Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Prawem materialnym są tylko te normy prawne, z których wynikają, dla ich adresatów, określone obowiązki lub uprawnienia.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Grzegorz Borkowski (sprawozdawca), Sędzia NSA Maria Dożynkiewicz, Sędzia NSA Sylwester Marciniak, Protokolant Janusz Bielski, po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2007 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 22 grudnia 2005 r. sygn. akt I SA/Bk 355/05 w sprawie ze skargi Piotra K. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia 26 września 2005r. (...) w przedmiocie uchylenia postanowienia organu I instancji orzekającego o bezpodstawności zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne oddala skargę kasacyjną.

II FSK 453/06

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uchylił zaskarżone przez Piotra K. postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w B. w przedmiocie uchylenia postanowienia organu pierwszej instancji orzekającego o bezpodstawności zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne oraz stwierdził, że postanowienie to nie może być wykonane w całości.

Sąd przedstawił następujący stan faktyczny: na podstawie tytułów wykonawczych wystawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. Naczelnik (...) Urzędu Skarbowego w B. wszczął postępowanie egzekucyjne względem majątku Piotra K. Podstawą wystawienia tytułów wykonawczych była decyzja Dyrektora ZUS O. B. z o przeniesieniu odpowiedzialności na Piotra K., jako spadkobiercę zmarłego syna Artura Huberta K., z tytułu niezapłaconych składek ZUS.

Piotr K. wniósł zarzuty dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w których stwierdził, iż nie otrzymał decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności za nieuregulowane przez syna składki ZUS, stąd nie ciąży na nim obowiązek ich zapłaty. ZUS wskazał, że decyzja w sprawie orzeczenia odpowiedzialności została doręczona w tzw. trybie zastępczym, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w tym zakresie. W wyniku rozpatrzenia zażalenia Dyrektor Izby Skarbowej w B. uchylił postanowienie organu egzekucyjnego i orzekł o bezpodstawności zarzutów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wyrokiem z 18 marca 2005 r., uchylił zaskarżone postanowienie organu odwoławczego z powodu nieuczynienia zadość wymogowi art. 131 Kodeksu postępowania administracyjnego, który stanowi, że o wniesieniu odwołania organ administracyjny, który wydał decyzję, winien zawiadomić strony, co w tym przypadku nie zostało uczynione.

Po usunięciu stwierdzonego przez Sąd uchybienia, Dyrektor Izby Skarbowej w B. rozpoznał ponownie zażalenie i postanowieniem z dnia 26 września 2005 r. uchylił w całości zaskarżone postanowienie organu I instancji i orzekł o bezpodstawności zarzutów.

W uzasadnieniu postanowienia organ odwoławczy podał, że doręczenia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dokonuje się według zasad określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego, a nie w art. 150 Ordynacji podatkowej. Przepisy Kpa dotyczące prawnej skuteczności doręczeń określają tryb doręczeń w sposób bezpośredni lub zastępczy. Nie przewidują natomiast dla skuteczności doręczenia wymogu fizycznego otrzymania przesyłki przez adresata. Niezbędnym warunkiem wymagalności obowiązku wynikającego z decyzji lub postanowienia jest skuteczne pod względem prawnym ich doręczenie. Dokonane w rozpatrywanej sprawie doręczenie zastępcze decyzji orzekającej o odpowiedzialności zrealizowano zgodnie z wymogami art. 44 Kpa, stąd było ono prawnie skuteczne. Decyzja ta stanowiła podstawę do wystawienia tytułów wykonawczych, których zobowiązany nie odebrał osobiście, odmawiając potwierdzenia podpisem faktu ich doręczenia. W świetle powyższego nie było podstawy do uznania zasadności zarzutów i umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznał, że skarga Piotra K. zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu wskazano, że wierzyciel uznał zarzuty Piotra K. za bezzasadne. Jednocześnie ZUS uznał, że od jego postanowienia nie przysługuje zażalenie z uwagi na treść art. 83c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednak, zdaniem Sądu, przepis art. 83c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych odnosi się wyłącznie do sytuacji unormowanych w. ust. 1 tego przepisu. W przedmiotowej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. W rezultacie skarżący pozbawiony został prawa dochodzenia swoich racji stosownie do art. 34 par. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a jednocześnie zaskarżone postanowienie organu odwoławczego wydane zostało z obrazą art. 34 par. 2 ww. ustawy, gdyż postanowienie wierzyciela nie było postanowieniem ostatecznym.

WSA wskazał także, iż Piotr K. po śmierci syna większą część czasu spędza, a córki, a zatem nie mogła zostać spełniona przesłanka z art. 42 Kpa, czyli próba doręczenia przesyłki w mieszkaniu adresata. Zatem nie zostały spełnione przesłanki do uznania doręczenia w trybie art. 44 Kpa za skuteczne.

W skardze kasacyjnej z dnia 20 lutego 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię

- art. 42 w związku z art. 44 Kpa poprzez przyjęcie, iż adres, na który wysłano decyzję nie jest miejscem, zamieszkania zobowiązanego, a zatem skoro nie wyczerpano możliwości doręczenia przewidzianych w art. 42 i art. 43 Kpa nie nastąpiło doręczenie decyzji w trybie art. 44 Kpa,

- art. 83c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 34 par. 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji poprzez przyjęcie, iż od postanowień wydanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jako wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez inny organ egzekucyjny, przysługuje środek zaskarżenia w postaci zażalenia, a zatem postanowienie to nie było ostateczne.

Wskazując na powyższe podstawy wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi. Wniesiono także o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że przedmiotowa decyzja została wysłana przez wierzyciela jako korespondencja rejestrowana z dołączonym drukiem zwrotnego potwierdzenia odbioru na adres zamieszkania Piotra K. Z uwagi na nieobecność adresata w mieszkaniu przesyłkę awizowano. Z porównania daty awizowania 1 daty odesłania nie podjętego pisma wynika, iż pismo było złożone w placówce pocztowej na okres 7 dni. Po upływie tego terminu przesyłkę zwrócono nadawcy.

Autor skargi kasacyjnej wskazał, że adres, na jaki wysłano decyzję był identyczny z adresem, na który skutecznie doręczono inne pisma z organu rentowego i jest to także adres zameldowania skarżącego. Jak wynika ze zgromadzonego materiału Piotr K. po śmierci syna przebywał w swoim mieszkaniu i odbierał tam korespondencję kierowaną na ten adres. Zatem nie utracił rzeczywistego związku z tym miejscem. Nie można wywodzić, iż Piotr K. przestał mieszkać pod adresem, na który została wysłana przez wierzyciela decyzja. Ponadto należy zauważyć, iż na wskazany adres w B. przy ul. D. 6/31 skutecznych doręczeń dokonywał organ, egzekucyjny, Izba Skarbowa w B. oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.

Niemożność doręczenia w sposób wskazany w art. 42 dotyczy sytuacji, w których doręczyciel pocztowy nie zastał adresata pisma zamieszkującego pod wskazanym adresem. Czasowa nieobecność adresata w miejscu zamieszkania me wyklucza możliwości doręczenia decyzji w sposób prawnie skuteczny, a jedynie brak obiektywnej możliwości zapoznania się z decyzją może obalić skutki doręczenia w trybie art. 44 Kpa. Piotr K. nie zmienił miejsca zamieszkania, a zatem wszystkie przesłanki przewidziane w art. 44 Kpa zostały spełnione i decyzję stanowiącą podstawę wystawienia tytułów wykonawczych wobec Piotra K. wydaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. należało uznać za doręczoną skutecznie w trybie tzw. doręczenia zastępczego.

Ponadto w ocenie ZUS brak jest przesłanek do przyjęcia, iż przepis 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych może mieć zastosowanie jedynie w sytuacji "egzekucji własnej". Z analizy całości przepisów dotyczących funkcjonowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, iż dwuinstancyjność postępowania administracyjnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, jak też sprawach emerytalno-rentowych została wykluczona na rzecz możliwości odwołania się do sądu powszechnego. Natomiast przepisy Kodeksu postępowania cywilnego me przewidują możliwości rozpatrywania przez sądy zażaleń na postanowienia wydane przez ZUS.

Ponadto na podkreślenie zasługuje fakt, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznając w skarżonym wyroku prawo do wniesienia zażalenia od postanowienia wydanego - przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w sprawie stanowiska wierzyciela nie wskazał organu uprawnionego do jego rozpatrzenia.

Zobowiązany - Piotr K. wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej i przyznanie kosztów postępowania kasacyjnego.

Dyrektor Izby Skarbowej w B. nie złożył odpowiedzi na skargę kasacyjną ani wniosku co do sposobu jej rozstrzygnięcia.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga kasacyjna nie mogła być uwzględniona z przyczyn formalnych.

Art. 174 p.p.s.a przewiduje, jako podstawy kasacyjne zarówno naruszenie prawa materialnego /na dwa "sposoby"/ jak i procesowego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarzucił Sądowi naruszenie art. 42 i 44 Kpa oraz art. 83c ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 34 par. 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, poprzez błędną ich wykładnię, przyjmując, że są to przepisy prawa materialnego. Tymczasem prawem materialnym są tylko te normy prawne, z których wynikają, dla ich adresatów, określone obowiązki lub uprawnienia.

W rozpatrywanej sprawie taką normą był m.in. art. 97 par. 1 Ordynacji podatkowej, do którego odsyła art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i który wprowadza zasadę przejmowania przez spadkobiercę m.in. obowiązków spadkodawcy także dotyczących należności z tytułu składek. Natomiast przepisy regulujące działanie organów administracji publicznej mające doprowadzić do wykonania przez adresata normy prawa materialnego wynikającego z niej obowiązku są przepisami procesowymi. Należą do nich bez wątpienia art. 42 i art. 44, określające sposób doręczenia pisma przez organ administracji publicznej i adresatem tych norm jest ten organ. Także art. 83c ust. 2 ustawy o s.u.s. wyłączający /na zasadzie wyjątku od zasady ustanowionej we art. 34 par. 4 u.o.p. egz. w a./ możliwość zaskarżenia postanowienia Zakładu wyrażającego swoje stanowisko jako wierzyciel /a nie działającego jako organ egzekucyjny, o którym mowa w ust. 1/ jest typowym przepisem procesowym, a nie materialnym. Oczywistym jest, że obie te procedury /tj. Kpa i procesowe przepisy ustawy o s.u.s./ nie mają zastosowania w postępowaniu przed sądami administracyjnymi - uregulowanym ustawą z 30 sierpnia 2002 r. /Dz.U. nr 153 poz. 1270/. Tym samym Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazanych przepisów naruszyć nie mógł. Błąd Sądu mógł polegać jedynie na niewłaściwej kontroli zaskarżonego aktu w aspekcie wymienionych wyżej przepisów procesowych. W takiej jednak sytuacji - co już wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie /por. np. wyrok z 23 marca 2006 r. II FSK 1031/05 - ONSAiWSA 2006 nr 6 poz. 176/ należało zarzucić sądowi naruszenie art. 145 par. 1 pkt 1 lit. "c" p.p.s.a. w związku z odpowiednimi przepisami procedury administracyjnej. Związanie Sądu I instancji podstawami skargi kasacyjnej, wynikające z art. 183 par. 1 p.p.s.a. nie pozwala temu Sądowi na ich uzupełnienie o właściwy przepis procedury sądowej, a tym samym na "merytoryczną" ocenę wyrażonych w uzasadnieniu wyroku poglądów prawnych.

W tej sytuacji należało na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzec jak w sentencji.

Zobowiązany - Piotr K. nie podniósł kosztów postępowania kasacyjnego, które podlegałyby zwrotowi w trybie art. 204 pkt 2 p.p.s.a.

Wobec powyższego jego wniosek o ich zasądzenie był bezprzedmiotowy.