Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Małaszewska-Litwiniec (spr.), Sędziowie sędzia WSA Łukasz Krzycki, asesor WSA Marian Wolanin, Protokolant Marcin Lesner, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 października 2006 r. sprawy ze skargi M. S. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] kwietnia 2006 r. nr [...] w przedmiocie reformy rolnej 1. uchyla zaskarżoną decyzję; 2. orzeka, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku; 3. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz skarżącego M.S. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Zaskarżoną do Sądu Administracyjnego decyzją z dnia [...].04.2006 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uchylił decyzję Wojewody [...] z dnia [...].03.1999 r. i umorzył postępowanie przed organem I instancji.

Wojewoda [...] odmówił stwierdzenia w swym rozstrzygnięciu, że nieruchomość zapisana dawniej w księdze wieczystej G. [...] tom [...] karta [...], obejmująca zespół dworsko - parkowy - nie podpadała pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r., nr 3, poz. 13 ze zm.).

Wojewoda wskazał, że przedmiotowe dobra rycerskie w dniu 1.09.1939 r. obejmowały powierzchnię [...] ha, a dwór i park stanowiły części składowe tej nieruchomości.

Odwołania od decyzji Wojewody wnieśli spadkobiercy byłych właścicieli majątku: W. G., J. G. oraz I. R.

W ich wyniku Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi uchylił decyzję Wojewody [...] z dnia [...].03.1999 r. i umorzył postępowanie przed organem I instancji.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia uznał, iż organ I instancji dokonał nieprawidłowej interpretacji § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. Podkreślił, że w oparciu o art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej na cele tej reformy przeznaczone zostały nieruchomości ziemskie stanowiące własność lub współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego, śląskiego, jeśli ich rozmiar przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej niezależnie od wielkości użytków rolnych. Nieruchomości te bezzwłocznie przechodziły na własność Skarbu Państwa i przewłaszczenie ich następowało z mocy samego prawa, z chwilą wejścia w życie tego dekretu tj. z dniem 13 września 1944 r. Ówczesny urząd ziemski orzekał o całej nieruchomości, nie zaś o jej części. Przepisy § 6 tego rozporządzenia przewidziały dopuszczalność złożenia przez zainteresowaną stronę wniosku o uznanie, że nieruchomość jest wyłączona spod działania postanowień zawartych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu. Wniosek taki w myśl § 5 tego rozporządzania był rozpoznawany w postępowaniu administracyjnym i rozstrzygnięcie - o tym czy nieruchomość podpada pod działanie dekretu o reformie rolnej - zapadało w formie decyzji administracyjnej, od której przysługiwało odwołanie do organu wyższego stopnia. Samo złożenie wniosku przewidzianego w § 6 omawianego

rozporządzenia nie zawieszało jednakże skutku w postaci przejścia na własność Skarbu Państwa nieruchomości, jak też nie stanowiło przeszkody ani w wystawieniu zaświadczenia stwierdzającego, że nieruchomość ziemska jest przeznaczona na cele reformy rolnej, ani do dokonania na jego podstawie odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej.

Organ odwoławczy, przytaczając w tym zakresie orzecznictwo Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, stwierdził, że brak jest podstawy prawnej w przedmiocie orzekania przez organ administracyjny co do części przejętej w trybie reformy rolnej nieruchomości. Rozstrzyganie sporów dotyczących praw rzeczowych, w tym ustalanie, że dana nieruchomość z uwagi na swój charakter nie jest nieruchomością ziemską i nie stanowi jej części składowej winny rozstrzygać sądy powszechne w drodze powództwa o uzgodnienie treści wpisu w księdze wieczystej, czy też w powództwie windykacyjnym lub w powództwie o ustalenie prawa.

W skardze M. S. spadkobierca J. G. nie zgodził się z interpretacją § 5 i § 6 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej dokonaną przez Ministra. Samemu dekretowi natomiast zarzucił niezgodność z Konstytucją RP.

W odpowiedzi na skargę Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji, wskazującą na właściwość sądów powszechnych w tej sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje :

Skarga jest zasadna.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w myśl art. 269 § 1 ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) a contrario związany jest treścią uchwały Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 5.06.2006 r., sygn. akt I OPS 2/06. Wykładnia przepisów prawa zawarta w uchwałach składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wiąże bowiem pośrednio wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych. Dopóki więc nie nastąpi zmiana tego stanowiska, tak długo sądy administracyjne winny je respektować.

Z przytoczonej uchwały wynika, że przepis § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. nr 10, poz. 51 ze zm.) może stanowić podstawę do orzekania w drodze decyzji administracyjnej o tym, czy dana nieruchomość lub jej cześć wchodzi w skład nieruchomości ziemskiej, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r., nr 3, poz. 13 ze zm.).

Podejmując uchwałę tej treści Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił zatem ostatnio prezentowanego w orzecznictwie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie poglądu, iż rozstrzyganie sporów dotyczących praw rzeczowych, w tym ustalanie, że dana nieruchomość z uwagi na swój charakter nie jest nieruchomością ziemską i nie stanowi jej części składowej winny rozstrzygać sądy powszechne w drodze powództwa o uzgodnienie treści wpisu w księdze wieczystej, czy też w powództwie windykacyjnym lub w powództwie o ustalenie prawa.

Odnosząc się natomiast do zarzutu skarżącego, dotyczącego niekonstytucyjności dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej należy zauważyć, że do dokonywania ocen w tym zakresie uprawniony jest Trybunał Konstytucyjny, który w sprawie ze skargi konstytucyjnej wnoszącej o zbadanie zgodności art. 2 ust. 1 lit. e tego dekretu z przepisami Konstytucji RP postępowanie umorzył wobec utraty mocy obowiązującej tego przepisu (por. wyrok TK z dnia 28.11.2001 r., sygn. akt SK 5/01, opubl. OTK ZU nr 8/2001, poz. 266). Trybunał Konstytucyjny wskazał tam jednakże, iż "po upływie ponad 50 lat od czasu przeprowadzenia reformy rolnej zmiany o charakterze społecznym i ekonomicznym stały się nieodwracalne. Ani względy społeczne ani względy prawne nie pozwalają na przywrócenie stanu poprzedniego (...). Uznanie przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności dekretu stworzyłoby podstawy wznowienia postępowania w sprawie przejęcia nieruchomości rolnych przez Skarb Państwa. Trzeba mieć jednak na uwadze, że beneficjenci tego dekretu otrzymali tytuły prawne do otrzymanych gruntów nie na mocy tego dekretu lecz innych aktów prawnych. Dekret stworzył jedynie zasoby gruntów państwowych, z których następowały nadziały poszczególnym osobom". Mając na względzie te ustalenia Trybunał Konstytucyjny stwierdził tamże, iż "wzajemne relacje pomiędzy aktami stanowiącymi podstawę przejęcia gruntów i ich przekazywania oraz instrumenty prawne jakimi dysponuje TK dla wykonywania jego konstytucyjnych kompetencji nie pozwalają skonstruować rozwiązań, które pogodziłyby prawa osób, którym odjęto własność z legalnie nabytymi prawami beneficjentów reformy rolnej". Podobnie w sprawie o sygn. akt W 15/95 (OTK ZU nr 2/1996, poz. 13) Trybunał podkreślił, że pełna ocena suwerenności i legalności PKWN, jako polskiego prawodawcy należy do współczesnego, demokratycznego ustrojodawcy. Przytoczone stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnoszące się do konstytucyjności dekretu PKWN z dnia 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej skład orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela.

Z przytoczonych przyczyn Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 269 § 1 oraz art. 151 ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) - orzekł jak w pkt 1 i 2 sentencji.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 1 ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyj nymi.

Wojewoda [...] był organem właściwym do orzekania w tej sprawie, zatem Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako organ drugiej instancji winien rozpoznać odwołania wniesione przez spadkobierców byłych właścicieli majątku: W. G., J. G. oraz I. R.