Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Morys Sędziowie: Sędzia NSA Irena Kamińska Sędzia del. NSA Jacek Hyla (spr.) Protokolant st. inspektor sądowy Tomasz Zieliński po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2013 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 16 maja 2013 r. sygn. akt II SA/Ke 165/13 w sprawie ze skargi Świętokrzyskiej Okręgowej Rady Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej w Kielcach na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach z dnia [...] stycznia 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2. zasądza od Świętokrzyskiej Okręgowej Rady Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej w Kielcach na rzecz Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach kwotę 280 (dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wyrokiem z dnia 16 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ke 165/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach po rozpoznaniu sprawy ze skargi Świętokrzyskiej Okręgowej Rady Izby Architektów Rzeczpospolitej Polskiej na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach z dnia [...] stycznia 2013 r., znak: [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Starosty P. z dnia [...] listopada 2012 r., znak: [...].

Wyrok wydany został w następujących okolicznościach sprawy:

Wnioskiem z dnia 12 marca 2012 r. Świętokrzyska Okręgowa Rada Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej wystąpiła do Starosty P. o udostępnienie informacji w następującym zakresie:

1. Przesłanie zestawienia za każdy miesiąc, decyzji o pozwoleniu na budowę wydawanych w okresie 1 stycznia do 30 czerwca 2012 r.

2. Wyszczególnienie chronologiczne wszystkich decyzji o pozwoleniu na budowę z podaniem nazwy i adresu inwestycji oraz nazwiska i przynależności do Izby autora części architektonicznej projektu dla pozwoleń na inwestycję, w których występuje projekt zagospodarowania lub część architektoniczna lub łącznie oba te elementy projektu budowlanego, zgodnie z art. 34 Prawa budowlanego, w formie kserokopii lub zapisu elektronicznego.

Decyzją z dnia [...] listopada 2012 r. Starosta P. ponownie odmówił udostępnienia żądanej informacji. W ocenie organu, wnioskodawczyni oprócz potrzeb Izby nie wykazała, by uzyskanie żądanych informacji było szczególnie istotne dla interesu publicznego.

W odwołaniu od powyższej decyzji Izba podkreśliła, iż Starosta nie zwrócił uwagi na sytuację sporządzania projektów przez osoby nie posiadające prawa do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Uzyskanie wnioskowanych informacji o osobach sporządzających projekty architektoniczne i zakresie inwestycji mogłoby przyczynić się do ujawnienia osób niewłaściwie wykonujących zawód architekta i niedopuszczenia do wykonywania zawodu osób, które nie należą do izby architektów. Dodała, że w praktyce dochodzi do oszustw ze strony architektów, polegających na legitymowaniu się sfałszowanymi zaświadczeniami o uprawnieniach budowlanych czy przynależności do Izby. Uzyskanie żądanych informacji pozwoli zatem na wyeliminowanie tych nieprawidłowości, jak i decyzji o pozwoleniu na budowę wydanych z rażącym naruszeniem prawa.

Kolegium w uzasadnieniu decyzji z dnia [...] stycznia 2013r. utrzymującej w mocy decyzję organu I instancji stanęło na stanowisku, że wnioskodawca nie wykazał istnienia po jego stronie interesu publicznego, bowiem uzyskanie żądanych informacji nie stwarza realnych możliwości ich wykorzystania dla poprawy funkcjonowania organów administracji i lepszej ochrony interesu publicznego, a wnioskowane dane mogą zostać jedynie wykorzystane przez Izbę do ewentualnego wszczęcia postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej lub dyscyplinarnej lub stanowić podstawę zakresu szkoleń organizowanych przez Izbę dla jej członków celem podniesienia jakości i standardów usług projektowych oraz kwalifikacji członków Izby. Takie działania nie będą miały żadnego pozytywnego wpływu na wykonywanie zadań przez organy. Niewątpliwie zaś udostępnienie wnioskowanych danych może być pomocne Izbie do ochrony interesów jej członków. Z art. 8 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów wynika bowiem obowiązek odwołującej sprawowania nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu architekta. Organ przyznał, że wykonywanie tych zadań jest istotne społecznie, ale nie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Organ odwoławczy dodał, że niewątpliwie działania Izby - choć słuszne społecznie, gdyż zmierzają do wyeliminowania (ewentualnych) oszustw polegających na podrabianiu dokumentów - nie dotyczą kwestii administracyjnych, mogących mieć wpływ na polepszenie działania organów administracji publicznej. Organ zgodził się ze stroną odwołującą się, że sporządzenie projektu budowlanego przez osobę nieuprawnioną może skutkować stwierdzeniem nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę. W tym jednak celu (stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej wydanej z rażącym naruszeniem prawa) organy administracji publicznej muszą dysponować prawomocnym wyrokiem sądowym skazującym za popełnienie przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, nie zaś samymi przypuszczeniami, że osoba sporządzająca projekt budowlany takiego czynu się dopuściła.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach wniosła Świętokrzyska Okręgowa Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej domagając się jej uchylenie. Organom zarzuciła naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 2 w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że w niniejszej sprawie udostępnienie żądanej informacji nie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu zaskarżonego w niniejszej sprawie wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kiecach wskazał, że pojęcie szczególnie istotnego interesu publicznego jest pojęciem niedookreślonym.

Sąd wyjaśnił, iż samorządy zawodowe z reguły są powołane do realizacji celów publicznych, a nie tylko społecznych. Pewne zawody, takie jak: lekarz, prawnik czy architekt, mają istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania państwa. By nadzór nad tymi zawodami uczynić sprawniejszym i bardziej skutecznym, powołano samorządy zawodowe, którym państwo przekazało szereg swoich kompetencji władczych. O tym, że samorządy zawodowe działają w interesie publicznym świadczy art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym samorządy zawodowe reprezentują osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawują pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego określonego ustawą oraz działają dla ochrony powyższego interesu.

Powyższy zapis konstytucji przesądza o tym, że zawód architekta jest jednym z zawodów zaufania publicznego, a zadania nałożone na skarżącego przepisami art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r., Nr.5, poz. 42 ze zmianami) realizują interes publiczny i służą jego ochronie. Tym samym ocena przedstawiona przez SKO, sprowadzająca się do tezy, że ustawowa działalność skarżącego polega tylko na realizacji celu indywidualnego, jest sprzeczna z brzmieniem wskazanego przepisu Konstytucji. W rzeczywistości bowiem działalność skarżącego określona w art. 8 ustawy realizuje cel publiczny. Przykładowo przepis ten zalicza do zadań samorządów zawodowych między innymi: sprawowanie nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu przez członków izb, ustalanie zasad etyki zawodowej i nadzór nad jej przestrzeganiem, nadawanie i pozbawianie uprawnień budowlanych w specjalnościach, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 1-5 ustawy Prawo budowlane, współdziałanie z organami administracji rządowej i organami samorządu terytorialnego, opiniowanie minimalnych wymagań programowych w zakresie kształcenia zawodowego architektów, współdziałanie w doskonaleniu kwalifikacji architektów, opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących architektury, prowadzenie list członków samorządów zawodowych. Takie określenie zadań wskazuje, że wykraczają one poza korporacyjne obowiązki samorządów i świadczy o tym, że samorząd architektów podejmuje działania również w interesie dobra publicznego. Jedną z istotnych prerogatyw samorządu zawodowego architektów jest sprawowanie nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu, co nie wiąże się z zaspokojeniem indywidualnej potrzeby, lecz ze szczególnie ważnym interesem publicznym. W ocenie Sądu, istotne jest również to, że samorząd zawodowy architektów ma chronić społeczeństwo przed uchybieniami mogącymi zaistnieć w procesie projektowania. Realizacja powyższego celu następuje poprzez nadawanie i pozbawianie uprawnień budowlanych przez samorząd. Podkreślić należy, że udzielenie takich uprawnień określonej osobie jest jednocześnie gwarancją i świadectwem, że osoba ta posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe i może ponosić pełną odpowiedzialność za wykonywaną pracę w określonym zakresie. W związku z tym samorząd architektów ma ustawowy obowiązek ujawniania osób niewłaściwie wykonujących zawód architekta i niedopuszczenia do wykonywania zawodu przez osoby spoza Izby. Warto również zauważyć, że samodzielne funkcje techniczne w budownictwie pełnić mogą wyłącznie osoby będące członkami właściwego samorządu zawodowego, tak więc kontrola uprawnień do wykonywania tych funkcji obejmować musi również sprawdzenie spełnienia tego warunku. Okręgowa Izba Architektów może powyższej weryfikacji dokonać uzyskując stosowne informacje od Starosty i następnie może to wykorzystać informując organ architektoniczno – budowlany, które osoby nie mają uprawnień do sporządzania projektów, a mimo to ich projekty zostały zatwierdzone.

Zdaniem Sądu nie można zgodzić się ze stanowiskiem Kolegium, że uzyskanie tych informacji przez skarżącą będzie podstawą do podjęcia przez nią działań, "które nie będą miały żadnego pozytywnego wpływu na wykonywanie zadań przez organy, a jedynie może być pomocne Izbie do ochrony jej członków". Zestawienie informacji uzyskanej od organu z informacjami posiadanymi już przez Izbę może pomóc wyeliminować sytuacje, w których organ architektoniczno – budowlany zatwierdza projekt sporządzony przez osobę nieuprawnioną. Ponadto organ odwoławczy przyjął, że na ocenę istnienia szczególnego interesu publicznego ma wpływ charakter i pozycja podmiotu żądającego udzielenia informacji publicznej, a zwłaszcza realna możliwość wykorzystania uzyskanych danych dla lepszej ochrony interesu publicznego i wskazał, że przykładem takiego podmiotu może być poseł, radny czy też minister. Tymczasem umknęło uwadze Kolegium, że takim szczególnym podmiotem jest również samorząd zawodowy architektów, gdyż ma on realną możliwość wykorzystania udzielonych mu informacji dla lepszej ochrony interesu publicznego. Jak bowiem konsekwentnie wyjaśniała strona skarżąca w trakcie postępowania administracyjnego, informacja publiczna pomogłaby poszczególnym organom funkcjonującym w strukturze Izby, w wypełnianiu nałożonego na Izbę przez państwo zadania stania na straży tego, by osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie czyniły to rzetelnie oraz, aby były to osoby faktycznie posiadające uprawnienia. Żądane informacje wykorzystane zostaną również do dbania o jakość usług świadczonych przez członków samorządu na rzecz obywateli (poprzez możliwość skontrolowania działalności architektów należących do Świętokrzyskiej Izby Architektów). Służyć to będzie zabezpieczeniu interesu publicznego - zapewnieniu bezpieczeństwa i zdrowia ogółu obywateli oraz ich interesów majątkowych, a także pozwolą na ustalenie, czy projekty budowlane są sporządzane przez osoby faktycznie do tego uprawnione.

Nadto Sąd wskazał, że organ odwoławczy w sposób nieuzasadniony zawęził zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 1 określenie "szczególnie istotne dla interesu publicznego" jedynie do spraw związanych z funkcjonowaniem podmiotów publicznych, co skutkuje znacznym ograniczeniem dostępu do informacji przetworzonych, a co nie jest przecież celem ustawy. Co prawda, powyższe rozumienie należy uznać na prawidłowe, jednakże nie jedyne możliwe. Zgodnie bowiem z wyrokiem NSA z dnia 7 grudnia 2011 r. sygn. akt I OSK 1405/11 przesłankę określoną w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy "należy uznać za wypełnioną w takiej sytuacji, w której pozyskanie określonej informacji i jej upublicznienie leży w interesie nie tylko wnioskodawcy, ale także innych obywateli".

Co do powołania przez organ I instancji w treści decyzji z dnia [...] listopada 2012r. art. 5 ust. 1 ustawy Sąd stwierdził, że Starosta P. ograniczył się jedynie do zacytowania tego przepisu bez podania jakie zastosowanie ma on w niniejszej sprawie. Tymczasem jeżeli jakaś informacja nie może, zdaniem organu zostać udostępniona, to jego obowiązkiem jest wykazanie, że stanowi ona tajemnicę. Organ musi zatem podać, czy dane te objęte są tajemnicą ze względu na ochronę danych osobowych w nich zawartych, ze względu na prawo do prywatności, czy też tajemnicę służbową, skarbową, statystyczną. Ponadto, zgodnie z art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej powinno zawierać oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra, o których mowa w art. 5 ust. 2 (prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy) wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji. Brak wskazanych elementów w decyzji organu I instancji czyni niemożliwym ocenę przez Sąd orzekający, czy żądane przez skarżącą informacje podlegają ochronie z powodu tego, że są objęte tajemnicą.

Sąd wskazał, że w dacie wystąpienia przez skarżącą z wnioskiem o udostępnienie informacji, organ I instancji żądanymi informacjami jeszcze nie dysponował, skoro wniosek został złożony w dniu 13 marca 2012 r., a dotyczył okresu od 1 stycznia do 30 czerwca 2012 r. Tak więc odnośnie danych dotyczących pozwoleń wydanych po dniu 13 marca 2012 r. wniosek ten w chwili jego złożenia nie mógł być uwzględniony. Tym niemniej, ponieważ utrzymana w mocy zaskarżoną decyzją decyzja organu I instancji została wydana w dniu [...] listopada 2012 r. wówczas już Starosta P. dysponował żądanymi informacjami.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach, domagając się uchylenia zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Kielcach oraz zasądzenie kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. obrazę art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. w związku z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż żądanie Świętokrzyskiej Okręgowej Rady Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej w przedmiocie przedłożenia przez organ I instancji informacji przetworzonej określonej we wniosku Izby uzasadnione jest szczególnie istotnym interesem publicznym z uwagi na fakt, iż zawód architekta jest zawodem zaufania publicznego.

W uzasadnieniu wskazano, że w kontrolowanej sprawie nie wykazano, że udostępnienie Izbie Architektów spornych informacji publicznych przetworzonych jest szczególnie istotne dla interesu publicznego, zatem prawidłowo odmówiono udzielenia ich stronie. W ocenie Kolegium, wykładnia szczególnie istotnego interesu publicznego dokonana przez Sąd jest zbyt szeroka. Wskazać bowiem należy, że powierzenie ustawą samorządom zawodowym architektów, techników budownictwa i urbanistów załatwienia ściśle określonych spraw z dziedziny administracji publicznej (nadawania uprawnień budowlanych) daje organom tych samorządów tylko takie uprawnienia, jakie ściśle określa ustawa, przy czym nie jest możliwe dokonywanie wykładni rozszerzającej przepisów, ustalających kompetencje w tym zakresie. Organy samorządu zawodowego nie pełnią bowiem co do zasady zadań publicznych.

Zdaniem Kolegium, Świętokrzyska Okręgowa Rada Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej w Kielcach, żądając informacji publicznej przetworzonej nie wykazała, że informacja ta jest szczególnie istotna dla interesu publicznego, tj. nie wykazała, że zamierza wykorzystać uzyskane informacje dla poprawy funkcjonowania organów administracji publicznej i lepszej ochrony interesu publicznego.

Oceniając okoliczności podnoszone przez stronę, organ stwierdził, że w sprawie nie została spełniona przesłanka przewidziana w art. 3 ust. 1 pkt 1 cytowanej ustawy. Z powyższego można bowiem wywieść jedynie, że wnioskowane dane zostaną wykorzystane przez Izbę Architektów do ewentualnego wszczęcia postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej lub dyscyplinarnej albo stanowić będą podstawę zakresu szkoleń organizowanych przez Izbę dla jej członków celem podniesienia jakości i standardów usług projektowych oraz kwalifikacji członków Izby. Nie można uznać, że działania te przyczynią się do usprawnienia działalności organów państwa, np. organów administracji architektoniczno - budowlanej. Przeciwnie, nie będą one miały żadnego pozytywnego wpływu na wykonywanie zadań przez te organy. Niewątpliwie zaś udostępnienie wnioskowanych danych może być pomocne Izbie do ochrony interesów jej członków. Z art. 8 ustawy o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów wynika bowiem obowiązek sprawowania nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu architekta.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Świętokrzyska Okręgowa Rada Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej wniosła o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie na rzecz skarżącego zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż art. 176 p.p.s.a. wymaga, aby skarga kasacyjna poza sformułowaniem podstaw kasacyjnych zawierała uzasadnienie, w którym skarżący wykaże, że stawiane zarzuty mają usprawiedliwioną podstawę i zasługują na uwzględnienie. Prawidłowe skonstruowanie zarzutu naruszenia prawa materialnego, o którym mowa w art. 174 pkt 1 ustawy p.p.s.a, wymaga, aby wskazano w skardze na czym polega błąd, który zarzuca się sądowi pierwszej instancji. Oznacza to, iż strona ma obowiązek przeprowadzić własną prawną analizę przepisów prawa materialnego, co do interpretacji których zgłasza zastrzeżenia. Rezultatem tego powinno być wskazanie jak ma wyglądać w ocenie wnoszącego skargę prawidłowe rozumienie przepisu - w niniejszym przypadku wykładnia art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Tymczasem autor skargi kasacyjnej ogranicza się do lakonicznego stwierdzenia, że wykładnia "szczególnie istotnego interesu publicznego" dokonana przez Sąd jest zbyt szeroka oraz że ten zakres pojęciowy oznacza interes niezwykły, mający nadzwyczajne znaczenie.

Świętokrzyska Okręgowa Rada Izby Architektów podniosła, że Dyrektywa Rady Unii Europejskiej 85/384/EWG z dnia 10 czerwca 1985r. stanowi, że architektura, stan obiektów budowlanych, sposób wkomponowania ich w otoczenie, poszanowanie dla krajobrazu naturalnego i dziedzictwa kulturowego, zarówno zbiorowego, jak i indywidualnego, stanowią kwestię o znaczeniu społecznym (jest przedmiotem troski publicznej). Architekt musi być w stanie zrozumieć i dać praktyczny wyraz potrzebom poszczególnych osób, grup społecznych i zbiorowości w zakresie planowania przestrzennego, projektowania, organizacji i konstrukcji obiektów budowlanych, zachowania i podniesienia wartości zabytków architektury oraz zachowania równowagi naturalnej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), cytowaną dalej jako p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W sprawie nie występują enumeratywnie wyliczone w art. 183 § 2 powołanej ustawy przesłanki nieważności postępowania sądowoadministracyjnego. Z tego względu, przy rozpoznaniu sprawy, Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.

Skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach zarzucając Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu błędną wykładnię art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112 poz. 1198 ze zm.), powoływaną dalej jako u.d.i.p. zakwestionowało przyjętą w zaskarżonym wyroku ocenę, że uzyskanie przez wnioskodawcę żądanej informacji było szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Stosownie bowiem do treści art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p., prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Organy administracji publicznej rozpatrujące sprawę w obu instancjach uznały, że nie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego udzielenie informacji przetworzonej w postaci chronologicznego zestawienia decyzji o pozwoleniu na budowę wydanych w oznaczonym półroczu z wyszczególnieniem nazwy i adresu inwestycji oraz nazwisk i przynależności do Izby autorów części architektonicznych projektów dla pozwoleń na inwestycje, w których występuje projekt zagospodarowania lub część architektoniczna lub łącznie oba te elementy projektu budowlanego – w formie kserokopii lub zapisu elektronicznego.

Sąd I instancji, uwzględniając skargę Świętokrzyskiej Okręgowej Rady Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej trafnie wskazał na przepis art. 17 ust. 1 Konstytucji RP przesądzający o tym, że zawód architekta jest zawodem zaufania publicznego a zadaniem samorządu jest nie tylko reprezentowanie na zewnątrz osób wykonujących ten zawód, ale również dbanie o należyte jego wykonywanie. Zgodzić się należy również ze zdaniem Sądu, że działalność Izby określona w art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r., Nr.5, poz. 42 ze zmianami) nie ogranicza się do obowiązków korporacyjnych, ale też realizuje interes publiczny i służy jego ochronie.

Niewątpliwie leży w interesie publicznym, aby samorząd zawodowy architektów poprzez nadzór i kontrolę swych członków wpływał na wyższą jakość świadczonych usług oraz ujawniał osoby niewłaściwie wykonujące ten zawód, bądź nie posiadające wymaganych uprawnień.

Wbrew jednak temu co stwierdził w uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji, nie było wystarczającą przesłanką do udzielenia przez organ informacji przetworzonej to, że "informacja publiczna, której domaga się strona skarżąca, jest ściśle związana z funkcjonowaniem samorządu zawodowego architektów i realizacją nałożonych na samorząd obowiązków".

Wnioskodawca żądał informacji publicznej przetworzonej, której uzyskanie jest uwarunkowane wykazaniem, iż jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Aby żądanie jego było skuteczne, nie było zatem wystarczające wykazanie samego znaczenia żądanej informacji dla interesu publicznego. Konieczne byłoby wykazanie szczególnej, kwalifikowanej formy znaczenia żądanej informacji z punktu widzenia tego interesu. Tymczasem trudno z ogółu zadań nałożonych ustawowo na samorząd architektów wyprowadzić twierdzenie, że nabycie przez ten samorząd informacji w żądanej, przetworzonej formie służy interesowi publicznemu w sposób szczególny. Nie oznacza to bynajmniej zanegowania społecznego znaczenia działalności samorządu zawodowego.

Założyć należy jednak, że samorząd ten, w toku swego wieloletniego istnienia stworzył takie zasady i warunki swojej działalności aby właściwie wykonywać zadania ustawowe, w szczególności w zakresie sprawowania nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu przez członków izb, nadawania i pozbawiania uprawnień budowlanych, współdziałania w doskonaleniu kwalifikacji zawodowych architektów, prowadzenia postępowań w zakresie odpowiedzialności zawodowej i dyscyplinarnej członków samorządów zawodowych (art. 8 cyt. ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r.). Z ustaleń poczynionych w sprawie nie wynika, aby zachodziły jakieś nadzwyczajne okoliczności świadczące o tym, że uzyskanie żądanych przez Izbę informacji jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Nie przedstawiono argumentów przemawiających za tym, że uzyskanie żądanych konkretnie informacji wpłynie znacząco na działalność Izby. Nie mogła być wystarczającą podstawą do uwzględnienia wniosku ewentualność incydentalnego ujawnienia przypadków nierzetelnego wykonania usług architektonicznych, czy posłużenia się sfałszowanymi uprawnieniami budowlanymi lub zaświadczeniami o przynależności architektów do Izby.

Uzyskanie informacji potrzebnych do czynności kontrolnych Izby nie wymaga bynajmniej ich przetworzenia przez organ administracji. Okręgowa Rada Izby Architektów może bowiem uzyskać dane wymienione we wniosku w ramach uprawnienia do tzw. informacji publicznej prostej, dostępnej bez wykazywania przesłanki szczególnego interesu publicznego.

W orzecznictwie sądów administracyjnych i piśmiennictwie przyjmuje się, że akta spraw administracyjnych – z wyjątkiem części podlegających wyłączeniom wynikającym z ochrony danych osobowych czy objętych tajemnicą ustawowo chronioną – stanowią informację publiczną. Tak samo kwalifikowane są decyzje o pozwoleniu na budowę oraz projekty budowlane podlegające zatwierdzeniu w decyzjach organów architektoniczno-budowlanych. Wskazać należy, że w decyzjach właściwych organów architektoniczno-budowlanych w przedmiocie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na budowę zawarte są dane co do nazwy, rodzaju i adresu zamierzenia budowlanego (inwestycji) oraz nazwiska autora projektu, jego specjalności, zakresu, numeru uprawnień budowlanych i wpisu na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego. Z kolei dane co do numeru uprawnień i wpisu na liście członków izby samorządu zawodowego można skonfrontować z informacjami będącymi w posiadaniu poszczególnych Izb, dostępnych również internetowo. Przy ocenie zasadności odmowy dokonanej przez organ administracji należy mieć na uwadze również okoliczność wskazaną w zaskarżonej decyzji, że zgodnie z art. 33 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 12 ust. 7 Prawa budowlanego organ architektoniczno-budowlany przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę sprawdza kompletność projektu oraz zaświadczenie o przynależności autora projektu do odpowiedniej izby samorządu zawodowego.

Ponadto, stosownie do art. 81 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego, do podstawowych obowiązków organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego należy m.in. nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, a w szczególności: warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych, zgodności rozwiązań architektoniczno-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej, właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Warto też dodać, że w myśl art. 82b Prawa budowlanego organy administracji architektoniczno-budowlanej prowadzą w formie elektronicznej lub innej rejestr wniosków o pozwolenie na budowę i decyzji o pozwoleniu na budowę z określonymi danymi pochodzącymi ze złożonych wniosków i wydanych decyzji.

Z powyższych względów należało przyjąć, że realizacja zadań wskazywanych w niniejszej sprawie przez Izbę Architektów jest możliwa poprzez skorzystanie z dostępnych informacji publicznych (wgląd do rejestrów i dokumentów urzędowych), a Izba nie wykazała takich okoliczności, które świadczyłyby o tym, że uzyskanie żądanej informacji przetworzonej jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Rozpoznając niniejszą sprawę nie można też pominąć faktu, że Świętokrzyska Okręgowa Rada Izby Architektów wystąpiła z podobnymi wnioskami także do innych organów architektoniczno-budowlanych. Jest to o tyle istotne, że przy rozstrzyganiu tego typu spraw należy mieć na uwadze, iż ograniczenie wprowadzone przepisem art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p. w zakresie udzielania informacji publicznej przetworzonej ma zapobiegać sytuacjom, w których działania organu skupiać się będą nie na funkcjonowaniu w ramach przypisanych kompetencji, lecz na czynnościach związanych z udzielaniem informacji publicznej.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 listopada 2011 r., I OSK 1365/11, uzyskanie przetworzonej informacji publicznej wiąże się z poniesieniem określonych środków finansowych i organizacyjnych, często trudnych do pogodzenia z bieżącymi działaniami organu państwa.

W niniejszej sprawie zakres żądania Izby wymagałby znacznego zaangażowania pracowników, co utrudniłoby normalny tok działania organu. Tymczasem wniosek dotyczy informacji, które mogą być udostępnione w trybie zwykłym i odpowiednio przetworzone przez samego wnioskodawcę.

Z tych względów należało uznać, że decyzje podjęte w obu instancjach nie naruszały prawa, zwłaszcza, że dokonana odmowa udzielenia informacji przetworzonej nie jest tożsama z odmową udostępnienia informacji publicznej tzw. prostej.

Zwrócić należy wreszcie w tym miejscu uwagę, że Naczelny Sąd Administracyjny zajął stanowisko identyczne z zaprezentowanym powyżej w szeregu innych spraw, w których podmiotem skarżącym do sądu I instancji decyzje o odmowie udzielenia informacji publicznej przetworzonej była także Świętokrzyska Okręgowa Rada Izby Architektów (por. wyroki z dnia 5 września 2013r. sygn. akt I OSK 866/13, I OSK 894/13, I OSK 953/13 - orzeczenia.nsa.gov.pl).

W konsekwencji orzeczono jak w sentencji, zgodnie z art. 188 P.p.s.a. w zw. z art. 151 P.p.s.a.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 203 pkt 2 P.p.s.a.