Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

"Powrót dziecka do domu w czasie wolnym od zajęć szkolnych nie przerywa okresu w jakim osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą jest wyłączone z przyczyn określonych w art. 72 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej"

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Pocztarek (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Leszek Leszczyński sędzia del. WSA Marzenna Linska – Wawrzon Protokolant asystent sędziego Marcin Rączka po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2010 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej I. K. i R. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 27 kwietnia 2010 r. sygn. akt IV SA/Wr 613/09 w sprawie ze skargi I. K. i R. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...]października 2009 r. nr [...] w przedmiocie przyznania pomocy społecznej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej oddala skargę kasacyjną

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wyrokiem z 27 kwietnia 2010 r. sygn. akt IV SA/Wr 613/09, po rozpoznaniu sprawy ze skargi I. K. i R. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z [...]października 2009 r. nr [...]w przedmiocie przyznania pomocy na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej, oddalił skargę.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że decyzją z dnia [...]października 2009 r. nr [...]Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., po rozpatrzeniu odwołania I. i R. K. od decyzji działającego z upoważnienia Starosty [...]Kierownika Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w [...]z dnia [...]sierpnia 2009 r. nr [...]w sprawie zmiany decyzji z dnia [...]września 2003 r. nr [...]zmienionej decyzją z dnia [...]października 2006 r. nr [...]w sprawie przyznania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka D. D. umieszczonego w rodzinie zastępczej, w części dotyczącej wysokości przyznanej pomocy pieniężnej, w ten sposób, że od dnia 1 września 2008 r. ustalono miesięczną pomoc pieniężną w wysokości 40% podstawy (1.647,00 zł), tj. 658,80 zł, zaś w miesiąc lipcu i sierpniu (okres wakacyjny) pomoc pieniężną ustalono w wysokości 40% podstawy oraz dodatkowo 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą, tj. 823,50 zł, kwestionowaną decyzję utrzymało w mocy.

W uzasadnieniu organ podał, iż decyzją z dnia [...]maja 2009 r. nr [...] działający z upoważnienia Starosty [...]Kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w [...], powołując się na przepisy art. 106 ust. 5 w związku z art. 78 ust. 7, art. 72 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2008 r. nr 115, poz. 728 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz.U. nr 233, poz. 2344 ze zm.) zmienił decyzję własną z dnia [...]września 2003 r. nr [...]zmienioną decyzją z dnia [...]października 2006 r. nr [...]w części dotyczącej wysokości przyznanej pomocy pieniężnej, w ten sposób, że od dnia 1 września 2008 r. ustalił miesięczną pomoc pieniężną w wysokości 40% podstawy 1.647,00 zł, tj. 658,80 zł, natomiast w miesiącu lipcu i sierpniu (okres wakacyjny) pomoc pieniężną ustalił w wysokości 40% podstawy oraz dodatkowo 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą, tj. 823,50 zł. Jednocześnie orzekł, że powstała nadpłata świadczenia za okres od września 2008 r. do maja 2009 r., w łącznej wysokości 1.482,30 zł, która zostanie potrącona w 7 ratach ze świadczeń w kolejnych miesiącach.

W wyniku odwołania wniesionego przez I. i R. K. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...], decyzją z dnia [...]lipca 2009 r. nr [...], uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.

Ponownie rozpoznając sprawę, decyzją z dnia [...]sierpnia 2009 r. działający z upoważnienia Starosty [...]Kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w [...], powołując się na przepisy art. 106 ust. 5 w związku z art. 78 ust. 7, art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej oraz przepisy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych zmienił decyzję własną z dnia [...]września 2003 r. nr [...]zmienioną decyzją z dnia [...]października 2006 r. nr [...] w części dotyczącej wysokości przyznanej pomocy pieniężnej, w ten sposób, że od dnia 1 września 2008 r. ustalił miesięczną pomoc pieniężną w wysokości 40% podstawy (1.647,00 zł), tj. 658,80 zł, natomiast w miesiącu lipcu i sierpniu (okres wakacyjny) pomoc pieniężną ustalił na 40% podstawy oraz dodatkowo 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą, tj. 823,50 zł.

Od tej decyzji I. i R. K. wnieśli odwołanie, w którym zarzucili organowi I instancji naruszenie przepisów art. 155 k.p.a. Ponadto, naruszenie przepisów art. 72 ust. 4 i 5 ustawy o pomocy społecznej, przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż podjęcie nauki przez D.D. w Technikum Leśnym w [...]i umieszczenie go od poniedziałku do piątku w internacie, powoduje brak możliwości sprawowania osobistej opieki nad nim.

W motywach rozstrzygnięcia z dnia [...]października 2009r. Kolegium podniosło, że zgodnie z art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art. 11, 12 i 107 ust. 5. Powołany art. 106 ust. 5 ustawy jest wyjątkiem od zasady trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych określonej w art. 16 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego. Zmiana decyzji jest więc dopuszczalna w ściśle określonych w powołanym przepisie przypadkach.

Stosownie do art. 6 pkt 16 tej ustawy, świadczenie nienależnie pobrane to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub nie poinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Obowiązek informowania organu o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej wynika z treści art. 109 ustawy, który stanowi, że osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej, majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.

Kwestię dodatku z tytułu sprawowania osobistej opieki nad wychowankiem reguluje art. 78 ust. 7 ustawy, który stanowi, że niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w niej dziecko kwotę odpowiadającą 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania.

Rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków, gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (art. 72 ust. 4). Jest to przykładowy katalog okoliczności, z których zaistnieniem ustawodawca wyłączył okresowo sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą.

W ocenie Kolegium, organ I instancji w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy i zebrał niezbędny materiał dowodowy na jego poparcie. Na podstawie tych ustaleń trafnie ocenił, iż rodzina zastępcza w okresie od dnia 1 września 2008 r., w związku z przebywaniem wychowanka w Internacie Zespołu Szkół Leśnych w [...], tj. w placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, nie sprawowała osobistej opieki nad dzieckiem.

Okoliczność ta, co wykazano, została bowiem wymieniona art. 72 ust. 4 ustawy jako wyłączająca okresowo sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą. Brak jest zatem podstaw do przyznania dodatkowo kwoty 10% podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania w okresie przebywania w internacie.

Organ odwoławczy zgodził się również z ustaleniami organu I instancji, iż pomimo prawidłowego pouczenia w decyzji z dnia [...]września 2003 r. nr [...] i decyzji z dnia [...]października 2006 r. nr [...], rodzina zastępcza nie wywiązała się z ciążącego na niej obowiązku poinformowania organu o zmianie sytuacji osobistej dziecka związanej z przebywaniem w placówce zapewniającej opiekę i wychowanie w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania. Nie zgodził się natomiast z twierdzeniami rodziny zastępczej, że obowiązek aktualizacji danych związanych z sytuacją rodzinną i osobistą osoby uprawnionej spoczywa na organie. Stosownie do art. 109 ustawy obowiązek niezwłocznego poinformowania organu, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej, majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń ciąży na rodzinie korzystającej ze świadczeń pomocy społecznej. Organ zobowiązany jest do pouczenia o powyższym obowiązku, co też miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Rodzina uprawniona do świadczeń zobowiązana jest natomiast zachować należytą staranność w wywiązywaniu się z tego obowiązku.

Dodatkowo Kolegium stwierdziło, iż rodzina zastępcza podniosła w odwołaniu, że z uwagi na brak regulacji prawnej w zakresie sposobu informowania organu o zmianie w sytuacji osobistej dziecka, ustnie poinformowała organ I instancji o podjęciu przez wychowanka nauki w Technikum Leśnym w [...]. Jednakże, w ocenie organu, okoliczności tej nie można przyjąć za udowodnioną, gdyż nie przedstawiono żadnych dowodów na jej poparcie. Tak więc, stwierdzony fakt nie poinformowania organu I instancji o zmianie sytuacji osobistej dziecka przesądza, że świadczenie pobrane za okres od dnia 1 września 2008 r. jest świadczeniem nienależnie pobranym w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy, co stanowi podstawę do kształtowania prawa do świadczenia wstecz, zatem do dnia 1 września 2008r., tj. od dnia umieszczenia dziecka w internacie.

Organ odwoławczy nie zgodził się także z twierdzeniami rodziny zastępczej dotyczącymi nieprawidłowości w działaniu organu I instancji w zakresie sporządzania aktualizacji wywiadu środowiskowego. Podał, iż wbrew powyższym twierdzeniom pierwsza aktualizacja wywiadu środowiskowego, w wyniku której ustalono, że D.D. pobiera naukę w Technikum Leśnym w [...]i od września 2008 r. przebywa w internacie, sporządzona była w dniu 20 kwietnia 2009 r. (aktualizacja wywiadu środowiskowego z podpisem strony znajduje się w aktach sprawy), a nie jak podnosi rodzina zastępcza dnia 17 lipca 2009 r.

Kolegium zgodziło się natomiast z zarzutem błędnego przywołania przez organ I instancji w podstawie prawnej rozstrzygnięcia art. 155 k.p.a., który stanowi podstawę do zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej przyznającej prawo do świadczeń, za zgodą strony. Podkreśliło jednak, że powyższa okoliczność nie wpływa na sposób załatwienia sprawy, gdyż organ I instancji przywołał również art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej, który stanowi podstawę do zamiany decyzji w niniejszej sprawie.

W skardze na tą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu skarżący wnieśli o jej unieważnienie zarzucając:

- naruszenie art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej (Dz.U. z 2008 r. nr 115, poz. 728 ze zm.) poprzez błędne przyjęcie, iż zaszła zmiana w sposobie sprawowania pieczy nad dzieckiem, która miałaby wpływ na otrzymywane świadczenia;

- naruszenie art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędną wykładnię, nie obejmującą całości przepisu, a przez to błędne przyjęcie, iż sam fakt nieobecności dziecka w domu rodziny zastępczej ma wpływ na otrzymywane świadczenia;

- naruszenie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej poprzez błędne przyjęcie, iż kontynuacja nauki poprzez podjęcie przez dziecko nauki w szkole z internatem jest istotną zmianą sytuacji życiowej małoletniego;

- naruszenie zagwarantowanego przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej prawa pozbawionego opieki rodzicielskiej dziecka do opieki i pomocy ze strony władz publicznych (art. 72 ust. 2 Konstytucji RP);

- naruszenie artykułów Kodeksu postępowania administracyjnego regulujących zasady ogólne i tryb wszczęcia postępowania oraz tryb odwołania od decyzji administracyjnej.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...]wniosło o jej oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu Sąd wywodził, że zgodnie z art. 106 ust. 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r., nr 175, poz.1362 ze zm.) decyzję administracyjną zmienia się lub uchyla na niekorzyść strony bez jej zgody w przypadku zmiany przepisów prawa, zmiany sytuacji dochodowej lub osobistej strony, pobrania nienależnego świadczenia, a także można zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli wystąpiły przesłanki, o których mowa w art.11,12 i 107 ust. 5. (...).

Przepisy, stanowiącej materialnoprawnąpodstawę rozstrzygnięcia, powołanej wyżej ustawy, nakładają na beneficjentów pomocy społecznej obowiązek informowania organu właściwego o zmianie m.in. w ich sytuacji osobistej czy dochodowej.

Sąd wojewódzki podał, iż poza sporem w sprawie pozostaje fakt, że pobierający do tej pory naukę w miejscu stałego zamieszkania podopieczny skarżących, od dnia 1 września 2008 r., podjął naukę poza tym miejscem, w związku z czym od poniedziałku do piątku przebywa w internacie. Dotychczas, skarżący oprócz 40% podstawy należnego miesięcznego świadczenia pieniężnego, otrzymywali również 10% dodatek z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem niespokrewnionym z rodziną zastępczą. Spór w sprawie powstał w wyniku uznania przez organy orzekające, iż wobec przebywania podopiecznego skarżących od dnia 1 września 2008 r. w szkole z internatem, nie sprawują oni nad nim osobistej opieki, a świadczenie z tego tytułu w tym czasie pobrane jest nienależne. Skarżący nie zgodzili się z decyzją organu pomocy społecznej orzekającą, iż tylko w okresie wakacyjnym, a więc w miesiącach lipcu i sierpniu, sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem i tylko w tych miesiącach dodatek z powyższego tytułu im przysługuje.

Sąd I instancji podniósł, iż zgodnie z art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w niej dziecko kwotę odpowiadającą 10 % podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania. Jednakże, po myśli art. 72 ust. 4 tej ustawy rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, cytowany przepis nie dostarcza wątpliwości interpretacyjnych i należy rozumieć go wprost. A mianowicie, że piecza nad dzieckiem wykonywana musi być osobiście przez rodzinę zastępczą, a ustawodawca dopuszcza od tej zasady jedynie dwa wyjątki. Pierwszy dotyczy przejściowych przeszkód – losowych, zdrowotnych – leżących po stronie osób pełniących funkcje rodziny zastępczej, drugi – podopiecznych przebywających w różnego rodzaju placówkach oświatowych, pomocy społecznej i ochrony zdrowia (por. Komentarz do art. 72 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U.09.175.1362), [w:] I. Sierpowska, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, ABC, 2009, wyd. II).

Podkreślił, że podopieczny skarżących niewątpliwie, w związku z pobieraniem nauki poza miejscem stałego zamieszkania, przez pięć dni w tygodniu przebywa w placówce gwarantującej mu opiekę i wychowanie przez okres całego tygodnia. Oczywistym jest zatem, że w tym samym czasie rodzice zastępczy, poza wykazywanym dziecku zainteresowaniem i troską, nie sprawują nad nim opieki, jaką ustawodawca określa mianem osobistej. Tego rodzaju opieką skarżący są w stanie objąć powierzone im dziecko, jedynie w okresie wakacyjnym.

Sąd I instancji dodał, że powoływane przez skarżących pisma Dyrektora Departamentu Świadczeń Rodzinnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 czerwca 2009 r. oraz z dnia 30 września 2009 r., poza tym, iż Sąd nie jest związany ich treścią, również nie przemawiają za zajęciem innego stanowiska w sprawie.

Pierwsze z nich, z dnia 5 czerwca 2009 r., w ogóle nie odnosi się do kwestii osobistego sprawowania opieki. Traktuje jedynie o kosztach utrzymania dziecka m.in. w trakcie jego pobytu w internacie. Drugie, co prawda odnosi się do rozważanej sytuacji, jednakże jego charakter nie jest kategoryczny, o czym świadczy choćby zawarte w nim wskazanie, że "niesłuszna wydaje się być odmowa (...)". Poza tym Sąd, nie będąc, o czym była już mowa, związany wyrażonym stanowiskiem uznał, iż dokonana przez organy obydwu instancji wykładnia art. 78 ust. 7 w związku z art. 74 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej jest prawidłowa, a podjęte decyzje słuszne.

Z tego względu, na podstawie art. 151 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Sąd oddalił skargę.

I. K. i R. K. wnieśli od powyższego wyroku skargę kasacyjną, zaskarżając wyrok w całości, zarzucili naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie:

1) art. 72 ust. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej poprzez przyjęcie, iż przepis ten ma zastosowanie

w niniejszej sprawie z uwagi na to, iż małoletni D. D. 5 dni w tygodniu

przebywa w placówce zapewniającej mu opiekę i wychowanie;

2) art. 78 ust. 7 ww. ustawy poprzez przyjęcie, iż skarżący nie sprawują nad

małoletnim osobistej opieki.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, iż przepis art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania. Ww. przepis enumeratywnie wymienia przypadki, kiedy opieka nad dzieckiem przestaje mieć charakter opieki osobistej. W niniejszej sprawie należało rozpatrzyć, czy dziecko okresowo przebywa w placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki ( poza miejscem stałego zamieszkania ), a w szczególności czy sformułowanie "okresowo przebywa" należy rozumieć jako przerywany czas trwania jakiegoś stanu, czy też jako nieprzerwany czas trwania jakiegoś stanu, czyli pewien wycinek czasu. Wykładnia literalna w ocenie skarżących prowadzi do wniosku, iż to wyrażenie należy rozumieć, jako nieprzerwany czas istnienia, obowiązywania jakiegoś stanu.

Pobieranie nauki w placówce skutkujące odebraniem opiece statusu osobistego ma miejsce w sytuacji, gdy dziecko nieprzerwanie przebywa w placówce zapewniającej mu opiekę i wychowanie zgodnie z regułami i zasadami panującymi w danej placówce. Opieka rodziców sprowadzałaby wówczas tylko do kontaktu telefonicznego i ewentualnych odwiedzin dziecka, i wtedy rzeczywiście trudno mówić o sprawowaniu osobistej opieki przez rodzinę zastępczą. W przedmiotowej sprawie nie mamy jednak do czynienia z taką sytuacją, ponieważ rodzina zastępcza przynajmniej dwa dni każdego tygodnia sprawuje nad nim pełną opiekę i tym samym istotnie wpływają na jego wychowanie.

Mając powyższe na uwadze skarżący podkreślili, iż przepis art. 72 ust. 4 w niniejszej sprawie nie ma zastosowania, gdyż przebywanie dziecka poza miejscem zamieszkania nie ma charakteru nieprzerwanego i rodzina zastępcza przynajmniej 2 dni każdego tygodnia sprawuje nad nim osobistą opiekę.

W konkluzji skargi kasacyjnej wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr. 153, poz. 1270 ze zm. ) Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu bierze pod uwagę wyłącznie nieważność postępowania.

Skarga kasacyjna złożona w rozpoznawanej sprawie oparta została na zarzucie naruszenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu art. 72 ust. 4 i art. 78 ust. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2008r. Nr. 115, poz. 728 ze zm. ) poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że rodzice zastępczy w związku z pobytem dziecka przez 5 dni w tygodniu w internacie szkolnym , nie sprawują nad nim osobistej opieki, co pozbawia ich dodatkowego świadczenia o jakim mowa w art. 78 ust. 7

Zgodnie z pierwszym z wymienionych przepisów rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków, gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie może z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

W myśl natomiast 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej niespokrewniona z dzieckiem rodzina zastępcza otrzymuje dodatkowo na każde umieszczone w niej dziecko kwotę odpowiadającą 10 % podstawy z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i jego wychowania.

W sprawie poza sporem jest, że małoletni dla którego skarżący zostali ustanowieni rodziną zastępczą od 1 września 2008r. uczy się w Techniku Leśnym w [...], gdzie przez 5 dni w tygodniu przebywa w internacie szkoły.

Zdaniem skarżących powyższa okoliczność nie uzasadnia uznania , że w związku z pobytem dziecka w szkole nie sprawują osobistej opieki nad małoletnim, ponieważ w ich ocenie użyte w art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej określenie "dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania " oznacza nieprzerwany czas istnienia, obowiązywania jakiegoś stanu.

W przekonaniu Naczelnego Sądu Administracyjnego z poglądem takim nie można się zgodzić.

W myśl art. 72 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej zapewnia się opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej. Opieka ta powinna być sprawowana osobiście. Osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej jest warunkiem uzasadniającym przyznanie rodzinie zastępczej prawa do pomocy o jakiej mowa w ustawie. Niespełnienie tego warunku stanowi negatywną przesłankę w zakresie prawa do pomocy pieniężnej.

Przewidziana w ustawie o pomocy społecznej pomoc pieniężna dla rodziny zastępczej ma na celu częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej.

Koszty te niewątpliwie determinowane są tym, czy dziecko korzysta z opieki i wychowania (utrzymania ) w rodzinie zastępczej, czy też w związku z czasowym pobytem dziecka poza rodziną zastępczą, rodzina nie może osobiście sprawować opieki i wychowywać dziecko powierzone jej pieczy.

W czasie pobytu dziecka poza rodziną zastępczą, w miejscu w którym dziecko ma zapewnioną opiekę i wychowanie rodzina zastępcza nie ponosi kosztów utrzymania dziecka. Niezasadne byłoby zatem przyznawanie jej pomocy społecznej mającej na celu zrekompensowanie kosztów utrzymania związanych ze sprawowaniem osobistej opieki i wychowania małoletniego.

Podnoszona przez skarżących okoliczność, że dziecko przez 2 dni w tygodniu pozostaje pod stałą opieką rodziny zastępczej, pozostaje bez wpływu na wynik sprawy.

W art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem jest wyłączone w sytuacji gdy dziecko okresowo przebywa m. In. w placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wykładnia art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej prowadzi do wniosku, że rodzina zastępcza nie sprawuje osobistej opieki nad dzieckiem w okresie gdy uczy się ono poza miejscem stałego zamieszkania i w tym czasie placówka szkolna zapewnia mu opiekę i wychowanie. Innymi słowy pozostawanie w okresie pobierania nauki ( 5 dni w tygodniu ) pod pieczą placówki oświatowej, wyłączą osobiste sprawowanie opieki w tym czasie przez rodzinę zastępczą. Stanu tego nie zmienia fakt, ze dziecko powraca do stałego miejsca zamieszkania, a więc do rodziny zastępczej na sobotę i niedzielę, ponieważ powrót następuje w okresie w jakim dziecko pobiera naukę poza miejscem stałego zamieszkania. Powrót dziecka do domu w czasie wolnym od zajęć szkolnych nie przerywa okresu w jakim osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą jest wyłączone z przyczyn określonych w art. 72 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej.

Dodatkowo wspomnieć trzeba, że pomoc pieniężna zgodnie z art . 78 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej przysługuje tylko na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Rodzina zastępcza powinna zatem liczyć się z tym, iż ponosi dodatkowe obciążenia osobiste i finansowe z racji sprawowanej opieki, które nie są rekompensowane przez Państwo.

Z tych względów zaprezentowana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu wykładnia art. 72 ust. 4 w zw. z art. 78 ust. 7 ustawy o pomocy społecznej nie narusza prawa, co czyni skargę kasacyjną pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.

Dlatego na podstawie art. 184 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.