Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jolanta Sikorska, Sędziowie Sędzia WSA Lidia Serwiniowska, Sędzia WSA Wanda Wiatkowska-Ilków (spr.), Protokolant Krzysztof Caliński, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 13 kwietnia 2010 r. sprawy ze skargi I. K. i R. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie przyznania pomocy społecznej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej oddala skargę.

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., po rozpatrzeniu odwołania I. i R. K. od decyzji działającego z upoważnienia Starosty G. Kierownika Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w G. z dnia [...] nr [...] w sprawie zmiany decyzji z dnia [...] nr [...] zmienionej decyzją z dnia [...] nr [...] w sprawie przyznania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka D. D. umieszczonego w rodzinie zastępczej, w części dotyczącej wysokości przyznanej pomocy pieniężnej, w ten sposób, że od dnia 1 września 2008 r. ustalono miesięczną pomoc pieniężną w wysokości 40% podstawy (1.647,00 zł), tj. 658,80 zł, zaś w miesiąc lipcu i sierpniu (okres wakacyjny) pomoc pieniężną ustalono w wysokości 40% podstawy oraz dodatkowo 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą, tj. 823,50 zł, kwestionowaną decyzję utrzymano w mocy.

Jak wskazało Kolegium w uzasadnieniu swej decyzji, decyzją z dnia [...] nr [...] działający z upoważnienia Starosty G. Kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w G., powołując się na przepisy art. 106 ust. 5 w związku z art. 78 ust. 7, art. 72 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2008 r. nr 115, poz. 728 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz.U. nr 233, poz. 2344 ze zm.) zmienił decyzję własną z dnia [...] nr [...] zmienioną decyzją z dnia [...] nr [...] w części dotyczącej wysokości przyznanej pomocy pieniężnej, w ten sposób, że od dnia 1 września 2008 r. ustalił miesięczną pomoc pieniężną w wysokości 40% podstawy 1.647,00 zł, tj. 658,80 zł, natomiast w miesiącu lipcu i sierpniu (okres wakacyjny) pomoc pieniężną ustalił w wysokości 40% podstawy oraz dodatkowo 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą, tj. 823,50 zł. Jednocześnie orzekł, że powstała nadpłata świadczenia za okres od września 2008 r. do maja 2009 r., w łącznej wysokości 1.482,30 zł, która zostanie potrącona w 7 ratach ze świadczeń w kolejnych miesiącach.

W wyniku odwołania wniesionego przez I. i R. K. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., decyzją z dnia [...] nr [...] , uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.

Ponownie rozpoznając sprawę, decyzją z dnia [...] działający z upoważnienia Starosty G. Kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w G., powołując się na przepisy art. 106 ust. 5 w związku z art. 78 ust. 7, art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej oraz przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych zmienił decyzję własną z dnia [...] nr [...] zmienioną decyzją z dnia [...] nr [...] w części dotyczącej wysokości przyznanej pomocy pieniężnej, w ten sposób, że od dnia 1 września 2008 r. ustalił miesięczną pomoc pieniężną w wysokości 40% podstawy (1.647,00 zł), tj. 658,80 zł, natomiast w miesiącu lipcu i sierpniu (okres wakacyjny) pomoc pieniężną ustalił na 40% podstawy oraz dodatkowo 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą, tj. 823,50 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji wskazał, że w wyniku aktualizacji wywiadu środowiskowego ustalono, że D.D. od dnia 1 września 2008 r. kontynuuje naukę w Technikum Leśnym w M. i podczas tygodnia nauki szkolnej, tj. od poniedziałku do piątku zamieszkuje w internacie szkolnym. Pod opieką rodziny zastępczej przebywa tylko w dni wolne od nauki.

Powołując się na art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, organ I instancji stwierdził, że w powyższych okolicznościach nie przysługuje 10% dodatek z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą. Organ orzekający stwierdził ponadto, że rodzina zastępcza nie wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku poinformowania o zmianie w życiu dziecka, który wynika z art. 109 ustawy, a o którym była pouczona w treści decyzji przyznającej pomoc finansową na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Zgodnie z powołanym przepisem rodzina zastępcza zobowiązana była poinformować niezwłocznie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w G. o okresowym ustaniu osobistej opieki nad dzieckiem. Taką informację organ uzyskał dopiero w wyniku przeprowadzenia aktualizacji wywiadu środowiskowego, zatem świadczenie pobrane za okres od dnia 1 września 2008 r. jest świadczeniem nienależnie pobranym, które podlega zwrotowi.

Od tej decyzji I. i R. K. wnieśli odwołanie, w którym zarzucili organowi I instancji naruszenie przepisów art. 155 k.p.a. Ponadto, naruszenie przepisów art. 72 ust. 4 i 5 ustawy o pomocy społecznej, przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż podjęcie nauki przez D.D. w Technikum Leśnym w M. i umieszczenie go od poniedziałku do piątku w internacie, powoduje brak możliwości sprawowania osobistej opieki nad nim.

Dodatkowo odwołujący się podnieśli naruszenie przepisów dotyczących świadczenia nienależnego, poprzez zarzucenie, iż nie poinformowali organu I instancji o "fakcie okresowego ustania osobistej opieki". Podkreślili, iż to na nim ciąży obowiązek aktualizacji danych, zatem zobowiązany był przeprowadzić aktualizację wywiadu środowiskowego już we wrześniu 2008 r. Wskazali, że w ich ocenie, oraz w ocenie Departamentu Świadczeń Rodzinnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, wyrażonej w załączonym do odwołania piśmie, osobista opieka nad wychowankiem nie ustała. Zarzucili ponadto, iż organ I instancji nie odniósł się do treści przedmiotowego pisma . Podnieśli, że o fakcie kontynuowania przez wychowanka nauki poinformowali Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w G. w formie ustnej, gdyż przepisy nie regulują formy powiadamiania. Dodatkowo wskazali na nieprawidłowości w działaniu organu I instancji, gdyż pierwsza, niekorzystna decyzja w sprawie, wydana została w dniu 29 maja 2009 r., a aktualizacja wywiadu środowiskowego, w wyniku której stwierdzono zmianę w sytuacji osobistej wychowanka, przeprowadzona została dopiero w dniu 17 lipca 2009 r.

Jak dalej wskazało Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., zgodnie z art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, 12 i 107 ust. 5. Powołany art. 106 ust. 5 ustawy jest wyjątkiem od zasady trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych określonej w art. 16 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zmiana decyzji jest więc dopuszczalna w ściśle określonych w powołanym przepisie przypadkach.

Stosownie do art. 6 pkt 16 tej ustawy, świadczenie nienależnie pobrane to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Obowiązek informowania organu o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej wynika z treści art. 109 ustawy, który stanowi, że osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej, majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.

Kwestię dodatku z tytułu sprawowania osobistej opieki nad wychowankiem reguluje art. 78 ust. 7 ustawy, który stanowi, że niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w niej dziecko kwotę odpowiadającą 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania.

Rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków, gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (art. 72 ust. 4). Jest to przykładowy katalog okoliczności, z których zaistnieniem ustawodawca wyłączył okresowo sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą.

W przedmiotowej sprawie organ I instancji zmienił decyzję ostateczną przyznającą rodzinie zastępczej prawo do pomocy finansowej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania D.D. oraz dodatek z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania od dnia 1 września 2008 r., w części dotyczącej dodatku z tytułu osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem i jego wychowania w okresie roku szkolnego. Ustalił bowiem, na podstawie aktualizacji wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu 20 kwietnia 2009 r., że D.D.i od dnia 1 września 2008 r. pobiera naukę w Technikum Leśnym w M. i podczas tygodnia nauki szkolnej, tj. od poniedziałku do piątku mieszka w internacie szkolnym. Z treści zaświadczenia Kierownika Internatu Zespołu Szkół Leśnych w M. z dnia 15 maja 2009 r. wynika, że placówka zapewnia możliwość przebywania w niej także w soboty i niedziele. W tym zakresie decyzja należy do ucznia i rodziców. Powyższa okoliczność oraz fakt, iż świadczenie pobrane za okres od dnia 1 września 2008 r. organ I instancji uznał za nienależnie pobrane, stanowiły podstawę do zmiany decyzji i pozbawienia rodziny zastępczej od dnia 1 września 2008 r. prawa do 10% dodatku z tytułu sprawowania osobistej opieki i wychowania niespokrewnionego z rodziną zastępczą dziecka. Organ stanął bowiem na stanowisku, że fakt mieszkania w internacie szkolnym, od poniedziałku do piątku w okresie roku szkolnego, zgodnie z art. 72 ust. 4 ustawy, stanowi dla rodziny zastępczej przeszkodę do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zatem, jest to istotna zmiana w sytuacji osobistej dziecka, o której rodzina zastępcza, zgodnie z art. 109 ustawy oraz treścią pouczenia zawartego w decyzji z dnia [...] nr [...] i decyzji z dnia [...] nr[...] , zobowiązana była niezwłocznie powiadomić organ I instancji. Nie wywiązanie się z tego obowiązku stanowi, że dodatek pobrany za okres od dnia 1 września 2008 r. jest świadczeniem nienależnie pobranym w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy.

W ocenie składu orzekającego Kolegium, organ I instancji w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy i zebrał niezbędny materiał dowodowy na jego poparcie. Na podstawie tych ustaleń trafnie ocenił, iż rodzina zastępcza w okresie od dnia 1 września 2008 r., w związku z przebywaniem wychowanka w Internacie Zespołu Szkół Leśnych w M., tj. w placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, nie sprawowała osobistej opieki nad dzieckiem.

Okoliczność ta, co wykazano, została bowiem wymieniona art. 72 ust. 4 ustawy jako wyłączająca okresowo sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą. Brak jest zatem podstaw do przyznania dodatkowo kwoty 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania w okresie przebywania w internacie.

W oparciu o powyższe ustalenia nie można zgodzić się z twierdzeniami rodziny zastępczej, iż w okresie przebywania D.D. w internacie szkolnym sprawowana przez nich osobista opieka nad dzieckiem nie ustała, a więc rodzina nie utraciła prawa do dodatku z tego tytułu.

Ponadto, treść pisma Dyrektora Departamentu Świadczeń Rodzinnych, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 czerwca 2009 r. nie wnosi nowych okoliczności do sprawy, gdyż odnosi się do prawa rodziny zastępczej do pomocy na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka, zatem do świadczenia podstawowego, które nie jest przedmiotem badania w niniejszej sprawie.

Organ odwoławczy zgodził się również z ustaleniami organu I instancji, iż pomimo prawidłowego pouczenia w decyzji z dnia [...] nr [...] i decyzji z dnia [...] nr [...], rodzina zastępcza nie wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku poinformowania organu o zmianie sytuacji osobistej dziecka związanej z przebywaniem w placówce zapewniającej opiekę i wychowanie w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania. Nie zgodził się natomiast z twierdzeniami rodziny zastępczej, że obowiązek aktualizacji danych związanych z sytuacją rodzinną i osobistą osoby uprawnionej spoczywa na organie. Stosownie do art. 109 ustawy obowiązek niezwłocznego poinformowania organu, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej, majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń ciąży na rodzinie korzystającej ze świadczeń pomocy społecznej. Organ zobowiązany jest do pouczenia o powyższym obowiązku, co też miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Rodzina uprawniona do świadczeń zobowiązana jest natomiast zachować należytą staranność w wywiązywaniu się z tego obowiązku.

Rodzina zastępcza podniosła w odwołaniu, iż z uwagi na brak regulacji prawnej w zakresie sposobu informowania organu o zmianie w sytuacji osobistej dziecka, ustnie poinformowała organ I instancji o podjęciu przez wychowanka nauki w Technikum Leśnym w M. Jednakże, okoliczności tej nie można przyjąć za udowodnioną, gdyż nie przedstawiono żadnych dowodów na jej poparcie. Tak więc, stwierdzony fakt nie poinformowania organu I instancji o zmianie sytuacji osobistej dziecka przesądza, że świadczenie pobrane za okres od dnia 1 września 2008 r. jest świadczeniem nienależnie pobranym w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy, co stanowi podstawę do kształtowania prawa do świadczenia wstecz, zatem do dnia 1 września 2008r., tj. od dnia umieszczenia dziecka w internacie.

Nie zgodził się także z twierdzeniami rodziny zastępczej dotyczącymi nieprawidłowości w działaniu organu I instancji w zakresie sporządzania aktualizacji wywiadu środowiskowego. Wbrew bowiem powyższym twierdzeniom pierwsza aktualizacja wywiadu środowiskowego, w wyniku której ustalono, że D.D. pobiera naukę w Technikum Leśnym w M. i od września 2008 r. przebywa w internacie, sporządzona była w dniu 20 kwietnia 2009 r. (aktualizacja wywiadu środowiskowego z podpisem strony znajduje się w aktach sprawy), a nie jak podnosi rodzina zastępcza dnia 17 lipca 2009 r.

Zgodził się natomiast z zarzutem błędnego przywołania przez organ I instancji w podstawie prawnej rozstrzygnięcia art. 155 k.p.a., który stanowi podstawę do zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej przyznającej prawo do świadczeń, za zgodą strony. Jednakże powyższa okoliczność nie wpływa na sposób załatwienia sprawy, gdyż organ I instancji przywołał również art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, który stanowi podstawę do zamiany decyzji w niniejszej sprawie.

W skardze na tą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu skarżący wnieśli o jej unieważnienie zarzucając:

- naruszenie art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2008 r. nr 115, poz. 728 ze zm.) poprzez błędne przyjęcie, iż zaszła zmiana w sposobie sprawowania pieczy nad dzieckiem, która miałaby wpływ na otrzymywane świadczenia;

- naruszenie art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędną wykładnię, nie obejmującą całości przepisu, a przez to błędne przyjęcie, iż sam fakt nieobecności dziecka w domu rodziny zastępczej ma wpływ na otrzymywane świadczenia;

- naruszenie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędne przyjęcie, iż kontynuacja nauki poprzez podjęcie przez dziecko nauki w szkole z internatem jest istotną zmianą sytuacji życiowej małoletniego;

- naruszenie zagwarantowanego przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej prawa pozbawionego opieki rodzicielskiej dziecka do opieki i pomocy ze strony władz publicznych (art. 72 ust. 2 Konstytucji RP);

- naruszenie artykułów Kodeksu postępowania administracyjnego regulujących zasady ogólne i tryb wszczęcia postępowania oraz tryb odwołania od decyzji administracyjnej.

Skarżący wskazali, że decyzja z dnia [...] podtrzymana przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. decyzją z dnia 2 października 2009 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa.

W opinii skarżących organ odwoławczy nie wykazał się należytą starannością podczas wyjaśniania okoliczności wydania negatywnej dla rodziny zastępczej decyzji w zakresie braku powiadomienia o zmianie miejsca nauki, po ukończeniu nauki w Gimnazjum przez dziecko, jak i wyjaśnienia okoliczności sprawowania lub braku sprawowania osobistej opieki wobec małoletniego D.D.

Z kolei, przy podejmowaniu decyzji organ odwoławczy nie dołożył należytej staranności przy analizie kwestionariusza rodzinnego wywiadu środowiskowego sporządzonego przez PCPR w G., z którego jasno wynika, że organ I Instancji nie przeprowadził nowego wywiadu środowiskowego. Decyzję podjął na podstawie pierwotnych ustaleń, a na potrzeby jej dokumentowania ograniczył się do zmiany dat na starych dokumentach.

Zdaniem skarżących jest rzeczą oczywistą, iż osobista piecza nad kilkunastoletnim dzieckiem nigdy nie jest realizowana przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, ponieważ dziecko wyjeżdża na wycieczki szkolne, wyjazdy wakacyjne, rodzice załatwiają sprawy w urzędach itd. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, jako przedstawiciel władzy wykonawczej, czyli odpowiedzialnej za właściwą interpretację przepisów prawa, stoi w tej sprawie na takim samym stanowisku.

I tak, w piśmie z dnia 5 czerwca 2009 r. Dyrektor Departamentu Świadczeń Rodzinnych stwierdził, że: "Pobyt dziecka w internacie nie zwalnia rodziców zastępczych z ponoszenia kosztów utrzymania dziecka i sprawowania nad nim pieczy. Rodzina ta nadal zobowiązana jest do dostarczenia dziecku odzieży osobistej, środków higieny osobistej, lekarstw, czy też innych rzeczy niezbędnych dziecku podczas pobytu. W sytuacji, kiedy rodzina ponosi koszty utrzymania w internacie oraz koszty pobytu dziecka w domu w czasie dni wolnych od nauki, a ponadto pokrywa koszty dojazdu do internatu, a także wyposaża dziecko w środki czystości, odzież oraz podręczniki, zdaniem Departamentu Świadczeń Rodzinnych, należy traktować, że rodzina ta ponosi koszty utrzymania dziecka i w takiej sytuacji rodzinie takiej powinna przysługiwać pomoc na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w dotychczas przysługującej jej wysokości."

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. odniosło się do powyższego pisma Ministerstwa tylko w jednym krótkim zdaniu.

Dlatego, jak wskazali skarżący, nie zgodzili się z takim twierdzeniem organu II instancji i dlatego zwrócili się o inną interpretację art. 72 ust. 4, art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej, przedstawioną przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w dniu 30 września 2009 r. na prośbę Stowarzyszenia Interwencji Prawnej.

Zdaniem Ministerstwa "(...) piecza musi być wykonywana osobiście, co nie oznacza jednak, że rodzina zastępcza przy sprawowaniu bieżącej pieczy nie może korzystać z pomocy innych osób lub instytucji. Należy zaznaczyć, iż pomimo, że w prawie polskim obowiązuje zasada osobistego wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodziców, to jednak zasada ta nie może być, i nie jest, traktowana jako wyłączająca jakiekolwiek odstępstwa. Życie codzienne niejednokrotnie bowiem wymaga - i to dla dobra dziecka - posługiwania się przez rodziców przy

sprawowaniu władzy rodzicielskiej innymi osobami lub specjalistycznymi zakładami. Jest to jednak dopuszczalne tylko z ważnych powodów. Analogicznie odnieść to należy również do pieczy zastępczej. Jeżeli nawet rodzina zastępcza skorzysta z pomocy innej osoby, np. niani, wolontariusza lub zakładu, to nadal musi sprawować ogólny nadzór nad powierzonym jej dzieckiem, jak również nad tym, jak w ich zastępstwie sprawowana jest opieka".

Dalej, Dyrektor Departamentu Świadczeń Rodzinnych odnosi się do art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej i dodatku z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niespokrewnionym: "Powyższa pomoc podyktowana jest nie tyle sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowaniem, bo tym również zajmują się rodziny spokrewnione, ile o dodatkowe wsparcie rodzin niezwiązanych biologiczni i emocjonalnie z dzieckiem. (...) W opisanym przez Państwa przypadku nie ma przeszkody prawnej do przyznania takiego świadczenia, a zatem niesłuszna wydaje się być odmowa jego przyznania ze względu na pobyt podopiecznego w internacie przy szkole."

Jak wskazali skarżący, zgodnie z prawidłową interpretacją przepisu, osobista piecza nie wiąże się jedynie z pobytem osób ze sobą przez określony czas w ciągu dnia i nocy, ale ze sprawowaniem świadomej opieki i wychowania dziecka, co jest spełnione także w momencie czasowego pobytu dziecka poza miejscem zamieszkania, w orzecznictwie administracyjnym, w sprawach związanych z przyznaniem świadczeń z art. 78 ustawy o pomocy społecznej, można znaleźć opinię, iż świadczenia dla rodziny zastępczej niespokrewnionej powinny być przyznawane także, gdy dziecko czasowo przebywa za granicą w celu ukończenia bardziej prestiżowej szkoły nr [...].

W dalszej część opinii Ministerstwo odnosi się do art. 78 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej twierdząc, iż przy ustalaniu prawa do pomocy istotne znaczenie ma fakt kontynuowania nauki w szkole, przez które należy rozumieć kontynuowanie nauki w szkole danego typu, a nie daną konkretną szkołę. Dyrektor Departamentu Świadczeń Rodzinnych stoi na stanowisku, iż: zmiana liceum na inne, podjęta dla dobra wychowanka i będąca korzystna z punktu widzenia jego dalszego rozwoju, nie powinna stanowić przeszkody w dalszym wypłacaniu przyznanej pomocy z art. 78 ust. 5 w/w ustawy.

Ten fragment oceny innej sytuacji prawnej w przekonaniu skarżących potwierdza, iż w przypadku D.D. nie nastąpiła zmiana sytuacji finansowej ani osobistej strony, a więc nie ma także podstaw do zmiany decyzji pierwotnej przyznającej dodatek z tytułu sprawowania opieki nad małoletnim, niespokrewnionym dzieckiem.

Poza tym, sam organ I instancji w swoim piśmie z dnia 5 sierpnia 2009 r. podaje że: "wyjazd dzieci na obóz/kolonie nie powoduje zmiany wysokości pomocy pieniężnej na pokrycie kosztów utrzymania dzieci...", co jest sprzeczne podstawą wydanej wcześniej decyzji pozbawiającej części środków na utrzymanie dziecka.

Ponadto, organy orzekające niesłusznie zarzucają niedopełnienie ciążącego na skarżących, obowiązku z art. 109 ustawy o pomocy społecznej, gdyż obowiązku tego dopełnili, kilkakrotnie ustnie zgłaszając zamiar zmiany szkoły przez D.D. i kontynuowania przez niego nauki od dnia 1 września w szkole z internatem w M. Zresztą, zdaniem skarżących również inne okoliczności wskazywały na to, że właściwy organ był w posiadaniu tej informacji.

Nadto dodali, iż nadal sprawują osobistą opiekę nad małoletnim D. D. O wyborze szkoły zdecydowali wspólnie z chłopcem i zgodnie z jego zainteresowaniami. Uznali za naturalne to, iż D. powinien kontynuować naukę, ponieważ zależy im na jego wykształceniu. Nieprawdą jest natomiast to, iż z tego powodu ustała ich osobista opieka nad dzieckiem. Nadal osobiście odwożą i przywożą je do szkoły, osobiście odwiedzają je w szkole, codziennie kontaktują się z nim telefonicznie, a przede wszystkim opiekują i spędzają razem weekendy. Wciąż są w pełni odpowiedzialni za wychowanie chłopca i w żaden sposób nie scedowali tego obowiązku na szkołę lub inną instytucję. Także ich wydatki związane z utrzymaniem i nauką dziecka nie zmalały przez to, iż D. przez część tygodnia przebywa poza domem. Nauka w szkole mundurowej, z internatem wiąże się z wydatkami związanymi z pokryciem kosztów internatu oraz dojazdu. Świadczenie, które Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie chce bezprawnie cofnąć nie stanowi znacznej kwoty w skali miesięcznej, w skali rocznej natomiast pozwoliłoby na wysłanie D. na wyjazd wakacyjny, bądź też opłacenie kursu nauki języka obcego.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. wniosło o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga nie jest zasadna.

Zgodnie z art. 106 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r., nr 175, poz.1362 ze zm.) decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art.11,12 i 107 ust. 5. (...).

Przepisy, stanowiącej materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia, powołanej wyżej ustawy, nakładają na beneficjentów pomocy społecznej obowiązek informowania organu właściwego o zmianie m.in. w ich sytuacji osobistej czy dochodowej.

Poza sporem w sprawie pozostaje fakt, że pobierający do tej pory naukę w miejscu stałego zamieszkania podopieczny skarżących, od dnia 1 września 2008 r., podjął naukę poza tym miejscem, w związku z czym od poniedziałku do piątku przebywa w internacie.

Dotychczas, skarżący oprócz 40% podstawy należnego miesięcznego świadczenia pieniężnego, otrzymywali również 10% dodatek z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą.

Spór w sprawie powstał w wyniku uznania przez organy orzekające, iż wobec przebywania podopiecznego skarżących od dnia 1 września 2008 r. w szkole z internatem, nie sprawują oni nad nim osobistej opieki, a świadczenie z tego tytułu w tym czasie pobrane jest nienależne.

Skarżący nie zgodzili się z decyzją organu pomocy społecznej orzekającą, iż tylko w okresie wakacyjnym, a więc w miesiącach lipcu i sierpniu, sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem i tylko w tych miesiącach dodatek z powyższego tytułu im przysługuje.

Otóż, zgodnie z art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w niej dziecko kwotę odpowiadającą 10 % podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania.

Jednakże, po myśli art. 72 ust. 4 tej ustawy rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

W opinii Sądu, cytowany przepis nie dostarcza wątpliwości interpretacyjnych i należy rozumieć go wprost. A mianowicie, że piecza nad dzieckiem wykonywana musi być osobiście przez rodzinę zastępczą, a ustawodawca dopuszcza od tej zasady jedynie dwa wyjątki. Pierwszy dotyczy przejściowych przeszkód – losowych, zdrowotnych – leżących po stronie osób pełniących funkcje rodziny zastępczej, drugi – podopiecznych przebywających w różnego rodzaju placówkach oświatowych, pomocy społecznej i ochrony zdrowia (por. Komentarz do art. 72 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U.09.175.1362), [w:] I. Sierpowska, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, ABC, 2009, wyd. II).

Podopieczny skarżących niewątpliwie, w związku z pobieraniem nauki poza miejscem stałego zamieszkania, przez pięć dni w tygodniu przebywa w placówce gwarantującej mu opiekę i wychowanie przez okres całego tygodnia. Oczywistym jest zatem, że w tym samym czasie rodzice zastępczy, poza wykazywanym dziecku zainteresowaniem i troską, nie sprawują nad nim opieki, jaką ustawodawca określa mianem osobistej. Tego rodzaju opieką skarżący są w stanie objąć powierzone im dziecko, jedynie w okresie wakacyjnym.

Z tej przyczyny organy orzekające słusznie uznały, iż 10% dodatek, o jakim stanowi art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej, we wskazanym w decyzjach okresie, nie przysługuje.

Przy czym, wyjaśnienia wymaga, że powoływane przez skarżących pisma Dyrektora Departamentu Świadczeń Rodzinnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 czerwca 2009 r. oraz z dnia 30 września 2009 r., poza tym, iż Sąd nie jest związany ich treścią, również nie przemawiają za zajęciem innego stanowiska w sprawie.

Pierwsze z nich, z dnia 5 czerwca 2009 r., w ogóle nie odnosi się do kwestii osobistego sprawowania opieki. Traktuje jedynie o kosztach utrzymania dziecka m.in. w trakcie jego pobytu w internacie. Drugie, co prawda odnosi się do rozważanej sytuacji, jednakże jego charakter nie jest kategoryczny, o czym świadczy choćby zawarte w nim wskazanie, że "niesłuszna wydaje się być odmowa (...)". Poza tym Sąd, nie będąc, o czym była już mowa, związany wyrażonym stanowiskiem uznał, iż dokonana przez organy obydwu instancji wykładnia art. 78 ust. 7 w związku z art. 74 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej jest prawidłowa, a podjęte decyzje słuszne.

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że przedstawione w części historycznej zarzuty skargi nie znajdują uzasadnienia. Przede wszystkim nie może być mowy o naruszeniu praw gwarantujących dziecku pozbawionemu opieki rodzicielskiej prawa do opieki i pomocy władz publicznych, a przeprowadzone przez organy pomocy społecznej postępowanie nie jest obciążone wadami powodującymi konieczność wyeliminowania kwestionowanych decyzji z obrotu prawnego.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art.151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz.1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji wyroku.