Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Pocztarek, , , po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej zażalenia R. S. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 7 grudnia 2007 r., sygn. akt II SA/Sz 1143/06 oddalające wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym ustanowienie adwokata w sprawie ze skargi R. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie uchylenia, w wyniku wznowienia postępowania, decyzji w sprawie dodatku mieszkaniowego postanawia: oddalić zażalenie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie postanowieniem z dnia 7 grudnia 2007 r., sygn. akt II SA/Sz 1143/06 oddalił wniosek skarżącego R. S. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym ustanowienie adwokata z urzędu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, że postanowieniem z dnia 8 lutego 2007 r. w przedmiotowej sprawie został już ustanowiony dla skarżącego pełnomocnik z urzędu - adwokat, jednakże w dniu 23 października 2007 r. skarżący poinformował Sąd o wypowiedzeniu udzielonego mu pełnomocnictwa. W dniu 24 października 2007 r. pełnomocnik skarżącego złożył opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej od wydanego w dniu 22 sierpnia 2007 r. wyroku oddalającego skargę R. S.. W ocenie Sądu Wojewódzkiego udzielenie adwokatowi pełnomocnictwa przez stronę, która uzyskała prawo pomocy stanowi dopełnienie warunków wskazanych w ustawie do podjęcia w jej imieniu działań przez fachowego pełnomocnika. Sąd podkreślił, że tak ustanowiony pełnomocnik działa na rzecz strony aż do prawomocnego zakończenia postępowania, jak również w postępowaniu egzekucyjnym. Sąd pierwszej instancji wskazał także, że przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270, ze zm., zwanej dalej P.p.s.a.) nie przewidują uprawnienia strony do wielokrotnego składania wniosku o prawo pomocy w sytuacji, gdy strona niezadowolona z działania dotychczasowego pełnomocnika ustanowionego na zasadzie prawa pomocy wypowiedziała temu pełnomocnikowi udzielone wcześniej pełnomocnictwo. Skoro taki stan faktyczny zaistniał w przedmiotowej sprawie, to zdaniem Sądu nie było podstaw do uwzględnienia kolejnego wniosku skarżącego o przyznanie mu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Sąd stwierdził, że wypowiedzenie pełnomocnictwa równoznaczne jest z rezygnacją strony z pomocy adwokata ustanowionego na zasadzie prawa pomocy. Konsekwencją zaś rezygnacji jest to, że strona na dalszym etapie postępowania działa samodzielnie i może korzystać z pomocy pełnomocnika ustanowionego z wyboru.

Na powyższe postanowienie zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego złożył R. S., wnosząc o jego uchylenie i przyznanie mu prawa pomocy poprzez ustanowienie adwokata z urzędu. W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, że zgodnie z zasadami i prawem demokratycznego państwa prawa strona powinna mieć prawo wniesienia środka odwoławczego od orzeczeń kończących postępowanie sądowe bez przymusu adwokackiego. Skarżący zakwestionował jednocześnie konstytucyjność: art. 9 ust. 1 pkt 2, art. 9 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o dodatkach mieszkaniowych, zasady przymusu adwokackiego do sporządzania skargi kasacyjnej,

§ 57 zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu uchwalonego przez Naczelną Radę Adwokacką w dniu 10 października 1998 r., rozpatrywania sprawy bez zachowania dwuinstancyjności, czy kwalifikowania uzasadnionego wypowiedzenia przez stronę pełnomocnictwa nierzetelnemu adwokatowi jako równoznacznego z rezygnacją strony z pomocy adwokata, ustanowionego na zasadzie prawa pomocy. Skarżący oświadczył ponadto, że nie rezygnuje z adwokata ustanowionego na zasadzie prawa pomocy, a jego wypowiedzenie pełnomocnictwa dotychczasowemu nierzetelnemu pełnomocnikowi w sprawie jest uzasadnione.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 245 § 1 P.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane

w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 P.p.s.a.). Zgodnie zaś z treścią art. 243 § 1 i 2 P.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, a przyznanie prawa pomocy przed lub w toku postępowania rozpoznawczego obejmuje również postępowanie egzekucyjne. Przyznanie prawa pomocy wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała (art. 251 P.p.s.a.), albo może być przez Sąd cofnięte w całości lub części, jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano nie istniały lub przestały istnieć (art. 249 P.p.s.a.). Stosownie natomiast do treści art. 253 P.p.s.a. o wyznaczenie adwokata (odpowiednio także radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego) sąd zwraca się do właściwej okręgowej rady adwokackiej, a jeżeli adwokat ustanowiony w ten sposób ma podjąć czynności poza siedzibą sądu orzekającego właściwa okręgowa rada adwokacka na wniosek ustanowionego adwokata wyznaczy w razie potrzeby adwokata z innej miejscowości.

Odnosząc się do argumentów podniesionych przez skarżącego w zażaleniu stwierdzić należy, że to z woli strony (na jej wniosek) zostało wydane w sprawie postanowienie z dnia 8 lutego 2007 r. o przyznaniu mu prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym ustanowienie adwokata z urzędu. Stanowiło ono podstawę do zwrócenia się przez Sąd pierwszej instancji do Okręgowej Rady Adwokackiej w S. o wyznaczenie konkretnego adwokata. Strona może na etapie skierowania przez Sąd postanowienia o przyznaniu prawa pomocy obejmującego ustanowienie adwokata (radcy prawnego) z urzędu porozumieć się z właściwym organem samorządu zawodowego adwokatów (radców prawnych) co do tego, który z wykonujących zawód prawniczy wykwalifikowanych prawników będzie reprezentował jej interesy w sprawie. Sąd nie ma wpływu na decyzję w tym zakresie, nie może również wnioskować o zmianę pełnomocnika. Jednakże mocodawca tj. strona, której przyznano prawo pomocy, jeżeli ma zastrzeżenia do sposobu reprezentowania jej interesów przez wyznaczonego mu pełnomocnika, może zwrócić się do właściwego organu samorządu zawodowego (w rozpoznawanej sprawie do okręgowej rady adwokackiej) ze skargą na występującego w jej imieniu pełnomocnika lub z wnioskiem o jego zmianę.

Jeżeli pomimo ustanowienia pełnomocnika z urzędu stronie nie odpowiada sposób, w jaki jest reprezentowana, to powinna swoje zastrzeżenie zgłosić odpowiednio uprawnionym organom korporacji zawodowych, a nie sądowi, gdyż nie może on wydać ponownego rozstrzygnięcia o przyznaniu prawa pomocy w postaci innego pełnomocnika, bowiem przyznane jej prawo pomocy w tym zakresie zostało już skonsumowane (por. postanowienie NSA z dnia 22 kwietnia 2005 r., sygn. akt II OZ 262/05, niepubl.).

W ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi brak jest przepisu, który uprawniałby stronę do żądania wyznaczenia kolejnego adwokata (radcy prawnego) w sytuacji, gdy dotychczas wyznaczony adwokat (radca prawny) nie spełnił jej oczekiwań, czy też jak miało to miejsce w niniejszej sprawie strona wypowiada pełnomocnictwo przyznanemu jej z urzędu adwokatowi. Należy stwierdzić, że wyznaczenie adwokata (radcy prawnego) z urzędu przez korporację prawniczą i podjęcie przez niego czynności procesowych np. udział w rozprawie w dniu 22 sierpnia 2007 r., sporządzenie opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej, stanowi o skorzystania przez stronę z prawa pomocy przyznanego postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2007 r. W powyższej sytuacji strona nie może skutecznie domagać się wyznaczenia kolejnego adwokata (radcy prawnego) z urzędu, bowiem przyznane jej prawo pomocy w tym zakresie zostało już skonsumowane.

Odnosząc się do zarzutów podniesionych przez skarżącego w zażaleniu

należy wskazać, że przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewidują możliwość zaskarżania orzeczeń, a wprowadzenie przymusu adwokacko – radcowskiego podyktowane jest zakresem i granicami kontroli instancyjnej, co wymaga sporządzania środków zaskarżenia przez profesjonalnych pełnomocników. Naczelny Sąd Administracyjny nie znalazł podstaw do skierowania pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego w zagadnieniach przedstawionych przez skarżącego w zażaleniu. Wskazać należy, że w tym zakresie skarżący może skorzystać z przysługującego mu prawa złożenia skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a. postanowił jak w sentencji.