Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA : Edyta Anyżewska po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2008 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia L. J. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 26 czerwca 2008 r. sygn. akt I SA/Sz 102/08 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi L. J. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w S. z dnia 4 stycznia 2008 r. nr [...] w przedmiocie zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego postanawia: oddalić zażalenie.

Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2008 r., sygn. akt I SA/Sz 102/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił wniosek L. J. o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych (w tym wpisu od skargi w kwocie 100 zł) i ustanowienie adwokata.

W motywach orzeczenia Sąd wywiódł w szczególności, że wnioskodawca domagając się przyznania prawa pomocy wskazywał na swoją trudną sytuację zdrowotną (schorzenia psychiczne) oraz osobistą i finansową (bezdomność, niskie dochody z renty).

Jednakże strona nie przedłożyła szeregu dokumentów – służących weryfikacji jej oświadczeń odnośnie do jej stanu majątkowego – do nadesłania których zobowiązano skarżącego w trybie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej P.p.s.a. Zabrakło w szczególności dokumentów:

potwierdzających status rodzinny strony (skarżący wyjaśnił jedynie, że nie mieszka razem z córką i nie ponosi kosztów jej nauki),

potwierdzających wysokość wydatków ponoszonych w związku z bieżącym (koniecznym) utrzymaniem,

wyciągów z rachunków bankowych tudzież potwierdzenia, iż takowych nie posiada.

Ponadto skarżący nie wyjaśnił z jakich względów nie wywiązał się z nałożonego nań obowiązku.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że skarżący nie ujawnia istotnych okoliczności dotyczących jego sytuacji materialnej i rodzinnej (i pozwalających zarazem na ocenę spełnienia przezeń przesłanek z art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a.).

Niezależnie od powyższego Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że nie uzasadnia przyznania prawa pomocy – wbrew przekonaniu wnioskodawcy – zły stan zdrowia skarżącego, postępowanie w tym przedmiocie dotyczy bowiem stanu majątkowego strony.

W zażaleniu na wyżej omówione postanowienie skarżący wniósł o jego uchylenie i przyznanie mu prawa pomocy w żądanym zakresie.

W motywach zażalenia strona domagała się uwzględnienia przy ocenie jej sytuacji materialnej okoliczności, iż jest osobą o złym stanie zdrowia, a ponadto wzięcia pod uwagę tego, że jest osobą bezdomną o niskich dochodach (skarżący wskazał przy tym na możliwość utraty prawa do renty). Dodatkowo strona wyjaśniła, że dokumentacja, której wymaga Sąd wojewódzki, nie może zostać przedstawiona z powodu choroby skarżącego (natury psychicznej). Z uwagi na zaniki pamięci skarżący nie jest w stanie powiedzieć, co zrobił z dokumentami zażądanymi przez Sąd (dokumentacja ta zaginęła), a na ich odtworzenie nie ma pieniędzy. Ponadto, zdaniem strony, dokumenty te są zbędne dla oceny jego sytuacji majątkowej przez Sąd.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Mający zastosowanie w sprawie art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a., nakłada na osobę ubiegającą się o przyznanie prawa pomocy obowiązek uprawdopodobnienia przesłanek w tym przepisie określonych. Z omawianej regulacji wynika bowiem wprost, że przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym następuje, "gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania".

W świetle wskazanego przepisu sąd administracyjny nie ma możliwości poszukiwania z urzędu faktów przemawiających na korzyść ubiegającego się o przyznanie prawa pomocy, a władny jest jedynie oceniać w świetle art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a. te, które wskazała strona. Podstawą ustaleń faktycznych, pozwalających sądowi na podjęcie rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa pomocy, są więc okoliczności przytoczone przez wnioskodawcę (dlatego też powinna to być informacja kompletna, pozwalająca na zobrazowanie realnej sytuacji majątkowej strony).

Gdyby oświadczenia zawarte we wniosku budziły wątpliwości lub okazały się niewystarczające do oceny rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych strony oraz jej stanu rodzinnego – jak w niniejszej sprawie (ze względu na ich ogólnikowy charakter) – to stosownie do art. 255 P.p.s.a., strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W świetle przytoczonych wywodów nie sposób uznać tezy strony, o zbędności żądanych wyjaśnień, za zasadną.

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że uchylenie się strony od obowiązków nałożonych w toku takiego postępowania uzupełniającego należy uznać za przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a tym samym przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie (por. post. NSA z dnia 8 listopada 2006 r., sygn. akt II OZ 1112/06, ONSAiWSA 2007, nr 4, poz. 79).

Przyznanie prawa pomocy stanowi bowiem odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia przez skarżących kosztów związanych prowadzeniem przez nich postępowania sądowoadministracyjnego (por. art. 199 p.p.s.a.), które są dochodem Skarbu Państwa (por. art. 212 § 2 p.p.s.a.). Jest to swoista forma dotowania strony przez Państwo, poprzez zapewnienie jej bezpłatnego udziału w procesie. Stąd – mając ponadto na względzie nieostre kryteria ocenne, sformułowane w art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a. – konieczne jest możliwie najbardziej dokładne ustalenie rzeczywistej kondycji finansowej wnioskodawcy (por. post. NSA z dnia 12 czerwca 2007 r., sygn. akt II FZ 214/07, niepubl.).

Odnosząc te wywody do przedmiotowego stanu faktycznego zauważyć trzeba, że referendarz Sądu wojewódzkiego, korzystając z uprawnienia jakie mu przyznaje art. 255 P.p.s.a. (w zw. z art. 258 § 1 i § 2 pkt 5 tej ustawy), a później dodatkowo sędzia sprawozdawca, zobowiązali skarżącego do złożenia stosownych wyjaśnień i dokumentów (karty nr 28 i 53 akt sądowych). Z tego zobowiązania skarżący bezsprzecznie się nie wywiązał (nie wyjaśniając przy tym przyczyn tego stanu rzeczy), w związku z czym Sąd nie miał obowiązku uznać przesłanek z art. 246 § 1 pkt 1 P.p.s.a. za uprawdopodobnione i odmówił przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie.

Podkreślić w tym kontekście należy, że tak długo, jak skarżący będzie się uchylał od obowiązku przedłożenia stosownych dokumentów i oświadczeń (w trybie art. 255 P.p.s.a.), nie będzie możliwe pozytywne dla niego rozstrzygnięcie jego żądania. Sąd odwoławczy wyjaśniał to już skarżącemu w innych dotyczących go orzeczeniach (por. np. post. NSA z dnia 1 października 2007 r., sygn. akt II FZ 496/07, post. NSA z dnia 20 marca 2008 r., sygn. akt II FZ 87/08).

Trudno przy tym uwzględnić w powyższym zakresie tłumaczenie skarżącego, iż wymaganej dokumentacji nie mógł (może) złożyć z uwagi na problemy zdrowotne (nie przeszkadzają mu one przecież w skutecznym uruchamianiu licznych postępowań sądowych, w tym wpadkowych) oraz finansowe (uzyskanie wymaganych zaświadczeń /np. z właściwego miejscowo ośrodka pomocy społecznej/ i złożenie stosownych wyjaśnień nie wymaga istotnych nakładów finansowych).

Końcowo wskazać ponownie trzeba, że problemy zdrowotne skarżącego nie uzasadniają przyznania prawa pomocy, bowiem istotna w świetle przesłanek z art. 246 § 1 P.p.s.a., jest tylko sytuacja majątkowa wnioskującej w tym przedmiocie osoby fizycznej.

W tym stanie rzeczy Sąd odwoławczy orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a.