Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk Sędziowie: Sędzia NSA Elżbieta Kremer (spr.) Sędzia del. WSA Marzenna Glabas Protokolant sekretarz sądowy Małgorzata Zientala po rozpoznaniu w dniu 20 września 2016 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 26 listopada 2015 r. sygn. akt III SA/Łd 856/15 w sprawie ze skargi E. A. na zarządzenie Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego z dnia [...] maja 2015 r. nr [...] w przedmiocie odwołania z funkcji dyrektora Szkoły Podstawowej im. [...] w B. 1. oddala skargę kasacyjną; 2. odstępuje od zasądzenia od Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego na rzecz E. A. zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 26 listopada 2015 r. sygn. akt III SA/Łd 856/15, po rozpoznaniu skargi E. A., stwierdził nieważność zarządzenia Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego z dnia [...] maja 2015 r. nr [...] w przedmiocie odwołania z funkcji dyrektora Szkoły Podstawowej im. [...] w B.

Wyrok zapadł na tle następujących okoliczności sprawy:

Zarządzeniem z dnia [...] maja 2015 r. nr [...] Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, odwołał E. A. z funkcji dyrektora Szkoły Podstawowej im. [...] w B. z dniem 31 maja 2015 r. bez wypowiedzenia.

Jednocześnie, w § 2 zarządzenia, organ wskazał, że z dniem 31 maja 2015 r. traci moc zarządzenie Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego z dnia [...] czerwca 2011 r. nr [...] w sprawie powierzenia E. A. obowiązków dyrektora ww. Szkoły Podstawowej.

W uzasadnieniu zarządzenia z dnia [...] maja 2015 r. Burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego podniósł, że w sprawie zachodzą przesłanki do odwołania dyrektora szkoły noszące znamiona przypadków szczególnie uzasadnionych, o których mowa w art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.).

Burmistrz zaznaczył, że funkcja dyrektora szkoły została powierzona E. A. po przeprowadzonym konkursie na stanowisko dyrektora Szkoły Podstawowej w B. na okres od 1 września 2006 r. do 31 sierpnia 2011 r. W ww. okresie E. A. dobrze pełniła powierzoną jej funkcję, również dobrze układała się wówczas współpraca z organami szkoły. Miało to wpływ na decyzję o rozpoczęciu procedury przedłużenia powierzenia stanowiska dyrektora szkoły z pominięciem procedury konkursowej. Po przeprowadzonym postępowaniu, zarządzeniem z dnia [...] czerwca 2011 r. powierzono E. A. stanowisko dyrektora na okres następnych pięciu lat, jednakże od połowy 2013 r. zaczęły docierać sygnały o konflikcie dyrektora szkoły z większością nauczycieli i radą rodziców.

Wskazano m.in., że w dniu 25 czerwca 2014 r., na wniosek części nauczycieli odbyło się spotkanie z władzami Gminy Aleksandrów Łódzki. W trakcie spotkania nauczyciele złożyli ustną skargę na dyrektora szkoły, twierdząc, że w szkole panuje atmosfera zastraszania i nierównego traktowania nauczycieli, co nie sprzyja efektywnej pracy.

W dniu 2 lipca 2014 r. wpłynęła do Urzędu Miejskiego w Aleksandrowie Łódzkim oficjalna skarga na działalność dyrektora, która zgodnie z procedurą została przekazana dyrektorowi do zapoznania się.

W dniu 10 lipca 2014 r. zaproszono E. A. na rozmowę do Burmistrza w ww. sprawie. Organ podniósł, że spotkanie przebiegało w nerwowej atmosferze. Na spotkaniu ustalono, że władze Gminy wezmą udział w pierwszej części sierpniowego spotkania Rady Pedagogicznej aby wyjaśnić sprawy i rozwikłać konflikt panujący w Radzie Pedagogicznej. Do spotkania z Radą Pedagogiczną w dniu 29 sierpnia 2014 r. jednak nie doszło, ponieważ dyrektor oznajmiła, że po przemyśleniu sprawy podjęła działania w celu rozwiązania narastającego konfliktu oraz poprawy relacji interpersonalnych w szkole. W tym dniu Burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego przedstawił E. A. pismo, które otrzymał od rodziców szkoły, napisane i rozpowszechniane w środowisku przez dyrektora. Pismo dotyczyło oszczerstw, pomówień i podważania autorytetu naczelnika i Burmistrza oraz przedstawiało nieprawdziwe fakty na temat rzekomej likwidacji szkoły, czy działania na jej niekorzyść.

W dniu 12 września 2014 r. do Urzędu Miejskiego w Aleksandrowie Łódzkim wpłynęło kolejne pismo dotyczące sytuacji w Szkole Podstawowej w B. - skarga Rady Rodziców działającej przy szkole.

W okresie od 2 czerwca do 1 sierpnia 2014 r. w szkole przeprowadzona została planowana kontrola finansowo-organizacyjna. W dniu 26 stycznia 2015 r. pracownice Wydziału Kontroli i Audytu Wewnętrznego Urzędu Miejskiego w Aleksandrowie Łódzkim złożyły do Burmistrza notatkę służbową dotyczącą odmowy podpisania i odbioru przez dyrektor szkoły wystąpienia pokontrolnego. Z notatki wynikało również, że w czasie rozmowy E. A. zachowywała się w sposób niegodny nauczyciela (dyrektora szkoły).

Powyższe fakty i wyczerpanie dostępnych środków dyscyplinujących spowodowały złożenie wniosku do Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli o wszczęcie postępowania wyjaśniającego. Organ podniósł, że w trakcie postępowania rzecznik dyscyplinarny nie dokonał niezbędnych ustaleń faktycznych, ograniczając postępowanie do stwierdzenia, że E. A. zaprzeczyła wszelkim okolicznościom. W szczególności rzecznik dyscyplinarny nie przesłuchał w charakterze świadków rodziców, nauczycieli, Naczelnika Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu, Sekretarza Gminy i Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego.

W dniu 21 kwietnia 2015 r. do Urzędu Miejskiego wpłynęła notatka ze zdarzenia mającego miejsce w dniu 17 kwietnia 2015 r., sporządzona przez Społecznego Inspektora Pracy i podpisana przez dwie inne osoby. Notatka dotyczyła "niegodnego postępowania dyrektora wobec nauczycieli".

Następne pismo, od części Rady Pedagogicznej, wpłynęło w dniu 11 maja 2015 r., w którym zawarta została informacja o przypadkach postępowania dyrektora, wskazujących na znamiona dyskryminacji pośredniej, niesprawiedliwego traktowania podwładnych i innych działań o charakterze mobbingowym.

W dniu 13 maja 2015 r. organ otrzymał również pismo od Rady Rodziców działającej przy szkole, w którym to rodzice wyrazili swoje zaniepokojenie sytuacją, jaka ma miejsce w tej placówce.

W celu przedstawienia informacji związanych z nowymi skargami rodziców i nauczycieli na działalność dyrektora oraz w celu możliwości wysłuchania wyjaśnień dyrektora dotyczących tych skarg, w dniu 19 maja 2015 r. zastępca burmistrza, Sekretarz i naczelnik odwiedzili dyrektora w szkole. Rozmowa przebiegła w nieprzyjemnej atmosferze.

Burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego podniósł, że panująca w szkole sytuacja prowadzi do destabilizacji w jej funkcjonowaniu i zagraża dalszemu, bezpiecznemu realizowaniu postawionych szkole zadań i celów. Praca nauczycieli i innych pracowników szkoły w ciągłym stresie i zastraszeniu zagraża ich zdrowiu i życiu ale ma przede wszystkim ogromny wpływ na bezpieczeństwo dzieci/uczniów znajdujących się pod ich opieką. Dlatego też, jako osoba odpowiedzialna za funkcjonowanie wszystkich jednostek organizacyjnych na terenie Gminy Aleksandrów Łódzki, w tym również Szkoły Podstawowej w B., nie mogąc dłużej tolerować opisanych negatywnych zachowań, które prowadzą do narastania złych emocji w miejsce porozumienia z kadrą nauczycielską i rodzicami, braku właściwej komunikacji pracownikami i rodzicami oraz wykorzystywaniem pełnionego stanowiska do naruszania praw godności pracowników i negowania wszelkich inicjatyw oddolnych, organ zdecydował się na wydanie zarządzenia o odwołaniu E. A. ze stanowiska dyrektora szkoły z dniem 31 maja 2015 r., bez okresu wypowiedzenia. Burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego wskazał, że działanie takie podyktowane było skalą zjawiska, długotrwałym brakiem poprawy, pomimo podejmowanych środków, a także w obawą o zdrowie pracowników szkoły i bezpieczeństwo powierzonych ich opiece uczniów.

W skardze do Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w Łodzi E. A. zarzuciła zaskarżonemu zarządzeniu naruszenie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie, podczas gdy okoliczności nie dostarczają podstaw do uznania, że zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za zastosowaniem trybu odwołania dyrektora szkoły ze stanowiska bez wypowiedzenia i to w czasie trwania roku szkolnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uwzględniając skargę w pierwszej kolejności wskazał, że zaskarżone zarządzenie narusza interes prawny skarżącej, gdyż z chwilą pozbawienia pełnionej funkcji dyrektora szkoły, pozbawiono ją powierzonych obowiązków i uprawnień. Akt odwołujący daną osobę ze stanowiska dyrektora przed upływem kadencji dotyka wprost jej uprawnień, mających swe źródło w przepisach prawa administracyjnego. Z tego względu przyjąć należy, że taka osoba ma interes prawny do skarżenia do sądu administracyjnego aktu odwołującego ze stanowiska dyrektora szkoły.

Oceniając legalność zaskarżonego zarządzenia Sąd I instancji przytoczył orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazując że tylko w przypadku szczególnie uzasadnionym możliwe jest zastosowanie trybu odwołania dyrektora ze stanowiska na podstawie art. 38 pkt 2 ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Przy czym organ prowadzący szkołę może odwołać dyrektora bez wypowiedzenia w przypadku negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań określonych w art. 34a ust. 2 ustawy. Negatywna ocena działalności dyrektora szkoły przez organ prowadzący w zakresie gospodarki finansowej szkoły lub innych zaniedbań dotyczących organizacji pracy szkoły, zwłaszcza odmienna koncepcja prowadzenia placówki oświatowej, czy też konflikt z organem prowadzącym lub współpracownikami, nie mieszczą się w pojęciu szczególnie uzasadnionych przypadków i nie uzasadniają odwołania dyrektora szkoły w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 tej ustawy. Nie każde zatem naruszenie prawa przez dyrektora szkoły uzasadnia jego odwołanie w trybie powołanego przepisu.

W ocenie Sądu sam fakt negatywnej oceny pracy nie uzasadnia odwołania nauczyciela ze stanowiska dyrektora w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy, może natomiast stanowić podstawę do odwołania w trybie art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy. Wynikająca z art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy przesłanka "przypadków szczególnie uzasadnionych", która pozwala na odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora w czasie roku szkolnego, nie tylko nie może być utożsamiana z przesłanką negatywnej oceny pracy nauczyciela, ale nadto wskazuje na konieczność szybkiego odwołania, bo w trakcie roku szkolnego. Stąd też dla zachowania ustawowej przesłanki, przypadków szczególnie uzasadnionych istotna jest również szybka reakcja organu. Zarzuty dotyczące pracy skarżącej odnosiły się natomiast do lat 2013-2015.

Sąd podkreślił ponadto, że nie oceniał po czyjej stronie leży wina w panujących stosunkach pomiędzy skarżącą a częścią nauczycieli i Radą Rodziców. Jednak nie sposób pominąć, że stanowisko organu w zakresie oceny pracy skarżącej pozostaje w sprzeczności z faktem, że Rzecznik Dyscyplinarny dla Nauczycieli przy Wojewodzie Łódzkim, po rozpatrzeniu pisma Burmistrza Gminy Aleksandrów Łódzki o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w stosunku do dyrektora szkoły – E. A. "za uchybienie godności zawodu nauczyciela", umorzył w dniu 24 kwietnia 2015 r. prowadzone w tym przedmiocie postępowanie wyjaśniające. Rzecznik Dyscyplinarny w uzasadnieniu stwierdził, że nie nastąpiło uchybienie przez E. A. godności zawodu oraz obowiązkom nauczyciela polegającym na rzetelnym realizowaniu zadań związanych z powierzonym jej stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Rzecznik stwierdził przy tym, że zgromadzony materiał nie potwierdza popełnienia przez E. A. zarzucanych przewinień.

Ocena zachowania skarżącej dokonana przez Rzecznika Dyscyplinarnego różni się zatem w diametralny sposób, od oceny dokonanej przez Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego. Podnoszona przez Burmistrza w uzasadnieniu zaskarżonego zarządzenia okoliczność, że Rzecznik w należyty sposób nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego w sprawie E. A., stanowi gołosłowna polemikę ze stanowiskiem organu, który posiada kompetencje do dokonywania merytorycznej oceny pracy nauczycieli, również tych sprawujących funkcje kierownicze.

Wymienione przez Burmistrza w uzasadnieniu zaskarżonego zarządzenia okoliczności, stanowiące w ocenie organu wyraz negatywnej oceny pracy E. A. i potwierdzające istnienie w Szkole konfliktu między częścią nauczycieli i Rady Pedagogicznej z Dyrektorem tej szkoły, nie stanowią w ocenie Sądu "przypadku szczególnie uzasadnionego", o którym mowa w art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. Organ nie wykazał, że zaistniała taka okoliczność, która powodowałaby konieczność natychmiastowego zaprzestania wykonywania przez skarżącą funkcji kierowniczej, gdyż jej dalsze sprawowanie stanowiska godziłoby w interes szkoły.

Sąd podkreślił, że konflikt w szkole istnieje, trwa od kilku lat, a zatem brak jest możliwości uznania, iż zachodziły przesłanki do zastosowania nagłego trybu odwołania ze stanowiska dyrektora, określonego w art. 38 ust.1 pkt 2 ustawy. Tryb ten ma charakter wyjątkowy, pozwalający szybko reagować, gdy zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki. Nie może mieć natomiast zastosowania do odwołania dyrektora w przypadku, gdy uwagi czy zastrzeżenia, co do jego pracy dotyczą okresu czasu trwającego już co najmniej od kilku lat. W takich przypadkach ustawodawca przewidział inną podstawę prawną do odwołania ze stanowiska dyrektora szkoły, a jest nią negatywna ocena pracy, określona w art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy. Sąd również zauważył, że negatywna ocena działalności dyrektora szkoły przez organ prowadzący w zakresie gospodarki finansowej szkoły lub innych zaniedbań dotyczących organizacji pracy szkoły, nie mieści się w pojęciu szczególnie uzasadnionych przypadków zawartym w art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty i nie uzasadnia odwołania dyrektora szkoły w trybie tego przepisu. Opisane przez organ okoliczności nie mają takiego charakteru, aby uniemożliwiały nauczycielowi dalsze sprawowanie funkcji kierowniczej z przyczyn od niego niezależnych lub leżących po jego stronie, co pozbawia placówkę realnego kierownictwa i uniemożliwia jej efektywne funkcjonowanie. Organ nie wykazał, aby w sprawie faktycznie zachodziła konieczność odwołania dyrektora szkoły bez wypowiedzenia, w związku z zagrożeniem interesu publicznego jakim jest realizacji funkcji szkoły.

Ponadto, nawet wystąpienie "szczególnie uzasadnionego przypadku" nie obliguje organu prowadzącego do podjęcia decyzji w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. Użyte w tym przepisie słowo "może" stanowi bowiem uprawnienie do rozważenia odwołania nauczyciela z funkcji dyrektora bez wypowiedzenia, pozostawiając decyzję w tym zakresie uznaniu organu. Oczywiste jest, że w sytuacji zastosowania tego przepisu organ odwołujący ma obowiązek dokładnego, starannego i szczegółowego uzasadnienia aktu administracyjnego, tak aby obroniło się ono przed zarzutem jego dowolności i brakiem obiektywizmu. Powyższy warunkom zaskarżony akt administracyjny nie odpowiada.

Odnosząc się do załączonego przez organ przy piśmie z dnia 8 września 2015 r. stanowiska Wojewody Łódzkiego w sprawie kontroli legalności zarządzenia nr [...], wskazano, że z treści pisma wyraźnie wynika, że organ nadzoru dokonywał oceny zaskarżonego aktu jedynie w kontekście spełnienia wymogów formalno – prawnych. Nie kontrolował natomiast tego zarządzenia na podstawie kryteriów merytorycznych. Stanowisko Wojewody nie ma zatem istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zwłaszcza, że nie jest ono dla sądu wiążące.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł Burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego, zarzucając:

1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty poprzez jego błędną wykładnię, tj. w szczególności poprzez:

a) błędną wykładnię pojęcia "szczególnie uzasadnionych przypadków" zakładającą, że w katalogu tych przypadków nie mieści się do sytuacja, w której konflikt w szkole istnieje od dłuższego czasu, a bezpośrednio przed pojęciem decyzji o odwołaniu ze stanowiska kierowniczego następuje eskalacja tego konfliktu;

b) pominięcie w toku wykładni tego przepisu (oraz w toku wykładni pojęcia "przypadki szczególnie uzasadnione") całokształtu systemu oświatowego w kontekście realnych możliwości oddziaływania na prawidłowość stosunków panujących w szkole przez poszczególne organy (organ prowadzący, organ nadzoru pedagogicznego) w świetle zapisów art. 36-39 ustawy o systemie oświaty, z uwzględnieniem obowiązków organu określonych w treści:

- art. 5 ust. 7 pkt 1 ustawy o systemie oświaty, tj. obowiązku zapewnienia warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki;

- art. 111 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, tj. obowiązku poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika przez pracodawcę;

- art. 943 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, tj. obowiązków pracodawcy w zakresie przeciwdziałania mobbingowi

- będącą jednocześnie jedną z przyczyn niewłaściwego zastosowania tego przepisu, tj. uznania, iż wskazane w treści zarządzenia Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego z dnia [...] maja 2015 r. uchybienia w pracy dyrektora szkoły nie dają podstaw do odwołania dyrektora w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty i tym samym zarzucenia organowi prowadzącemu bezpodstawne zastosowanie ww. przepisu;

2) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, w postaci:

- art. 141 § 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zw. z art. 7, art. 77 oraz art. 80 k.p.a. poprzez sporządzenie ogólnikowego w niektórych aspektach uzasadnienia wyroku, uniemożliwiającego ocenę i kontrolę toku rozumowania sądu oraz poprzez przyjęcie, iż organ gromadząc materiał dowodowy w sprawie uczynił to w sposób dowolny, nie wyczerpujący, co doprowadziło do oparcia się przez Sąd na stanowisku przedstawionym przez skarżącą oraz Rzecznika Dyscyplinarnego, a w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 147 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi poprzez jego zastosowanie w świetle wyżej wskazanych uchybień w ustalaniu stanu faktycznego przez Sąd I instancji.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący kasacyjnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pismem z dnia 26 lutego 2016 r. E. A. wniosła odpowiedź na skargę kasacyjną, wnosząc o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Jednocześnie wraz z odpowiedzią na skargę kasacyjną strona złożyła wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia.

Postanowieniem z dnia 20 września 2016 r. Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.), dalej powoływanej jako "P.p.s.a." Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, a z urzędu bierze pod uwagę jedynie nieważność postępowania. W niniejszej sprawie żadna z wymienionych w art. 183 § 2 P.p.s.a. przesłanek nieważności postępowania nie zachodzi. Wobec tego Naczelny Sąd Administracyjny zobowiązany był ograniczyć swoje rozważania do oceny wskazanych w skardze podstaw kasacyjnych.

Mając na uwadze, że w skardze kasacyjnej podniesione zostały zarzuty dotyczące zarówno naruszenia prawa materialnego, jak i przepisów postępowania w pierwszej kolejności należało się odnieść do zarzutów procesowych.

Zarzut dotyczący naruszenia art. 141 § 4 P.p.s.a. jest niezasadny. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisko pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. Uzasadnienie wyroku powinno być tak sporządzone, aby wynikało z niego, dlaczego Sąd uznał zaskarżone orzeczenie za zgodne lub niezgodne z prawem. Wadliwość uzasadnienia wyroku może stanowić skuteczny zarzut zawarty w skardze kasacyjnej, jeżeli jest ono sporządzone w taki sposób, że uniemożliwiona jest instancyjna kontrola sądowa.

W niniejszej sprawie uzasadnienie zaskarżonego wyroku odpowiada wymogom art. 141 § 4 P.p.s.a. gdyż Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi wyjaśnił w należyty sposób przyczyny podjętego rozstrzygnięcia i ocenił zgodność z prawem zaskarżonego zarządzenia Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego. Sąd I instancji przytoczył stan sprawy, jak również stanowiska obu, biorących udział w postępowaniu stron, zawarte w skardze, jak i w odpowiedzi na skargę. Sąd ocenił w sposób właściwy, dlaczego zaskarżone zarządzenie narusza prawo, a w konsekwencji dlaczego skarga jako uzasadniona podlegała uwzględnieniu. Tym samym możliwa jest kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku, a ta okoliczność nie pozwala na przyjęcie jako uzasadnionego zarzutu naruszenia art. 141 § 4 P.p.s.a.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty wskazać należy, że Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni powołanego przepisu. W tym kontekście szczegółowo wyjaśniono, jak należy rozumieć pojęcie "przypadków szczególnie uzasadnionych", w których ustawodawca przewidział odwołanie nauczyciela ze stanowiska w czasie roku szkolonego bez wypowiedzenia. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, dokonując interpretacji powołanego pojęcia, wykorzystał bogate orzecznictwo sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, w którym jednolicie przyjmuje się, że odwołanie w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty stanowi instytucję wyjątkową. Oznacza to, że wystąpić musi zdarzenie nadzwyczajne, destabilizujące funkcjonowanie szkoły i wywołujące konieczność natychmiastowego odsunięcia dyrektora od kierowania szkołą, ponieważ dalsze sprawowanie przez niego tej funkcji godziłoby w interes publiczny. O wystąpieniu takich przypadków można mówić w kontekście sytuacji niezależnych od dyrektora, czy też przez niego zawinionych, gdy konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie wykonywania przez nauczyciela funkcji kierowniczej. "Szczególne przypadki", o jakich mowa w omawianym przepisie, to nie takie, które w subiektywnym odczuciu organu prowadzącego placówkę oświatową są szczególne, tylko takie, które obiektywnie powodują destabilizację pod względem dydaktycznym, wychowawczym czy oświatowym jednostki oświatowej kierowanej przez nauczyciela, a jedyną możliwością zapobieżenia takiej sytuacji jest odwołanie dyrektora w trakcie roku szkolnego. (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 2015 r., sygn. akt I OSK 149/15 oraz z dnia 20 kwietnia 2016 r., sygn. akt I OSK 3346/15).

Przyczyną odwołania ze stanowiska dyrektora Szkoły Podstawowej w B. była suma zachowań E. A., które, jak wskazano w zarządzeniu z dnia [...] maja 2015 r., doprowadziły do narastania złych emocji, braku właściwej komunikacji z pracownikami i rodzicami oraz negowania inicjatyw oddolnych. Z tych względów, mając na uwadze skalę zjawiska, długotrwały brak poprawy, a także w obawie o zdrowie pracowników szkoły i bezpieczeństwo uczniów, konieczne było odwołanie ze stanowiska dyrektora bez okresu wypowiedzenia.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego powołane przez organ okoliczności związane z prowadzeniem szkoły przez E. A., jak właściwie wskazał Sąd I instancji, nie dawały podstaw do zastosowania trybu nadzwyczajnego odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. Nawet, gdyby przyjąć, że E. A. w okresie sprawowania funkcji dyrektora szkoły dopuściła się wszystkich uchybień wymienionych w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji, to i tak nie można przyjąć, że którekolwiek z nich lub wszystkie łącznie stanowią przypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. Okoliczności takie, jak negatywna ocena pracy, mogłaby ewentualnie stanowić podstawę do odwołania w trybie art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. b powołanej ustawy. Ten właśnie przepis uzależnia możliwość odwołania nauczyciela ze stanowiska dyrektora bez wypowiedzenia od dokonanej w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli, negatywnej oceny jego pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań z zakresu dysponowania przyznanymi szkole środkami finansowymi, a także gospodarowania mieniem ewentualnie nieprzestrzegania przepisów dotyczących organizacji pracy szkoły (art. 34a ust. 2 ustawy).

Niedopuszczalne jest natomiast obchodzenie powyższej regulacji, odsyłającej do procedury w sprawie oceny pracy nauczycieli, przez przyjęcie, że uchybienia w zakresie pracy organizacyjnej dyrektora szkoły stanowi szczególnie uzasadniony przypadek w rozumieniu art. 38 ust. 1 pkt 2. Nie jest przesłanką zastosowania art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty także utrata zaufania organu prowadzącego szkołę do jej dyrektora, skoro u podstaw takiej utraty zaufania nie leżą przyczyny, które samoistnie uniemożliwiałyby kierowanie szkołą. Skarżący kasacyjnie nie wykazał również, aby ocenione przez niego naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych przez E. A. miało taki charakter, który zobowiązywał do natychmiastowego odsunięcia jej od pełnionej funkcji dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania kierowanej przez nią placówki.

Mając powyższe na względzie Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 P.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.

Na podstawie art. 207 § 2 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny odstąpił od zasądzenia od Burmistrza Aleksandrowa Łódzkiego na rzecz E. A. zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości uznając, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek.

Odnosząc się do wniosku E. A. o przywrócenie terminu do wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną, który Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił, wskazać należy, że stosownie do art. 179 P.p.s.a. strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie czternastu dni od doręczenia jej skargi kasacyjnej. Po upływie terminu na wniesienie odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi wnoszącemu skargę kasacyjną, wojewódzki sąd administracyjny niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz z odpowiedzią i aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Pismo procesowe strony złożone po upływie terminu określonego w art. 179 P.p.s.a. nie stanowi zatem odpowiedzi na skargę kasacyjną w rozumieniu tego przepisu, lecz jest zwykłym pismem strony, które doręcza się stronie przeciwnej na zasadach ogólnych, bez względu na datę jego złożenia. Opóźnione złożenie odpowiedzi na skargę kasacyjną nie powoduje zatem ujemnych skutków procesowych dla strony, gdyż nie ma wpływu na bieg postępowania kasacyjnego. W związku z tym, przywrócenie terminu do dokonania tej czynności nie jest dopuszczalne (art. 86 § 2 P.p.s.a. w zw. z art. 193 P.p.s.a.).

W tej sytuacji wniosek E. A. o przywrócenie terminu do wniesienia odpowiedzi na skargę kasacyjną należało odrzucić na podstawie art. 88 P.p.s.a.