Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jan Paweł Tarno Sędziowie NSA Aleksandra Łaskarzewska (spr.) del. NSA Leszek Kiermaszek Protokolant st. sekretarz sądowy Magdalena Błaszczyk po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2014 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej W. Ch. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 8 kwietnia 2014 r. sygn. akt II SA/Bk 1165/13 w sprawie ze skargi W. Ch. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łomży z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników 1. uchyla zaskarżony wyrok, decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łomży z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] oraz decyzję Wójta Gminy T.z dnia [...] października 2013r. nr [...]; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łomży na rzecz W. Ch. kwotę 500 (pięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt II SA/Bk 1165/13 oddalił skargę W. Ch. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łomży z dnia [...] listopada 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników.

W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji wskazał, że decyzją z dnia 28 października 2013 r. znak OW.4453.1.2013 Wójt Gminy T. odmówił przyznania W. Ch., prowadzącemu Gospodarstwo Rolne w C. D., gm. M., dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników: [...],[...],[...],[...],[...],[...],[...]. W podstawie prawnej decyzji wskazano art. 70b ust. 1 – 3, 6, 7 i 11 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), dalej jako u.s.o.

Organ I instancji ustalił, że W. Ch. zawarł w 2010 r. z wymienionymi wyżej młodocianymi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Pracownicy ukończyli naukę i zdali odpowiednie egzaminy. W ustawowym terminie trzech miesięcy od dnia zdania egzaminów pracodawca złożył w Urzędzie Gminy T. wniosek o dofinansowanie kosztów ich kształcenia. W. Ch. posiada wymagane kwalifikacje do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych pracowników w zawodzie rolnik - tytuł mistrza potwierdzony dyplomem z dnia 14 września 2006 r. nr [...]. Ukończył również przygotowanie pedagogiczne udokumentowane kopią zaświadczenia o skończonym kursie pedagogicznym dla instruktorów nauki zawodu (z dnia 25 lipca 2006 r. nr 13/06/06). Młodociani pracownicy realizowali naukę zawodu w okresie 36 miesięcy (od dnia 1 września 2010 r. do dnia 31 sierpnia 2013 r.), co udokumentowano umowami o pracę. W dniu 30 sierpnia 2013 r. zdali egzaminy potwierdzające kwalifikacje w zawodzie rolnik i uzyskali dyplomy wydane przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną w Łomży. Ze złożonych wraz z wnioskiem o dofinansowanie dokumentów wynika też, że pracodawca w roku 2013 oraz w ciągu dwóch lat poprzedzających otrzymał pomoc de minimis w kwocie 16 162 zł stanowiącą równowartość 3 925, 77 euro.

Organ wskazał, że co prawda z analizy dokumentów nie wynika, by wnioskowana pomoc dotyczyła prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu UE, jednakże działalność ta mieści się w klasie 01.50.Z tj. uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt (działalność mieszana). Dlatego, zgodnie z art. 1 ust. 1b rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis, wyklucza to wnioskodawcę z kręgu uprawnionych do tej pomocy. Przepis art. 1 ust. 1b rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1998/2006 stanowi bowiem, że rozporządzenie nie ma zastosowania do pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym działającym w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu.

Organ wskazał też, że wnioskodawca nie jest przedsiębiorcą, bowiem nie figuruje w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Wyjaśnił, że co prawda pojęcie "przedsiębiorca" należy rozumieć zgodnie z normami unijnymi jako każdego prowadzącego działalność gospodarczą, bez względu na formę organizacyjno – prawną oraz sposób finansowania, a także niezależnie czy przepisy krajowe przyznają podmiotowi status przedsiębiorcy, jednakże warunki dopuszczalności pomocy przedsiębiorcom reguluje art. 87 Traktatu o ustanowieniu WE oraz wydane na jego podstawie przepisy wykonawcze tj. rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy de minimis oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 1535/2007 z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej. Zgodnie z obowiązującym od dnia 1 września 2012 r. przepisem art. 70b ust. 11 u.s.o. brak jest podstaw do przyznania dofinansowania kosztów kształcenia młodocianego pracownika jako pomocy de minimis w rolnictwie dla osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne, niebędących przedsiębiorcami. Wskazany przepis nie odwołuje się bowiem do norm rozporządzenia nr 1535/2007.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył W. Ch. zawierającą wyłącznie wniosek o rozpoznanie sprawy przez SKO.

Decyzją z dnia [...]listopada 2013 r. znak [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łomży utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy. Po ustaleniu stanu faktycznego identycznie jak w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i na podstawie zgromadzonego w nim materiału dowodowego, Kolegium wskazało że o ile wnioskodawca spełnia warunek wynikający z art. 70b ust. 1 i 7 u.s.o., o tyle nie spełnia warunku wynikającego z art. 70b ust. 11 tej ustawy, który wskazuje, że dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika stanowi pomoc de minimis udzielaną zgodnie z warunkami wynikającymi z rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006. W art. 1 ust. 1b tego rozporządzenia wskazano natomiast, że nie stosuje się go do pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym działającym w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu. Tymczasem wnioskodawca jest podmiotem działającym w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych.

Skargę na powyższą decyzję złożył do sądu administracyjnego W. Ch. wnosząc o jej uchylenie. Wskazał, że pozbawienie go dofinansowania kształcenia stanowi znaczną dolegliwość ekonomiczną. Nadto, w jego ocenie, wydane decyzje godzą w art. 2 Konstytucji RP i zasadę demokratycznego państwa prawnego, w tym w obowiązek poszanowania praw i wolności jednostki oraz w art. 32 Konstytucji RP i prawo do równego traktowania.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując dotychczasowe stanowisko oraz wskazując, że zarzuty naruszenia zasad konstytucyjnych są bezzasadne.

Wojewódzki Sąd Administracyjny uznając skargę za niezasadną wskazał, że przedmiotem kontroli legalności w sprawie niniejszej jest decyzja o odmowie przyznania stronie (będącej rolnikiem) dofinansowania z tytułu kosztów kształcenia młodocianych pracowników (w zawodzie rolnik). Zdaniem sądu, organy rozpoznając negatywnie wniosek skarżącego trafnie wskazały podstawy prawne swych rozstrzygnięć. Co prawda nie dostrzegły problemu intertemporalnego, jaki w sprawie wystąpił oraz nie dość wnikliwie zbadały kwestię posiadania przez skarżącego przymiotu przedsiębiorcy, jednak nie dyskwalifikuje to zaskarżonej decyzji, bowiem ostateczny kształt zawartego w niej rozstrzygnięcia nie narusza prawa.

Przyznanie dofinansowania z tytułu kształcenia młodocianego pracownika następuje na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), dalej u.s.o. Warunki uzyskania dofinansowania regulują przepisy art. 70b ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 7 u.s.o. i są nimi: zawarcie przez pracodawcę z młodocianym pracownikiem umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, posiadanie przez pracodawcę wymaganych kwalifikacji do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych - określonych w przepisach w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania, ukończenie przez młodocianego nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy oraz zdanie egzaminu, złożenie przez pracodawcę w terminie trzech miesięcy od dnia zdania egzaminu przez młodocianego wniosku o przyznanie dofinansowania wraz z kopiami dokumentów potwierdzającymi: zawarcie umowy o pracę, posiadanie przez pracodawcę wymaganych kwalifikacji, zdanie przez młodocianego egzaminu.

W sprawie nie było, w ocenie Sądu I instancji sporu między stronami, że powyższe warunki skarżący spełnił. Wynika to z przedłożonych w trakcie postępowania administracyjnego dokumentów (k. 10 – 36 akt adm. I instancji). Ustalenia w tym zakresie nie budzą również wątpliwości Sądu I instancji.

Podstawą prawną odmowy przyznania dofinansowania był przepis art. 70b ust. 11 u.s.o., zgodnie z którym dofinansowanie, o którym mowa w ust. 1, stanowi pomoc de minimis udzielaną zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 379 z 28.12.2006 r.). Przepis ten został wprowadzony do porządku prawnego w dniu 1 września 2012 r. na podstawie art. 1 pkt 31c ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz. 1206) i dokonał zmiany dotychczasowych zasad przyznawania dofinansowania. Od dnia 1 września 2012 r. dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianego pracownika stało się bowiem pomocą de minimis udzielaną zgodnie z warunkami rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006.

Stosownie do treści art. 1 ust. 1b rozporządzenia nr 1998/2006 ma ono zastosowanie do pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym we wszystkich sektorach, za wyjątkiem pomocy przyznawanej podmiotom gospodarczym działającym w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu.

Sąd I instancji wskazał, że pierwszym zatem i podstawowym wymogiem oraz zasadniczą przesłanką przyznania pomocy publicznej (de minimis) na warunkach wymienionych we wskazanym rozporządzeniu jest posiadanie statusu przedsiębiorcy, czy inaczej - bycie podmiotem gospodarczym.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, warunek wykonywania działalności gospodarczej wynika z istoty pojęcia pomocy publicznej de minimis. W art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej TWE; jego stosowanie do pomocy de minimis reguluje właśnie rozporządzenie nr 1998/2006) wskazuje się bowiem, że beneficjentem wsparcia ze środków przyznawanych przez państwo (pomocy publicznej) mogą być przedsiębiorstwa lub gałęzie produkcji, a zatem podmioty prowadzące działalność gospodarczą (vide wyrok z dnia 9 stycznia 2014 r., III SA/Kr 993/13, dostępny w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych na stronie http://orzeczenia.nsa.gov.pl, powoływanej dalej w skrócie jako CBOSA). Także w art. 2 pkt 16 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z późn. zm.), która wprowadziła zasady udzielania pomocy państwa spełniającej przesłanki określone w art. 87 ust. 1 TWE – wskazano, że beneficjentem pomocy jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą (także w zakresie rolnictwa lub rybołówstwa), bez względu na formę organizacyjno – prawną oraz sposób finansowania, który otrzymał pomoc publiczną. Nadto również w literaturze przedmiotu wskazuje się, że zgodnie z art. 87 ust. 1 Traktatu WE beneficjentem wsparcia ze środków publicznych mogą być wyłącznie określone przedsiębiorstwa tzn. podmioty prowadzące działalność gospodarczą (S. Szuster, Postępowanie w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Komentarz, LEX, teza 2f do art. 1). Należy wskazać, że obecnie treści art. 87 TWE odpowiada art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Dla przyznawania dofinansowania kosztów kształcenia młodocianego pracownika na podstawie art. 70b ust. 11 u.s.o. powyższy wniosek ma takie znaczenie, że od dnia 1 września 2012 r. (daty wejścia w życie tego przepisu) wskazane dofinansowanie może zostać przyznane wyłącznie podmiotowi gospodarczemu tzn. prowadzącemu działalność gospodarczą, o ile nie jest to podmiot gospodarczy działający w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu (tę kategorię podmiotów wyłącza spośród beneficjentów pomocy przepis art. 1 ust. 1b rozporządzenia nr 1998/2006). Należało zatem w sprawie ocenić, czy skarżący jest podmiotem gospodarczym działającym we wskazanej dziedzinie produkcji.

Organy podjęły próbę ustalenia przesłanki posiadania przez stronę przymiotu przedsiębiorcy, jednakże ograniczyły się do danych z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, wskazując że skoro skarżący tam nie figuruje, to tego przymiotu nie posiada. Zdaniem Sądu I instancji wyprowadzony wniosek jest dyskusyjny, zwłaszcza że nawet organ I instancji w uzasadnieniu swojej decyzji wywiódł, iż pojęcie przedsiębiorcy rozumiane jest w prawie unijnym szeroko. Ten kierunek potwierdza również orzecznictwo sądów administracyjnych.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.), dalej u.s.d.g., działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Stosownie do treści art. 4 u.s.d.g. przedsiębiorcą w rozumieniu tej ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Co prawda przepisów u.s.d.g. nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także ogólnie rzecz ujmując działalności agroturystycznej (art. 3), to jednakże zarówno w orzecznictwie jak i literaturze wskazuje się, że działalność wytwórcza w rolnictwie mieści się w zakresie działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 2 u.s.d.g., tyle że nie stosuje się do tej działalności (rolniczej) przepisów u.s.d.g. (tak NSA w uchwale z dnia 11 grudnia 2012 r., I OPS 5/12 oraz wcześniej w wyroku z dnia 29 sierpnia 2007 r. II OSK 1618/06 i uchwale z dnia 2 kwietnia 2007 r., II OPS 1/07, CBOSA, a także M. Sieradzka, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, LEX, teza 3 do art. 3 u.s.d.g.).

Oznacza to, w ocenie Sądu I instancji, że ocena odmawiająca skarżącemu przymiotu przedsiębiorcy (podmiotu gospodarczego) była nieuprawniona.

Sąd I instancji wskazał, że organy nadto ustaliły, a skarżący tej okoliczności nie zakwestionował, że prowadzi on działalność w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych w załączniku I do Traktatu (uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt - działalność mieszana, klasa 01.50.Z PZD według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz. U. Nr 251, poz. 1885 z późn. zm.). Sąd I instancji przypomniał, że przepis art. 1 ust. 1b rozporządzenia nr 1998/2006, stosowany z mocy art. 70b ust. 11 u.s.o., wyłącza z kręgu beneficjentów dofinansowania kształcenia młodocianych pracowników podmioty gospodarcze prowadzące działalność w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych. Pomoc ta została bowiem objęta przepisami innego rozporządzenia Komisji (WE) – nr 1535/2007 (Dz. U. UE.L.2007.337.35), którego jednak nie wymieniono w przepisie art. 70b ust. 11 u.s.o.

Reasumując powyższe rozważania Sąd I instancji stwierdził, że skarżący – literalnie rzecz ujmując - nie spełnia wymagań uzyskania pomocy de minimis w formie dofinansowania do kształcenia młodocianego pracownika określonych w obowiązującym od dnia 1 września 2012 r. przepisie art. 70b ust. 11 u.s.p., bowiem obszar jego działalności (jako przedsiębiorcy) został wykluczony z przyznawania tej formy pomocy przez art. 1 ust. 1b rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006.

W sprawie wystąpiła jednak sytuacja szczególna. Jak wskazano, przepis art. 70b ust. 11 u.s.o. obowiązuje od dnia 1 września 2012 r. i jego wprowadzeniu nie towarzyszyło rozstrzygnięcie przez ustawodawcę kwestii intertemporalnego jego stosowania. Tymczasem wejście w życie tego przepisu nastąpiło w trakcie realizowania umów o pracę w celu przygotowania zawodowego, zawartych między skarżącym a młodocianymi pracownikami w dniu 1 września 2010 r. na okres 36 miesięcy tj. do dnia 31 sierpnia 2013 r. Koniec umów przypadał zatem po wejściu w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o., który – poprzez odwołanie się do warunków przyznawania pomocy na podstawie rozporządzenia nr 1998/2006 - wyklucza skarżącego z kręgu podmiotów uprawnionych do uzyskania dofinansowania. Oznacza to, że w trakcie trwania umowy o pracę z młodocianymi pracownikami zmieniły się zasady przyznawania dofinansowania na jego dokształcanie. Należy zatem ocenić, czy w sprawie zasadne jest stosowanie przepisu art. 70b u.s.o. w brzmieniu sprzed zmiany, czy po zmianie dodającej ustęp 11.

Sąd I instancji zaznaczył, że zgodnie z ogólnymi zasadami prawa intertemporalnego, w braku przepisów międzyczasowych nowe prawo stosuje się na przyszłość tzn. do zdarzeń prawnych, które wystąpiły po jego wejściu w życie. Stosowanie nowego prawa do zdarzeń zamkniętych, zakończonych w przeszłości (przed jego wejściem w życie) o ile nie wynika to wprost z przepisów intertemporalnych, stanowiłoby niedopuszczalną retroakcję (wsteczne działanie prawa).

Inna sytuacja występuje, zdaniem Sądu I instancji, gdy przepisy nowego prawa regulują stosunki prawne o charakterze "otwartym", ciągłym, takie które nie znalazły jeszcze swojego zakończenia ("stosunki w toku"), a które rozpoczęły się pod rządami poprzedniego prawa i trwają dalej po wejściu w życie nowych przepisów. W takiej sytuacji co prawda stan faktyczny mający wpływ na określony stosunek prawny następuje pod rządami poprzedniego prawa, ale ma on charakter definitywnie nie ukształtowany pod rządami poprzedniego prawa i trwa nadal po wejściu w życie nowego – dlatego stosuje się, w braku przepisów intertemporalnych, przepisy nowej ustawy. Jest to sytuacja retrospektywności prawa (vide np. uchwała NSA z dnia 16 grudnia 2013 r., II OPS 2/13, CBOSA). Mamy z nią do czynienia, zdaniem Sądu I instancji w sprawie niniejszej.

Sąd I instancji przypomniał, że warunkami uzyskania przez skarżącego dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników, tak przed zmianą art. 70b u.s.o., jak i po dodaniu ustępu 11, były: posiadanie odpowiednich kwalifikacji przez pracodawcę, zawarcie umowy o pracę w celu dokształcania, zdanie przez młodocianego egzaminu, złożenie przez pracodawcę wniosku w terminie trzech miesięcy od dnia zdania egzaminu. W sprawie niniejszej przed dniem 1 września 2012 r. (tj. przed dodaniem ustępu 11) skarżący wypełnił w sposób całkowity tylko jeden warunek – uzyskał odpowiednie kwalifikacje celem prowadzenia dokształcenia. Natomiast w dacie zmiany przepisów nie były zakończone umowy o pracę (upłynęły 24 miesiące z 36, na które zostały zawarte), młodociani nie posiadali zdanych egzaminów, a zatem nie rozpoczął jeszcze biegu trzymiesięczny termin na złożenie wniosków o przyznanie dofinansowania. Oznacza to, w ocenie Sądu I instancji, że stan faktyczny uprawniający skarżącego do ubiegania się o dofinansowanie w dacie wejścia w życie art. 70b ust. 11 u.s.o. nie był ukształtowany w sposób definitywny tzn. tak kształtujący jego sytuację, że już wówczas mógł - z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością - przypuszczać, że dofinansowanie otrzyma. Inaczej rzecz ujmując należy stwierdzić, że do dnia wejścia w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o. nie ziściły się wszystkie ustawowe warunki uprawniające do nabycia uprawnienia do dofinansowania według stanu prawnego wówczas obowiązującego. Okoliczności niespełnione na tę datę (brak zakończenia umów, brak zdanych egzaminów, nierozpoczęcie biegu terminu na złożenie wniosku o przyznanie dofinansowania), miały charakter przyszły i niepewny. Wykluczyć należy zatem, w ocenie Sądu I instancji twierdzenie, że w dniu 1 września 2012 r. (data początku obowiązywania art. 70b ust. 11 u.s.o.) sytuacja strony była na tyle ukształtowana, że mógł on mieć pewność uzyskania spornej pomocy publicznej. Stąd też nie można przyjąć, zdaniem Sądu I instancji, że do jego sytuacji powinien mieć zastosowanie przepis art. 70b u.s.o. w brzmieniu sprzed 1 września 2012 r., a nie przepis ten uzupełniony o ustęp 11.

Sąd I instancji wskazał, że niewątpliwie inaczej należałoby ocenić sytuację, gdy w dacie wejścia w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o. skarżący spełniałby materialnoprawne warunki przyznania dofinansowania, ale np. nie upłynąłby jeszcze termin na wystąpienie z wnioskiem o wydanie decyzji w tym przedmiocie i samo postępowanie toczyłoby się po dniu 1 września 2012 r. Inaczej mówiąc warunki ustawowe z art. 70b ust. 1-3, 6 i 7 u.s.o. zostałyby spełnione przed dniem 1 września 2012 r., ale wniosek o przyznanie dofinansowania został złożony po tej dacie i organy orzekały pod rządem znowelizowanych przepisów. Wówczas, zdaniem Sądu I instancji, odmowa przyznania pomocy publicznej nastąpiłaby z naruszeniem prawa i zasad konstytucyjnych. Taka sytuacja jednak w sprawie, w ocenie Sądu I instancji nie wystąpiła.

Sąd I instancji wskazał, że także odmiennie należałoby ocenić sytuację, gdy uzyskanie dofinansowania uzależnione byłoby wyłącznie od zrealizowania umów o pracę z młodocianymi pracownikami. Wówczas zmiana przepisów na niekorzyść strony w trakcie trwania takiej umowy nie mogłaby prowadzić do odmowy przyznania pomocy.

Jednakże gdy prawo przewiduje kilka równorzędnych warunków uzyskania dofinansowania, a w dacie zmiany przepisów (jak w sprawie niniejszej) większość z nich jeszcze się nie ziściła i nie było pewne, czy nastąpi to w przyszłości (czy umowy o pracę zostaną zrealizowane, czy młodociani zdadzą egzaminy końcowe, czy strona dotrzyma terminu na złożenie stosownych wniosków), to należy przyjąć, zdaniem Sądu I instancji, że w dacie tej zmiany sytuacja strony nie była na tyle ukształtowana, by miała podlegać ochronie poprzez zastosowanie przepisów obowiązujących w chwili zawierania umów.

Stąd też za bezskuteczne uznał również Sąd I instancji zarzuty dotyczące naruszenia konstytucyjnych zasad demokratycznego państwa prawnego oraz równości wobec prawa (art. 2 i art. 32 Konstytucji RP). Zauważyć trzeba, że skarżący w żaden sposób ich nie uzasadnił i nie wskazał, na czym to naruszenie miałoby polegać. Przedmiotowego naruszenia z urzędu nie dopatrzył się skład orzekający w sprawie niniejszej.

Przede wszystkim Sąd I instancji wskazał, że sytuacja skarżącego jest odmienna od tej, jaka miała miejsce w sprawie IV SA/Gl 642/13, na którą skarżący powołał się na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2014 r. W postępowaniu przed WSA w Gliwicach zakończonym wyrokiem z dnia 16 stycznia 2014 r. umowa o pracę z młodocianym pracownikiem została zawarta w dniu 21 maja 2010 r. na okres 24 miesięcy (tj. do dnia 31 sierpnia 2012 r.), a młodociany pracownik w dniu 31 sierpnia 2012 r. zdał egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie. Również przed wejściem w życie art. 70b ust. 11 u.s.o. pracodawca doszkalający młodocianego uzyskał niezbędne kwalifikacje. Zatem większość warunków uzyskania dofinansowania spełniła się przed dniem zmiany przepisów tj. przed 1 września 2012 r., a jedynie wniosek o przyznanie dofinansowania skarżący w sprawie IV SA/Gl 642/13 złożył w dniu 31 października 2012 r., a więc już po zmianie przepisów. Oceniając opisany stan faktyczny trudno nie zgodzić się z WSA w Gliwicach, że - gdy większość przesłanek uzyskania dofinansowania ziściła się w czasie obowiązywania przepisów sprzed zmiany (tj. gdy "zrealizował się stosunek prawny, który był przedmiotem sprawy", jak wskazał WSA w Gliwicach) – nie mógł mieć zastosowania art. 70b ust. 11 u.s.o., bowiem stanowiłoby to zastosowanie prawa wstecz tj. zastosowanie art. 70b ust. 11 u.s.o. do sytuacji zakończonych przed jego wejściem w życie.

Powyższe wskazuje także, zdaniem Sądu I instancji, że sytuacja skarżącego w sprawie niniejszej oraz skarżącego w sprawie IV SA/Gl 642/13 była na tyle odmienna, że nie można twierdzić o naruszeniu zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP). Zasada ta oznacza, że wszyscy adresaci norm prawnych, charakteryzujący się daną cechą relewantną, winni być traktowani według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Zasada ta nie wyklucza różnego traktowania podmiotów różniących się między sobą; niemniej wszelkie zróżnicowanie traktowania musi być oparte na uznanych kryteriach, których zasadność doboru podlega każdorazowej ocenie, między innymi z punktu widzenia zasady sprawiedliwości społecznej (zob. wyrok NSA z dnia 28 marca 2014 r., I OSK 64/14, CBOSA).

W ocenie Sądu I instancji, istotnym elementem różniącym sytuację w sprawie niniejszej od sytuacji ze sprawy IV SA/Gl 642/13 jest moment ziszczenia się przesłanek uzyskania dofinansowania, który w sprawie IV SA/Gl 642/13 nastąpił przed dniem wejścia w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o. (jedynie za wyjątkiem złożenia wniosku o przyznanie dofinansowania), a w sprawie niniejszej – po tej dacie i przy braku pewności w dniu 1 września 2012 r. czy ziszczą się w przyszłości. O ile zatem w sprawie IV SA/Gl 642/13 na dzień wejścia w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o. zrealizował się stosunek prawny warunkujący uzyskanie dofinansowania, o tyle w sytuacji skarżącego nie miało to miejsca. Stąd też powoływanie się przez skarżącego na zasadę równości nie może odnieść zamierzonego skutku. Przedmiotowe zróżnicowanie jest oparte o kryteria weryfikowalne i czytelne oraz uwzględnia zamierzenie ustawodawcy, który – realizując prawo unijne - z kręgu uprawnionych do dofinansowania wykluczył podmioty gospodarcze prowadzące działalność rolniczą.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji RP tj. zasady demokratycznego państwa prawa Sąd I instancji wskazał, że wywodzi się z niej zasadę zaufania do Państwa i stanowionego przez jego organy prawa, a w konsekwencji zasadę niedziałania prawa wstecz tj. zakaz retroakcji (vide np. wyrok z dnia 28 września 2011 r., II SA/Go 610/11, CBOSA). Jak wyżej wyłożono, o takim retroaktywnym działaniu nowych przepisów (art. 70b ust. 11 u.s.o.) nie może być mowy w sprawie niniejszej, skoro – co jeszcze raz należy podkreślić - sytuacja skarżącego w dacie ich wejścia w życie nie była na tyle ukształtowana, że gwarantowała mu pewność uzyskania dofinansowania.

Reasumując Sąd I instancji stwierdził, że skoro w sytuacji skarżącego ma zastosowanie przepis art. 70b ust. 11 u.s.o., to nie należy mu się dofinansowanie, bowiem nie spełnia on warunków przyznania pomocy de minimis określonych w art. 1 ust. 1 b rozporządzenia Komisji (WE) nr 1988/2006 – jest podmiotem prowadzącym działalność w zakresie produkcji podstawowej produktów rolnych, wyłączonym z kręgu uprawnionych do otrzymania pomocy publicznej na warunkach w tym rozporządzeniu określonych.

Sąd I instancji wskazał, że co prawda stanowisko organów odnośnie posiadania przez skarżącego przymiotu przedsiębiorcy jest odmienne niż zaprezentowane przez sąd, jednakże nie zmienia to zasadniczego, prawidłowego ustalenia przez organy odnośnie braku uprawnienia skarżącego do przyznania wnioskowanej pomocy de minimis. Okoliczność dokonania przez organy nieprawidłowej interpretacji (wykładni) przepisów prawa materialnego (art. 2 u.s.d.g.), która nie miała wpływu na wynik sprawy, pozostaje bez wpływu na ocenę zaskarżonej decyzji jako nienaruszającej prawa w stopniu uzasadniającym jej wyeliminowanie z obrotu prawnego. Zgodnie z przepisem art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) do uwzględnienia skargi może prowadzić tylko takie naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, a taka sytuacja – jak wyżej wywiedziono – w sprawie niniejszej w ocenie Sądu I instancji, nie występuje.

Skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia złożył skarżący i zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił:

1. Naruszenie przepisów prawa materialnego, w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy , a mianowicie art. 70b ust. 11 ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku (tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 256 poz. 2572 z póź. zm- zwanej dalej u.s.o), w związku z art. 1 § 1 i J 2 ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Z 2002 roku nr 153 z poz. 1269 z pó/n./m.- zwaną dalej p.u.s.a) oraz art 3 § 2 ust. 1 p.p.s.a poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy art. 70b ust. 11 ustawy o systemie oświaty zaczął obowiązywać od 1 września 2012 roku, a stosunek prawny, a mianowicie podpisanie umowy o pracę z osobami młodocianymi w celu przygotowania zawodowego zostało zawarte przed wejściem w życie przepisu art. 70b u.s.o ust 11, a zatem w sprawie powinien być stosowany przepis 70b u.s.o przed nowelizacją dodającą ustęp 11, co zaś skutkowało nieprawidłową odmową przyznania skarżącemu dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników.

2. Naruszenie przepisów prawa materialnego, w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 2 i art 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, poprzez ich nieuwzględnienie, a w konsekwencji błędne zastosowanie art. 70b ust. 11 ustawy o systemie oświaty i odmowę na tej podstawie przyznania skarżącemu dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników, co spowodowało naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa, niedziałania prawa wstecz, zasady ochrony interesów w toku oraz zasady równości wobec prawa.

Powołując się na powyższe zarzuty wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w Białymstoku oraz o zasądzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano, że rozważania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego kwestionujące ocenę organów odmawiających skarżącemu przymiotu przedsiębiorcy zasługują na akceptację. Wojewódzki Sąd Administracyjny słusznie ocenił, iż skarżący jest przedsiębiorcą. Nie sposób, jednakże zgodzić się ze stanowiskiem przyjętym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, iż w niniejszej sprawie należało zastosować przepis art. 70b ust. 11 ustawy o systemie oświaty, który został dodany przez art. 1 pkt. 31 lit. c) ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. nr 205, poz. 1206). Podniesiono, iż skarżący jako pracodawca zawarł z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w dniu 1 września 2010 roku, czyli na 2 lata przed nowelizacją art. 70b u.s.o i dodaniem do niego ust. 11. W ocenie autora skargi kasacyjnej, zasadnym jest wobec tego przyjęcie, iż pod rządami starego prawa powstał stosunek prawny, leżący u podstaw wydania decyzji i to do niego należy stosować obowiązujące w tym czasie przepisy. Przywołano stanowisko M. Kłody w publikacji Sposoby działania ustawy w prawie międzyczasowym prywatnym; "Przegląd Legislacyjny" 2001.1.7. który wskazał, iż dalsze działania ustawy dawnej zachodzi także, jeżeli ustawie dawnej podlegają skutki zdarzenia prawnego, które wprawdzie nastąpiło już po uchyleniu, lecz związane jest z sytuacją prawną powstałą, w szczególności stosunkiem prawnym powstałym, pod jej rządami. Uznano, iż całkowicie nie trafne jest twierdzenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, iż wobec faktu, iż stosunek prawny w niniejszej sprawie był "otwarty" , taki który nie znalazł jeszcze swojego zakończenia ,a większość czynności, warunków przyznania dofinansowania miała miejsce w czasie obowiązywania art. 70b ust. 11 u.s.o, ten przepis powinien mieć zastosowanie, a nie wcześniejszy. Nadto, Wojewódzki Sąd Administracyjny w swoich rozważaniach całkowicie pominął, iż ustawodawca wprowadzając przepisy o dofinansowaniu pracodawców w zakresie przygotowania zawodowego, miał na celu zachęcenie pracodawców, do realizowania przez nich istotnego celu społecznego jakim jest przygotowanie zawodowe młodocianych. Skarżący zdecydował się o szkoleniu młodocianych pracowników kierując się prawami i obowiązkami określonymi w brzmieniu sprzed nowelizacji. Skarżący poświęcił swój czas oraz koszty, aby wypełnić swój obowiązek przyuczenia do zawodu. Został całkowicie zaskoczony zmianą przepisów oraz nie mógł przewidzieć przyszłych zmian w zakresie prawa, które mogłoby go dotknąć, nie miał najmniejszego wpływu na zaistniałą zmianę, jak również nie mógł brać jej pod uwagę decydując się na zatrudnienie młodocianych i przyuczanie ich do zawodu. Przyjęto, że Sąd oddalając skargę naruszył zasadę pewności prawa, stanowiąca nieodłączną część obowiązującego systemu prawa. Na poparcie tego twierdzenia, przywołano wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24.05.1994 r., K 1/94, w którym wskazał, iż zasada zaufania w stosunkach między obywatelem a państwem przejawia się m.in. w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nimi następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny. Również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 14 czerwca 2000 r., sygn. P 3/00(OTK ZU nr 5/2000, s. 690) stwierdził, że "zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa opiera się na pewności prawa, a więc takim zespole cech przysługujących prawu, które /upewniają jednostce bezpieczeństwo prawne; umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie systemu jak też oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny. Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia więc przewidywalność działań organów państwa, a także prognozowanie działań własnych". Nadto, prawodawca narusza wartości znajdujące się u podstaw omawianej zasady, "wtedy, gdy jego rozstrzygnięcie jest dla jednostki zaskoczeniem, bo w danych okolicznościach nie mogła go przewidzieć, szczególnie zaś wtedy, gdy przy jego podejmowaniu prawodawca mógł przypuszczać, że gdyby jednostka przewidywała zmianę prawa byłaby inaczej zadecydowała o swoich sprawach".

Skarżący W. Ch. prawidłowo zrealizował ciążący na nim obowiązek przygotowania młodocianych do zawodu, czego potwierdzeniem był zdany przez nich egzamin. Zastosowanie nowego prawa a co za tym idzie pozbawienie skarżącego dofinansowania, pomimo iż ze starannością jak również zgodnie z wymogami określonymi przez ustawodawcę w momencie zawarcia umowy o pracę z młodocianym zrealizował ciążący na nim obowiązek, naruszyło zasadę zaufania obywateli do państwa i zasadę ochronę interesów w toku.

Wobec powyższego, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku twierdząc, iż pomimo iż stosunek prawny powstał pod rządami starej ustawy to w niniejszej sprawie należy stosować nowe przepisy, naruszył ponadto zasadę, jaką jest niedziałanie prawa wstecz (lex retro non agit). Jest to podstawowa zasada porządku prawnego, która zwykle łączy się z konstytucyjnymi zasadami praworządności materialnej i zaufania obywateli do państwa, wyprowadzonymi z art. 2 Konstytucji. Wskazuje na to m.in. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 29 stycznia 1992 r, sygn. Akt. 15/01, OTK 1992, cz. I poz.8 , iż zasada niedziałania prawa wstecz stanowi istotny składnik zasady zaufania obywateli do państwa, a jej treścią jest zakaz nadawania mocy wstecznej zwłaszcza przepisom normującym prawa i obowiązki obywateli, jeżeli prowadzi to do pogorszenia ich sytuacji w stosunku do stanu poprzedniego.

Również w licznych wyrokach Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż naruszenie zasady niedziałania prawa wstecz, prowadzi zazwyczaj niejako automatycznie, do naruszenia innych zasad znajdujących odzwierciedlenie w przepisach Konstytucji - zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa i zasady ochrony praw nabytych (orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 października 1989 r. K 3/88 -OTK 1989 nr 1 poz. 2, z dnia 15 lipca 1996. K 5/96 - OTK 1996 nr 4 poz. 30, z dnia 30 listopada 1988 r. K 1/88 - OTK 1988 nr 1 poz. (>. dnia 10 lipca 2000 r. SK 21/99 - OTK 2000 nr 5 poz. 144)

Podano, że również literatura wypowiedziała się co do kwestii stosowania prawa dawnego do stosunków powstałych pod jej rządami, i tak Jarosław Mikołajewicz - Prawo intertemporalne, Zagadnienia teoretyczne, Wydawnictwo PRINTER, Poznań 2000 r. str. 107, wskazał, iż w przypadku zastosowania zasady dalszego stosowania "prawa dawnego" zapewne w sposób najpełniejszy jest chroniona wolność jednostek, które według własnej woli, z poszanowaniem praw innych i przyjmując odpowiedzialność za swoje decyzje, ukształtowały swoje sytuacje prawne. Chronione jest także zaufanie obywateli do prawa, którzy mogą przypuszczać, także na przyszłość, iż nie będą zaskakiwani zmianami prawa. J. Mikołajewicz, ponadto wskazał , iż zasada stosowania "prawa dawnego" jest ugruntowana w wartości, jaką jest bezpieczeństwo prawne, pojmowane jako nie zaskakiwanie zainteresowanych podmiotów nagłymi zmianami prawa powodującymi zmianę ich sytuacji prawnych. Nadto Piotra Tuleja w swojej publikacji "Konstytucyjne podstawy prawa intertemporalnego w orzecznictwie Trybunału konstytucyjnego" /Kwartalnik Prawa Prywatnego 1997 r. z. 1/. zauważył iż, z zasady zaufania obywateli do państwa wynika obowiązek kształtowania prawa w sposób jasny, spójny i zrozumiały dla obywateli, dający im gwarancję stabilności prawa. Prawodawca powinien stanowić prawo w sposób, który nie zaskakiwałby adresatów norm prawnych, szczególnie wtedy, gdy zmiana prawa jest dla nich niekorzystna.

Wskazano, że bez wątpliwości sytuacja skarżącego pogorszyła się poprzez odmowę mu dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników, zmiana ta była dla skarżącego zaskakująca i w żaden sposób nie możemy mówić w sytuacji skarżącego o zaufaniu obywatela do państwa, jak również o ochronie interesów w toku.

Podkreślono, iż skarżący zdaję sobie sprawę, jak również wskazują na to orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, iż w wyjątkowych okolicznościach dopuszcza się pewne odstępstwa od zasady lex retro non agit, jeżeli przemawia za tym konieczność realizacji innej zasady konstytucyjnej, a jednocześnie realizacja jej nie jest możliwa bez dopuszczenia Wstecznego działania prawa (orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1986 r. U 1/86 - OTK 1986 nr 1 poz. 2, z dnia 22 sierpnia 1990 r. K 7/90 - OTK 1990 nr 1 poz. 5, z dnia 18 października 1994 r. K 2/94 - OTK 1994 nr 2 poz. 36, z dnia 31 marca 1998 r. K 24/97 - OTK 1998 nr 2 poz. 13, z dnia 3 października 2001 r. K 27/01 - OTK ZU 2001 nr 7 poz. 209, z dnia 10 października 2001 r., K 28/01 - OTK ZU 2001 nr 7 poz. 45).

Również Naczelny Sąd Administracyjny w przywołanej już uchwale 7 sędziów z dnia 10 kwietnia 2006 r., sygn. I OPS 1/06, wskazał, iż na bezpośrednie działanie ustawy nowej, do zdarzeń mających miejsce przed jej wejściem w życie, powinien zdecydować się ustawodawca tylko w sytuacji, gdy za tym przemawia ważny interes publiczny, którego nie można wyważyć z interesem jednostki oraz zauważył, że bezpośrednie działanie prawa nowego, chociaż wygodne dla ustawodawcy z punktu widzenia porządku prawnego, w praktyce niesie liczne zagrożenia w postaci naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa, zasady ochrony praw nabytych czy leż zasady nieretroackji prawa, które to zasady wynikają z konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji).

Skarżący kasacyjnie stwierdził, iż w niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w swoim wyroku nie wskazał, jak również w żadnej mierze nie wykazał ważnego interesu publicznego, jak również nie wspomniał nic o konieczności realizacji innej zasady konstytucyjnej. Należy z całą mocą jeszcze raz podkreślić, iż to w interesie publicznym jest, by młodociani uzyskiwali przygotowanie zawodowe. Wobec powyższego, nie sposób zgodzić się z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, iż skoro sytuacja skarżącego w dacie wejścia w życie nowych przepisów nie była na tyle ukształtowana, że gwarantowała mu pewność uzyskania dofinansowania, nie doszło do naruszenia art. 2 Konstytucji RP.

Abstrahując od powyższego, skarżący kasacyjnie wskazał, że na rozprawie w WSA w Białymstoku zarzucił naruszenie zasady równości powołując się na wyrok WSA w Gliwicach o sygnaturze IV SA/GI 642/13, w którym pomimo zmiany przepisów o systemie oświaty w trakcie sprawy przyznano dofinansowanie. WSA w Białymstoku wskazał, że sytuacja skarżącego w sprawie niniejszej oraz w sprawie IV SA/GI 642/13 była na tyle odmienna, że nie można mówić o naruszeniu zasady równości wobec prawa. Według Sądu w sprawie WSA w Gliwicach moment ziszczenia się przesłanek uzyskania dofinansowania nastąpił przed dniem wejścia w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o., a jedynie złożenie wniosku o dofinansowanie nastąpiło po tej dacie. Natomiast w niniejszej sprawie WSA w Białymstoku, stwierdził, iż do dnia wejścia w życie przepisu art. 70b ust. 11 u.s.o nie ziściły się wszystkie ustawowe warunki uprawniające do nabycia uprawnienia do dofinansowania według stanu prawnego wówczas obowiązującego. Okoliczności niespełnione na tę datę (brak zakończenia umów, brak zdanych egzaminów, nierozpoczęcie biegu’ terminu na złożenie wniosku o przyznanie dofinansowania), miały charakter przyszły i niepewny. Sąd wskazał, iż inaczej należałoby ocenić sytuację, gdyby ustawowe warunki z art. 70b ust. 1-3, 6 i 7 u.s.o zostałyby spełnione przed dniem 1 września 2012 r., ale wniosek o przyznanie dofinansowania zostałby złożony po tej dacie i organy orzekały pod rządem znowelizowanych przepisów. Wówczas, zdaniem sądu. odmowa przyznania pomocy publicznej nastąpiłaby z naruszeniem prawa i zasad konstytucyjnych. (str. 8 i 9 uzasadnienia).

Przy takim rozumowaniu WSA w Białymstoku, którego skarżący kasacyjnie nie zaaprobował, z całą mocą przywołano wyrok WSA w Kielcach z dnia 25.09.2013 r. o sygnaturze akt II SA/Ke 627/13. W tej sprawie WSA w Kielcach przyznał dofinansowanie kształcenia młodocianego pracownika, pomimo iż zdanie egzaminu nastąpiło już po wejściu w życie nowelizacji art. 70b u.s.o. Skarżący kasacyjnie stwierdził, iż pomimo że zdanie egzaminu miało charakter również przyszły i niepewny, to jednak WSA w Kielcach przyznał, że należy stosować przepisy dotychczasowe a nie znowelizowane.

Wobec powyższego, chociaż skarżący i tak wywodzi, iż w niniejszej sprawie należy stosować przepisy obowiązujące w dniu powstania zdarzenia (podpisanie umowy o pracę), to jednak biorąc pod uwagę uzasadnienie skarżonego orzeczenia z orzeczeniem WSA w Kielcach z 25.09.2013 r., II SA/Ke 627/13 nie sposób nie zgodzić się, iż Sąd naruszył zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP).

W niniejszej sprawie skarżący i młodociani pracownicy wypełnili wszystkie obowiązki nałożone na nich ustawą obowiązującą w chwili zawarcia umowy o pracę. Wobec tego oddalenie skargi przez WSA w Białymstoku i przyjęcie, że w sprawie znajduje zastosowanie art. 70b ust. 11 u.s.o. jest w ocenie skarżącego kasacyjnie nieprawidłowe.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), zwanej dalej p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Związanie Naczelnego Sądu Administracyjnego granicami skargi kasacyjnej oznacza, iż podstawy, na jakich zostaje oparta skarga kasacyjna wyznaczają kierunek i zakres kontroli kasacyjnej zaskarżonego wyroku. W myśl art. 174 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu przepisów prawa materialnego poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Jednocześnie zgodnie z art. 176 p.p.s.a. skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem żądanego uchylenia lub zmiany.

Skarga kasacyjna zarzuca naruszenie przepisów prawa materialnego, które okazały się usprawiedliwione.

Skarżący zawarł jako pracodawca z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w dniu 1 września 2010 r. a, więc dwa lata przed nowelizacją art. 70b ustawy o systemie oświaty dokonanej przepisem art. 1 pkt 31 lit. c) ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. nr 205, poz. 1206). Ustawą zmieniającą wprowadzono przepis ust. 11 w art. 70b ust. 11 ustawy o systemie oświaty.

W sprawie bezsporne jest, że skarżący i młodociani pracownicy wypełnili wszystkie obowiązki nałożone na nich ustawą, obowiązującą w chwili zawarcia umowy o pracę, zawartą w celu przygotowania zawodowego. Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż stan faktyczny uprawniający skarżącego do ubiegania się o dofinansowanie w dacie wejścia w życie art. 70b ust. 11 u.s.o nie był ukształtowany w sposób definitywny, większość warunków przyznania dofinansowania zostało wykonanych pod rządami obowiązywania art. 70b ust. 11 u.s.o. A skoro tak, to zdaniem kontrolowanego sądu to ten przepis powinien mieć zastosowanie, w ustawie zmieniającej nie rozstrzygnięto kwestii intertemporalnych.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego rozważania w niniejszej sprawie rozpocząć należało od przytoczenia zasad, które obowiązują w państwie prawa i są usankcjonowane przepisami ustawy zasadniczej – Konstytucji RP. W okolicznościach niniejszej sprawy chodzi mianowicie o zasadę niedziałania prawa wstecz, zasadę zaufania obywateli do państwa, zasadę równości wobec prawa, ochrony praw nabytych.

Powtórzyć należy za uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10.04.2006 r., I OPS 1/06, ONSA WSA 2006/3, poz. 71, iż zakaz działania prawa wstecz stanowi podstawową zasadę obowiązującą w państwach demokratycznych. Polega ona na tym, że nie należy stanowić norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione regulacje prawne do zdarzeń, które wystąpiły przed wejściem w życie normy prawnej. Zasada niedziałania prawa wstecz jest zatem dyrektywą legislacyjną skierowaną do organów stanowiących prawo, jak również dyrektywą interpretacyjną do organów stosujących prawo, dokonujących wykładni przepisów prawnych. Mimo że nie została wyrażona wprost w Konstytucji, stanowi podstawową zasadę porządku prawnego w państwie, opartym na założeniu, że "każdy przepis normuje przyszłość, nie zaś przeszłość".

Naruszenie zasady niedziałania prawa wstecz prowadzi niejako automatycznie, do naruszenia innych zasad znajdujących odzwierciedlenie w przepisach Konstytucji – zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa i zasady ochrony praw nabytych (zob. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 października 1989 r. K 3/88-OTK 1989 nr 1 poz. 2, z dnia 15 lipca 1996 r. K /96 – OTK 1996 nr 4 poz. 30).

Podobnie wypowiada się literatura w tym przedmiocie i wskazuje, że zastosowanie prawa dotychczasowego najpełniej chroni wolność jednostek, które zgodnie z własną wolną, lecz z poszanowaniem praw innych podmiotów i z odpowiedzialnością za swoje decyzje, kształtują swe sytuacje prawne. Wówczas chronione jest także zaufanie obywateli do prawa, którzy nawiązując stosunki prawne mają pewność, że w przyszłości nie zostaną zaskoczeni zmianami prawa. Przyczynia się to do gwarancji pewności obrotu prawnego, daje bezpieczeństwo prawne.

Zasada zaufania w stosunkach między obywatelem a państwem przejawia się m.in. w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, aby nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, że jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nimi następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24.5.1994 r., K 1/94).

"Zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa opiera się na pewności prawa, czyli na takim zespole cech przysługujących prawu, które zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne; umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie systemu jak też oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2000 r., sygn. P 3/00 (OTK ZU nr 5/2000, s. 690).

W wyroku z dnia 5 listopada 1986 r., sygn. U. 5/86 (OTK z 1986 r., poz. 1), w orzeczeniu z 28 maja 1986 r., sygn. U. 1/86 (OTK z 1986 r., poz. 2) Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, że następstwa zdarzeń prawnych zaistniałych pod rządami dawnych przepisów należy też według nich oceniać.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, obecnie rozpoznającego sprawę wbrew stanowisku kontrolowanego sądu decydującego znaczenia przy ocenie zasadności żądania nie mogła mieć okoliczność, iż do chwili wejścia w życie art.70b ust.11 u.s.o. nie ziściły się wszystkie ustawowe warunki uprawniające do nabycia dofinansowania.

Naruszałoby zasadę niedziałania prawa wstecz przyjęcie, że w takiej sytuacji uprawnienie do otrzymania dofinansowania ze środków publicznych nie należałoby się tylko z tego względu, że dwa lata po zawarciu umowy, w trakcie jej realizacji pojawiła się regulacja wykluczająca dofinansowanie dla osób prowadzących działalność wytwórczą w rolnictwie. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego regulacja ta wskutek braku przepisów przejściowych może mieć zastosowanie jedynie w odniesieniu do umów, które zostały zawarte po dacie wejścia jej w życie. Na bezpośrednie działanie ustawy nowej do umów zawartych przed jej wejściem w życie mógłby wskazać ustawodawca i to jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny jedynie w sytuacji ważnego interesu publicznego, którego nie można wyważyć interesem jednostki. Także i sąd I instancji, w swych rozważaniach nie wskazał, by istniał ważny interes publiczny bądź konieczność realizacji innej zasady konstytucyjnej, która mogłaby stanowić podstawę do wzruszenia reguły tempus regit actum. W tej sytuacji nowa ustawa nie może być stosowana, przy ocenie tak pozytywnych jak i negatywnych skutków zdarzeń prawnych, które nastąpiły przed jej wejściem w życie(por. wyrok NSA z dnia 9 marca 2010r., sygn. II GSK 443/09).

Zgodnie z przepisem art. 70b ust. 1 ww. ustawy o systemie oświaty, pracodawcom którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli:

1) pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych określone w przepisach w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania;

2) młodociany pracownik ukończył naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy i zdał egzamin, zgodnie z przepisami, o których mowa w pkt 1. Z kolei w myśl art. 70b ust. 7 ww. ustawy o systemie oświaty, dofinansowanie jest przyznawane na wniosek pracodawcy złożony w terminie 3 miesięcy od dnia zdania przez młodocianego pracownika egzaminu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2. Do wniosku należy dołączyć kopie dokumentów potwierdzających spełnienie warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, kopię umowy o pracę z młodocianym pracownikiem zawartej w celu przygotowania zawodowego; kopię odpowiednio dyplomu lub świadectwa potwierdzającego zdanie egzaminu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, albo zaświadczenie potwierdzające zdanie tego egzaminu.

Z powyższych uregulowań wynika, że to umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego skutkuje podjęciem się przez pracodawcę zobowiązania kształcenia młodocianego, a także czyni możliwym przy spełnieniu innych warunków uzyskanie pomocy ze strony państwa. Zawarcie umowy służy całemu systemowi kształcenia, stanowi wyraz wypracowania mechanizmów zachęcających pracodawców do szerszego włączania się w proces kształcenia w zawodach.

Nie sposób w tej sytuacji skutków wykonania zobowiązania oceniać wg. norm obowiązujących w innej dacie niż zawarcia umowy o pracę. W niniejszej sprawie, regulacje obowiązujące w chwili zawarcia spornej umowy określiły konsekwencje prawne związane z jej realizacją. Dlatego też, to przepis dotychczasowy winien mieć zastosowanie, pod jego rządami powstał bowiem stosunek prawny, którego treść w sposób wyczerpujący została ukształtowana przez ówcześnie obowiązujący przepis. Odmienne stanowisko narażałoby pracodawcę na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podjęcia decyzji i działań, co nie odpowiadałoby szeroko omówionej w niniejszym uzasadnieniu konstytucyjnej zasadzie zaufania do organów państwa. Prowadziłoby do pozbawienia pracodawców dofinansowania i w konsekwencji mogłoby skutkować załamaniem się procesu kształcenia. Sprzeciwiałoby się także ratio legis omawianej instytucji prawnej(por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego, wydany w sprawie o sygn. K 32/03). Decydując zaś w kwestiach intertemporalnych należy zawsze mieć na względzie, że obciążenia związane ze zmianą prawa powinny być proporcjonalnie rozkładane na adresatów norm prawnych dotychczasowych i nowych, by złagodzić uciążliwe zmiany obowiązującego prawa, co przy stanowisku sądu I instancji byłoby niemożliwe do zrealizowania (por. wspomnianą wyżej uchwałę NSA z 10 kwietnia 2006r., podjętą w sprawie OPS 1/06).

Skoro zatem skarżący zgodnie z wymogami ustawowymi określonymi w momencie zawarcia umowy o pracę z młodocianymi, ze starannością zrealizował ciążący na nim obowiązek, spełnione zostały pozostałe przewidziane w poprzednim unormowaniu przesłanki i nie stwierdzono ważnego interesu publicznego bądź innej zasady konstytucyjnej wskazującej na konieczność zastosowania ustawy nowej, brak było podstaw do odmowy dofinansowania.

Za wadliwe w tej sytuacji uznać należało stanowisko WSA w Białymstoku, który wywiódł, że sytuacja skarżącego w dacie wejścia w życie nowych przepisów nie była na tyle ukształtowana, by gwarantować pewność uzyskania dofinansowania, przez co uprawnionym było zastosowanie przepisów nowych, skutkujących odmową przyznania dofinansowania.

W niniejszej sprawie doszło zatem do naruszenia wskazywanych w skardze kasacyjnej norm prawa materialnego w stopniu, o którym mowa w art. 174pkt.1 p.p.s.a. Na mocy art. 188 w związku z art. 145§1pkt.1lit. a p.p.s.a. wyrok sądu I instancji podlegał więc uchyleniu wraz decyzjami organów obu instancji.

Wyprowadzenie wadliwych wniosków z przyjętego stanu faktycznego sprawy przez Sąd pierwszej instancji, jest naruszeniem przepisów innym niż naruszenie przepisów postępowania, o którym mowa w art. 188 p.p.s.a. (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 marca 2004 r. sygn. akt OSK 81/04 z glosą aprobującą B. Adamiak, OSP 2004 r., z. 11, poz. 135 oraz z dnia 16 lutego 2009 r. sygn. akt II OSK 193/08, niepubl.)

O kosztach orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1) i art. 200 w zw. z art. 193 p.p.s.a.

.