Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku Wydział I w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Włodzimierz Witold Kędzierski, Sędziowie sędzia NSA Janusz Lewkowicz (spr.), sędzia WSA Sławomir Presnarowicz, Protokolant Urszula Zajko, po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2005 r. sprawy ze skargi P. K. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia [...] września 2005 r. Nr [...] w przedmiocie uchylenia postanowienia organu I instancji orzekającego o bezpodstawności zarzutów na prowadzone postępowanie ezgekucyjne 1. uchyla zaskarżone postanowienie, 2. stwierdza, że zaskarżone postanowienie nie może być wykonane w całości.-

Na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w B. wszczął postępowanie egzekucyjne względem majątku Pana P. K.

Podstawą wystawienia tytułów wykonawczych była decyzja Dyrektora ZUS O/B. z [...].11.2003 r. nr [...] o przeniesieniu odpowiedzialności na P. K., jako spadkobiercę zmarłego syna A. H. K., z tytułu niezapłaconych składek ZUS.

W związku z wszczęciem postępowania egzekucyjnego, zobowiązany Pan P. K. pismem z 12.08.2004 r., wniósł zarzuty dotyczące jego prowadzenia, w których stwierdził, iż nie otrzymał decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności za nieuregulowane przez Syna składki ZUS, stąd nie ciąży na nim obowiązek ich zapłaty. Wierzyciel – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., ustosunkowując się do powyższych zarzutów, postanowieniem z [...].09.2004 r., znak: [...] uznał je za bezzasadne i stwierdził brak podstawy do wycofania tytułów wykonawczych. Powyższe stanowisko wierzyciela zostało uzasadnione tym, iż ze względu na w/w okoliczności, decyzja w sprawie orzeczenia odpowiedzialności została doręczona w tzw. trybie zastępczym, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w tym zakresie. Po otrzymaniu ostatecznego postanowienia wierzyciela organ egzekucyjny w postanowieniu z [...].10.2004 r. nr [...] w sprawie zarzutów, stwierdził wadliwość doręczenia przedmiotowej decyzji, a w konsekwencji za zasadny zarzut dotyczący braku wymagalności obowiązku zapłaty. W związku z tym orzekł o umorzeniu toczącego się postępowania egzekucyjnego. Na postanowienie to wierzyciel, tj. ZUS O/B. wniósł zażalenie wnioskując w nim o uchylenie skarżonego postanowienia, uznania zarzutu dotyczącego braku wymagalności zapłaty zaległych składek za bezzasadny i dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego. W wyniku rozpatrzenia powyższego zażalenia Dyrektor Izby Skarbowej

w B. postanowieniem z [...].12.2004 r. nr [...] uchylił postanowienie organu egzekucyjnego i orzekł o bezpodstawności zarzutów.

Postanowienie to Pan P. K. zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. W skardze powtórzył zarzuty na prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Powtórnie zarzucił, iż nie otrzymał decyzji ZUS O/B. oraz nie został zapoznany z jej treścią, a także stwierdził, iż nie poczuwa się do odpowiedzialności za w/w nieregulowane długi swego syna względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych O/B.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wyrokiem z 18.03.2005 r., sygn. akt I SA/Bk 24/05 uchylił zaskarżone postanowienie organu odwoławczego z powodu nieuczynienia zadość wymogowi art. 131 Kodeksu postępowania administracyjnego, który stanowi, że o wniesieniu odwołania (zażalenia) organ administracyjny, który wydał decyzję (postanowienie), winien zawiadomić strony, co w tym przypadku nie zostało uczynione.

W związku ze stwierdzeniem powyższego uchybienia Sąd zarzutów skargi nie rozpoznawał.

Po usunięciu stwierdzonego przez Sąd uchybienia, Dyrektor Izby Skarbowej

w B. rozpoznał ponownie zażalenie i postanowieniem z dnia [...].09.2005 r.

Nr [...] uchylił w całości zaskarżone postanowienie organu I instancji i orzekł o bezpodstawności zarzutów.

W uzasadnieniu postanowienia organ odwoławczy podał, że podstawą zarzutu było powołanie się Pana P. K. na nieotrzymanie decyzji będącej podstawą wystawienia tytułów wykonawczych. Z tego względu, jego zdaniem, brak było wymagalności obowiązku, o czym mowa w art. 33 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wierzyciel w postanowieniu z [...].09.2004 r. wyrażającym stanowisko w sprawie zarzutów wskazał, iż w/w decyzję z [...].11.2003 r. doręczono w trybie zastępczym, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami Kpa. Z tego względu uznał, iż brak jest przeszkody do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Przepis art. 34 § 1 ustawy egzekucyjnej stanowi, że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 pkt 1 – 5, wypowiedź wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążąca. W świetle powyższego organ egzekucyjny nie był uprawniony do wyrażenia w postanowieniu z [...].10.2004 r. nr [...] w sprawie zarzutów stanowiska odmiennego od stanowiska wierzyciela, zwłaszcza że rozstrzyganie sporów co do wymagalności obowiązku, nie należy do kompetencji organu egzekucyjnego. W zarzutach Pan P. K. twierdził, iż nie otrzymał decyzji ZUS oraz nie został zapoznany z jej treścią i nie poczuwa się do odpowiedzialności za nieuregulowane zaległości syna względem ZUS. Z korespondencji znajdującej się w aktach sprawy wynika jednak, iż w/w był poinformowany o obowiązku wynikającym z przeniesienia odpowiedzialności za zaległości wobec ZUS zmarłego syna, o podstawie prawnej tego obowiązku, jak i o wszczęciu postępowania egzekucyjnego.

Organ odwoławczy nadmienił też, że Pan P. K. po powzięciu wiadomości

o usiłowaniu doręczenia mu decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności z tytułu niezapłaconych przez syna składek ZUS nie wystąpił o przywrócenie terminu do ewentualnego wniesienia odwołania. Ponadto z korespondencji prowadzonej przez zobowiązanego z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wynika, że nie zwracał się on z prośbą o doręczenie mu przez ZUS przedmiotowej decyzji. Doręczenia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dokonuje się według zasad określonych

w Kodeksie postępowania administracyjnego, a nie w art. 150 Ordynacji podatkowej. Przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące prawnej skuteczności doręczeń określają tryb doręczeń w sposób bezpośredni lub zastępczy. Nie przewidują natomiast dla skuteczności doręczenia wymogu fizycznego otrzymania przesyłki przez adresata. Niezbędnym warunkiem wymagalności obowiązku wynikającego z decyzji lub postanowienia jest skuteczne pod względem prawnym ich doręczenie. Dokonane w rozpatrywanej sprawie doręczenie zastępcze decyzji orzekającej o odpowiedzialności zrealizowano zgodnie

z wymogami art. 44 Kpa, stąd było ono prawnie skuteczne. Decyzja ta stanowiła podstawę do wystawienia tytułów wykonawczych, których zobowiązany nie odebrał osobiście, odmawiając potwierdzenia podpisem faktu ich doręczenia. W świetle powyższego nie było podstawy do uznania zasadności zarzutów i umorzenia postępowania egzekucyjnego.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku Pan P. K. stwierdził, iż Sąd na rozprawie w dniu 11.03.2005 r. (wyrok z 18.03.2005 r.,

sygn. akt I SA/Bk 24/05) w pełni rozpatrzył treść jego poprzedniej skargi z 03.01.2005 r. Ponadto, zdaniem skarżącego, nieprawdą jest, iż nie prosił o przywrócenie terminu do ewentualnego odwołania się od decyzji ZUS, bowiem pismem z 19.02.2004 r. zwrócił się do Dyrektora ZUS O/B. o wydanie mu decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności, co miało być równoznaczne z przywróceniem możliwości odwołania się od tej decyzji. Powtórnie też zarzucił, iż nie otrzymał w/w decyzji ZUS oraz nie był wcześniej informowany o jakichkolwiek zaległościach syna. W związku z tym wystąpił z wnioskiem o utrzymanie

w mocy wyroku Sądu z 18.03.2005 r. oraz postanowienia Naczelnika [...] Urzędu Skarbowego w B. z [...].10.2004 r. nr [...].

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w B. podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o oddalenie skargi. Podkreślił, iż błędny jest pogląd skarżącego, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 18.03.2005 r. sygn. akt

I SA/Bk 24/05 rozstrzygnął sprawę merytorycznie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek pogląd skarżącego, że Sąd w dniu

11 marca 2005 r. (wyrok z 18.03.2005 r., sygn. akt I SA/Bk 24/05) rozpoznał sprawę merytorycznie jest błędny. Sąd wymienionym wyrokiem uchylił zaskarżone postanowienie wyłącznie z powodu nieuczynienia zadość wymogowi art. 131 KPA, który stanowi, że

o wniesieniu odwołania (zażalenia) organ administracyjny, który wydał decyzję (postanowienie), winien zawiadomić strony. Wymóg ten w dalszym toku postępowania organów administracyjnych został spełniony.

O uchyleniu zaskarżonego postanowienia zadecydowały inne powody.

Z akt sprawy wynika, że ZUS pismem z dnia 21.03.2003 r. wezwał P. P. K. do złożenia wyjaśnień dotyczących postępowania spadkowego po zmarłym

w dniu 09.03.2002 r. A. H. K. W piśmie tym ZUS informował, że A. H. K. prowadził od 1.03.2000 r. do 31.11.2001 r. pozarolniczą działalność gospodarczą i był obowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Z tego tytułu zalegał z opłatą składek w łącznej kwocie 8.755,01 zł. ZUS poinformował również, że za zobowiązania zmarłego odpowiadają jego spadkobiercy i prosił o złożenie przez adresata w podanym terminie stosownych wyjaśnień.

W świetle przepisu art. 61 § 1 Kpa powyższe pismo może być uznane za wszczęcie postępowania w przedmiocie ustalenia kręgu spadkobierców zmarłego A. H. K. i ewentualnego orzeczenia o przeniesieniu odpowiedzialności zmarłego za długi spadkowe na jego spadkobierców, aczkolwiek właściwszą i nie budzącą wątpliwości formą byłoby wskazanie podstawy prawnej, określenie przedmiotu postępowania i formalne, zgodne z art. 61 § 4 kpa zawiadomienie strony o wszczęciu postępowania. Ponadto, w orzecznictwie i literaturze przyjmuje się, że organ administracyjny ma wynikający z art. 9 kpa obowiązek pouczenia stron wszczętego postępowania o skutkach niedopełnienia obowiązku zawiadomienia o zmianie adresu, które wynikają z § 2 art. 41 KPA (por. Komentarze Janowicza i B. Adamiak/J. Borkowskiego do art. 41 Kpa). Jak pisze J. Borkowski

w komentarzu do KPA, czynności materialno-techniczne doręczania uregulowane w KPA są sformalizowane i to aż do granic kazuistyki unormowań, co jest nieodzowne z uwagi na konieczność ścisłego określenia faktów powodujących skutek prawny.

Z akt sprawy wynika, że P. P. K. po śmierci syna, z którym razem mieszkał, większą część czasu spędza u córki.

W zaskarżonym postanowieniu organ stwierdza, że doręczenie decyzji z dnia [...].11.2003 r. nastąpiło zgodnie z wymogami art. 44 KPA. Przepis art. 44 KPA zawierający fikcję prawną doręczenia pisma stanowi, że w razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43 pismo składa się na okres siedmiu dni w placówce pocztowej lub

w urzędzie gminy, a zawiadomienie o tym umieszcza się w skrzynce na korespondencję lub, gdy to nie jest możliwe, na drzwiach mieszkania adresata albo biura lub innego pomieszczenia (...); w tym przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia tego okresu. Z treści zdania pierwszego tego przepisu wynika więc, że doręczający pismo ma obowiązek w pierwszej kolejności doręczyć pismo stosownie do art. 42 KPA, a w przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu winien podjąć starania zmierzające do dokonania doręczenia zastępczego (art. 43) i dopiero po wyczerpaniu opisanych możliwości powinna być podjęta czynność przewidziana w art. 44 KPA. Z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy nie wynika, aby powyższy tryb został zachowany.

Wreszcie przepis art. 34 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stanowi, że organ egzekucyjny po otrzymaniu ostatecznego (podkr. Sądu) postanowienia

w sprawie stanowiska wierzyciela wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów.

Wierzyciel – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

– postanowieniem z dnia [...].09.2004 r. uznał zarzuty P. K. za bezzasadne. Jednocześnie ZUS uznał, że od jego postanowienia nie przysługuje zażalenie z uwagi na treść art. 83c ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.). Przepis ten stanowi, że od wydanych w trakcie postępowania egzekucyjnego postanowień Zakładu w sprawie stanowiska wierzyciela zażalenie nie przysługuje. Jest to więc przepis szczególny w stosunku do art. 34 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji mówiącym, że na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela przysługuje zażalenie. Jednak – zdaniem Sądu – przepis art. 83c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odnosi się wyłącznie do sytuacji unormowanych w ust. 1 tego przepisu tzn. gdy wierzycielem jak też organem egzekucyjnym jest jednostka Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przedmiotowej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. W rezultacie skarżący pozbawiony został prawa dochodzenia swoich racji stosownie do art. 34 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a jednocześnie zaskarżone postanowienie organu odwoławczego wydane zostało z obrazą art. 34 § 2 w/w ustawy, gdyż postanowienie wierzyciela nie było postanowieniem ostatecznym. Na ten fakt zwracał dwukrotnie uwagę Naczelnik [...] Urzędu Skarbowego w B. we wnioskach w sprawie zażalenia z dnia 09.11.2004 r. (k.97) i z dnia 26.08.2005 r.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w sentencji na mocy przepisów art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) oraz art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.).