprawnień dyskrecjonalnych. Nawet jeśli uzna, że wykonanie określonego zadania jest nieprawidłowe z punku widzenia zasad bezpieczeństwa ruchu drogowego, natomiast wykonanie to nie pozostaje sprzeczne z wzorcem ustanowionym przepisami prawa, to fakt taki nie może stanowić podstawy do negatywnej oceny egzaminu. Zatem nieprawidłowe wykonanie zadania to wykonanie niezgodne z normą prawną.

Poszukując ustawowego (prawnego) wzorca prawidłowego wykonania zadania sformułowanego przez egzaminatora podczas przeprowadzania praktycznej części egzaminu na kategorię "B" w dniu [...] r. trzeba sięgnąć do art. 22 ust. 5 i art. 25 p.r.d.

Przepis art. 22 zamieszczony jest w Rozdziale 3 p.r.d. noszącym tytuł : "Ruch pojazdów", Oddział 4 "Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu". Stosownie do jego treści, kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu tylko z zachowaniem szczególnej ostrożności (ust. 1). Wykonując taki manewr jest obowiązany zbliżyć się: 1) do prawej krawędzi jezdni - jeżeli zamierza skręcić w prawo; 2) do środka jezdni lub na jezdni o ruchu jednokierunkowym do lewej jej krawędzi - jeżeli zamierza skręcić w lewo. Zmieniając zajmowany pas ruchu, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać, oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas z prawej strony (ust. 4). Kierujący pojazdem jest obowiązany zawczasu i wyraźnie sygnalizować zamiar zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz zaprzestać sygnalizowania niezwłocznie po wykonaniu manewru. (ust. 5 p.r.d.).

Wobec powyższego obowiązek sygnalizacji, o którym mowa w art. 22 ust. 5 p.r.d., powstaje w sytuacji, w której kierujący pojazdem wykonuje manewr zmiany kierunku jazdy lub zmienia pas ruchu. Pozostaje pytanie, zasadnicze z punktu widzenia przedmiotowej sprawy, czy wjazd na skrzyżowanie z ruchem okrężnym jest jednocześnie manewrem polegającym na zmianie kierunku ruchu.

W myśl art. 25 p.r.d. kierujący pojazdem zbliżając się do skrzyżowania jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z prawej strony, a jeżeli skręca w lewo – także jadącemu z kierunku przeciwnego na wprost lub skręcającemu w prawo. Ustawa - Prawo o ruchu drogowym, co należy zauważyć, nie wprowadza szczególnych wymogów dotyczących wjazdu na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym. Jest ono skrzyżowaniem w rozumieniu art. 2 pkt 10 p.r.d. traktowane jako " przecięcie się w jednym poziomie dróg mających jezdnię, ich połączenie lub rozwidlenie, łącznie z powierzchniami utworzonymi przez takie przecięcia, połączenia lub rozwidlenia; określenie to nie dotyczy przecięcia, połączenia lub rozwidlenia drogi twardej z drogą gruntową, z drogą stanowiącą dojazd do obiektu znajdującego się przy drodze lub z drogą wewnętrzną". Jednocześnie, jak wynika z § 55 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Transportu i gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 124) tego rodzaju skrzyżowanie (rondo) zaliczane jest do skrzyżowań skanalizowanych, a więc takich, które zawierają co najmniej na jednym wlocie wyspę dzielącą lub środkowy pas dzielący.

Bliższa analiza przepisów p.r.d., przywołanych wyżej rozporządzeń oraz ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1440, dalej: u.d.p) wskazuje na to, że skrzyżowanie z ruchem okrężnym, podobnie jak skrzyżowanie zwykłe, stanowi część drogi publicznej. Jeśli przyjmiemy takie ustalenie, to wjazd na rondo niczym nie różni się od wjazdu na część drogi prowadzącej po łuku, nawet jeśli ten łuk będzie przechodził w pętlę. Nie następuje w takim przypadku zmiana kierunku jazdy, i co do tego nie ma większych wątpliwości. Wobec tego należy uznać, ze kierujący wjeżdżający na rondo z ruchem okrężnym z obowiązkiem ustąpienia pierwszeństwa porusza się po tej samej drodze publicznej i nie zmienia kierunku jazdy ( w momencie wjazdu na rondo).

Kierujący pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i w ramach tej "szczególnej ostrożności" być może powinien sygnalizować wjazd na rondo w taki sposób, jak to to przedstawia egzaminator (skarżący). Obowiązek taki nie wynika jednak wyraźnie z przepisów prawa, jest on wynikiem interpretacji norm regulujących ruch drogowy przez doktrynę oraz prowadzących szkolenia przygotowujące do egzaminu na prawo jazdy. Sąd nie kwestionuje tej interpretacji, stwierdza jedynie tyle, że nie może być ona podstawą oceny prawidłowości zadania wykonywanego przez osobę egzaminowaną.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd uznał, iż ustalenia Marszałka Województwa [...] i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w zakresie braku zaistnienia przesłanek, o których mowa w § 28 ust. 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie egzaminowania osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez egzaminatorów oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach znajdują pełne uzasadnienie .

Skoro w rozpoznawanej sprawie podstawą uznania zadania za niewykonane, a w ślad za tym podstawą negatywnego wyniku egzaminu państwowego było niespełnienie przez osobę egzaminowana standardu nie wynikającego z przepisów prawa, a jedynie z interpretacji, to tym samym zachodziła przesłanka unieważnienia egzaminu w oparciu o art. 72 ust. 1 pkt. 2 u.k.p. Egzamin był przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik.

Za nietrafne należy uznać zarzuty skarżącego dotyczące braku uwzględnienia w tym zakresie poglądów autorów poradników dotyczących ruchu drogowego. Zawarte tam twierdzenia stanowią tylko prywatne poglądy dotyczące powyższej problematyki. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku przywołanego wyżej pisma Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji, które stanowi jedynie niewiążącą interpretację przepisów ruchu drogowego.

Zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Rozpatrując w takim zakresie sprawę Sąd nie dopatrzył się naruszeń skutkujących koniecznością uchylenia zaskarżonej decyzji. W tym stanie rzeczy na mocy art. 151 p.p.s.a. Sąd oddalił skargę.