Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Borowiec (spr.) po rozpoznaniu w dniu 3 sierpnia 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia M.P. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 25 maja 2011 r., sygn. akt III SA/Kr 486/10 o cofnięciu skarżącemu prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata w sprawie ze skarg M.P. na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. w przedmiocie zasiłków celowych w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie przyznania zasiłku celowego postanawia: oddalić zażalenie.

M.P. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wniosek o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze jego skarg na decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. w przedmiocie zasiłku celowego i zasiłku celowego specjalnego.

Na złożonym urzędowym formularzu PPF podał, że jest osobą niepełnosprawną z dysfunkcją kończyn i ograniczoną sprawnością psychofizyczną, a jak dotąd w innych sprawach, Sąd rozpoznawał jego wnioski o prawo pomocy na podstawie jednego dokumentu mimo, że dotyczył on wielu zaskarżonych decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Oświadczył, że nie zatrudnia i nie pozostaje w innym stosunku prawnym z jakimkolwiek kwalifikowanym pełnomocnikiem. Podał, że prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Wskazał, że w skład jego majątku wchodzi 65 metrowe mieszkanie. Stwierdził, że nie posiada zasobów pieniężnych ani przedmiotów wartościowych. Wyjaśnił, że od 1993 r. leczy się farmakologicznie i podlega rehabilitacji, zaś źródłem jego utrzymania jest renta inwalidzka w kwocie 486,55 zł miesięcznie, która nie wystarcza na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych. Z kolei, w dniu 22 kwietnia 2010 r. skarżący złożył plik dokumentów m.in. kopie zaświadczeń lekarskich stwierdzające, że podlega on stałemu leczeniu oraz, że zalecono mu leczenie farmakologiczne i zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne; kopie recept; opracowane przez skarżącego zestawienie faktur wykupionych leków; kopie decyzji ZUS o ponownym ustaleniu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy wskazującą, iż otrzymuje 467,62 zł; kopie pism Spółdzielni Mieszkaniowej do której należy skarżący wskazujące na zadłużenie czynszowe, a także monity od dostawców mediów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 3 września 2010 r., sygn. akt III SA/Kr 486/10 przyznał skarżącemu prawo pomocy w zakresie ustanowienia adwokata.

Następnie, pismem z dnia 15 kwietnia 2011 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zwrócił się do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w K. o nadesłanie aktu notarialnego sporządzonego w dniu 14 lipca 2009 r. w Kancelarii Notarialnej, zgodnie z którym M.P. sprzedał działkę nr 40 położoną w miejscowości B., Gmina Z.

Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w K. odpowiedzi na powyższe wezwanie nadesłał uwierzytelnioną kserokopię aktu notarialnego Repertorium A nr 2195/2009, z treści którego wynika, iż skarżący wraz z D.P. -współwłaściciele nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr 40 położonej w miejscowości B., Gmina Z., sprzedali ją za kwotę 200.000 zł. Oznacza to, że skarżący dysponował kwotą 100.000 zł.

W związku z powyższym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 25 maja 2011 r., sygn. III SA/Kr 486/10 cofnął skarżącemu prawo pomocy w zakresie ustanowienia adwokata.

W uzasadnieniu postanowienia odwołując się do treści art. 249 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej jako: P..s.a.) podał, że przyznanie prawa pomocy może być cofnięte w całości lub w części, jeżeli się okaże, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że ocenił okoliczności powołane przez skarżącego, w tym dane zawarte we wnioskach o przyznanie prawa pomocy konfrontując je z informacjami zawartymi w aktach administracyjnych. Stwierdził, że skoro skarżący był właścicielem nieruchomości, ze sprzedaży, której uzyskał kwotę 100.000 złotych, a w złożonym przez niego wniosku o przyznanie prawa pomocy nie poinformował o tym Sądu, to nie przedstawił on swojej sytuacji materialnej w sposób pełny. Podkreślił, że z treści złożonego wniosku wynika, że w skład jego majątku wchodzi 65 metrowe mieszkanie i nie posiada on żadnych zasobów pieniężnych, ani przedmiotów wartościowych. Z kolei, ze znajdującego się w aktach sprawy formularza wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 11 sierpnia 2009 r. wynika, że skarżący wymienił wszystkie okna w swoim mieszkaniu, a koszt wymiany wynosił 5.330 zł, z czego 1.680,44 zł skarżący otrzymał od Spółdzielni Mieszkaniowej (k. 3687-3684 t. 14 akt administracyjnych). Ustalił również, że skarżący uregulował zaległości czynszowe wpłacając w czerwcu 2009 r. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej kwotę 5.525,14 zł, a w sierpniu 2009r. kwotę 1.266,74 zł (k. 3598, 3662 t. 14 akt administracyjnych). Z kolei z informacji uzyskanych z zakładu energetycznego i z zakładu gazowego (k. 3663 t. 14 akt administracyjnych) wynika, że skarżący uiszcza opłaty terminowo i nie ma zaległości. Przy czym, podczas wywiadu środowiskowego oraz w skardze skarżący wyjaśnił, iż na wymianę okien oraz uregulowanie zaległości czynszowych zaciągnął pożyczki, ale odmówił podania nazwisk pożyczkodawców.

W ocenie Sądu pierwszej instancji skoro we wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący nie przedstawił swojej sytuacji materialnej w sposób wyczerpujący, gdyż nie poinformował Sądu, iż był właścicielem nieruchomości, ze sprzedaży której uzyskał kwotę 100.000 zł., a ze znajdujących się w aktach sprawy oświadczeń skarżącego wynika, że pieniądze na wymianę okien i pokrycie zaległości czynszowych pożyczył od osób trzecich i odmawia podania nazwisk tych osób, to jego działanie należy uznać za próbę ukrycia przed Sądem orzekającym w przedmiocie prawa pomocy informacji o posiadanych przez niego zasobach pieniężnych.

Z tych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uznał, że okoliczności, na podstawie których przyznano skarżącemu prawo pomocy nie istniały, albowiem zataił on przed Sądem istotne fakty mogące mieć znaczenie dla tego rozstrzygnięcia.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł do Naczelnego Sądu Administracyjnego M.P. reprezentowany przez adwokata, który zaskarżające jej w całości wniósł o jego uchylenie.

W uzasadnieniu zażalenie nie zakwestionował ustaleń faktycznych, które legły u podstaw zaskarżonego rozstrzygnięcia. Podał, że okolicznością przemawiającą za przyznaniem skarżącemu prawa pomocy jest jego zły stan zdrowia oraz trudna sytuację materialna. Podkreślił, iż skarżący stałe ubiega się o przyznanie pomocy ze środków finansowych ośrodka pomocy społecznej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Stosownie do treści z art. 249 P.p.s.a. przyznanie prawa pomocy może być cofnięte w całości lub części, jeżeli się okaże, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także piśmiennictwie prawniczym podkreśla się, że: "Sąd każdorazowo powinien cofnąć przyznanie prawa pomocy, jeżeli strona podała nieprawdziwe informacje lub dowody albo zataiła prawdę o swej sytuacji majątkowej, rodzinnej, czy zdolnościach płatniczych" (por. postanowienie NSA z dnia 30 marca 2010 r. sygn. akt II FZ 104/10 - Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych; S. Babiarz, B. Dauter, M. Niezgódka - Medek "Koszty postępowania w sprawach administracyjnych i sądowoadministracyjnych", LexisNexis Warszawa 2007, str. 271). Oznacza to, że cofnięcie prawa pomocy może nastąpić w wypadku, gdy strona wprowadziła sąd w błąd, co do swojej sytuacji majątkowej, rodzinnej czy zdolności płatniczych.

W związku z powyższym, skoro w okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym jest, że skarżący był współwłaścicielem nieruchomości położonej w miejscowości B., Gmina Z., oznaczonej jako działka ewidencyjna nr 40, która to nieruchomość została sprzedana za kwotę 200.000 zł, zaś w złożonym przez niego wniosku o przyznanie prawa pomocy podał, że nie posiada żadnych zasobów pieniężnych, to Sąd pierwszej instancji trafnie przyjął, iż okoliczności, na podstawie których przyznano mu prawo pomocy nie istniały. Ponadto, z akt sprawy wynika, że skarżący wymienił wszystkie okna w mieszkaniu i nie zalega z żadnymi opłatami za czynsz, prąd lub gaz.

Wyjaśnić należy, że instytucja prawa pomocy ma na celu umożliwienie dochodzenia swoich praw przed sądem osobom o bardzo niskich dochodach lub całkowicie tych dochodów pozbawionych, które z uwagi na swą sytuację materialną nie są w stanie pokryć kosztów związanych z postępowaniem sądowym (art. 200 P.p.s.a.). Strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania i wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. Udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie środków na koszty sądowe jest rzeczywiście niemożliwe. Zwolnienie z tego rodzaju opłaty stanowi bowiem wyjątkowe odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia (art. 84 Konstytucji RP), a wyjątek ten odnosi się do szczególnych sytuacji, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru tych wydatków na współobywateli.

W związku z powyższym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie trafnie uznał, że skoro skarżący w złożonym przez niego wniosku o przyznanie prawa pomocy, nie przedstawił swojej sytuacji majątkowej w sposób rzetelny i prawdziwy, to na podstawie art. 249 P.p.s.a należało orzec o cofnięciu przyznanego mu prawa pomocy.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a., orzekł jak w postanowieniu.