Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Chwilą wniesienia pisma procesowego drogą elektroniczną, jakkolwiek obarczonego brakiem formalnym określonym w art. 46 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), jednakże wskazującego na zachowanie terminu z art. 194 § 2 w/w ustawy, będzie moment rzeczywistego przesłania poczty elektronicznej, który zostanie odzwierciedlony u odbiorcy wiadomości w odpowiednim programie pocztowym. Informacja o potwierdzeniu transmisji danych, której częścią jest data doręczenia znajduje się w nagłówku każdego listu elektronicznego i to ona powinna decydować o terminowości wniesienia pisma procesowego.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Stefan Babiarz (spr.), , , po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2011 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia W. R. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 23 marca 2011 r. sygn. akt I SA/Gd 916/10 odrzucające zażalenie w sprawie ze skargi W. R. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w G. z dnia 16 czerwca 2010 r. nr [...] w przedmiocie obciążenia kosztami ustalenia wartości rynkowej udziałów w nieruchomości postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Gdańsku

1. Postanowieniem z dnia 23 marca 2011 r., I SA/Gd 916/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odrzucił zażalenie W. R. na zarządzenie z dnia 19 stycznia 2011 r., w przedmiocie pozostawienia wniosku skarżącego o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi bez rozpoznania.

2. Ze stanu sprawy przyjętego przez sąd pierwszej instancji wynikało, że zarządzeniem z dnia 19 stycznia 2011 r. pozostawiono wniosek skarżącego W. R. o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi bez rozpoznania. Zarządzenie to, wraz z pouczeniem o terminie i trybie zaskarżenia, zostało doręczone skarżącemu w dniu 17 lutego 2011 r.

Skarżący wniósł na powyższe zarządzenie zażalenie, które zostało nadane na poczcie w dniu 25 lutego 2011 r.

3. Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie sąd pierwszej instancji odwołując się do treści art. 194 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) zwanej dalej: p.p.s.a. wskazał, że termin do wniesienia zażalenia na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie pozostawienia wniosku o przywrócenie terminu bez rozpoznania upłynął w dniu 24 lutego 2011 r., a zatem skarżący wnosząc zażalenie w dniu 25 lutego 2011 r. uczynił to po upływie ustawowego terminu.

Ponadto sąd wskazał, że jak wynika z akt, skarżący przesłał do sądu zażalenie także pocztą elektroniczną w dniu 24 lutego 2011 r., o godzinie 22:50 (k. 65). W ocenie sądu termin dokonania czynności w postępowaniu sądowym w formie pisma jest zachowany wówczas, gdy pismo zostało przed upływem terminu wniesione do właściwego sądu. Odwołując się do treści art. 83 § 3 p.p.s.a. sąd wskazał, że w wypadku nadania pisma za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej uważa się, że pismo zostało wniesione w dacie prezentaty, czyli adnotacji o wpływie pisma uczynionej przez upoważnionego pracownika. Z tego względu sam fakt wysłania pisma pocztą elektroniczną w dniu 24 lutego 2011 r. nie jest jednoznaczny z wniesieniem go do sądu. Skutek ten wywołuje dopiero odebranie pisma przez upoważnionego pracownika sądu, co nastąpiło w dniu 25 lutego 2011 r. Tym samym nie uznano, że w dniu 24 lutego 2011 r. zażalenie skarżącego zostało skutecznie wniesione za pomocą poczty elektronicznej.

4. W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący wniósł o uchylenie go w całości zarzucając, że stanowisko sądu o wiążącej dacie prezentaty nie wynika z żadnego przepisu. Poza tym strona wskazała, że urząd pocztowy w miejscu zamieszkania skarżącego czynny jest do 20, gdy tym czasem "w siedzibie Sądu" poczta jest czynna całodobowo. W jego ocenie brak poczty czynnej całodobowo w siedzibie skarżącego nie powinien być przyczyną gorszego położenia i dyskryminacji go wobec innych stron i sądu mających siedzibę w mieście, gdzie poczta jest czynna całodobowo.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

5. Po pierwsze należy zauważyć, że sąd pierwszej instancji za prawidłowo wniesione uznał jedynie zażalenie nadesłane przez skarżącego drogą pocztową w dniu 25 lutego 2011 r. – data stempla pocztowego. Co się natomiast tyczy pisma nadesłanego przez skarżącego drogę poczty elektronicznej, sąd pierwszej instancji uzależnił jego skuteczność od daty prezentaty – czyli adnotacji o wpływie pisma uczynionej przez upoważnionego pracownika. W ocenie sądu pierwszej instancji doszło do tego dopiero w dniu 25 lutego 2011 r.

Należy zatem zauważyć, że przyjętej przez sąd pierwszej instancji koncepcji w zakresie nadsyłania pism procesowych drogą poczty elektroniczną, przeczy treść akt sprawy. Na stronach nr 35 – 37 znajduje się wydruk treści nadesłanej przesyłki pocztą elektroniczną wiadomości wraz z wydrukiem zażalenia. Mając zatem na uwadze rozwiązanie przyjęte przez sąd pierwszej instancji należy wskazać, że z akt sprawy nie wynika, by taka adnotacja (lub pieczątka) została na tych pismach uczyniona. Jedynie na stronie 35 akt, zawierającej wydruk treści wiadomości elektronicznej, podkreślono datę 24 lutego 2011 r., godzina 22:50 - czyli datę wysłania wiadomości do sądu.

W tej sytuacji zatem przyjęte przez sąd pierwszej instancji stanowisko w zakresie wnoszenia pism procesowych przez strony drogą elektroniczną, nie miało odzwierciedlenia w aktach sprawy.

6. Wskazać ponadto należy, że w orzecznictwie sądów administracyjnych, co do zasady, nie budzi wątpliwości możliwość wnoszenia, na podstawie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, pism procesowych drogą elektroniczną, jakkolwiek będą one obarczone brakiem formalnym w postaci braku podpisu strony wnoszącej (por. postanowienie: WSA w Warszawie z dnia 19 lutego 2008 r., VI SAB/Wa 12/08; NSA: z dnia 12 lutego 2010 r., I OPP 4/10, z dnia 18 maja 2010 r., I OZ 316/10, z dnia 11 stycznia 2011 r., II GZ 286/10).

Co jednak istotne na gruncie rozpoznawanego zagadnienia, ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi została uchwalona przed najważniejszymi ustawami dotyczącymi zastosowania technologii informacyjno – telekomunikacyjnych i dotychczas nie była nowelizowana w tym obszarze (por. G. Sibiga, Zastosowanie środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu przed sądem administracyjnymi – uwagi de lege lata i de lege ferenda, ZNSA 2008 nr 3, str. 81)

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, wątpliwości budzi fakt uzależniania prawidłowości wniesienia przez stronę drogą elektroniczną pisma od prezentaty, czyli adnotacji o wpływie pisma uczynionej przez upoważnionego pracownika sądu.

Należy bowiem zauważyć, że umieszczenie na piśmie procesowym prezentaty, jest czynnością techniczną o charakterze pomocniczym i nie można jej utożsamiać z faktem wniesienia pisma. Jest to jedynie urzędowa adnotacja o chwili dokonania przez stronę czynności procesowej. Wnika to z § 3 zarządzenia Nr 11 Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 listopada 2003 r. w sprawie ustalenia zasad biurowości w sądach administracyjnych. Zgodnie z tym przepisem na piśmie wpływającym do sądu umieszcza się adnotację zawierającą nazwę sądu, datę wpływu pisma, informację o załącznikach oraz podpis przyjmującego pismo. Dlatego o skuteczności wniesienia pisma procesowego nie może decydować moment sporządzenia prezentaty.

Warto tutaj wskazać, że prezentowany przez sąd pierwszej instancji pogląd odwołujący się do postanowienia Sądu Najwyższego spotkał się z krytycznym stanowiskiem doktryny (por. Ł. Kozłowski, glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2003 r., Palestra 2005/9-10/239).

W ocenie Sądu nie zawsze moment umieszczenia prezentaty na piśmie będzie się pokrywał z jego wniesieniem przez stronę – o czym świadczy niniejsza sprawa, w której nie dopełniono tego obowiązku wynikającego z § 3 w/w zarządzenia.

7. Dalej zatem należy wskazać, że przepisy ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie uzależniają skuteczności wniesienia pisma od umieszczenia na nim prezentaty. Przepisy ustawy mówią o wnoszeniu pism do sądu, lecz żaden z nich nie określa zachowania, jakim strona realizuje czynność wniesienia pisma. Jedynie z art. 83 § 3 p.p.s.a. wynika, że oddanie pisma w polskim urzędzie pocztowym lub w polskim urzędzie konsularnym jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wnoszenie/wniesienie pisma stanowi kategorię ogólną, obejmującą wszelkie zachowania, z którymi ustawodawca łączy skutek w postaci dokonania czynności z zachowaniem terminu. Wniesienie zażalenia jest bowiem czynnością procesową, tj. czynnością przewidzianą przepisami prawa, która przy zachowaniu wymogów określonych tymi przepisami wywołuje skutki procesowe. To, czy strona dochowa terminu zależy tylko i wyłącznie od jej zachowania, a działanie sądu nie jest warunkiem prawnym zrealizowania się skutku czynności (przystawienie prezentaty).

Należy ponadto wyjaśnić, że zgodnie z art. 83 § 1 p.p.s.a. terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego, z zastrzeżeniem § 2. Z tych norm prawa cywilnego wynika zaś, że termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia (art. 111 § 1 k.c.).

A zatem skoro art. 194 § 2 w zw. z art. 198 p.p.s.a. wskazuje, że zażalenie wnosi się do sądu w terminie siedmiu dni od doręczenia zarządzenia, to oznacza to, iż zażalenie można wnieść do momentu upływu ostatniego dnia tego terminu. Upływ ostatniego dnia terminu należy tutaj rozmieć w ten sposób, że ostatnim dniem terminu wypadającego na dzień 24 lutego 2011 r. jest koniec tego dnia przypadający na godzinę 24:00 - zgodnie z art. 111 § 1 k.c.

Wskazać tutaj należy, że praktyka dostosowywania do zwyczajów i możliwości technicznych pewnego okresu nie może wyłączać innych form sporządzania pism procesowych, jakie z biegiem czasu powstają dzięki postępowi wiedzy i techniki, jeżeli okażą się one przydatne z punktu widzenia celu instytucji procesu (por. uchwała SN z dnia 29 kwietnia 1977 r., III CZP 23/77, OSNC 1977/12/230).

Również w doktrynie prezentowany jest pogląd, że z uwagi na coraz powszechniejsze stosowanie tej formy nadawania pism przez strony postępowania należałoby się zastanowić, czy nadanie pisma za pośrednictwem poczty elektronicznej po godzinach urzędowania sądu i potwierdzenie transmisji danych w danym dniu nie powinno obligować do przystawienia prezentaty z datą potwierdzenia transmisji danych, a nie z datą dnia następnego po otwarciu godzin urzędowania sądu (por. B. Dauter, Komentarz do art.83 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Lex/el).

8. Mając powyższe na uwadze w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego chwilą wniesienia pisma procesowego drogą elektroniczną, jakkolwiek obarczonego brakiem formalnym określonym w art. 46 § 1 pkt 4 p.p.s.a., jednakże wskazującego na zachowanie terminu z art. 194 § 2 p.p.s.a., będzie moment rzeczywistego przesłania poczty elektronicznej, który zostanie odzwierciedlony u odbiorcy wiadomości w odpowiednim programie pocztowym. Informacja o potwierdzeniu transmisji danych, której częścią jest data doręczenia znajduje się w nagłówku każdego listu elektronicznego i to ona powinna decydować o terminowości wniesienia pisma procesowego. Jak zresztą wynika z akt sprawy (karta 35) w aktach znajduje się wydruk wskazujący nie tylko na datę ale i godzinę nadanie przesyłki dnia 24 lutego 2011 r. godzina 22:50.

Tym samym Naczelny Sąd Administracyjny nie aprobuje stanowiska wyrażonego w postanowieniach z dnia 12 stycznia 2011 r., I OZ 1004/10 oraz z dnia 1 marca 2011 r., I OSK 271/11. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego strona postępowania przed sądem administracyjnym nie może ponosić negatywnych konsekwencji związanych z nie wprowadzeniem do ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi odpowiednich przepisów dotyczących wnoszenia pism drogą elektroniczną. Skoro bowiem zarówno przepis ustawy – Ordynacja podatkowa, Kodeksu postępowania administracyjnego, czy nawet Kodeksu postępowania cywilnego zawierają taką szczegółowa regulację, to z punktu widzenia konstytucyjnej zasady prawa do sądu należy przyjąć, że na gruncie obecnie obowiązującej ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi możliwe jest wnoszenie pism procesowych drogą elektroniczną do sądu administracyjnego. Tym bardziej, że od dnia 17 czerwca 2010 r. na podstawie ustawy z dnia 12 lutego 2010 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 40, poz. 230) do sądów administracyjnych zastosowanie ma ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565 ze zm.). Na podstawie bowiem ustawy zmieniającej z katalogu podmiotów wyłączonych z stosowania powyższej ustawy o informatyzacji sądy administracyjne zostały wyłączone.

W tej sytuacji w ocenie Sądu na gruncie niniejszej sprawy nie można uzależniać warunku zachowania terminu do wniesienia pisma procesowego od momentu przybicia prezentaty przez pracownika sądu albowiem fakt taki nie zaistniał. Ograniczenie w tej sytuacji stronie możliwości wniesienia pisma w ostatnim dniu terminu do godziny urzędowania sądu lub godziny urzędowania poczty polskiej może stanowić naruszenie zagwarantowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP prawa do sądu.

9. Mając zatem powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 p.p.s.a. w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. postanowił jak w sentencji.