Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk (spr.) sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska sędzia del. NSA Jolanta Sikorska Protokolant asystent sędziego Dominika Sasin-Knothe po rozpoznaniu w dniu 17 września 2015 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J.B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 października 2013 r. sygn. akt VII SA/Wa 733/13 w sprawie ze skargi J.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wyrejestrowania pojazdu oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z dnia 17 października 2013 r., sygn. akt VII SA/Wa 733/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę J.B. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia [...] lutego 2013 r. znak: [...] w przedmiocie odmowy wyrejestrowania pojazdu – ciągnika siodłowego marki T. nr rej. [...] nr vin. [...] rok produkcji 1988.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że decyzją z dnia [...] grudnia 2012 r., znak: [...] Prezydenta m.st. Warszawy działając na podstawie art. 104 § 1 i § 2 oraz art. 109 § 1 k.p.a., a także w oparciu o art. 79 ust. 1 pkt 5 oraz art. 79 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137; dalej: P.r.d.) orzekł o odmowie wyrejestrowania przedmiotowego pojazdu. Organ I instancji wskazał, że do wniosku o jego wyrejestrowanie skarżący nie dołączył żadnych dokumentów, a z jego treści wynika, iż przedmiotowy pojazd został "zniszczony pocięty i rozkradziony" i nie nadaje się do odbudowy, ale nadaje się do sprzedaży na części. Nadto skarżący domagał się jego wyrejestrowania na stałe z ewidencji bez ponoszenia opłat. Organ podkreślił, że nie można dokonać wyrejestrowania pojazdu na stałe bez wymaganych przepisami prawa dokumentów świadczących o trwałej i zupełnej jego utracie oraz wniesienia stosownej opłaty.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł J.B. Skarżący przytoczył opisy rozmów z pracownikami urzędu m.st. Warszawy oraz Ministerstwa Transportu podkreślając, że bez względu na przepisy nie powinien ponosić opłaty za wyrejestrowanie pojazdu. Nadto podniósł, iż może sprzedać samochód na części, ponieważ jest jego właścicielem.

Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Organ odwoławczy podkreślił, że w przedmiotowej sprawie nie zaistniała żadna z przesłanek zawartych w art. 79 P.r.d., uzasadniających wyrejestrowanie pojazdu. Jednocześnie zauważył, iż obowiązek wnoszenia opłat wynikających z rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 kwietnia 2002 r. w sprawie wysokości opłaty będącej warunkiem wyrejestrowania pojazdu w przypadku udokumentowanej trwałej i zupełnej utraty pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności (Dz.U. Nr 44, poz. 419 ze zm.) dotyczy jedynie okoliczności wyrejestrowania pojazdu ze względu na trwałą i zupełną utratę posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności. Podniósł, iż okoliczność ta w przedmiotowej sprawie nie występuje, ponieważ pojazd, aczkolwiek zniszczony, nie pozostaje obecnie trwale w posiadaniu kogoś innego niż właściciel pojazdu.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniósł J.B. wyrażając w niej swoje zastrzeżenia dotyczące działalności organów, stosowania i stanowienia prawa, jak i swoje niezadowolenie z obowiązujących przepisów prawa. Ponadto w piśmie z dnia 10 października 2013 r. (stanowiącym uzupełnienie skargi) pełnomocnik skarżącego, decyzji organu odwoławczego zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na nieuprawnionym przyjęciu, iż w niniejszej sprawie nie doszło do udokumentowanej trwałej i zupełnej utraty przez skarżącego posiadania przedmiotowego pojazdu, podczas gdy w chwili obecnej pozostałości po przedmiotowym pojeździe nie spełniają definicji pojazdu z art. 2 pkt 31 P.r.d. W wyniku niezależnych od skarżącego działań osób trzecich doszło do udokumentowanej, trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu przez skarżącego, co powoduje, iż zaszła okoliczność uzasadniająca wyrejestrowanie pojazdu, o której mowa w art. 79 ust. 1 pkt 5 P.r.d. Ponadto pełnomocnik skarżącego wskazał m.in., iż w niniejszej sprawie zachodzą poważne wątpliwości, co do tego czy pozostałości po ciągniku silnikowym, będącym niegdyś pojazdem stanowiącym własność skarżącego w dalszym ciągu mogą być uznane za "pojazd" w rozumieniu przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Zdekompletowanie ciągnika pozbawiło pojazd tych elementów, które decydowały o możliwości jego poruszania się. Tym samym bezzasadne stało się uznawanie tego "ciągnika" za środek transportu – niemożliwy stał się bowiem dalszy przewóz ludzi oraz ładunków z jego użyciem wskutek całkowitego unieruchomienia.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie wniosło o jej oddalenie i podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Oddalając na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – dalej jako p.p.s.a. ( t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270) skargę wymienionym na wstępie wyrokiem, Sąd I instancji wyjaśnił, że zgodnie z treścią art. 79 P.r.d. warunkiem wyrejestrowania pojazdu jest "udokumentowanie" przez wnioskodawcę, że nastąpiła "trwała", a zatem stała, niepodlegająca zmianie i "zupełna", to jest całkowita, utrata posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności. Chodzi zatem o akt pisemny stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości, obejmujący zarówno dokumenty urzędowe w rozumieniu art. 76 k.p.a., jak i inne "dowody pisemne" (np. umowy). W niniejszej sprawie zaś skarżący nie udokumentował trwałej i zupełnej utraty pojazdu. We wniosku o jego wyrejestrowanie wskazał bowiem jedynie, iż pojazd został zniszczony (pocięty i rozkradziony) i nie nadaje się do odbudowy, nie załączając żadnych dokumentów urzędowych potwierdzających powyższe okoliczności, ani też innych dowodów. W ocenie Sądu takim dowodem nie może być zaświadczenie Prokuratora Prokuratury Rejonowej Warszawa-Żoliborz z dnia 27 listopada 2012 r., gdyż z zaświadczenia tego wynika jedynie, iż prowadzone jest pod nadzorem prokuratury postępowanie w sprawie przywłaszczenia i zniszczenia należącego do skarżącego pojazdu. Ponadto z oświadczenia skarżącego nie wynika, aby "utrata" pojazdu była zupełna. Trwała i zupełna utrata posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności stanowi przypadki np. przywłaszczenia pojazdu przez inną osobę, czyniąc niemożliwym, korzystanie z tego pojazdu przez właściciela. Sąd podkreślił także, że warunkiem wyrejestrowania pojazdu z przyczyny określonej w art. 79 ust. 1 pkt 5 P.r.d. jest konieczność wniesienia przez właściciela pojazdu opłaty na rzecz gminy na realizację zadań związanych z utrzymaniem czystości i porządku w gminach. Sąd orzekający w niniejszej sprawie nie podzielił także argumentacji pełnomocnika skarżącego, wskazującej, że "pozostałości" po przedmiotowym ciągniku siodłowym nie spełniają definicji pojazdu z art. 2 pkt 31 P.r.d. Sąd zauważył bowiem, iż ciągnik siodłowy należący do skarżącego został zarejestrowany jako pojazd i jako taki podlega wyrejestrowaniu. Dlatego też wskazywane przez pełnomocnika okoliczności w tej mierze nie mogły być uwzględnione.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł J.B., zaskarżając go w całości, domagał się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych. W skardze kasacyjnej zarzucono Sądowi I instancji naruszenie przepisów postępowania tj. art. 1 § 1 w zw. z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002r. Nr 153, poz. 1269; dalej p.u.s.a.) w związku z art. 3 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 134 p.p.s.a. w związku z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. wskutek zaniechania rzetelnej kontroli zgodności z prawem działalności organów administracji poprzez nieuwzględnienie skargi pomimo rażącego naruszenia przez orzekające w sprawie organy administracji przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.a. w związku z art. 77 § 1 k.p.a. w związku z art. 80 k.p.a. polegającego na nieprawidłowej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego prowadzącej do błędnego przyjęcia, iż skarżący nie udokumentował trwałej i zupełnej utraty posiadania, podczas gdy z przedstawionych do akt sprawy: oświadczenia skarżącego, fotografii pozostałości przedmiotowego pojazdu, jak również zaświadczenia wydanego przez Prokuraturę Warszawa-Żoliborz w Warszawie wynika jednoznacznie, iż skarżący w sposób trwały i zupełny utracił posiadanie przedmiotowego pojazdu.

Ponadto zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 79 ust. 1 pkt 5 P.r.d. poprzez błędną wykładnię polegającą na stwierdzeniu, że w przedmiotowej sprawie nie został spełniony warunek uzasadniający wyrejestrowanie pojazdu należącego do skarżącego pomimo, iż skarżący wykazał i udokumentował w sposób wyczerpujący, że spełnił przesłanki uprawniające go do wyrejestrowania pojazdu albowiem wskazał, że pojazd został zniszczony, nie nadaje się do użytkowania, a nadto dołączył dokumenty w postaci: zaświadczenia Prokuratora Prokuratury Rejonowej Warszawa- Żoliborz z dnia 27 listopada 2012 r. w sprawie przywłaszczenia i zniszczenia ciągnika będącego jego własnością, oświadczenia właściciela pojazdu, z którego wynika jednoznacznie, że przedmiotowy pojazd został zniszczony, pocięty i rozkradziony oraz fotografii dokumentujących stan pozostałości przedmiotowego pojazdu, dlatego też stanowi to podstawę do wyrejestrowania tego pojazdu z uwagi na spełnienie przesłanki z art. 79 ust. 1 pkt 5 P.r.d., to jest doszło do udokumentowanej trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności; oraz naruszenie art. 2 pkt 31 P.r.d. poprzez błędną jego wykładnię, polegającą na przyjęciu, że "pozostałości" po ciągniku siodłowym spełniają definicję pojazdu, podczas gdy w przedmiotowej sprawie pozostałości po ciągniku siodłowym stanowiącym własność skarżącego nie posiadają już cech pojazdu w rozumieniu ustawy, gdyż ze swej istoty nie stanowią już środka transportu przeznaczonego do poruszania się po drodze ani też maszyny lub urządzenia do tego przystosowanych.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 15 § 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych w granicach ich zaskarżenia, a z urzędu bierze jedynie pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny nie dostrzegł okoliczności mogących wskazywać na nieważność postępowania, stąd też kontrola instancyjna ograniczała się do zbadania zasadności zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.

Organy administracji stwierdziły, że w sprawie nie występuje żadna z przesłanek wymienionych w art. 79 ust. 1 ustawy - Prawo o ruchu drogowym. W szczególności nie ma miejsca wymieniony w art. 79 ust. 1 pkt 5 przypadek trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności; obejmuje to bowiem sytuacje przywłaszczenia pojazdu, czy ukrywania go przez określoną osobę, czyniąc niemożliwym korzystanie z niego przez właściciela. W niniejszej sprawie nie miało to miejsca. Nie występuje też przesłanka trwałej kasacji pojazdu, gdyż nie nastąpiła ona za granicą, jak wymaga to ustawa. Natomiast demontaż pojazdu i sprzedaż poszczególnych jego podzespołów jak chciałby skarżący nie spełni przesłanki do wyrejestrowania, gdyż w takim przypadku wymagane jest przekazanie pojazdu przedsiębiorcy prowadzącemu stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącemu punkt zbierania pojazdów i uzyskania stosownego zaświadczenia.

Zarzucając naruszanie przepisów postępowania skarżący kasacyjnie twierdzi, że Sąd niezasadnie oddalił skargę pomimo naruszenia przez organy administracji art. 7, 77 § 1 i 80 k.p.a. polegającego na nieprawidłowej ocenie materiału dowodowego. Z takim zarzutem nie można się zgodzić. Dla rozstrzygnięcia sprawy istotne było ustalenie czy skarżący w sposób trwały i zupełny utracił posiadanie przedmiotowego ciągnika. Skarżący twierdzi, że na skutek przywłaszczenia ciągnika przez osobę trzecią, ciągnik został zniszczony i częściowo rozkradziony i nie nadaje się do odbudowy, ale (tak wskazał we wniosku o wyrejestrowanie) nadaje się do sprzedaży na części. Nie ulega zatem wątpliwości, że skarżący nadal jest właścicielem ciągnika i nie zaprzecza, że nadal posiada jak to określa jego "pozostałości". W tej sytuacji dla rozstrzygnięcia sprawy nie ma znaczenia zaświadczenie prokuratury o toczącym się postępowaniu w sprawie przywłaszczenia, skoro skarżący jest nadal posiadaczem zdekompletowanego i zniszczonego ciągnika, którego stan ukazany został na przedstawionych przez niego fotografiach. Takie okoliczności stoją na przeszkodzie żądaniu skarżącego aby uznać, że w sposób trwały i zupełny utracił posiadanie przedmiotowego pojazdu.

Ustawodawca ze względu na ochronę zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, ustanowił szczególny sposób postępowania z pojazdami wycofanymi z eksploatacji wprowadzając obowiązek właściciela przekazania takiego pojazdu wyłącznie przedsiębiorcy prowadzącemu stację demontażu albo przedsiębiorcy prowadzącemu punkt zbierania pojazdów. Intencją ustawodawcy było także ustanowienie zasady dbałości o prawidłowe funkcjonowanie obrotu prawnego w sferze ewidencji pojazdów, oznaczającą konieczność zapewnienia mu pewności i wiarygodności poprzez sformalizowanie (dokumentowanie sposobu istnienia prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne). Za niczym nieuzasadniony należy zatem uznać pogląd, że właściciel może w dowolny sposób postąpić ze zdemontowanym, niekompletnym czy w znacznym stopniu zniszczonym pojazdem, jeśli uzna, że nie nadaje się on do dalszej eksploatacji, np. przeprowadzić jego unicestwienie poprzez zdemontowanie we własnym zakresie i sprzedaż poszczególnych części osobom trzecim lub przekazanie do składnicy złomu.

Zgodnie z powołanym przepisem pojazd podlega wyrejestrowaniu na wniosek jego właściciela w przypadku "udokumentowanej trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności". Z językowej analizy wskazanego przepisu wynika, że warunkiem wyrejestrowania pojazdu jest "udokumentowanie" przez wnioskodawcę, że nastąpiła "trwała", a zatem stała, niepodlegająca zmianie i "zupełna", to jest całkowita, utrata posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności. Pojęciu "udokumentowania" okoliczności, o których mowa w art. 79 ust. 1 pkt 5 ustawy – Prawo o ruchu drogowym należy nadać jednoznaczne, ścisłe znaczenie, jako czynności stwierdzającej coś na podstawie dokumentów, popartej dokumentami. Tak rozumiane "udokumentowanie" utraty posiadania pojazdu nie może być zastąpione "oświadczeniem" skarżącego o takiej utracie. Oświadczenia, będące wypowiedzią zawierającą czyjeś przekonania lub oznajmującą coś, nie mieszczą się w polu znaczeniowym pojęcia "udokumentowanie" czegoś, a zatem nie mają znaczenia z punktu widzenia przesłanek wyrejestrowania pojazdu zawartych w art. 79 ust. 1 pkt 5 ustawy - Prawo o ruchu drogowym.

Ponadto już z okoliczności faktycznych podnoszonych przez wnioskodawcę wynika, że nie mógł znaleźć zastosowania przepis art. 79 ust. 1 pkt 5 ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Co do przypadku przewidzianego w tym przepisie, ustawa wymaga, aby nastąpiła trwała i zupełna utrata posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności. Sytuacja taka obejmuje przypadki przywłaszczenia pojazdu, ukrywania go przez określoną osobę, czyniąc niemożliwym korzystanie z niego przez właściciela. Chodzi zatem o przypadki popełnienia przestępstwa na szkodę właściciela pojazdu, inne niż jego kradzież, które nie powodują zmiany w zakresie prawa własności. Udokumentowanie trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu w przypadku popełnienia przestępstwa, wymagałoby wówczas wylegitymowania się przez właściciela dokumentem, stwierdzającym taki fakt, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie. Wbrew twierdzeniom skarżącego takim dokumentem nie jest zaświadczenie prokuratora o prowadzonym postępowaniu karnym w sytuacji przyznania przez skarżącego, że posiada "pozostałości ciągnika". Należy zatem uznać, że skarżący posiada nadal ciągnik, choć jest on niekompletny.

Nie można się także zgodzić ze skarżącym kasacyjnie, że jak twierdzi, pozostałości po ciągniku nie posiadają już cech pojazdu w rozumieniu ustawy. Definicja pojazdu zawarta jest w art. 2 pkt 31 P.r.d. Pojazd to środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze. Nie oznacza to jednak, że pojazd zdekompletowany, zdemontowany lub w znacznym stopniu zniszczony nie jest pojazdem podlegającym wyrejestrowaniu w rozumieniu art. 79 P.r.d. Dokonując wykładni pojęcia pojazd zawartego w art. 79 P.r.d. w związku z art. 2 pkt 31 P.r.d. nie można poprzestać na jego wykładni językowej. Należy bowiem mieć na uwadze przedstawione wyżej cele tej regulacji między innymi ochronę środowiska i pewność obrotu pojazdami. Zaakceptowanie wykładni tego pojęcia dokonanej przez skarżącego zaprzepaściłoby cele tej regulacji, poprzez możliwość obchodzenia (unikania) związanych z nią obowiązków nałożonych na właścicieli pojazdów. Zatem na aprobatę zasługuje podane w wielkim uproszczeniu stwierdzenie Sądu pierwszej instancji, że przedmiotowy ciągnik został zarejestrowany jako pojazd i jako taki ( będący nadal w posiadaniu właściciela) podlega wyrejestrowaniu. Bowiem ciągnik skarżącego jest nadal pojazdem choć niekompletnym. Potwierdzeniem słuszności tego twierdzenia jest przepis art. 79 ust. 1 pkt 6 ustawy P.r.d. z którego wynika, że nawet pojazd niekompletny podlega wyrejestrowaniu dopiero po przekazaniu go do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów na podstawie zaświadczenia o przyjęciu niekompletnego pojazdu. Za taki niekompletny pojazd należy uznać niekompletny ciągnik będący w posiadaniu skarżącego.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej zarzucono także, że Sąd nie odniósł się do wniosku skarżącego o wyrejestrowanie pojazdu bez opłat. Odnosząc się do tego zarzutu przede wszystkim należy stwierdzić, że autor skargi kasacyjnej nie wskazał przepisu który został przez Sąd naruszony na skutek braku jego wypowiedzi w tym zakresie a po wtóre nawet nie wskazał jaki wpływ na wynik sprawy miało to uchybienie, co jest zgodnie z art. 174 pkt 2 p.p.s.a. wymogiem koniecznym do uwzględnienia skargi kasacyjnej. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego skoro odmowa wyrejestrowania pojazdu była zgodna z prawem, to zbędne było wypowiadanie się co do ewentualnej, nienależnej przecież w takiej sytuacji opłaty za wyrejestrowanie.

Konkludując należy uznać, że Sąd Wojewódzki przeprowadził zgodnie z art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych w związku z art. 3 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 134 p.p.s.a. prawidłową pod względem zgodności z prawem kontrolę działalności organów administracji, która wykluczyła możliwość uwzględnienia skargi na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.

Z powyższych względów Naczelny Sąd Administracyjny uznał zarzuty skargi kasacyjnej za nieusprawiedliwione i dlatego skargę kasacyjną na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił.

Naczelny Sąd Administracyjny nie orzekł w wyroku o przyznaniu pełnomocnikowi skarżącego wynagrodzenia na zasadzie prawa pomocy, gdyż przepisy art. 209 - 210 p.p.s.a. mają zastosowanie tylko do kosztów postępowania między stronami. Natomiast wynagrodzenie dla pełnomocnika ustanowionego z urzędu za wykonaną pomoc prawną należne od Skarbu Państwa (art. 250 p.p.s.a.) przyznawane jest przez wojewódzki sąd administracyjny w postępowaniu określonym w przepisach art. 258-261 p.p.s.a.