Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Irena Kamińska Sędziowie: Sędzia NSA Izabella Kulig- Maciszewska (spr.) Sędzia del. WSA Olga Żurawska- Matusiak Protokolant starszy sekretarz sądowy Magdalena Błaszczyk po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2015r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 lutego 2014 r. sygn. akt II SA/Wa 2249/13 w sprawie ze skargi Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]" z siedzibą w Warszawie na postanowienie Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] września 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie przetwarzania danych osobowych 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2. zasądza od Spółdzielni Mieszkaniowej "[...]" z siedzibą w Warszawie na rzecz Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych kwotę 340 (trzysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wyrokiem z dnia 24 lutego 2014 r., sygn. akt II SA/Wa 2249/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu skargi Spółdzielni Mieszkaniowej "[...] " z siedzibą w Warszawie uchylił postanowienie Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia [...] września 2013 r. oraz postanowienie je poprzedzające z dnia [...] kwietnia 2013 r. w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie przetwarzania danych osobowych oraz stwierdził, że zaskarżone postanowienie nie podlega wykonaniu w całości.

Wyrok zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych.

Spółdzielnia Mieszkaniowa "[...] " z siedzibą w Warszawie zawiadomiła Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, a także wniosła skargę, dotyczącą naruszenia przez Urząd m.st. Warszawy – Dzielnicę Wola obowiązku zachowania w tajemnicy danych osobowych osób zamieszkujących w Warszawie przy ul. [...]

Postanowieniem z dnia [...] kwietnia 2013 r. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych odmówił wszczęcia postępowania w przedmiotowej sprawie, a po rozpoznaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy postanowieniem z dnia 27[...] września 2013 r. utrzymał w mocy skarżone rozstrzygnięcie.

W uzasadnieniu podniósł, iż Spółdzielnia nie posiada przymiotu strony przedmiotowego postępowania. Prawo do ochrony danych osobowych przysługuje bowiem tylko osobie, o której dane chodzi. Przepisy ustawy – Prawo spółdzielcze nie upoważniają zaś Spółdzielni do wykonywania prawa ochrony danych osobowych w zastępstwie jej członków. Tym samym Spółdzielnia nie może skutecznie zainicjować tego postępowania. Organ wyjaśnił również, iż możliwość podjęcia postępowania przez organ z urzędu jest jego autonomicznym uprawnieniem.

Skargę na powyższe postanowienie wniosła Spółdzielnia Mieszkaniowa "[...] " z siedzibą w Warszawie.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że zaskarżone postanowienie powinno zostać wyeliminowane z obrotu prawnego jako wadliwe.

Sąd podkreślił, że ustawodawca w art. 61a § 1 K.p.a., rozróżnił dwie sytuacje, w których nie będzie możliwe wszczęcie postępowania. Pierwsza z nich, dotycząca przymiotu strony, nie budzi żadnych wątpliwości. Oczywistym jest bowiem, że inicjatorem postępowania może być jedynie podmiot, któremu przysługiwać będzie w danym postępowaniu przymiot strony (zgodnie z regulacją art. 28 K.p.a.). Druga z przesłanek, oznaczonych w art. 61a § 1 K.p.a., ma zaś zdecydowanie szerszy zakres. Odsyła bowiem do "innych uzasadnionych przyczyn", dla których postępowanie nie może być wszczęte. W ocenie Sądu, istnienie tej przesłanki powinno być badane m.in. w odniesieniu do kompetencji organu, a w szczególności do tego, czy organ posiada uprawnienie do wszczęcia danego postępowania z urzędu. Jeśli bowiem organ posiada takie kompetencje, to niezależnie od tego, czy podmiotowi składającemu skargę przysługuje przymiot strony w ewentualnym postępowaniu administracyjnym, organ powinien również rozważyć to, czy okoliczności wskazane w tej skardze nie przemawiają za działaniem z urzędu. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, w myśl przepisu art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, jest obowiązany do kontroli zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami o ochronie danych osobowych. Realizując to zadanie, organ może z urzędu, przy stwierdzeniu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, w drodze decyzji administracyjnej, nakazać przywrócenie stanu zgodnego z prawem (art. 18 ust. 1). Tak więc w przypadku każdego zawiadomienia, czy skargi wpływającej do organu, a dotyczącej podejrzenia naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, organ winien rozważyć to, czy istnieje konieczność podjęcia postępowania z urzędu.

Sąd uznał, że organ, wydając skarżone postanowienie, powinien odnieść się nie tylko do materii istnienia po stronie Spółdzielni przymiotu strony, ale także nawiązać do kwestii innych uzasadnionych przyczyn, dla których postępowanie nie mogło być wszczęte, tj. problematyki braku podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu.

Sąd wskazał, że organ w uzasadnieniu skarżonego postanowienia w sposób szeroki przedstawił motywy, jakimi kierował się, uznając Spółdzielnię Mieszkaniową za podmiot nieupoważniony do zainicjowania przedmiotowego postępowania. Organ nie wyjaśnił jednak tego, czy badał istnienie przesłanek do podjęcia postępowania z urzędu, a jeżeli je badał, to jakie motywy przesądziły o niedziałaniu z urzędu. Organ w tym zakresie ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że kwestia podejmowania postępowania z urzędu jest jego autonomiczną decyzją. W ocenie Sądu takie uzasadnienie, należało uznać za niewystarczające. Sąd podał, iż nie kwestionuje oczywiście uprawnienia organu do samodzielnego decydowania o konieczności podejmowania postępowań z urzędu. Jednakże, nie znając motywów, jakie przesądziły o niedziałaniu organu z urzędu, Sąd został pozbawiony możliwości ich weryfikacji. To zaś doprowadziło do konkluzji, iż organ przy wydawaniu skarżonego postanowienia, naruszył normę art. 107 § 3 K.p.a. W tym więc zakresie skarżone rozstrzygnięcie nie poddawało się kontroli sądowej, co przesądziło o konieczności jego uchylenia.

Sąd przychylił się natomiast do stanowiska organu, iż Spółdzielni Mieszkaniowej nie przysługiwał przymiot strony spornego postępowania.

Sąd wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę, organ będzie zobowiązany do tego, aby uwzględniając konkluzje tutejszego Sądu, zawarte w niniejszym uzasadnieniu, zbadał zasadność podjęcia postępowania nie tylko na wniosek, ale również z urzędu. Wynik powyższych dywagacji powinien zaś znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu, sporządzonym stosownie do wymogów zawartych w treści art. 107 § 3 K.p.a.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniósł Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych.

Wyrok zaskarżono w całości, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

– art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) w zw. art. 61a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 267), polegające na uchyleniu postanowienia z dnia 27 września 2013 r. i poprzedzającego go postanowienia z dnia 23 kwietnia 2013 r., na skutek błędnej wykładni art. 61a § 1 K.p.a., zgodnie z którą organ nie ma podstaw do wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania na żądanie osoby niebędącej stroną postępowania w przypadku, gdy istnieje podstawa do wszczęcia postępowania z urzędu, gdy tymczasem prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że w każdym przypadku złożenia żądania wszczęcia postępowania przez osobę niebędącą stroną w sprawie po stronie organu zachodzi obowiązek wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, a postanowienie wydane w tym trybie nie ma wpływu na obowiązek organu wszczęcia postępowania z urzędu, gdy zachodzą do tego przesłanki,

– art. 145 § 1 pkt 1 lit. c/ P.p.s.a. w zw. z art. 107 § 3 K.p.a., polegające na uchyleniu postanowienia z dnia 27 września 2013 r. i poprzedzającego go postanowienia z dnia 23 kwietnia 2013 r., na skutek błędnego uznania, iż postanowienie z dnia 27 września 2013 r. powinno zawierać wyjaśnienie, czy organ badał istnienie przesłanek do podjęcia postępowania z urzędu, a jeżeli je badał, jakie motywy przesądziły o niedziałaniu z urzędu, gdy tymczasem organ w postępowaniu zainicjowanym żądaniem osoby niebędącej stroną w sprawie nie miał obowiązku dokonywać rozważań dotyczących zaistnienia przesłanek wszczęcia postępowania z urzędu i dawać temu wyraz w uzasadnieniu ww. postanowienia.

W oparciu o powyższe wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi oraz o zasądzenie kosztów sądowych.

Spółdzielnia Mieszkaniowa "[...] " wniosła o oddalenie skargi kasacyjnej oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

W tym stanie sprawy Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna ma usprawiedliwioną podstawę i w związku z tym podlegała uwzględnieniu.

Sąd I instancji uznał, iż Spółdzielnia Mieszkaniowa "[...] " nie ma przymiotu strony we wnioskowanym postępowaniu i w związku z tym na mocy art. 61a § 1 K.p.a. organ prawidłowo odmówił wszczęcia postępowania. Wskazać bowiem należy, że stosownie do art. 61 § 1 K.p.a. postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Przy czym są to dwa odrębne tryby, których nie należy mieszać.

Stanowiący podstawę zaskarżonego postępowania art. 61a § 1 w sposób jednoznaczny wskazuje, iż w przypadku wniesienia żądania przez podmiot niebędący stroną organ wydaje stosowne postanowienie. Takie też postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania zapada w sytuacji gdy z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte. Dotyczy to sytuacji gdy wprawdzie żądanie pochodzi od strony, ale z innych oczywistych przyczyn nie może być prowadzone np. gdy w tej samej sprawie toczy się już postępowanie administracyjne albo zapadło rozstrzygnięcie. Do tych przyczyn należy również brak podstawy materialnoprawnej do rozpatrzenia żądania w trybie administracyjnym.

Odmawiając wszczęcia postępowania administracyjnego w przypadku gdy żądanie pochodzi od podmiotu niebędącego stroną, organ w ogóle nie rozważa kwestii ewentualnego wszczęcia danego postępowania z urzędu. Niezależnie od faktu, że jest to autonomiczna decyzja organu, to przede wszystkim muszą istnieć przesłanki do wszczęcia takiego postępowania, których rozważenie nie może dokonywać się w ramach oceny czy podmiot zgłaszający żądanie ma przymiot strony.

Całkowicie chybiony jest więc pogląd Sądu, iż uzasadnienie odmowy wszczęcia postępowania wobec braku przymiotu strony przez dany podmiot powinno zawierać również rozważania co do istnienie przesłanek do wszczęcia postępowania z urzędu. Żaden przepis nie zawiera takiego obowiązku, a jak to wskazano wyżej wręcz nie należy mieszać trybów wszczęcia postępowania. Sąd I instancji nie wskazał takiego przepisu, a uchylając zaskarżone postanowienie nie wyjaśnił naruszenia jakich to przepisów postępowania dopuścił się organ, które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Zwłaszcza, że Sąd I instancji uznał, iż prawidłowo organ stwierdził brak przymiotu strony w niniejszym postępowaniu Spółdzielni Mieszkaniowej, co obligowało organ do odmowy wszczęcia przedmiotowego postępowania.

Z uwagi na to, iż istota niniejszej sprawy jest dostatecznie wyjaśniona Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż istnieją podstawy do zastosowania art. 188 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w jego aktualnym brzmieniu. W związku z tym, uznając skargę kasacyjną za zasadną uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę Spółdzielni Mieszkaniowej "[...] ", bowiem postanowienie Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych jest zgodne z prawem.

Z tych też względów Naczelny Sąd Administracyjny na mocy art. 188 w zw. z art. 151 oraz art. 199 i art. 203 pkt 2 orzekł jak w sentencji wyroku.